���������������
� �� � � � � � � � �� � �
����������� ����������������������������������� ����������������������������������� 8e jaargang - nummer 2 - oktober 2007 �������������������
����������������������������������������������� ���� ����������� ������������� ����� ������� ������ ������������������������������������������������� s de nacht nog wel nacht? Is het zo donker dat je geen hand voor ogen ziet? Ervaar het in ������������������������������������������������� de Nacht van 27 oktober in het Lauwersmeer. De boswachter van Staatsbosbeheer neemt u mee op een ��� spannende nachtwandeling.���������������� Opgave is verplicht op werkdagen tussen 9.00 ���������� ���� ������������ en 12.00 uur bij 0519-345145 of
[email protected]. Deze gratis excursie ��������������������������������������������������� start om 19.15 bij Restaurant Suyderoogh (de Rug 5, Lauwersoog) en duurt twee uur. Meer ����������� ���� ��������� ����� ���� ���������� ����� informatie: www.laathetdonkerdonker.nl ��������������������������������������������� �������������������������������������������������� ��������������������������������������������� ��� ������ ��� �������� ��� ��� ������� ��� ��� ���������� ��������������������������������������������� ������������������������������������������������� ������������������������������������������������ ������������������������������������������������� ��������� ���� ������ ������� ��� ��� ������� ������ ����������������������������������������������� ������������������������������������������������ ������������������������������������������������ �������������������������������������������������� ������������
Nacht van de Nacht
I
�������
Mooi Lauwersmeer
S
tuur uw mooiste foto van het Lauwersmeer analoog of digitaal op naar IVN Consulentschap Fryslân (Postbus 538, 8901 BH Leeuwar������ ���������� den) of naar
[email protected] Geef met maximaal 150 woorden ������ ������������������������� weer waarom dit uw mooiste foto is. Sluitingsdatum: 1 februari 2008. ������ Als uw foto wordt geplaatst, wint u het ANWB boek Nationale Parken � ������� Nederland, met daarin informatie over alle 20 Nationale Parken (met ���������� wandel- fiets- en kanoroutes). De ������ foto blijft in het bezit van Nationaal Park Lauwersmeer. � � ��������������������������� �
� �������������� � ���������������� ������ �������������������������� ilt u ook weten waarom de ������ bermen ������������������� dit najaar zo vroeg gemaaid � andere ������ zijn, of loopt u rond met een vraag over het Nationaal Park en zou u daar graag antwoord� op krijgen? Stuur uw vraag op naar ���������� ons (
[email protected]), en������ wij proberen er in een volgende ������������� krant aandacht aan te besteden. Natuurlijk horen wij ook graag andere ������ ���������������� ideeën en wensen! � ������������������� ������ ��������� � ������������������������������ ���������� � �������������������������� ����������
Vraagbaak Nationaal Park
W
��������������������������������������� ����������������������������������������������������� ���� ���� ������� ����������� ����� ���� ���������� ����� ������ ��� � ���� ������������������ ���� ���������� ���� �������������������������������������������������� ����������������������������������������������������� ������������������������������������������������������� ����� ��� ��� ������������ ��� ������������� ������� ���� ��������������������������������������������������������� ��������������������������������������������������� ������������������������������������������������� ����������������������������������������������������� ������������� ����������������������������������������������������� ����������� ���������� ��� ���� ���� ������������� ���� ��������������� ����������� ��� ����������������� ��� ��� ��� ������ ������������� ���� ������������ �������� ������ ��������� ������� ���������� ��� ����������� ���� � ������ ����������������������������������������������������� ������ ������������ ������� �� ������� ��� ����������� ������������������������������������� n 2008 is het vijf jaar geleden dat het Lauwersmeer de�������� status van Nationaal Park ��� ����������� ����kreeg. ����������� �������� ��� ���� ������������������������������������������������� Mede dankzij die status is er de afgelopen vijf jaar al veel bereikt. Een hoogtepunt voor ����������� ���������������� ����������������� ����� ���� �������� ������� ������� ��������������� ������ ���� ����������������������������������������������������� natuur en natuurbeleving was de verwerving en inrichting de ����������� Kollumerwaard. �� ���van ������� ���� ����Dit ���������� ���� ��� ���� ���������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������� voormalige militaire terrein is teruggegeven aan de natuur en biedt de bezoeker prach��������������������������������������������������� ���������������������������������������������������� ������������������������������������������������������� tige mogelijkheden om die natuur te beleven. Zo kan men hier mooi wandelen en zijn er ���������������������������������������������������� ��������������������������������������������������� ������������������������������������������������� diverse uitkijkpunten gerealiseerd. Maar ook elders zijn voorzieningen gerealiseerd, zoals ������������������������������������������������������� ilt u met uw������������������������������������������������������������ klas (groep 6/7/8) ook gratis op veldwerk in het Laueen nieuwe vogelkijkhut in De Ezumakeeg en een fietspad door de Kollumerwaard. Jaar��������������������������������������������������� �������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������� wersmeer? Dan kunt u in 2008 in ieder geval uit twee programlijks is er een uitgebreid activiteitenprogramma met voor ieder wat wils. uit���� de�������� om- ���� ��������� �����Scholen ��������� ����� ������ �������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������� ma’s kiezen; de natuurspeurderstocht over het Lauwersmeer of vogelgeving kunnen deelnemen aan een veldwerkprogramma.������������������������������������������������������ Er is een goedbezochte website ��������������� ��������������������������������������������������� trackers over trekvogels. In deze krant vindt u over beide programma’s en omwonenden en bezoekers ontvangen twee keer per������������������������������������������������������ jaar de informatiekrant van het ��������������������������������������������������� ��������������������������������������������������� meer informatie. Reageer snel want vol is vol! Voor informatie en inlichNationaal Park. Daarnaast beschikt ����� het Nationaal Park over een aantal prachtige brochures ������������������������������������������������������ ���������������������������������������������������� ������ ��� ����������� ������������� ���� ���������� tingen:
[email protected] of 06 46413856. om de bezoeker te informeren en is er een uitgebreid netwerk van informatiepanelen aan ����������������������������������������������������� ������������������������� ���������������������������������������������������� de randen van het Nationaal Park verrezen. Dit alles met als doel de natuur te beschermen ������������������������������������������������������ ���������������������������������������������������� en waar mogelijk te versterken, maar zeker ook om u als�������������������������������������������������� bezoeker beter te informeren en ����� ��� ���� �������� ������ ���� ����� ����������� ���� ��� ����������������������������������������������������� nog meer te laten genieten. Ook de komende vijf jaar mag u wat dit betreft het nodige van �������������������������������������������������� ��������������������������������������������������� ��������������� het Nationaal Park verwachten! In 2008 zullen we zeker bij����������������������������������������������������� dit eerste lustrum stilstaan. Bent ������������������������������������������������������� Laatste nieuws? u����������������������������������������������������� nieuwsgierig, houd dan de website in de gaten: www.lauwersmeer.org ������������ ��� ������� ����� ������� ���� ���� ������� Kijk op www.lauwersmeer.org ������ ���� ������� ����������� ��� ��� ��������� ��� ����������������������������������������������������� �������������������������������������������������������� �������������������������������������������������� ������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������� �������������������������������������������������� ���������������� ���� ���� ���������� ����� ������������ ������������������������������������������������������� ��� ���� �������������� ����������� ���� ����� ���������� ����������� ��� �������� ���������� ������� ��� ���� �������� ���������������������������������������������������� �������������������������������������������������� ��������������������������������������������������� ����������������������������������������������������� ������������������������������������������������������ ������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������� �������������������������������������������������� ������������������������������������������������������� ������������� ���������� ��� ��������� ������� ����������������� ����� ������������������������������������������������������ ��������������� ����������������������������������������������������� ������������������������������������� �����������������������������������������������������
Nationaal Park 5 jaar!
I
Veldwerk Lauwersmeer in 2008
W
Hot spot: De Bantpolder
I
n 2007 en 2008 besteden de twintig Nationale Parken extra aandacht aan het thema biodiversiteit. De Nationale Parken spelen namelijk een belangrijke rol bij het behoud van de rijkdom aan planten en dieren in ons land. Het zijn immers relatief grote natuurgebieden met een (soorten)rijke natuur. Dit geldt ook voor Nationaal Park Lauwersmeer, dat vooral rijk is aan bijzondere planten en vogels. Een “hotspot” qua vogelrijkdom is De Bantpolder.
De plasjes in de polder zijn ’s winters dicht bevolkt met allerlei soorten eenden, zoals smient, wintertaling, slobeend en pijlstaart. Daarnaast wordt de polder als slaap- en foerageergebied benut door honderden goudplevieren, kieviten en wulpen.
Eldorado voor weide- en watervogels De Bantpolder is in beheer bij Natuurmonumenten en speciaal ingericht voor de opvang van weide- en watervogels. In het voorjaar is dit gebied het domein van onder andere kievit, grutto en tureluur. Maar ook de komende maanden kunt u hier genieten van een rijk vogelleven. Vooral bij ganzen is de polder zeer in trek. Met name de brandgans komt hier van oktober tot april vaak massaal (tot meer dan 20.000 exemplaren) voor. Maar ook grauwe gans en kolgans maken veel gebruik van de polder. Tussen deze algemene soorten loont het de moeite om te speuren naar zeldzaamheden als sneeuwgans of roodhalsgans.
Niet toegankelijk, wel genieten! De Bantpolder zelf is niet voor publiek toegankelijk. Dit om de rust voor de vogels te garanderen. Maar vanaf de dijken en de parallelweg langs de N361 heeft u een prachtig zicht op dit gebied. Langs de parallelweg ligt een aantal ondiepe plasjes, die vrijwel altijd wel wat leuks opleveren. Een heel bijzondere ervaring is om bij zonsopkomst of zonsondergang eens op deze weg te zijn. Dan kunt u getuige zijn van duizenden luid gakkende ganzen die laag over u heen vliegen tijdens hun dagelijkse pendeldienst tussen Lauwersmeer (om ’s nachts te slapen) en De Bantpolder (om overdag te eten). Vergeet u verrekijker en vogelgids niet!
Dit rijke vogelleven trekt natuurlijk ook roofvogels aan. Buizerds zijn hier vrijwel altijd wel te zien. Voor soorten als blauwe kiekendief, slechtvalk en ruigpootbuizerd moet u wat meer geluk hebben.
Goosetrack: vogels spotten per gsm
G
anzen kijken is geweldig, maar meedoen aan ganzenonderzoek is nog leuker. Sommige wilde ganzen zijn geringd, zodat ze individueel herkenbaar zijn en zonder verstoring kunnen worden gevolgd door wetenschappers. Echter, iedereen kan hun gekleurde halsbanden en pootringen aflezen met behulp van een goede verrekijker of telescoop. Via
www.goosetrack.nl kunnen deze gan-
zen op de voet worden gevolgd. Met uw mobiele telefoon zendt u de ringcode van de gans via een SMS-bericht door. U ontvangt per omgaande bericht met wetenswaardigheden over de door gesignaleerde gans. Waar komt hij vandaan en wanneer is ie geringd. Zo wordt vogelonderzoek wel heel erg leuk en voor iedereen toegankelijk!
Vogeltrek van a tot z op www.vogeltrackers.nl
Colofon oktober 2007 achtste jaargang, nummer 2
Seizoenskalender Bantpolder Herfst (september, oktober, november) Grote groepen kieviten, goudplevieren en wulpen rusten en foerageren vaak in dit gebied. In en om de ondiepe waterpartijen verblijven verschillende soorten eenden, zoals wilde eend, slobeend, smient en wintertaling. Ook de grauwe gans komt nu algemeen voor. De eerste brand- en kolganzen arriveren vanuit hun noordelijke broedgebieden. Buizerds loeren vanaf de paaltjes op muizen. Winter (december, januari, februari) Enorme aantallen kol- en brandganzen foerageren in de polder. Ook de rotgans wordt nu vaak gezien. Dit is ook de tijd om op de wintergasten onder de roofvogels te letten. Smelleken, slechtvalk, blauwe kiekendief en af en toe ruigpootbuizerd en zeearend worden hier jaarlijks gezien. Voorjaar (maart, april, mei) Dit is de tijd van de weidevogels. Kievit, tureluur en grutto broeden hier jaarlijks in redelijke aantallen. Zelfs kritische soorten als gele kwikstaart en watersnip broeden hier. Het jubelende geluid van de veldleeuwerik klinkt over de polder. Daarnaast treffen we vele soorten steltlopers op doortrek aan, zoals kemphaan, kluut en zwarte ruiter. Maar ook brand- en rotgans zijn vaak nog volop aanwezig. Zij vertrekken pas in mei naar hun broedgebieden in het hoge noorden. Zomer (juni, juli en augustus) Dit is vaak de rustigste tijd in De Bantpolder. Maar in augustus is de vogeltrek naar het zuiden al weer in volle gang en loont het zeker de moeite om de ogen goed de kost te geven. In de ondiepe watertjes duiken nu vaak bijzondere soorten op zoals de grauwe franjepoot. Dit jaar heeft zelfs een zwarte ibis enige weken in het gebied rondgehangen!
Deze informatiekrant is bestemd voor alle omwonenden rond Nationaal Park Lauwersmeer en wordt verspreid in de gemeenten De Marne, Dongeradeel, Kollumerland c.a. en Zuidhorn. Via VVV-kantoren en diverse recreatiebedrijven is de informatiekrant ook beschikbaar voor recreanten in het Lauwersland. De in deze informatiekrant gepubliceerde meningen geven niet noodzakelijk het standpunt van het Overlegorgaan Nationaal Park Lauwersmeer weer. Heeft u opmerkingen of klachten over de bezorging van de informatiekrant Lauwersmeer, dan kunt u contact opnemen met de redactie. Redactieadres IVN Consulentschap Fryslân Postbus 538 8901 BH Leeuwarden T: 058-2890463 E:
[email protected] Eindredactie Jörgen de Bruin en Christine van der Wiel Aan dit nummer werkten mee Jörgen de Bruin, Lies Compier, Sies Krap, Christine van der Wiel en Jan Willems Fotografie Simon Bijlsma, Jan Bosch, Martijn Broekman, Jörgen de Bruin, Lies Compier en Hans Hut, Thijs de Boer Oplage 32.500 exemplaren Vormgeving en druk Banda Kollum Verspreiding Interlanden Spreigroep, Groningen Banda Kollum Copyright Het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken van artikelen uit deze krant is slechts toegestaan na overleg met de redactie.
Stoofpotje van Schotse Hooglandervlees
Vogeltrackers
N
ationaal Park Lauwersmeer nodigt Groningse en Friese scholen uit om mee te doen met het landelijke trekvogelproject ‘Vogeltrackers’. Het project is ontwikkeld voor groep 7 & 8 van het basisonderwijs en sluit aan bij de kerndoelen voor het natuuronderwijs. Doel van het project is kinderen inzicht te geven in het bijzondere leven van een trekvogel. Hierbij staat het Nederlandse kustgebied centraal als belangrijke tussenstop voor trekvogels. Gedurende twee jaar biedt Nationaal Park Lauwersmeer het volgende aan: • • •
Een gratis veldwerkprogramma in Nationaal Park Lauwersmeer. Lesmateriaal met onder andere een trekvogel reis-doe-krant. Een aantrekkelijke website waar men een lessenserie kan downloaden en waar de klas (of de leerlingen thuis) kunnen deelnemen aan de ‘Nederlandse Trekvogel Competitie’.
wersmeer vanaf voorjaar 2008 mogelijk. Voorwaarde bij het gratis veldwerkprogramma is dat in de les aandacht besteed wordt aan het onderwerp trekvogels, eventueel met een gastdocent. Hiervoor kan gebruik gemaakt worden van het aangeboden lesmateriaal. Het lesmateriaal bevat opdrachten en een vogelboekje waarmee de leerlingen ook bij school naar vogels kunnen kijken.
Meedoen is eenvoudig. U kunt een afspraak maken met Christine van der Wiel (medewerker voorlichting en educatie Nationaal Park Lauwersmeer) Zij verzorgt de toezending van de leskranten en informeert u over de verdere gang van zaken. Bent u nieuwsgierig, kijk dan vast eens op www.vogeltrackers.nl
Christine van der Wiel, Medewerker Voorlichting en Educatie Nationaal Park Lauwersmeer, IVN Consulentschap Fryslân; T:06 46413856 of E:
[email protected]
Deelname aan het project is in het Lau-
A
ls buiten de wind giert en de regen gestaag naar beneden klettert is er niets zo fijn als thuiskomen in een warm huis dat heerlijk geurt naar een stoofpotje dat heel zachtjes op het fornuis staat te sudderen. De gedachte eraan en zeker de geur ervan roepen vaak nostalgische herinneringen op aan de sudderlapjes zoals moeder die vroeger maakte. Hieronder vindt u een dergelijk stoofrecept. Wilt u hem echt in de sfeer van het Lauwersmeer maken, dan kunt u hiervoor vlees gebruiken dat afkomstig is van de Schotse Hooglanders die in het park grazen (dit vlees kunt u kopen bij Slagerij Menno Hoekstra in Anjum). Ingrediënten: 1 kg runderlappen 4-5 grote uien bloem peper 2 laurierblaadjes 10 kruidnagelen 8 jeneverbessen (vooraf even kneuzen) 3 theelepels koekkruiden paar eetlepels (kruiden)azijn 1 eetlepel rinse appelstroop 2 rundvleesbouillontabletten Bereiding: Snijd het vlees in dobbelsteentjes. Pel de uien en snipper ze. Smelt boter in een braadpan en braad hierin het vlees rondom mooi bruin. Voeg de uien toe en laat ze meebakken. Voeg dan de peper, laurierblaadjes, kruidnagelen, jeneverbessen en de koekkruiden toe. Even doorroeren. Strooi er dan een paar eetlepels bloem overheen. Roer dit er goed door, laat even bakken terwijl je blijft roeren en giet er dan wat kokend water overheen totdat het goed onderstaat. Voeg nu de (kruiden)azijn en de stroop toe. Vuur hoog totdat het kookt. Weer roeren, deksel op de pan en laat maar stoven op een zeer laag pitje. Na 2-3 uur is het gerecht in principe al klaar, maar hoe langer het suddert des te lekkerder het wordt. Proeven en op smaak afmaken met peper, azijn of stroop. En natuurlijk even de laurierblaadjes en de kruidnagelen eruit vissen. Eet smakelijk!
Met uw klas op stap? Dat kan in het Lauwersmeer!
Cursus gastheerschap voor ondernemers
V
oor verblijfsrecreanten rond het Nationaal Park is de recreatieondernemer vaak het eerste aanspreekpunt bij een bezoek. Bij hen informeren de gasten naar de recreatieve mogelijkheden in de omgeving. Het Nationaal Park Lauwersmeer is één van die mogelijkheden. Ondernemers spelen een belangrijke rol in de informatievoorziening over het Nationaal Park. Deze ondernemers zouden prima als ambassadeur voor het park kunnen optreden. Momenteel wordt door het IVN een opzet voor een cursus Gastheerschap Nationale Parken uitgewerkt. In de Nationale Parken Drents Friese Wold (50 enthousiaste deelnemers) en Drentsche Aa (20 deelnemers) zijn al goede ervaringen met een derge-
lijke cursus opgedaan. De landelijke cursusopzet moet eind dit jaar gereed zijn. In november organiseert het Nationaal Park een informatiebijeenkomst voor recreatieondernemers. Daarin willen we onder andere peilen waar wederzijds behoefte aan is en willen we de ondernemers enthousiasmeren voor de cursus Gastheerschap. Bij voldoende belangstelling zal de cursus begin 2008 gehouden worden.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Dhr. J. de Bruin, Coördinator Voorlichting & Educatie Nationaal Park Lauwersmeer, IVN Consulentschap Fryslân; T: 058-2890463 of E:
[email protected]
De beheerders van het Lauwersmeer
I
n het Lauwersmeergebied kunnen bezoekers natuurlijk de mensen van Staatsbosbeheer tegenkomen. Er wordt gezorgd voor voorlichting, toezicht, beheer, etc. Maar dat zijn niet alle beheerders die werkzaam zijn in het gebied. Er werken in het gebied beheerders op vier benen, welke niet alleen dag en nacht, maar ook het hele jaar door in het gebied zijn, namelijk de koeien en paarden Op de Zoutkamperplaat is in 1985 gestart met jaarrondbegrazing door Schotse Hooglanders en konikpaarden. Deze vorm van beheer wordt inmiddels ook toegepast in de Kollumerwaard, de Ezumakeeg en met konikpaarden op de Ballastplaat. De dieren zorgen ervoor dat de gebieden niet snel dichtgroeien. Ze houden het gebied open en zorgen ervoor dat de ganzen, eenden, steltlopers en andere vogels hun plekje in het gebied kunnen vinden.
De Schotse Hooglander is een rund dat zich prima heeft aangepast aan het verblijf in natuurgebieden. De dieren
bouwen in zomer en najaar een vetreserve op, welke in winter en voorjaar kan worden aangesproken in tijden van een matig voedselaanbod. Ze leven in grote aaneengesloten gebieden van 300 tot 1.000 hectare. In het Lauwersmeer is gekozen voor een begeleide kudde runderen wat inhoudt dat de dieren onder de normale Veewet voor landbouwhuisdieren vallen. Dit betekent dat alle dieren gemerkt zijn met een oorflap. De vrouwelijke en mannelijke dieren lopen een groot deel van het jaar apart, zodat alleen in het voorjaar in de Kollumerwaard kalfjes worden geboren. De stieren worden op de Zoutkamperplaat gehouden. Mochten de omstandigheden te zwaar worden, dit speelt natuurlijk vooral in de winter, dan worden de dieren bijgevoerd met hooi uit eigen terrein. Verder worden de dieren twee keer per jaar beoordeeld door een dierenarts. Niet alle kalveren blijven in het terrein. De jonge stieren gaan na één jaar naar de Zoutkamperplaat en de vrouwelijke dieren worden in een aparte
weide gezet. Elk jaar wordt er gekeken naar de aantallen dieren. Zijn er teveel, dan wordt er in eerste instantie naar andere natuurterreinen gekeken of er nog vraag is. Ook zijn er soms particulieren die graag één of meerdere Schotse Hooglanders willen kopen. Zijn er dan nog dieren over, dan gaan deze naar de slager. Met Slager Hoekstra in Anjum zijn afspraken gemaakt over de verkoop van “Lauwersmeerkuddevlees”. Dit kan in pakketten of per kilo. Een flink deel van het terrein waar wordt begraasd, is opengesteld voor het publiek. De Schotse Hooglanders zijn juist uitgekozen voor deze terreinen vanwege hun publieksvriendelijke gedrag. Mocht u in het terrein de dieren tegenkomen blijft u dan rustig en geef de dieren de ruimte om langs u heen te lopen. Zij zullen u dan ook met rust laten. Het voeren van de dieren is niet toegestaan, omdat ze dan juist een vervelend gedrag gaan vertonen. Ook al zien de kalfjes er nog zo lief uit, probeer niet ze aan te raken of beet te pakken! De dierlijke instincten van de moeder zijn zo sterk, dat zij dit ziet als een bedreiging en zeker haar jong zal verdedigen. Mocht u in de terreinen iets zien waarvan u denkt dit wil ik toch even melden, dan kunt u altijd contact opnemen met Staatsbosbeheer Lauwersmeer (T: 0519-345145). Sies Krap Opzichter Lauwersmeer Staatsbosbeheer
Groenknolorchis ontdekt!
D
it jaar is voor het eerst in de terreinen van Staatsbosbeheer de groenknolorchis ontdekt. Deze soort was al bekend van Schiermonnikoog en van één locatie in De Marnewaard. De groenknolorchis is een lage, glanzig lichtgroene voorzomerbloeier. Het is in Nederland een zeldzame soort, die op de Rode Lijst van bedreigde planten staat. Staatsbosbeheer is dan ook zeer blij met het verschijnen van deze soort. Vorig jaar werden er ook al twee nieuwe orchideeënsoorten in het Nationaal Park Lauwersmeer ontdekt, namelijk de duinwespenorchis en de grote keverorchis.
Nieuwe borden Staatsbosbeheer
S
taatsbosbeheer gaat overal in Nederland haar bebording vervangen. Een paar jaar geleden heeft deze dienst haar huisstijl aangepast. Dit is al terug te vinden bij o.a. de bedrijfskleding van de medewerkers, de auto’s, het briefpapier en de folders. Nu zijn de borden aan de beurt. De borden die Staatsbosbeheer in haar gebieden plaatst ondersteunen in de eerste plaats de genomen beheertechnische maatregelen. Het gaat daarbij vaak om duidelijkheid te schep-
pen voor bezoekers wat mag in een bepaald gebied. Door consequent de nieuwe huisstijl te hanteren, zowel bij de bebording als bij de andere uitingen, hoopt Staatsbosbeheer een bijdrage te leveren aan het vergroten van de herkenbaarheid van haar gebieden. In het Nationaal Park Lauwersmeer is het streven van Staatsbosbeheer om voor het zomerseizoen alle borden te vervangen. Dit is hard nodig, want de huidige bebording is op veel plaatsen onvoldoende en vaak slecht leesbaar.
Natuurspeurderstocht 2007
G
razen als een Schotse Hooglander, graven naar bewijsmateriaal van de zee en struinen door het riet; dat deden 236 Friese leerlingen en hun begeleiders tijdens het Natuurspeurdersprogramma 2007. Het complete Natuurspeurdersprogramma bestond uit twee delen. Op school zochten de leerlingen, door middel van vragen, informatie over het Lauwersmeergebied. Dit werd ook verwerkt en gepresenteerd. Het tweede deel vond in het Zomerhuisbos plaats. Uiteindelijk kregen de leerlingen een Natuurspeurdersdiploma mee naar huis. De foto’s geven een impressie van dit geslaagde veldwerk. Wilt u in 2008 ook meedoen? Op blz. 1 vindt u meer informatie.
Lauwerspad W
ilt u lekker uitwaaien in het Lauwersmeer? Het Lauwerspad is een korte maar afwisselende route van 3km. Hieronder een beschrijving met wetenswaardigheden. Deze route start bij Restaurant Het Booze Wijf (de hond mag aangelijnd mee). Op deze wandelroute (groene paaltjes) loopt u langs de voormalige ingang van de Lauwerszee. Hier is voor de afsluiting van het Lauwersmeer vooral zand en schelpenmateriaal afgezet, waardoor de bodem hier voedselarm en kalkrijk is. Tijdens deze wandeling kunt u dit bewijs ook met eigen ogen aanschouwen, op veel plekken langs de paden liggen schelpen. Het grondwaterpeil is gedurende lange periodes (winter en lente) hoog. Hierdoor ontstaat (mede door de kalkrijke bodem) een unieke situatie die ideaal is voor veel bijzondere planten en paddenstoelen. Als u hier zomers wandelt dan komt u ook langs grote open velden die volstaan met diverse soorten orchideeën, parnassia
en addertong. Soms lijkt het net of u zich op een waddeneiland bevindt. Als we bedenken dat het naar Schiermonnikoog hemelsbreed slechts 8 kilometer is, dan is het niet vreemd dat typische duinplanten hier ook voorkomen. Zaden van deze planten zijn bijvoorbeeld door vogels ‘overgevlogen’, of lang geleden al door de Waddenzee hier aangespoeld. Nu (in de herfst) is deze route uitermate geschikt om te genieten van de wind, de paddenstoelen in het bos en van de vele trekvogels die uitgebreid tafelen in de duindoornstruiken vol met bessen. Interessante punten op de route Als u net gestart bent, loopt u vanaf Restaurant Het Booze Wijf richting de Marneweg (langs het haventje richting de zeedijk) Links en rechts van u ziet u water. U staat hier ‘middenin’ een voormalige slenk. Om de weg aan te kunnen leggen, is dit deel van de slenk gedempt en opgehoogd. U krijgt hier een mooi beeld van hoe breed die slenken waren, zo dicht bij de Waddenzee. Er moest heel veel water in en uit kunnen. Wanneer u de wandeling voortzet en naar de plantengroei kijkt, waant u zich in de duinen van de Noordzeekust of op één van de waddeneilanden. Bent de Strandweg overgestoken, dan loopt u het ‘duingebied’ in. In dit gebied komt u veel verschillende bessenstruiken tegen, zoals meidoorn, duindoorn en vlierstruiken. In het najaar is het hier dan ook druk met talloze trekvogels zoals kramsvogels en koperwieken, die eten hier hun buik vol. De duindoorn die u hier tegenkomt is een levend bewijs van de zeehistorie van
het Lauwersmeergebied. Door de vele schelpen in de bodem is Nationaal Park Lauwersmeer een prima voedingsbodem voor duindoorn. Want zolang er genoeg kalk in de bodem zit, doet de duindoorn het prima. Als u door het gebied loopt valt het op dat sommige duindoorns helemaal geen bessen hebben en andere juist heel veel. Dit komt omdat duindoorns tweehuizig zijn: er zijn mannelijke en vrouwelijke struiken. En alleen aan de vrouwelijke struiken komen bessen. De bessen van de duindoorn gaan in de loop van het seizoen gisten; de kramsvogels en koperwieken eten er zoveel dat ze er zelfs dronken van kunnen worden! Als u het tweede bruggetje bent overgestoken loopt u het Lauwersoogbos in Dit bos is na het afsluiten van de Lauwerszee ingeplant met populier, es, abeel en els. De rechte rijen bomen laten duidelijk zien dat dit mensenwerk geweest is. Dit bos biedt veel (kleine) trekvogels (zoals vuurgoudhaantjes) een rustplaats op hun lange reis van noord naar zuid en vice versa. In oktober vindt u in dit bos veel (soms zeldzame) paddenstoelen. Als u door dit bos wandelt dan ziet u veel dood hout liggen. Staatsbosbeheer is bezig om dit bos een natuurlijker karakter te geven, de natuur mag zoveel mogelijk haar eigen gang gaan en dood hout hoort daarbij. Nadat u via het Lauwersoogbos weer in open terrein bent gekomen, staat u op het ‘Land van Juffrouw Ali’ Dit veld, waar u in juli enorme hoeveelheden moeraswespenorchis kunt tegenkomen, is genoemd naar een biologe die zich enorm heeft ingezet voor de inventarisatie van de plantensoorten in dit gebied kort na de afsluiting van de Lauwerszee. In de sloot voor u zit soms de ijsvogel.
Ontdekkaart Nationaal Park Lauwersmeer
D
e nieuwste uitgave van het Nationaal Park is een uitvouwbare Ontdekkaart Nationaal Park Lauwersmeer. In één oogopslag krijgt u een beeld van wat er in Nationaal Park Lauwersmeer valt te beleven en worden zeven hoogtepunten van het park kort toegelicht. De fraai vormgegeven kaart is vooral voor kinderen een aanrader. Het is de bedoeling dat alle twintig Nationale Parken hun eigen kaart krijgen. Op de achterzijde van de kaart vindt u informatie over het belang van het stelsel van Nationale Parken in Nederland. Ontdek ze alle twintig en verzamel ze alle twintig. De Ontdekkaart Lauwersmeer is vanaf voorjaar 2008 voor € 1,- te koop bij de regionale VVV’s en vele recreatiebedrijven rond het Nationaal Park. De kaart is in opdracht van het Samenwerkingsverband Nationale Parken (SNP) door het IVN ontwikkeld.
Vossenstreken W
aar gaan we vanmorgen heen… het is een droge dag…. het wordt Achter de Zwarten. Een leuke wandeling, langs plekken waar géén pad is, dus struinen op stevige schoenen. De verlaten veldjes, helemaal omzoomd, liggen te glanzen van de dauw, donkere dennenbosjes, ritselende ratelpopulieren en konijnengaten, vele konijnengaten met honderden konijnendropjes…een heel ander gegeven dan verderop in het Ballastplaatbos.
De zon staat nog laag en rood, de zomer is duidelijk voorbij. Een lichte damp boven de sloten, de rietsigaren zijn erg dik en bruin. Rust is er en stilte en we schrikken ons rot als er vanuit het riet een reiger opvliegt. Door zijn misbaar zijn de eenden ook gealarmeerd, plotseling is er overal herrie en gedoe in het water, aanstellers. Waarom doen ze zo gek, ze kénnen ons toch?? Het ene jaar verschilt met het andere en zo te zien is dit een
heel vruchtbaar jaar voor de bessen. De takken hangen kromgebogen door het gewicht en het heldere oranje steekt prachtig af tegen het grijze blad en de diepblauw wordende hemel. We schuifelen zo rond en zijn op zoek, op zoek naar wàt eigenlijk? Wat kom je tegen? Ogentroost, het witte, eigenaardig gevormde gezicht van het bloempje is een lieflijke verschijning. Een nauwelijks zichtbaar “wildpaadje” gaat het struikgewas in
Kom Roofvogels spotten, zie excursieoverzicht
en we buigen de takken weg om te zien waar het naar toe leidt……Nou….Nergens. Zwijgend kijken we over het gladde water richting Oostmahorn en zien de molen van Anjum. Niets is er in wanorde vandaag. Toch……ineens een kleine beweging en onder een struik steekt een klein, bruin kopje nieuwsgierig naar buiten…Vos en Mens hebben oogcontact. Adem in, dit is de eerste keer dat we hier een vosje zien. Het snuitje verdwijnt even snel als het tevoorschijn kwam en nu komen wij in actie! We knikken onze ruggen in een hoek van 90 graden, George de ene kant op en ik de andere, als sluipschutters bewegen we ons om de struik heen en halverwege komen we elkaar tegen en onze ogen zeggen: Nee, en verder gaat het, sluipen, kijken, zoeken….. Dit is een goede schuilplaats. Vos heeft verse eenden- en
konijnenbout op pootlengte afstand. Heel goed bekeken, Reinaard is een slimmerik. Dit verstoppertje spelen…het is een leuk spel. Maar nu moeten we weer rechtop en dat valt niet mee, geknikt gaan we verder tot een boom ons houvast biedt en daarna trekken we onze gehavende ruggen recht. We lopen een rondje en uit nieuwsgierigheid gaan we toch weer terug. Vergeet het maar en in gedachten zien we hem een lange neus tegen ons trekken… Om de rust niet verder te verstoren lopen we naar de oever van het Nieuwe Robbengat. De surfers, de zwemmers, de zeilers, de kanovaarders…alles is weg, de aanlegsteiger is volkomen verlaten en strekt zijn lage arm ver het water in. Ook hier is het water rimpelloos. De plastic tassen, die we altijd bij ons hebben, worden uitgespreid en met een zucht gaan we zitten, de voeten bungelend boven het spiegelende water. En mijmeren over de dingen die we gezien hebben en voelen ons opgetogen. Maar Reinaard de Vos hebben we daarna nooit weer gezien. Jammer????
Zoek de vogel
W
e ontvingen maar liefst 160 goede antwoorden op de vorige puzzel. De 5 prijswinnaars hebben hun Watch-Doeboek reeds ontvangen. Veel plezier ermee! Heb je niets gewonnen? Misschien dan deze keer? Want ook nu worden zeekoet kievit kauw zeearend geoorde fuut fitis kwak raaf smient keep (2x) bokje kerkuil merel zwarte zwaan zwarte ibis eider pestvogel roerdomp waterral mus snip vink sijs (2x) ijseend hop fuut roek alk zwarte mees putter
onder de goede inzenders 5 Watch-Doeboeken verloot. Dit is een prachtig boek vol spelletjes, ondek- en doedingen rond water voor kinderen van 8-12 jr. Wat moet je doen? Streep alle vogels weg (horizon-
taal, achterstevoren, verticaal en diagonaal) dan blijven 25 letters over. Vul die hieronder in en stuur de oplossing met je naam, adres en leeftijd naar: IVN Consulentschap Fryslân Postbus 538 8901 BH Leeuwarden
Vogel van de maand
D
e kleine zwaan is duidelijk kleiner dan de algemeen voorkomende knobbelzwaan. De snavel is veel minder geel dan bij de wilde zwaan, die er verder sterk op lijkt. In de winter kan men deze drie soorten zwanen in het Nationaal Park Lauwersmeer tegenkomen. Kleine zwanen broeden ’s zomers op de Russische toendra. In oktober arriveren ze vaak met duizenden melodieus roepend in Nationaal Park Lauwersmeer. Dit betekent dat een groot deel van de totale populatie (circa 25.000 vogels) dus jaarlijks het
Lauwersmeergebied bezoekt. Hier storten ze zich in eerste instantie op de eiwitrijke knolletjes van het schedefonteinkruid. Deze waterplant groeit massaal in de ondiepe delen van het Lauwersmeer. Mocht deze voedselbron slecht bereikbaar zijn (bijvoorbeeld door hoge waterstanden) of beperkt aanwezig zijn, dan verspreiden ze zich al snel over de omliggende akkers en graslanden of trekken verder door. In maart verlaten de kleine zwanen onze contreien weer richting het hoge noorden.
Blijf niet binnen deze winter! O
ok in de herfst en de winter heeft het Nationaal Park Lauwersmeer veel moois te bieden. Hieronder vindt u een overzicht van de activiteiten voor de komende maanden. Ga eens mee, haal een frisse neus en verwonder u!
Tijd: Aanmelden:
Paddenstoelenexcursie De herfst is dé tijd voor paddenstoelen. Ga mee met de boswachter van Staatsbosbeheer en verbaas u over de grote verscheidenheid aan paddenstoelen in het Lauwersmeergebied.
Nacht van de Nacht Is de nacht nog wel nacht? Is het zo donker dat je geen hand voor ogen ziet? Ervaar het in de Nacht van de nacht in het Lauwersmeergebied met de boswachter van Staatsbosbeheer. Meer informatie: www.laathetdonkerdonker.nl
Data: Start: Tijd: Aanmelden:
Datum: Start: Tijd: Aanmelden:
Kosten:
Zondag 14 oktober en zaterdag 20 oktober Restaurant Het Booze Wijf, Strandweg 1 Lauwersoog 10.00 – 12.00 uur Noodzakelijk op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 uur 0519-345145 of
[email protected] € 2,50 volwassenen en € 1,- kinderen tot 12 jaar
Kosten:
Kosten:
14.00 – 15.30 uur Noodzakelijk op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 uur 0519-345145 of
[email protected] € 2,- volwassenen en € 1,- kinderen tot 12 jaar
Zaterdag 27 oktober Restaurant Suyderoogh De Rug 5 Lauwersoog 19.15 – 21.15 uur Noodzakelijk op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 uur 0519-345145 of
[email protected] Gratis
Op zoek naar spinnen en insecten Ook in de herfst zijn spinnen actief. Omdat de bladeren vallen en het dauw als pareltjes in de spinnenwebben hangt, vallen ze nu goed op. Het uitgelezen moment om met Insektenwereld op spinnenjacht te gaan!
Natuurfotowandeling Tijdens een prachtige wandeling krijgt u tips en gelegenheid om met uw eigen camera betere natuur- en landschapsfoto’s te maken. U kunt ook eerder gemaakte foto’s meenemen. Meindert van Dijk kan u dan feedback geven over deze foto’s.
Data: Start: Tijd: Aanmelden: Kosten:
Datum: Start: Tijd: Aanmelden:
Dinsdag 16 en 23 oktober Restaurant Het Booze Wijf, Strandweg 1 Lauwersoog 10.00 – 12.00 uur Noodzakelijk via 0595-572659 of
[email protected] € 4,50
Kosten: Bochtjesplaat Een prachtige gelegenheid om een minder bekend deel van het Nationaal Park te verkennen. De boswachter vertelt u daar graag meer over. Data: Start: Tijd: Aanmelden: Kosten:
Dinsdag 16 en 23 oktober Receptie Esonstad Oostmahorn 13.00 – 14.30 uur Noodzakelijk op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 uur 0519-345145 of
[email protected] € 2,- volwassenen en € 1,- kinderen tot 12 jaar
Van zout naar zoet Deze excursie geeft een goed beeld van de overgang van de zoute Lauwerszee naar het zoete Lauwersmeer. De wandeling gaat over de waddendijk en door de bossen. Data: Start: Tijd: Aanmelden: Kosten:
Woensdag 17 en 24 oktober Restaurant Het Booze Wijf, Strandweg 1 Lauwersoog 14.00 – 15.30 uur Niet nodig € 2,- volwassenen en € 1,- kinderen tot 12 jaar
Op de bodem van de zee De boswachter brengt u naar één van de mooiste plekken van het Nationaal Park. U wandelt over de voormalige zandplaten en door de bossen. In het ondiepe water van Achter de Zwarten zitten altijd veel vogels. Wie weet ziet u een zeearend of slechtvalk! Data: Start:
Donderdag 18 en 25 oktober Restaurant Suyderoogh, De Rug 5 Lauwersoog
Zaterdag 10 november De Rug, 1e parkeerplaats links (Startpunt Observatietorenroute) 9.00 – 12.00 uur Noodzakelijk via 06-46264523 of
[email protected] € 15,-
Snertwandeling De befaamde snertwandeling in het Lauwersmeergebied. Samen met de boswachter van Staatsbosbeheer kunt u een stevige wandeling maken over de Ballastplaat. Daarna kunt u bij een bord heerlijke snert met hem napraten in Restaurant Suyderoogh. Datum: Start: Tijd: Aanmelden: Kosten:
Zaterdag 29 december Restaurant Suyderoogh, De Rug 5 Lauwersoog 10.30 – 13.00 uur Noodzakelijk op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 uur 0519345145 of
[email protected] € 10,- (inclusief snert), tot 6 jaar gratis.
Roofvogels In de winter zijn er in het Lauwersmeergebied veel roofvogels te bewonderen. Ga met de boswachter mee en laat u alles vertellen over deze wondermooie vogels. Indien er tijdens de excursie minder dan 4 soorten worden gezien, krijgt u – als troost – de Vogelkaart van het Nationaal Park Lauwersmeer gratis. Data: Start: Tijd: Aanmelden: Kosten:
Zaterdag 5 januari en zondag 20 januari De Bosschuur, De Rug 1 Lauwersoog 10.00 -12.00 uur Noodzakelijk op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 uur 0519345145 of
[email protected] € 2,50 volwassenen, € 1,- kinderen tot 12 jaar.
De excursies staan ook op www.lauwersmeer.org