Leiden moet de beste juridische faculteit hebben. zomer Ronald Plasterk: hoe het onderwijs beter wordt Primeur Business to Science Portal

zomer 2008 magazine van de universiteit leiden



Alexander Rinnooy Kan

‘Leiden moet de beste juridische faculteit hebben’ en verder:

Ronald Plasterk: hoe het onderwijs beter wordt Primeur Business to Science Portal

colofon

inhoud

Medewerkers

magazine van de universiteit leiden

aan dit nummer van leidraad werkten mee:

zomer 2008

Oud-hoofdredacteur, journalist en strateeg

Rupert Parker Brady

is een communicatieman pur sang. Voor Leidraad schreef hij het artikel Respect voor godsdienstkritiek. “Boeiende gesprekken die veel stof tot nadenken opleverden.” Journalist, programmamaker en alumnus Yoeri Albrecht is de nieuwe hoofdredacteur van Leidraad. In dit nummer voelt hij minister Plasterk aan de tand over het hoger onderwijs. “Leiden kan veel van deze man verwachten.”

Mensen boeien fotograaf Martijn de Vries mateloos. Voor Leidraad reisde hij onder meer naar Oxford om alumnus Boudewijn Sirks te fotograferen. “Dramatiek ten top. Wat nou stoffige wetenschappers!” Leidraad is een uitgave van het ics development office van de Universiteit Leiden. Dit blad is bestemd voor alle alumni en wordt driemaal per jaar uitgegeven Uitgever Leidraad Universiteit Leiden, John Kroes, directeur ics Hoofdredacteur (a.i.)Yoeri Albrecht Blad manager Karen Jochems Basisvormgeving/Art Direction Van Lennep Fotografie en illustraties Rhonald Blommestijn, BTH-Thinkpictures; Alan Dove,Marc Sadowski Duncan de Fey, Astrid Erasmuson, Marc de Haan, Hollandse Hoogte, Martijn de Vries Medewerkers aan dit nummer Bernard van Lammeren, Karina Meerman, Rupert Parker Brady, Mark Rutte, Ruud Slierings, Florence Tonk en het Leids Universiteits Fonds (LUF) Universiteit Leiden, development office Hanneke Wiessing, alumni officer (contactpersoon) rapenburg 70, 2311 ez leiden tel. 071 527 32 37 [email protected] Website www.alumni.leidenuniv.nl gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s en illustraties uit Leidraad is alleen toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding. Universiteit Leiden noch Albrecht Media kan aansprakelijk gesteld worden voor eventuele zet- of drukfouten. Oplage 52.000

2 leidraad

08

12

04 Leiden in het nieuws 05 Editorial 06 Nieuws

08 ‘kwaliteit centraal stellen’ Minister Ronald Plasterk over de kwaliteit van het academisch onderwijs Het

roer moet om, wat minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en Leidse alumnus Ronald Plasterk betreft. ‘De kwaliteit van onderzoeksscholen kan omhoog.’

12 Arbeidsrecht in Europa 16 Een bijzondere leerstoel 20 Faculteitsnieuws - Archeologie, Godsdienstwetenschappen, Kunsten, Letteren en Wijsbegeerte

22 alumnus interview:

kennis is welvaart

Alexander Rinnooy Kan, voorzitter van de SER

Volgens de Volkskrant is hij de meest invloedrijke man van het land. Alexander Rinnooy Kan, oud-student wiskunde in Leiden, over kenniscontinent Europa.

16

22

28 Faculteitsnieuws - Sociale Wetenschappen 29 Column 30 Verenigingsnieuws 31 Faculteitsnieuws - Geneeskunde/LUMC

32 Uit het hoofd, in de markt Kennis omzetten in echte innovaties De Business to Science Portal brengt vraag en aanbod van kennis dichter bij elkaar. De laagdrempelige opzet is gericht op het bereiken van regionale bedrijven.

32 42 beroepsgroepen:

onder professoren

Leidse alumni over onderwijs toen en nu

De verschillen tussen ‘Leiden toen’ en hun ‘universiteit nu’ zijn groot. Vier oud-Leidenaren over selectie aan de poort, de nieuwe generatie studenten en de invloed van financiering op de kwaliteit van het universitair onderwijs.

48 Inspiratie 49 LUF nieuws 50 LUF voor alumni

35 Faculteitsnieuws - Rechtsgeleerdheid

36 opinie: respect voor



godsdienstkritiek

Opinie: religie en wetenschap

Filosoof Herman Philipse en islamkenner Maurits Berger geven hun mening over de rol van religie in de wetenschap. ‘Er moet een mondiale verlichtingscampagne gevoerd worden.’

41 Faculteitsnieuws - Wiskunde en Natuurwetenschappen leidraad 3

nieuws

editorial

leiden in het nieuws Leidse sterrenkundigen zien dampkring exoplaneet

Het is Leidse sterrenkundigen als eersten in de wereld gelukt om vanaf de aarde de dampkring van de bekendste exoplaneet (HD209458b) waar te nemen.

Groot onderzoek naar de hoofdpijnpil Feestje voor de boeg of een dag hard gewerkt? Voor anderhalf miljoen Nederlanders betekent dat kans op een migraineaanval en met bonkende hoofdpijn naar bed.

Exoplaneten zijn planeten buiten ons zonnestel-

Leidse onderzoeker wint prijs alternatieve dierproeven

Het ideale medicijn om deze aanvallen te

modellen voor de therapie van huidkanker’ het

voorkomen moet nog worden ontwikkeld.

beste van de vijf genomineerden.

vert volgens sterrenkundigen belangrijke nieu-

Het Leids Universitair Medisch Centrum

we mogelijkheden op om met de grootste teles-

hoopt hieraan bij te dragen met onderzoek

zig met het nabouwen van menselijke huid. Het

copen op aarde exoplaneten te onderzoeken. De

naar de oorzaken van (erfelijke) migraine,

weefsel daarvoor is afkomstig van mensen die

onderzoeksgroep aan de Sterrewacht Leiden is

onderdeel van een grote internationale stu-

een cosmetische ingreep ondergaan zoals een

al een tijdje bezig met de ontwikkeling van nieu-

die. Uniek hieraan: de aanmelding en eerste

borstverkleining, aldus de 34-jarige celbioloog

we waarneemmethodes.

screening van patiënten voor het onderzoek

El Ghalbzouri. De mensen staan dat weefsel

Bron: nu.nl, 21 mei 2008

gebeurt via internet.

vrijwillig af.

Neuroloog dr. Gisela Terwindt ging voor

Het winnende onderzoek houdt zich be-

Ook gebeurt het dat patiënten met huid-

Prof.dr. Ernestine van der Wall vicepresident KNAW

haar promotieonderzoek begin jaren ne-

kanker de tumor bij verwijdering afstaan aan

gentig nog alle patiëntfamilies door heel

de onderzoekers. “Wij houden die tumor dan in

Nederland persoonlijk langs met vragenlijs-

het laboratorium in leven en kunnen de huid-

ten en buisjes om bloed af te nemen. Dat

kanker namaken. Daar kunnen we dan weer

kan anno 2008 een stuk sneller. Via de site

onderzoek op doen”, aldus de celbioloog, die is

www.lumc.nl/hoofdpijn kunnen migraine-

verbonden aan het LUMC. “Tot dusver zijn daar

Prof.dr. Ernestine van der Wall is per 1 mei 2008 verkozen tot voorzitter van de Afdeling Letterkunde van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).

patiënten zich opgeven voor het recent be-

muizen voor gebruikt, maar dat is met deze

gonnen onderzoek.

methode niet meer nodig.”

Bron: Haarlems Dagblad, 16 mei 2008

Bron: nu.nl, 19 april 2008

Bestuur. De Afdeling Letterkunde heeft als

Professor Nico Schrijver gekozen in VN-comité Op 29 april 2008 is professor Nico Schrijver in New York bij acclamatie gekozen als lid van een van de mensenrechtencomités van de VN.

aandachtsgebied de geesteswetenschappen, de rechtswetenschappen, de gedrags-

Het gaat om het comité dat toezicht houdt op de naleving van het Internationaal Verdrag

wetenschappen en de maatschappijweten-

inzake economische, sociale en culturele rechten. Het comité bestaat uit 18 onafhankelij-

schappen, en kent vijf secties.

ke internationale experts en komt twee keer per jaar in Genève bijeen.

Ernestine van der Wall is sinds 1992 als hoogleraar Geschiedenis van het christendom verbonden aan de Universiteit Leiden. Bron: nieuwsbrief, Universiteit Leiden

4 leidraad

trots het eerste nieuwe nummer. Niet alleen het formaat is anders, ook de inhoud heeft een metamorfose ondergaan. De Leidraad moet inspiratieve leesstof bieden voor een hoogopgeleid publiek. We willen iedereen er graag van doordringen dat Leidse alumni wat te vertellen hebben. In de Leidraad zullen daarom ieder nummer alumni aan het woord komen. Ieder nummer zal een bepaald thema centraal staan. In dit nummer wordt de aandacht gericht op de kwaliteit van het universitair onderwijs in Nederland. Ook wordt in deze Leidraad goed zichtbaar waar Leiden toe kan leiden. In een mooi vormgegeven rondgang langs professoren van onder andere Oxford en Harvard die allen hun eerste schreden in de wetenschappelijk wereld in Leiden hebben liggen, spreken we over kwaliteit van universitair onderwijs in internationaal perspectief. Vreemde ogen dwingen en het is goed om de mening te horen van mensen die de kwaliteit van het onderwijs in Nederland internationaal kunnen vergelijken.

Het publiek vond zijn onderzoek over ‘Invitro

Subaru-telescoop op het eiland Hawaii. Het le-

dent van de KNAW en lid van het Dagelijks

De Leidraad is vernieuwd. Dus presenteer ik u met gepaste

De Leidse onderzoeker Abdoel El Ghalbzouri heeft de Publieksprijs Alternatieven voor Dierproeven gewonnen.

sel. De ontdekking is gedaan met de Japanse

Uit dien hoofde is zij tevens vice-presi-

Editorial

Nico Schrijver (53 jaar) is hoogleraar Internationaal Recht aan de Universiteit Leiden en lid van het Permanente Hof van Arbitrage te Den Haag. Bron: Leidsch Dagblad, 20 mei 2008

Prof.mr. Paul van der Heijden, Rector Magnificus EN Voorzitter College van Bestuur van de Universitiet Leiden

Ook in de politiek is de kwaliteit van ons wetenschappelijk onderwijs en onderzoek een veel bediscussieerd onderwerp. Wij hebben dan ook een selectie van de meest invloedrijke mannen van dit land naar hun mening gevraagd. Op de cover kijkt Alexander Rinnooy Kan, de voorzitter van de SER, u aan. Hij studeerde in Leiden wiskunde en hij geeft zijn mening over de kwaliteit van het universitair onderwijs met als richting “kennis is welvaart”. Het tweede kopstuk dat zijn mening over de kwaliteit van het universitair onderwijs geeft is Ronald Plasterk, de minister van onderwijs, cultuur en wetenschap, die in Leiden cum laude zijn doctoraal examen biologie haalde. Mark Rutte, fractievoorzitter van de VVD en Leids historicus zet in de column die gereserveerd wordt voor alumni zijn idee over liberalisme en onderwijs uiteen. Het is buitengewoon bemoedigend hier te lezen dat de kwaliteit van de universiteit medebepalend is voor de welvaart van ons land. Maar om die universiteit overeind te houden en het algemeen belang te dienen is wel geld nodig. Wij willen met de Leidraad de band verstevigen met de afgestudeerde Leienaar. Gezien de beweging van de terugtredende overheid en de daardoor ontstane noodzaak om meer en meer andere fondsen aan te trekken hopen wij uiteraard ook geld te werven onder deze groep. Oudstudent Alexander Rinnooy Kan zegt dat zo mooi: “Het is natuurlijk buitengewoon ironisch dat de Nederlander aan die zeer goede en goedkope universiteit met moeite vijfentwintig euro overmaakt terwijl hij voor zijn Businessschool grif grote bedragen uitgeeft. Dat moet anders”. Ik hoop dat deze Leidraad wat dat betreft genoeg stof tot nadenken en aanleiding tot handelen geeft.

leidraad 5

nieuws

nieuws

nieuws

nieuws Studium Generale Studium Generale organiseert brede activi-

Bijzondere colleges voor vijftigplussers

Het HOVO (Hoger Onderwijs Voor Ouderen)

teiten voor studenten, medewerkers, alumni

van de Universiteit Leiden biedt colleges

en andere geïnteresseerden die graag over

voor vijftigplussers, gegeven door ervaren

de grenzen van hun vakgebied heen kijken.

docenten. U buigt zich over diverse weten-

Met zijn activiteiten wil Studium Generale

schappelijke onderwerpen. Een vooroplei-

een grotere belangstelling voor de weten-

ding is niet nodig.

schappen wekken, meer inzicht in de saIn najaar 2008 kunt u kiezen uit zevenen-

pen laten zien en een beter begrip van de

twintig verschillende collegeseries in Leiden,

relatie tussen wetenschap en samenleving

zoals bijvoorbeeld:

Studenten Roei Vereniging “Njord” en

laten ontstaan. Dit is een selectie van acti-

• Archeologie van Jordanië

Student Rechten, heeft tijdens de drie we-

viteiten uit het programma voor het najaar

• Religie, fundamentalisme en het einde van

reldbekerwedstrijden van het seizoen drie-

2008. Data zijn onder voorbehoud.

de wereld

discipline Lichte Mannen Skiff de huidige

leidenuniv.nl voor de meest recente

• Jacht op het absolute nulpunt

wereldkampioen achter zich te laten. Zie www.njord.nl voor het laatste

Serie: Oorlog in de Oudheid

het eerst colleges aangeboden in het Teylers

Spreker: Dr. Henk Singor, UD Oude

Museum te Haarlem. U kunt dan kiezen uit

Geschiedenis, Universiteit Leiden

vier collegeseries, waaronder:

Data: woensdagavond 10, 17 en

• Mannen ter zee. De Ruyter en andere zee-

24 september 2008 Lezing: De meineed van Harald Het tapijt van Bayeux Spreker: Piet Leupen, emeritus hoogleraar

Botanicus op donderdag- en vrijdagmiddag

van voorzitter van de Raad van Toezicht over-

zomerwandelingen, geschikt voor het

Agenda 28 juli t/m 8 augustus

in de zeventiende en achttiende eeuw

Leiden Summer School in Languages

• Wat leert ons de wetenschapsfilosofie van de twintigste eeuw?

and Linguistics Diverse taalcolleges en -cursussen. Meer informatie: www.summerschools.

Datum: woensdagavond 1 oktober 2008

Het volledige programma en een aanmel-

Serie : Het is niet niets!

dingsformulier voor de collegeseries vindt

leidenuniv.nl

in Leiden en is lid van de hoofddirectie van

Diverse sprekers

u op de HOVO website www.hovo.leiden-

ANWB. Ook zij is door minister Plasterk voor

Periode: woensdagavond 8 oktober –

univ.nl of via HOVO Universiteit Leiden,

vier jaar benoemd.

3 december 2008

e-mail [email protected], telefoon

Opening Academisch jaar universiteit leiden maandag 1 september

Serie: Scheppingsmythen

(071) 527 72 99 (bereikbaar maandag t/m

zie www.opening2008.leidenuniv.nl

genomen van Morris Tabaksblat, die de func-

Spreker: Mineke Schipper, hoogle-

donderdag, 10-13 uur).

hele gezin. Uw botanische reisleider neemt u

tie vanaf 2002 vervulde. De heer Wellink, te-

raar Interculturele Literatuurwetenschap,

mee op een wereldreis langs planten uit het

vens president van de Nederlandsche Bank,

Universiteit Leiden

Middellandse Zeegebied, het Verre Oosten

is voor een periode van vier jaar benoemd.

Periode: dinsdagavond 11 november –

en de Tropen.

Hij studeerde rechten in Leiden en promo-

12 december

Tussen 3 juli en 29 augustus iedere donder-

veerde vervolgens in 1975 aan de Erasmus

Voor alle lezingen geldt: toegang is gratis,

dag- en vrijdagmiddag, 13.30 – 14.40 uur.

Universiteit Rotterdam.

iedereen is welkom!

In juli en augustus organiseert de Hortus

Nout Wellink heeft per 1 mei 2008 de functie

Voor meer informatie over openingstijden en

6 leidraad

nieuws

officieren, kapers en schippers van de VOC

Middeleeuwse Geschiedenis, UvA

Wisselingen in de Raad van Toezicht

maal goud gewonnen. Schouten wist in de

• Vijftig jaar Europese integratie

Met ingang van najaar 2008 worden voor

In één uur de wereld rond

Jaap Schouten, roeier van de Koninklijke

Kijk op www.studiumgenerale. informatie.

Maak een botanische wereldreis in de Hortus.

driemaal goud

menhang tussen verschillende wetenschap-

Virtuele alumnigroep

Gebruikers van het zakelijke netwerk

Opening Academisch jaar campus den haag maandag 8 september zie www.campusdenhaag.nl

Universiteit Leiden zijn kunnen sinds kort

Wetenschapsdag 19 oktober

LinkedIn die tevens alumnus van de

andere bezoekersinformatie, neemt u

Mirjam Sijmons treedt vanaf 1 juli toe als lid

Organisatie & informatie

lid worden van de groep ‘Alumni van de

Diverse locaties en tijden. Zie te zijner

contact op met Hortus Botanicus,

van de Raad van Toezicht. Zij volgt daarmee

Studium Generale Universiteit Leiden

Universiteit van Leiden’. Aanmelden is

tijd voor het programma:

Rapenburg 73, Leiden. Telefoon 071 - 527 7249,

Henk Brouwer op. Mevrouw Sijmons stu-

Postbus 9500, 2300 RA Leiden

mogelijk via www.linkedin.com

www.wetenschapsdag.leidenuniv.nl

www.hortus.leidenuniv.nl

deerde orthopedagogie en bestuurskunde

071 527 7295/7296

www.alumni.leidenuniv.nl

Nout Wellink

leidraad 7

interview

interview

‘Stel De mensen die het werk doen centraal’

Hij heeft grote ambities voor het academisch onderwijs. Ronald Plasterk, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en tevens Leienaar, legt uit waarom hij vindt dat het roer radicaal om moet. tekst: Yoeri Albrecht beeld: Hollandse Hoogte

‘Het is een beetje paradoxaal om nu zelf aan het roer te staan. Als onderzoeker heb ik altijd de neiging gehad functioneel om te gaan met alle overheden die boven je zijn gesteld. Je bent als onderzoeker volledig overtuigd dat jij en je collega’s weten wat er moet gebeuren en dat de overheid niks anders moet doen dan gas, water en licht betalen. En dat er op je loonstrook wat binnenkomt. Maar ik moet erbij zeggen dat toen ik aio was en de werkweek met twee uur werd ingekort, ik dat nooit gemerkt heb behalve op mijn loonstrook. Ik heb altijd het gevoel gehad dat wij als onderzoekers een Freischwebende Intelligenz waren en geheel beleidsresistent om dat mooie woord te gebruiken. Als je vanuit die achtergrond opeens verantwoordelijk bent voor het beleid dan kan je je wel voostellen dat ik me even moest heroriënteren. Maar dat los ik op doordat ik me nu vol enthousiasme op een benadering kan storten waarbij ik in het onderwijs de docent centraal stel en niet de structuur, niet de methode, niet de bestuursvorm. Ik kan nu eigenlijk de strijd voortzetten met andere middelen. Twee voorbeelden: we hebben voor een lerarenbeleid geko-

8 leidraad

zen, de positie van de docent verbeteren, financieel en op andere gebieden. Dat gaat primair over middelbaar onderwijs maar ook voor hoger onderwijs. Ik had ook kunnen kiezen voor het centraal stellen van een schoolvorm of een onderwijsconcept. En ook het overhevelen van geld van de eerste geldstroom, die van de universiteiten, naar de tweede geldstroom van NWO heeft weer dat doel: de mensen die het werk doen centraal stellen. Dat is een maatregel waar, mijns inziens onnodig, verzet tegen was. De universiteiten spraken over een sigaar uit eigen doos. Overigens zei een vakbondsonderhandelaar laatst tegen mij: Ik heb jaren sigaren gerookt en de beste waren toch altijd die uit eigen doos. Natuurlijk komt het geld weer terug bij de universiteiten. Want in principe financiert NWO nauwelijks onderzoek buiten de universiteiten. Dus het geld komt bijna een op een terug bij de universiteiten.

‘Laat de beste studenten de beste professoren opzoeken’

Het belangrijke verschil is, dat dit geld als het bovenlangs binnenkomt via de eerste geldstroom door het universiteitsbestuur wordt verdeeld. Via NWO komt het onderlangs

» leidraad 9

interview

interview

binnen als financiering van individuele jonge onderzoekers, die het geld op een competitieve manier moeten verwerven. Ze moeten zelf dat geld aanvragen. De jonge onderzoekers gaan dan meer met hun voeten stemmen. Ze zoeken zelf de beste plek waar ze kunnen werken. Hierdoor krijg je een spontane concentratie van kwaliteit. Bovendien een universiteitsbestuur heeft te maken met het principe van de verdelende rechtvaardigheid, dat moet tot op zekere hoogte iedere vakgroep tevreden houden, kan dus moeilijk een vakgroep of faculteit overslaan. Ik merk dat de Tweede Kamer voortdurend vraagt om focus en massa. Die kreet schijnt het opeens helemaal te zijn. Ik ben daar best voor, maar ik ben tegen de Sovjetbenadering, waar de focus en de massa door het Centraal Planbureau werd vastgesteld.

Ik hoop met dit soort maatregelen een mechanisme te creëren waardoor van onderop diezelfde focus optreedt. Waar mensen bij elkaar kruipen omdat ze goed zijn. Wat een eeuw geleden in de natuurkunde in Leiden gebeurde. Dat vind ik inspirerend. Toen zeiden goede studenten opeens: we moeten bij die Hendrik Lorentz zijn. Die man maakte school, die leidde een hele nieuwe generatie op en dan heb je opeens vijftig jaar

‘Bij een zelfsprekende sfeer van excellentie krijg je een spiraal omhoog’ traditie in de top van de internationale natuurkunde. Iedereen zat er, van Albert Einstein tot Paul Ehrenfest. Zoiets is niet gepland. Dat is zo ontstaan. Rondom een goede professor. Dat is wat ze in de economie zelfversterkende effecten noemen. Als het ergens leegloopt dan loopt het ook goed leeg. Maar als er door een of twee rolmodellen een zelfsprekende sfeer van excellentie wordt gecreëerd dan krijg je ook een spiraal omhoog. Dat trekt de beste mensen aan. Dat heb ik veel liever dan dat wij hier in achterkamertjes gaan bepalen wat de excellente plekken moeten worden. Dat wordt allemaal gekonkel en dat moet je niet willen. Beide plannen komen toch voort uit mijn achtergrond in de wetenschap. Ik heb die plannen niet zelf verzonnen ik heb gewoon naar de plekken op de wereld gekeken waar de wetenschap het beste werkt: de Oost- en de Westkust van de Verenigde Staten. Boston, New York en Californië. De kwaliteit is in Europa niet homogeen verdeeld. Engeland

10 leidraad

heeft zelfs vier topuniversiteiten die zich goed kunnen meten met de Amerikaanse universiteiten. Twee in Londen, Oxford en Cambridge. Binnen continentaal Europa scoren Zwitserland en Nederland hoog op de bekende lijstjes. Het ligt zeker ook aan geld maar ook het vasthouden aan de meritocratie is heel belangrijk. Het meest trieste als je naar die lijstjes kijkt, zijn de posities van een aantal oude centra van geleerdheid: Milaan, Rome, Parijs, München, Berlijn, Praag en Wenen die onderaan bungelen. Dat heeft te maken met het feit dat daar te weinig gekeken wordt naar kwaliteit. Ik heb zelf ook bijvoorbeeld Franse postdoc-medewerkers gehad die klaagden dat ze niet terug naar Frankrijk konden omdat daar voor mensen van dertig geen onafhankelijke wetenschappelijke positie te vinden was. Dat hebben we in de Nederlandse universiteiten inmiddels wel goed gedaan. Vroeger was het ook in Nederland gewoon dat men in zijn vakgroep bleef zitten wachten. Je deed wat de hoogleraar wilde en als hij met pensioen ging, hoopte je dat je hem mocht opvolgen. Dan waren mensen inmiddels in de vijftig. Ze werden dus wetenschappelijk onafhankelijk op een leeftijd dat dat eigenlijk in alle opzichten te laat was. De echte grote ontdekkingen worden meestal niet meer boven de vijfenvijftig gedaan. Hoe wiskundiger het vakgebied hoe jonger de grote wetenschappelijke doorbraken gedaan worden. Dat heeft Nederland wel ingezien. Er zijn nu heel veel programma’s binnen universiteiten die mensen kort na de promotie ook wetenschappelijke onafhankelijkheid geven. Ze kunnen nu op eigen naam projectsubsidies aanvragen en kunnen ook publiceren op eigen naam. Dat lijkt een detail maar is belangrijk. Ik heb dat zelf ook gezien als professor. Ik ken de situatie zogezegd van boven en van onder de wolken. De verleiding is heel groot om je goede promovendi zo lang mogelijk onder je vleugels te houden. Dat is ook makkelijk voor de medewerkers want die kunnen meeliften op de financiering van de grote professor. Maar je krijgt een merkwaardig soort symbiose. In Amerika is het vaak standaard dat wetenschappers niet aangenomen worden op de plekken waar ze worden opgeleid. Anders krijg je toch een slap sfeertje rondom de oude professor. Ik heb ook wel eens in mijn senior rol gemerkt dat het moeilijk is om iemand te laten gaan. Ik ben er zelfs eens door een Amerikaanse Nobelprijswinnaar op aangesproken toen ik iemand na zijn promotie nog twee jaar extra vasthield: Ronald, zei hij, wat je doet is eigenlijk niet sociaal. Terwijl die jonge medewerker natuurlijk heel blij was dat hij nog even bij mij op de vakgroep mocht blijven. Als ik een goede raad mag

geven aan de universiteit dan is het laat je jonge medewerkers gaan en koester ze niet te lang aan de borst. Het is goed dat we in Europa de universitaire systemen beter op elkaar gaan aansluiten. Daar wordt iedereen beter van. Ik heb zelf als student een half jaar in Londen gezeten. Je kan makkelijk een stuk van je masters ergens anders in Europa doen. Hoewel ik wel eens vergaderingen van het Europese Bologna proces bijwoon waar ik dan ministers het hoogste woord hoor voeren uit landen waar ik dan van denk: volgens mij hebben jullie helemaal geen universiteit. Maar er is nog wel iets te doen aan de kwaliteit van de onderzoeksscholen in Nederland. Er zijn wellicht twee of drie verschillen tussen de beste graduate schools zoals ik die in Berkeley, Harvard en Stanford heb gezien en de goede onderzoeksscholen hier. Het eerste is een vast instroommoment. Dat creëert een soort klasgevoel, ‘the class of 2008’. Dat is waardevol. Dan kan je, dat is het tweede, het onderwijs echt concentreren. Het onderwijs in de onderzoeksscholen is vaak bijeengesprokkeld, een werkbespreking hier, een cursus daar. Maar het zou heel mooi zijn als je, voordat je je onderzoek kiest, een halfjaar echt elite onderwijs volgt op het hoogste wetenschappelijke niveau met les van de beste mensen. Het is te vaak zo dat aio’s te weinig buiten hun projectje hoeven te kijken.

Het derde en moeilijkste punt in het model is dat promovendi aan het eind van het eerste jaar in de onderzoeksschool zelf kiezen bij wie ze gaan promoveren. Hierdoor krijg je, een effect van stemmen met de voeten. De beste studenten zoeken dan de beste professoren op. Als er professoren zijn die studenten uitbuiten en slecht begeleiden, bijvoorbeeld gebruiken als pipetteerrobots, dan spreekt zich dat snel rond. En als er een hoogleraar is die echt alle ruimte geeft, credits geeft, je de wereld instuurt en groot maakt, dan moet je eens opletten hoe snel die populair is. Het zou een groot kwaliteitsverhogend effect hebben. Het enige bezwaar is dat dit systeem zich slecht verhoudt met de wijze waarop we in Nederland het onderzoek gefinancierd hebben. Er is veel project financiering, waar de onderzoeksplekken uit betaald worden. Deze nieuwe aanpak vraagt nog wat fijnslijperij, dat zouden universiteiten moeten uitproberen. Laat ik duidelijk zeggen: als Leiden in een onderzoeksschool dit experiment aan zou willen gaan, dan wil ik op deze plaats wel zeggen dat ik daar dan ondersteuning aan wil geven. Maar dan moet er ook wel radicaal voor gekozen worden.

CV

Ronald Plasterk (1957) studeerde biologie in Leiden waar hij in 1981 cum laude zijn doctoraal examen haalde en drie jaar later ook cum laude promoveerde. Hij was onder andere hoogleraar Ontwikkelingsgenetica in Utrecht en directeur van het Hubrecht Laboratorium, een onderzoeksinstituut van de KNAW. Als onderzoeker is hij opgeleid aan het California Institute of Technology en aan de Universiteit van Cambridge. In Leiden woonde hij aan de Rijn en Schiekade 105 (vijfde etage). Ook zette hij in de Sleutelstad zijn eerste schreden op het politieke vlak, hij was tussen 1982 en 1984 lid van de gemeenteraad voor de PvdA. Sinds 2007 is hij minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. De heer Plasterk is tevens lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en van de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen.

leidraad 11

onderzoek

Zoeken naar gemene delers

Het ELLN onderzoekt arbeidsrecht in Europa

Het European Labour Law Network (ELLN) brengt in kaart wat Europese landen gemeen hebben met betrekking tot het arbeidsrecht. De thema’s zijn veelal politiek relevant, zoals bijvoorbeeld ontslagbescherming en flexicurity. Onlangs kreeg het werk van het ELLN een extra dimensie dankzij een miljoenensubsidie van de Europese Commissie. tekst: Bernard van Lammeren beeld: rhonald blommestijn

Prof. mr. Guus Heerma van Voss, hoogleraar Sociaal Recht en departementsleider Publiekrecht, richtte het ELLN ruim twee jaar geleden op, samen met zijn Duitse collega Bernd Waas. De twee voorzagen een groeiende behoefte aan informatie over wat Europese landen aan arbeidsrecht ontwikkeld hebben. Het ELLN stelt zich geen geringe taak. In tien jaar wordt alles op dit gebied geïnventariseerd, in alle EU-lidstaten maar ook in de landen die behoren tot de Europese Economische Ruimte (EER). Daarbij wordt vooral gekeken naar wat ze gemeen hebben. Heerma van Voss: ‘Onze inspiratie ontleenden we aan de VS. De methode staat daar bekend als restatement. Het resultaat is een overzicht van wat je in alle staten kunt terugvinden. Het heeft zelf geen rechtskracht, want dat zou men daar te centralistisch vinden, net als hier. Maar het heeft wel invloed op rechter­ lijke beslissingen. Daardoor zie je toch een harmoniserend effect, zonder dat er iets wordt opgelegd.’

Het ELLN was al aan het project begonnen toen het besloot om subsidie aan te vragen bij de Europese Commissie. Aanvankelijk zonder resultaat, omdat het verzoek in geen bestaand program-

12 leidraad

ma paste. Maar de Commissie bleek wel rond te lopen met plannen in vergelijkbare richting. Er werd een aanbesteding uitgeschreven en de keus viel op het ELLN. Van 1 januari 2008 tot eind 2011 ontvangt het netwerk 1 miljoen euro per jaar. En het krijgt een adviserende taak erbij, naast de wetenschappelijke werkzaamheden. Heerma van Voss: ‘Zo’n tien keer per jaar krijgt ons netwerk een vraag van de Commissie. Die moet dan binnen enkele dagen voor elk vertegenwoordigd land beantwoord zijn. De eerste hebben we net afgehandeld – die ging over de manier waarop landen zijn omgegaan met arresten van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg aangaande arbeidstijden.’ De rest van het geld kan het ELLN besteden aan vier andere taken: het onderhouden van het netwerk als zodanig, het jaarlijks uitbrengen van een thematisch rapport, het organiseren van een jaarlijks seminar voor wetenschappers, autoriteiten en sociale partners, en ten slotte het elk kwartaal samenstellen van ‘flash reports’. Die verschijnen per land en gaan over actuele nationale ontwikkelingen die belangwekkend kunnen zijn voor Europa. Zo heeft Heerma van Voss in zijn jongste bijdrage het verschijnsel belicht dat in Nederland de politie actie

voerde - iets wat lang niet overal vanzelf spreekt. Op dit moment zet het ELLN vragenlijsten uit voor het themarapport en het in november te houden seminar. Het onderwerp: hoe gaat de wet- en regelgeving van Europese landen om met grensoverschrijdende mobiliteit van personen en bedrijven? Het thema voor het volgende jaar ligt ook al klaar. Dan zal het over ‘flexicurity’ gaan, ofwel de manieren waarop staten omgaan met het verzoenen van flexibiliteit en zekerheid op de arbeidsmarkt. Heerma van Voss benadrukt dat het ELLN vrij blijft in het kiezen van zijn thema’s. Tegelijk vindt hij het belangrijk om thema’s te selecteren waarvan vaststaat dat ze politiek relevant zijn. Een lijst voor tien jaar ligt daarom niet klaar: het ELLN wil kunnen inspelen op de agenda van de volgende Europese Commissie. Niet dat het netwerk politieke gevoeligheden wil ontzien: ‘Als er reacties komen die daarvan getuigen, kan dat net zo goed een teken zijn dat je iets relevants te pakken hebt.’ Inhoudelijk beperkt het ELLN zich duidelijk tot het individuele en collectieve arbeidsrecht. Thema´s als pensioenen en sociale zekerheid vallen erbuiten. Gelijke behandeling komt alleen aan de orde voor zover het arbeidsrechtelijke

» leidraad 13

onderzoek

onderzoek

aspecten betreft. Onderzoek naar de feitelijke handhaving vindt Heerma van Voss in beginsel meer iets voor sociologen en politicologen. Maar als het ELLN stuit op handhavingsproblemen die het relevant genoeg acht, zal het niet schromen daarover te rapporteren.

Heerma van Voss begon zelf al over een harmoniserend effect. Hij beseft maar al te goed dat dit h-woord controverse oproept. Daarom vindt hij het belangrijk om te benadrukken dat het ELLN zijn project op eigen initiatief is begonnen, los van de Europese Commissie, en vanuit een strikt wetenschappelijk uitgangspunt. ‘De gedachte erachter was dat staten erdoor geïnspireerd zouden kunnen raken. In andere universiteiten in Europa werken collega’s van Burgerlijk Recht aan een project dat wél streeft naar het ontwikkelen van Europese rechtsprincipes, in hun ge-

‘Ik acht het nodig dat Europa meer een sociaal Europa wordt, dat het iets gaat wegnemen van de angst bij mensen voor meer Europa en verdere globalisering’

Internationale samenwerking

Het initiatief tot het ELLN is afkomstig van prof. mr. Guus Heerma van Voss, hoogleraar Sociaal Recht in Leiden, en prof. dr. Bernd Waas van de Fernuniversität Hagen (Duitsland). De twee betrokken faculteiten werken op gelijke voet in het project samen en hebben er beide mensen en middelen voor vrijgemaakt. De oprichtingsbijeenkomst vond eind 2005 in Hagen plaats. Sindsdien vond de jaarlijkse conferentie plaats in Leiden in 2006 en in Hagen in 2007.

14 leidraad

val over contracten en aansprakelijkheid. Het handelsverkeer vraagt daar natuurlijk ook om. Maar zelfs op dat terrein is harmonisatie omstreden.’ Over zijn persoonlijke opvatting is Heerma van Voss glashelder: hij vindt dat er behoefte is aan meer Europees recht, ook en met name op zijn eigen vakgebied. ‘In ons netwerk wordt daarover verschillend gedacht. Vooral de Denen en Zweden hechten sterk aan het principe

dat zoveel mogelijk door sociale partners moet worden geregeld, en zo weinig mogelijk door de staat. De Britten hebben eveneens een neiging om weinig bij wet te regelen, maar ik hoor ze er eigenlijk minder over dan Scandinavische collega’s. Het project biedt alle ruimte voor zulke verschillen. Zelf acht ik het nodig dat Europa meer een sociaal Europa wordt, dat het iets gaat wegnemen van de angst bij mensen dat ze alleen maar te verliezen hebben bij meer Europa en verdere globalisering. Mensen met een kwetsbaarder positie hebben daar ook wel enige grond voor.’ Als voorbeelden die zich lenen voor Europese regelgeving noemt hij een minimaal niveau van ontslagbescherming en verdere uitwerking van de Richtlijn die de grondslag vormt voor Europese ondernemingsraden.

Van een Europees stelsel van arbeidsrecht kan op dit moment nog niet echt gesproken worden. Het aantal Richtlijnen op dit gebied is in de loop der jaren gegroeid, maar samen vormen ze nog een fragmentarisch geheel. Wel is het zo dat het Europese Hof van Justitie in Luxemburg, dat bij de uitleg van Europese Richtlijnen uitspraken van nationale rechters kan sturen, een ruime uitleg geeft aan zijn taak en daarmee al voor heel wat verrassingen heeft gezorgd. Een bekend voorbeeld is het arrest dat bepaalde dat de pensioenvoorwaarden van parttime werkende vrouwen geen ongelijkheid mochten opleveren, ook niet indirect. Het heeft ettelijke pensioenfondsen voor grote, onverwachte verplichtingen gesteld. Een recenter voorbeeld is het arrest dat bepaalde dat slaap- of aan-

wezigheidsdiensten voor de volle honderd procent meetellen als werktijd. Voor menige Nederlandse overheidswerkgever, om een voorbeeld dichtbij huis te noemen, is dit een onverwachte verzwaring van de personeelslasten. Al was het maar omdat het arrest ook de rusttijden van de betrokken werknemers heeft uitgebreid. Heerma van Voss: ‘Lidstaten hebben vaak de neiging om te denken dat ze al aan Europese Richtlijnen voldoen en hun eigen wet niet hoeven aan te passen. Vervolgens komen ze bij een rechtszaak tot de ontdekking dat ze zich daarin vergissen. Als het Hof een regel vaag vindt, gaat het uit van de redenering: wij zijn er voor de integratie, dat is ons bestaansrecht, dus gaan wij duidelijkheid scheppen waar die ontbreekt. Op die manier zijn heel wat gemeenschappelijke regels in de praktijk gegroeid.’

Dat is terecht en zelfs bemoedigend, vindt Heerma van Voss. Want op dit moment biedt Europa nog te weinig arbeidsrechtelijke bescherming, en dat terwijl het Europese economisch recht een behoefte aan zulke bescherming creëert. De laatste jaren moesten arbeidsrechtelijke bepalingen van lidstaten regelmatig wijken voor het beginsel van vrij handelsverkeer en vrijheid van vestiging. Het meest recente voorbeeld is een arrest van het Hof van Justitie dat overheden aan het verlenen van opdrachten niet de voorwaarde mogen verbinden dat een bedrijf een cao naleeft – althans voor zover zo’n cao niet algemeen verbindend is verklaard, wat in Nederland wel de praktijk is. ‘Met zoiets krijg je mensen aan het steigeren, dat klopt. Het is na-

tuurlijk niet het Hof dat hier fout zit, de regels zijn zoals ze zijn. Maar ik ben ervan overtuigd dat dit gaat leiden tot een correctie, een Europees beleid met als strekking dat het sociaal beleid van een lidstaat niet buitenspel mag worden gezet door de vrijheid van vestiging. ‘ Heerma van Voss vindt het vreemd dat er partijen zijn, zoals hier de SP, die zich tegen verdere Europese regelgeving verzetten. ‘Dat zou juist inhouden dat je de markt zijn gang laat gaan. De VVD is op dit moment nog meer voorstander van Europees arbeidsrecht dan de SP. Ik snap dat die laatste partij kritisch is over het overheersen van neoliberaal gedachtegoed binnen de EU. Maar tegen Europa kun je niet zijn, dat is een gegeven. En het is ook niet zo dat neoliberalen in dat Europa de dienst uitmaken. In werkelijkheid vormen christendemocraten de grootste stroming, en die kun je best in staat achten tot het maken van sociale wetten.’

De komende jaren gaat het ELLN onverdroten voort met het in kaart brengen van de feiten, waardoor keuzes - van welke aard dan ook - op een geïnformeerde manier tot stand kunnen komen. Ook als na een volgende aanbesteding de steun van de Europese Commissie naar een ander netwerk mocht gaan. De komende tien jaar mogen we in ieder geval elk jaar een boekwerk verwachten over wat we in Europa gemeen hebben op arbeidsrechtelijk gebied. Daarna voorziet Heerma van Voss een geactualiseerde en gebundelde versie, de ‘restatement’ van het dan geldende arbeidsrecht in Europa.

leidraad 23

LUF in beeld

luf in beeld

Aart Hendriks is sinds 2004 bijzonder hoogleraar Gezondheidsrecht. Daarnaast heeft hij een fulltime dienstverband als ondervoorzitter van de Commissie Gelijke Behandeling. De bijzondere leerstoel Gezondheidsrecht wordt met ingang van januari 2009 omgezet in een reguliere leerstoel. Deze uitbreiding kan gerealiseerd worden door de inzet van de hoogleraar, het LUMC en de Rechtenfaculteit. Het LUF en het Fonds Ver Heyden de Lancey zullen de leerstoel de komende vijf jaar financieel ondersteunen.

‘Interdisciplinair werken houdt je wakker’

Een bijzondere leerstoel Aan de Universiteit Leiden zijn 27 bijzonder hoogleraren verbonden die leerstoelen bekleden gefinancierd door het Leids Universiteits Fonds (LUF). Aart Hendriks en Bas Haring, twee bijzonder hoogleraren, vertellen over het belang van hun uiterst actuele en ‘bijzondere’ vakgebieden. tekst: florence tonk, beeld: Marc de Haan

16 leidraad

Aart Hendriks is sinds 2004 bijzonder hoogleraar gezondheidsrecht, verbonden aan zowel de faculteit Rechtsgeleerdheid als de faculteit Geneeskunde/ Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Na zijn studie Rechten en Politieke wetenschappen werkte hij voor internationale organisaties op het gebied van mensenrechten. Zo ontstond zijn belangstelling voor de rechten van mensen met gezondheidsproblemen. Hij promoveerde in 2000 op de rechten van mensen met een handicap in het arbeidsproces. Naast zijn bijzonder hoogleraarschap heeft Hendriks een baan als ondervoorzitter van de Commissie Gelijke Behandeling. ‘Leiden heeft de oudste bijzondere leerstoel op het gebied van gezondheidsrecht,’ aldus de bijzonder hoogleraar, ‘Deze bestaat met een paar tussenpozen, sinds 1973. De eerste bijzonder hoogleraar was professor Rang, die later de eerste Nationale ombudsman werd. Zijn opvolger was professor Sluijters, die zijn praktijk als advocaat combineerde met het bekleden van de bijzondere leerstoel. Ik denk dat het voor studenten heel speciaal moet zijn geweest om college te krijgen van deze heren.’ Sinds die tijd is het onderwerp gezondheidsrecht alleen maar actueler geworden. Hendriks somt enkele thema’s op uit de kranten van de afgelopen tijd: ‘Moet je etniciteit registreren in de gezondheidszorg of geeft dat risico’s op discriminatie? Wat doe je met preventief onderzoek zoals de ‘total body scan’ door particuliere instituten die zich niet aan de regels houden? Ik zou hier graag samen met mijn collega’s vanuit Leiden op reageren, bijvoorbeeld met een stuk in de krant.’ Gezondheidsrecht is niet voor niets onderdeel van de studie Geneeskunde in Leiden. ‘Een ziekenhuis kan tegenwoordig niet meer functioneren zonder juristen. Veel aspecten van gezondheidszorg hebben met het recht te maken: de relatie tussen arts en patiënt, de relatie tussen patiënt en verzekeraar, en ga zo maar door. Bovendien worden mensen steeds mondiger. Basale

kennis van het gezondheidsrecht is onontbeerlijk voor een arts.’ Samen met collega Dick Engberts, hoogleraar normatieve aspecten van de gezondheidszorg, verzorgt Hendriks een reeks interdisciplinaire werkcolleges op het gebied van gezondheidsrecht. ‘De studenten rechten en geneeskunde die hieraan deelnemen voeren gezamenlijk opdrachten uit. In het eerste uur krijgen ze college van een jurist, in het tweede van iemand uit de medische praktijk, zoals een huisarts of een psychiater.’ Juist het interdisciplinaire aspect van zijn bijzondere leerstoel, vindt Aart Hendriks een toegevoegde waarde: ‘Ik ben erg blij dat het LUF namens het Fonds Ver Heyden de Lancey deze leerstoel al zoveel jaren in stand houdt. Daarmee hebben we in Leiden een enorm stuk ervaring in huis. Mijn vakgenoten in andere steden zitten vaak of bij de medische, of de juridische faculteit. Interdisciplinair werken houdt je wakker. Als jurist zit je al snel in je eigen wereldje. Nu moet ik juridische termen uitleggen aan medici en zij moeten op hun beurt de eigen vakgerelateerde termen verklaren. Dat houdt je scherp en je leert van elkaar.’

‘Die wetenschap dendert maar door’ Bas Haring is een kersverse collega van Aart Hendriks. Hij hield in 2007 zijn oratie in het kader van de bijzondere leerstoel ‘Publiek begrip van wetenschap.’ Haring is bekend van populaire boeken als Kaas en de evolutietheorie, en van populairwetenschappelijke televisieprogramma’s. Hij voelt zich dan ook prima op zijn plaats in zijn nieuwe functie. Bas Haring bekleedt daarmee de eerste leerstoel in Nederland met dit thema, naar het voorbeeld van de illustere Richard Dawkins in Oxford.

» leidraad 17

LUF in beeld

luf in beeld

‘Nieuwe wetenschapsgebieden tot bloei laten komen’ Rudy Andeweg, voorzitter van de Commissie Wetenschappelijke Bestedingen van het LUF, legt uit op basis van welke spelregels en criteria een bijzonder hoogleraar via het LUF wordt benoemd. Bas Haring is de eerste Leidse hoogleraar ‘Publiek begrip van wetenschap’. Haring is ook bekend als programmamaker en schrijver van boeken als Voor een echt succesvol leven en Kaas en de evolutietheorie.

Net als zijn collega Aart Hendriks, ziet Haring de link tussen de actualiteit en zijn vakgebied. ‘De invloed van natuurwetenschap op de wereld wordt steeds groter. Zeker in de geneeskunde, waar de invloed van genetica gigantisch is. Die wetenschap dendert maar door en wordt steeds onbegrijpelijker voor veel mensen, zelfs voor de wetenschappers zelf. Daarom moet er af

‘De gedachte is dat een bijzondere leerstoel een verrijking biedt van de wetenschap en het onderwijs hier in Leiden.’ en toe wat uitgelegd worden en dat is wat ik spannend vind.’ De nieuwe bijzonder hoogleraar moet behoorlijk jongleren met zijn tijd, omdat er voortdurend aanvragen binnenstromen om ergens in Nederland een voordracht te houden. ‘Dat vind ik superleuk en het hoort ook bij mijn functie, publiekelijk vertellen en uitleggen. Maar het is voor mij ook noodzakelijk om te kunnen reflecteren en onderzoek te doen.’ In het kader van zijn bijzondere leerstoel heeft Haring al een aantal onderzoeksplannen ontwikkeld. ‘Korte verhaaltjes intrigeren mij. Beeldende verhaaltjes, op schrift of film, die iede-

18 leidraad

Rudy Andeweg is hoogleraar Politicologie en sinds zeven jaar voorzitter van de Commissie Wetenschappelijke Bestedingen van het LUF. Deze commissie legt zich onder meer toe op het beoordelen van aanvragen voor leerstoelen gefinancierd door het LUF.

re keer als je ze leest of ziet, een kwartje doen vallen. Daarvan zijn er talloze in de wetenschap. Een bekende is het Schip van Theseus. Delen van dat schip gaan kapot en worden vervangen. Als op een zeker moment alle planken een keer zijn vervangen kun je je afvragen: is dit nog het oorspronkelijke schip van Theseus of is het een nieuw schip? Dit thema is nog steeds erg actueel en speelt in allerlei domeinen. Binnen het auteursrecht bijvoorbeeld. Is er sprake van een oorspronkelijke versie of een nieuwe versie? Dus zo’n heel oud verhaaltje over Theseus kan een bepaald probleem heel helder weergeven.’ Daarnaast is de bijzonder hoogleraar bezig om in Leiden een nieuwe minor op te zetten, vanuit de natuurwetenschappen voor de geesteswetenschappen: ‘Het gaat over thema’s uit de natuurwetenschappen op zo’n manier gebracht dat iedereen er wat mee kan. Zo kunnen niet-natuurwetenschappers leren over een aantal essentiële kenmerken van natuurwetenschappen. Zodanig dat zij begrijpen wat er bij ons speelt.’ Haring vindt Leiden waar hij sinds 1998 universitair hoofddocent is, een bijzondere plek om te werken. ‘De bijzondere leerstoelen via het LUF geven aan dat persoonlijke initiatieven in Leiden een kans krijgen. Persoonlijke richting geven aan onderzoek wordt gewaardeerd. Als je kijkt naar de faculteiten dan zie je dat er veel bijzondere geesten rondlopen, die krijgen echt een plek in Leiden. Dat is heel verstandig ook.’

‘De gedachte is dat een bijzonde-

persoon. Bas Haring is zo’n geval. Dan wordt

re leerstoel een verrijking biedt van de we-

een bijzondere leerstoel aangevraagd met

lensysteem waarin je hoogleraar wordt op

tenschap en het onderwijsin Leiden. Via een

een specifieke persoon in gedachte. Dit

grond van je verdiensten, maar je moet

bijzondere leerstoel krijgt een nieuw vak-

moet de faculteit van te voren aan ons mel-

daarnaast ook het geluk hebben dat er een

gebied een aantal jaren de kans om zich te

den, want dan zetten wij er een verzwaarde

vacature vrijkomt. Dat betekent dat er in

ontwikkelen. Als het na vijf of tien jaar zijn

procedure op. Onder meer door mensen van

Nederland heel veel getalenteerde weten-

bestaansrecht heeft bewezen, kan de uni-

buiten Leiden ernaar te laten kijken.

schappers rondlopen die geen hoogleraar

versiteit zo’n leerstoel omzetten in een ge-

Een bijzondere leerstoel is in de eer-

In Nederland hebben we een leerstoe-

zijn, omdat er onvoldoende posten vrijko-

wone leerstoel met een vaste formatie-

ste plaats een parttime aanstelling, veel-

men. Bijzondere leerstoelen zijn dan een

plaats. Het initiatief voor een bijzondere

al twee dagen in de week. Meestal werkt

uitkomst.

leerstoel komt altijd vanuit de faculteiten,

de andere werkgever graag mee, omdat ze

die naar orde van grootte een aantal bijzon-

het leuk vinden als een werknemer hoog-

raar is eervol. Mensen ontvangen hiervoor

dere leerstoelen mogen aanvragen. Als de

leraar is in Leiden. Een bijzonder hoogle-

een onkostenvergoeding, geen volledig sa-

commissie een aanvraag ondersteunt, vra-

raar is niet op dezelfde manier inzetbaar

laris. Maar het gaat niet alleen om de eer, er

gen wij een bevoegdverklaring aan bij het

als een gewone hoogleraar. Maar hij geeft

zijn ook praktische voordelen. Een bijzon-

College van Bestuur. Daarna kan een bijzon-

wel onderwijs, begeleidt promovendi en

der hoogleraar mag promovendi begeleiden,

dere leerstoel worden gevestigd. Vervolgens

publiceert. Dat zijn werkzaamheden waar

subsidies aanvragen, fondsen binnenhalen.

gaan we op zoek naar een kandidaat. Het

een faculteit veel aan heeft en op deze wij-

Bovendien dragen de bijzondere hooglera-

LUF vindt het belangrijk om de bijzonde-

ze kan men proeven of de bijzonder hoog-

ren vanwege het LUF de boodschap uit dat

re leerstoelen goed te spreiden over de he-

leraar een vakgebied meebrengt dat de fa-

de Universiteit Leiden steeds nieuwe weten-

le universiteit. Bij het LUMC zijn we nu aan

culteit hard nodig heeft.

schapsgebieden tot bloei laat komen.’

Een benoeming tot bijzonder hoogle-

het experimenteren met kortere aanstellingen, waarbij coryfeeën uit het buitenland

bijdragen van het LUF

een aanstelling van een paar maanden krij-

Het Leids Universiteits Fonds draagt al ruim een eeuw bij aan het realiseren van de ambities van de Universiteit Leiden. Leidse alumni doneren jaarlijks gezamenlijk

gen in Leiden. In de praktijk kun je soms moeilijk onderscheid maken tussen een post en een

ruim € 350.000 aan het LUF. Met deze donaties en het rendement uit het vermogen geeft het LUF jaarlijks zo’n miljoen euro aan subsidies voor Leidse wetenschappers en studenten – en dus ook aan bijzondere leerstoelen.

leidraad 19

faculteits nieuws

faculteits nieuws

Archeologie, Godsdienstwetenschappen, Nieuwe publicaties in de serie Kunst en Wetenschap Onlangs verscheen in de serie Kunst en Wetenschap van de Faculteit der Kunsten een aantal nieuwe publicaties: Ton Koopman, Authenticiteit in de

historische uitvoeringspraktijk van de

Colleges muziek en beeldende kunsten

Overweegt u in het komend studiejaar colleges te volgen op het gebied van muziek of beel-

Nieuwe gastschrijver: Arnon Grunberg

Kunsten, Letteren en Wijsbegeerte AAP: eerste alumnidag De eerste alumnidag van het Archeologisch

VSB-beurs

Archeologie studente Eline van den Berg is één van de tien Leidse studenten die een VSBbeurs hebben ontvangen.

Ieder studiejaar nodigt Universiteit Leiden een

Alumni Platform (AAP) is zeer succesvol

Faculteit der Kunsten een goed beginpunt voor

Nederlandstalige schrijver uit om een reeks

verlopen. Het bestuur wil graag iedereen

uw oriëntatie. In de studiegids vindt u naast

colleges en een aantal lezingen te geven. Voor

bedanken voor hun aanwezigheid en hulp

specifieke gegevens over tal van vakken, se-

het studiejaar 2008-2009 is Arnon Grunberg

tijdens de dag. Wilt u op de hoogte wor-

Zij zal een master doen aan de School of

minars en lezingen ook algemene informatie

gastschrijver. Grunberg is bekend als auteur

den gehouden van volgende alumnidagen?

Oriental and African Studies in Londen, op

over de Faculteit der Kunsten, het Koninklijk

van titels als Fantoompijn (2000), De asiel-

Stuur dan een mailtje met uw gegevens

het gebied van Chinees keramiek. Daarna is

Conservatorium en de Koninklijke Academie

zoeker (2003) en Tirza (2006). Zijn werk is

naar [email protected]

ze echter vastbesloten terug te keren naar

van Beeldende Kunsten.

meerdere malen bekroond, onder meer met

Nederland, waar zij haar vakgebied op de

een Gouden Uil, de Libris Literatuurprijs en de

kaart wil zetten.

Anton Wachterprijs.

De VSB-beurs wordt jaarlijks uitgekeerd door

dende kunsten, dan is de studiegids van de

Voor de masteropleiding Photographic

oude muziek.

Studies is een Engelstalige prospectus be-

Rede uitgesproken bij de aanvaarding van

schikbaar. Deze voor Nederland unieke op-

Naast een drietal collegereeksen die al-

het VSBfonds, een fonds dat uiteenlopende

het ambt van hoogleraar in de Historisch

leiding integreert wetenschap en kunst. Het

leen voor studenten toegankelijk zijn, zal Arnon

maatschappelijke initiatieven in Nederland

geïnformeerde uitvoeringspraktijk, op 15

is een initiatief van de Faculteit der Kunsten,

Grunberg ook een aantal openbare lezingen

steunt. In aanmerking komen Nederlandse

december 2006. Faculteit der Kunsten

de opleiding Kunstgeschiedenis en het

houden. Hiervoor is slechts een beperkt aantal

studenten die na afronding van hun master of

29 en 30 augustus

(Universiteit Leiden), 2008. (Kunst &

Prentenkabinet van de Universiteit Leiden

plaatsen beschikbaar – toekenning van kaar-

hbo-opleiding in Nederland een vervolgstudie

Empires and Emporia: The Orient in

Wetenschap 5). ISBN 978 90 775 41067;

en de Koninklijke Academie van Beeldende

ten geschiedt op volgorde van inschrijving.

willen gaan doen in het buitenland.

World-Historical Space and Time.

12 pp.; € 7,50.

Kunsten in Den Haag.

Datum en plaats van de lezingen vindt u in de

De studiegids en de prospectus zijn vanaf

Agenda. Meer informatie over het gastschrijver-

Filologie in de 21e eeuw

The Orient in World-Historical Space and Time.

Agenda

Internationaal congres ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van

Joep Bor, En toen was er wereldmuziek

medio augustus te downloaden op

schap en de inhoud van de lezingen vindt u op

Kan een tekst op dezelfde wijze worden

het Journal of the Economic and Social

en werelddans …

www.kunstenenwetenschappen.nl

www.gastschrijver.leidenuniv.nl/index

geïnterpreteerd als een DNA-structuur?

History of the Orient.

Rede uitgesproken bij de aanvaarding

En zijn subjectiviteit en intuïtie te combine-

Judith Frishman wordt hoogleraar Jodendom

van het ambt van hoogleraar in de ExtraEuropean Performing Arts Studies, op 25 maart 2008. Leiden: Faculteit der Kunsten (Universiteit Leiden), 2008. (Kunst & Wetenschap 4).

Per 1 september 2008 zal prof. dr. Judith Frishman de leerstoel Jodendom bekleden aan de Faculteit der Godsdienstwetenschappen.

ISBN 978 9 775 41050; 56 pp.; € 15,-. Louis Andriessen, Het verhaal van

Letter from Cathy. Over muziek en ver-

Meer informatie op

loquium Text Comparison and Digital

Zygon kiest Leidse redacteur

Creativity dat wordt georganiseerd door

Prof.dr. Willem B. Drees, hoogleraar gods-

Bert van Selm-lezing door Arnon

dr. W.T. van Peursen van het Turgama-

dienstfilosofie en decaan aan de Faculteit

Grunberg

project in samenwerking met de Virtual

der Godsdienstwetenschappen, is aange-

Aanvang 16.15 uur, Lipsiusgebouw, zaal

Knowledge Studio, een programma van

steld als redacteur van het wetenschap-

011, Leiden. Aanmelding via

het KNAW. Het colloquium wordt gehouden

pelijk tijdschrift Zygon: Journal of Religion

[email protected]

in het kader van het 200-jarig bestaan van

and Science. De Joint Publication Board

ren met computeranalyses? Deze en andere vragen staan centraal in het col-

www.empiresandemporia.leidenuniv.nl

2 september

het KNAW.

van het gerenommeerde

16 oktober

Zie de Agenda voor meer informatie. 

wetenschappelijk tijd-

Albert Verwey-lezing door Arnon

joden en katholieken in

schrift koos voor Drees

Grunberg

Nederland in de 19e en

na een zorgvuldige se-

Meer informatie op

beeld een (kosjer) spon-

vroeg 20e eeuw, en die van

lectieprocedure die acht

www.letteren.leidenuniv.nl

bijzondere leerstoel, ge-

sordiner georganiseerd

Nederlandse moslims van-

maanden in beslag nam.

(Kunst & Wetenschap 3). ISBN 978 90 775

financierd door het LUF,

door de Campagne van

daag.

41043; 24 pp. met zakpartituur (16 pp.)

maar is nu uitgegroeid tot

Leiden.

en cd; € 22,50.

een reguliere leerstoel.

Professor Fishman zal

De publicaties zijn te bestellen via het

Bijzonder is wel de wijze

secretariaat van de faculteit, e-mail:

waarop de financiering van

telkunst. Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar in

Hiermee gaat een lang ge-

de leerstoel tot stand is

naar de emancipatie van

de Scheppende kunsten, op 26 februari

koesterde wens van de

gekomen. Zo is onder meer

2008. Leiden:

faculteit in vervulling.

naar Amerikaans voor-

Faculteit der Kunsten

Jodendom was eerder een

(Universiteit Leiden), 2008.

[email protected]

20 leidraad

De Board roemde onder

30 en 31 oktober

meer zijn enorme energie en de twintig jaar

Colloquium Text Comparison and Digital

Zie www.religion.leidenuniv.nl

ervaring met wetenschap op topniveau die

Creativity

onder andere vergelij-

voor nadere informatie over

professor Drees meeneemt naar het blad.

Meer informatie op

kend onderzoek doen

deze benoeming.

Het eerste nummer onder redactie van Drees

www.leidenuniv.nl/gg/turgama

zal in september 2009 verschijnen.

leidraad 21

interview

interview

Ontspannen loopt hij binnen, Alexander Rinnooy

Kennis is welvaart Hoe is het met het hoger onderwijs in Nederland? SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan, alumnus van Leiden en voormalig Rector Magnificus van de Erasmus Universiteit, weet de kwestie van meerdere kanten te belichten. tekst: Yoeri Albrecht beeld: Duncan de Fey

Kan. Zijn handelskenmerk, de milde glimlach, ontbreekt ook vandaag niet. De werkkamer bij de SER biedt uitzicht op het intens groene Haagse Bos. Dat moet flink rustgevend zijn. Op het vrijwel lege bureau een stapel recent verschenen boeken. Bovenop ligt “Het grote graaien” over de topinkomens in Nederland. Rinnooy Kan is door de Volkskrant recent gekenschetst als de invloedrijkste man van het land. Het tekent hem dat hij daar zelf nogal laconiek over doet. Zijn analyse is even scherp als bescheiden: als je de adviesraden van de regering in je analysemodel het meeste gewicht geeft dan is het niet verbazend dat de voorzitter van een belangrijke adviesraad hoog op dat lijstje van invloedrijke mensen scoort. Het zegt meer over de methode die de Volkskrant gebruikt om die lijst samen te stellen dan over mij, meent hij. Hij studeerde wiskunde in Leiden en economie in Amsterdam waar hij ook promoveerde. Op 37-jarige leeftijd werd hij Rector Magnificus van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. De jongste Rector ooit in ons land. Hij was vanaf 1991 voorzitter van werkgeversorganisatie VNO-NCW en daarna lid van de Raad van Bestuur van ING. Hij is daarmee op dit moment waarschijnlijk de enige Nederlander die zowel in de wetenschap, als in het bedrijfsleven als in het openbaar bestuur een topfunctie heeft bekleed. In Leiden woonde hij aanvankelijk aan de Oude Vest maar al snel verhuisde hij naar het roemruchte Rapenburg 12, beter bekend als studentenhuis ‘Het Wallon’. ‘Ik loop er nog wel eens een enkele keer langs. Naar mijn oppervlakkige waarneming is dat huis sinds 1970 niet meer gereinigd. Ik heb er veel plezier gehad. Samengewoond met merkwaardige en excentrieke huisgenoten. Zo herinner ik me Jaap Scheltes nog. Zijn ouders hadden een achtertuin die in Paramaribo begon en eindigde bij de Braziliaanse grens.

»

22 leidraad

leidraad 23

interview

interview

‘Je hoeft niet meteen voor de winners of de losers te kiezen. Je moet altijd voor talent kiezen’ Als ik nu in september door het nazomerende Leiden loop, vlak voordat het collegejaar begint dan herken je onmiddellijk die geur in de lucht van feestelijke verwachting. Het begin van het nieuwe studentenjaar.’

De huidige voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER) heeft zich in zijn functie van voorzitter van de Commissie Leraren hard gemaakt voor een betere kwaliteit van het onderwijs in Nederland. Een advies dat nu eens niet in de onderste la van een bureau verdween, maar dat volgens zeggen van minister Ronald Plasterk zelf grotendeels wordt uitgevoerd. Onlangs heeft Rinnooy Kan meerdere keren zijn zorg geuit over Nederland in den brede. Hij is van mening dat we niet zuinig genoeg zijn op ons land en onze samenleving. Er wordt verkwistend omgegaan met de talenten van Nederlandse leerlingen en studenten. Hij wees het afgelopen jaar herhaaldelijk op het feit dat ons onderwijs er niet in slaagt de invloed van sociale afkomst

‘Hoe meer moeite je hebt gedaan om binnen te komen hoe meer je er achteraf van houdt’ op de carriërekansen te verminderen. Een dubbeltje wordt in Nederland dus nog steeds heel moeilijk een kwartje. Het is verkwanseling van talent, dat Nederland zich ook economisch niet kan permitteren. Hoog tijd voor een gesprek over de kwaliteit van ons wetenschappelijk onderwijs. Wat betreft de, in Nederland algemeen aanvaarde mythe van gelijke kansen voor iedereen, is de schade al lang en breed aangericht als de universiteit in beeld komt. We moeten volgens Rinnooy Kan wat dat betreft veel eerder beginnen met reparatiewerk. ‘De meest kansrijke route om iets aan sociale achterstelling te doen, is veel eerder beginnen en serieus werk maken van voor-

24 leidraad

schoolse educatie in combinatie met kinderopvang. Dat is bewezen effectief. Dat moet nu in een keer goed opgezet worden omdat de kinderopvang toch opnieuw vorm gegeven gaat worden. In een vroeg stadium moeten we iedereen kunnen bedienen die een taalachterstand oploopt. Daar bewijzen we die kinderen een goede dienst mee en dus ook Nederland. En natuurlijk ook de moeders die graag willen werken maar zich hiervan weerhouden voelen omdat ze de kinderen niet naar een opvang willen sturen waar ze een achterstand oplopen. Mijn ideaal zou zijn dat een moeder haar kinderen eigenlijk te kort doet als zij ze niet naar een opvang stuurt.

We blijven helaas wel een onderwijsmodel houden waarin veel te vroeg wordt gekozen voor de soort schoolopleiding. Die CITO-toets bij twaalf jaar, is een deel van de verklaring voor de afgenomen kwaliteit van het onderwijs. Hoe meer talent er uiteindelijk goed voorbereid op de universiteit terechtkomt, hoe beter de universiteit wordt. Maar als we de stapelroute of sluiproute van lagere vormen van onderwijs naar havo of vwo herstellen, dan wordt het wel beter. Die herkansingsroute is veel te moeilijk gemaakt en ook veel te duur. Dat is onbillijk. Maar repareren zou kunnen en nodig zijn. Vraag is natuurlijk wat bedoelen we nu met de kwaliteit van hoger onderwijs? Hoe meten we dat? En wanneer zijn we tevreden of ontevreden. Je kunt natuurlijk naar de hele universiteit kijken, de waardering van onderwijs en onderzoek. Dan kom je in het wereldje van de rankings. waarvan er inmiddels velen zijn. Hoe je het ook wendt of keert, er is maar een conclusie mogelijk: de Europese universiteiten blijven massaal achter bij de Amerikaanse. Binnen Europa zit Nederland niet aan de top maar gelukkig wel boven het midden. Zo slecht doen we het tussen de Europese universiteiten dus niet. Dat heeft ook te maken met geld. Wij Europeanen besteden gewoon een stuk minder van ons bruto nationaal product aan

universiteiten dan de Amerikanen. Waar we er in Europa meer aan besteden gaat het ook beter. Met dien verstande dat de governance van de universiteiten dan wel in orde moet zijn. Meer geld werkt alleen als de governance op orde is en er voldoende universitaire autonomie bestaat. De afstand tot de overheid moet groter zijn dan in veel Europese landen het geval is. Overigens scoort het Nederlandse model wat dat betreft niet slecht. Vorig jaar had de OECD een kritische beoordeling van het Nederlandse hoger onderwijs. Die kritiek richtte zich voornamelijk op de prestaties van de rijksoverheid maar een van de weinig echte pluspunten was het besturingsmodel van de universiteiten. De basis voor een beter hoger onderwijs is er dus wel. Maar er zou meer geld naar toe moeten. Gewoon geld van A naar B. Dat hoeft niet in een keer aan de universiteiten te worden uitgekeerd, er mogen wel voorwaarden worden gesteld, het mag bijvoorbeeld best via NWO gaan. Maar als percentage van ons bruto nationaal product wordt er veel te weinig uitgegeven aan onderwijs in het algemeen en aan het hoger onderwijs in het bijzonder. Dat heeft ook de Kennisinvesteringsagenda van het innovatieplatform duidelijk vastgesteld. Dus als de kwaliteit van onze universiteiten ons niet bevalt, dan heb je hier de eerste eenvoudige en dodelijke analyse.

Maar we moeten natuurlijk ook een laag dieper kijken. En daar is Leiden eigenlijk heel erg goed in. Leiden heeft namelijk veel gedaan aan het onderzoeken van scoringssystemen. Zodat je van wetenschapsgebied tot wetenschapsgebied duidelijk kan vaststellen hoe goed de kwaliteit is. En of die kwaliteit vooruit of achteruit gaat. Afhankelijk van het feit of je een voorstander van ‘backing the winners or helping the losers’ bent, kan je dan beslissen waar er extra geld en aandacht bij moet.’ Waar ligt uw voorkeur als het gaat om het verbeteren van de universiteit?

‘Je moet eerst bepalen hoe je eruit zou willen zien als universiteit en dan moet je een strategie kiezen. Maar het kan zijn dat er in een nieuw vakgebied een briljant groepje mensen zit die het heel goed doet. Dan moet je wellicht die extra steunen. Het kan ook zo zijn dat een vakgebied dat essentieel is voor de reputatie van de universiteit tijdelijk achteruit gaat. Dan moet je dat weer op de rails krijgen. Het is een geluk dat wetenschappelijke reputaties na-ijlen. Dus als je als universiteit merkt dat een vakgebied zakt in kwaliteit dan is er nog even de tijd om dat recht te zetten voordat je reputatie definitief weg is. Bovendien, als die aan het zakken is, kun je met een of twee sterke benoemingen van hoogleraren vaak een ongelofelijke stap voorwaarts maken. Toen de Leidse juridische faculteit een aantal jaren geleden echt in moeilijkheden kwam, zag je daar een goed voorbeeld van ooit een echte ‘winner’ die hard op weg was een ‘loser’ te worden. De universiteit heeft zich goed gerealiseerd dat men zich dat echt niet kon permitteren en ik heb de indruk dat dat nu toch bijna is verholpen. Zij het misschien dat het nog niet op het niveau is dat het zou moeten zijn. Want Leiden zou op zijn minst de ambitie moeten koesteren de beste juridische faculteit van Nederland te hebben. Je hoeft niet meteen voor de winners of de losers te kiezen. Je moet altijd voor talent kiezen.’ Het klinkt simpel maar het blijft moeilijk om universiteiten echt warm te laten lopen voor onderwijs. Dat is ook een groot probleem. ‘Zeker, universiteiten zijn onderzoeksgedreven. Iedere discussie over kwaliteit gaat binnen het vakgebied eigenlijk alleen over onderzoek. Het begint bij onderzoek en eindigt bij onderwijs. Onderzoek is gewoonweg veel belangrijker voor de loopbaan van de professor dan onderwijs. Terwijl de studenten natuurlijk meer merken van de onderwijskwaliteiten dan van de onderzoekskwaliteiten van een docent. Dat is een eeuwenoude oude klacht die je niet zo maar even verandert.

»

leidraad 25

interview

interview

‘Als samenwerkende vakgroepen of faculteiten tegen de wereldtop aanleunen, dan moet je die ook meer geld geven’ Er wordt natuurlijk van alles geprobeerd met prijzen voor goede docenten en dat is ook allemaal heel goed, maar het zal niet snel veel veranderen.’ Toch is de invloed van professoren op de carriëre en de beroepskeuze van studenten heel erg groot. ‘Natuurlijk, dat is bij mij ook zo. Iedereen heeft wel een of twee leraren van de middelbare school en een universitaire docent die echt een stempel hebben gezet op intellectuele belangstelling en groei. Dat onderstreept nog eens hoe belangrijk dat is voor de kwaliteit.’ Wie waren in Leiden uw belangrijkste hoogleraren? ‘Dat waren mijn wiskunde hoogleraren. Ik studeerde zuivere wiskunde. Professor van Est en Professor Murre. Dat waren toegewijde onderzoekers en goede docenten.’ Kan Nederland zelf iets doen aan de kwaliteit van het universitair onderwijs of kan dat alleen in EU verband? ‘Europa heeft de ambitie uitgesproken om een kenniscontinent te worden. Maar heeft het genoeg prioriteit? Er gaat veel geld om in de programma’s maar lukt het om het geld naar de topinstituten te krijgen. Of wordt ook hier helaas weer alles in evenredige mate over alle verschillende lidstaten verdeeld. Ik zou toch hopen dat we die tijd van de verdelende rechtvaardigheid wel gehad hebben. Je zou verwachten dat de EU in staat moet zijn het geld naar de beste programma’s te krijgen en dat tweederangs universiteiten maar gewoon bij hun nationale regering moeten aankloppen.’ U bent voor kiezen voor kwaliteit. Zouden we in Nederland ook moeten kiezen voor een topuniversiteit? Het is geen toeval dat Oxford en Cambridge, de enige twee Europese universiteiten die zich met de Amerikaanse top kunnen meten, beduidend beter worden gefinancierd dan andere Engelse universiteiten. ‘In Nederland is nooit sprake geweest van een universiteit

26 leidraad

die op bijna alle terreinen duidelijk koploper is. In Engeland waren er zelfs twee. Dat maakt het makkelijker. Als die er niet zijn, is het niet gek dat Nederland voor een second best systeem kiest, waarin alle universiteiten de kans krijgen met een paar faculteiten te excelleren. Daarmee kunnen universiteiten zich ook interessant profileren ten opzichte van elkaar. Ik zou ook niet weten wat de grond zou moeten zijn om opeens van Leiden of Utrecht of Amsterdam het Nederlandse Oxford te maken. Het lijkt me beter op bepaalde plekken massa en focus te laten ontstaan. Als dat op een internationaal goed niveau gebeurt dan kan dat ook disproportioneel worden beloond.’ Dus competitie tussen universiteiten op het niveau van faculteiten? ‘Jazeker, maar er kunnen ook een paar faculteiten van verschillende universiteiten hun krachten bundelen. Als een consortium van Nederlandse universiteiten met samenwerkende vakgroepen of faculteiten tegen de wereldtop aanleunt, dan moet je die ook meer geld geven ten koste van diegenen die minder goed zijn. Dat kan volgens mij ook binnen het huidige wettelijk kader. Je moet dan die vakgroep de kans geven om die sprong naar de wereldtop te maken. In onderdelen van de fysica is dat in Nederland ook gelukt. Leiden zit met zijn kleine letteren hier en daar echt bij de wereldtop. Dit soort toppers zou je disproportioneel mogen ondersteunen en van voeding mogen voorzien. We zouden niet zo benauwd moeten zijn. Dat is een beter model dan hier in de polder een nieuw Oxbridge aan te wijzen. Nederland is klein genoeg om met goede samenwerking tussen verschillende faculteiten de wereldtop te halen. Maar uiteindelijk gaat het om de juiste groep professoren. Die trekt goede staf en studenten aan. Ook buitenlandse studenten en dan krijg je zo’n mooie opwaartse spiraal.

In mijn tijd in Rotterdam deden we op het Econometrisch Instituut echt onderzoek op wereldniveau.

Goede studenten konden dus als ze van ons kwamen ook makkelijker plek vinden op top universiteiten in het buitenland. Er is echt toch een duidelijke academische pikorde. Die is gelukkig zeer duidelijk meritocratisch. Je hoeft dus nooit te twijfelen of je de top bent want dat is binnen het vakgebied glashelder. Daar hoef je eigenlijk geen dure enquêtes voor te houden.’ Het is net bekend geworden dat de EU door de gestegen voedselprijzen flink geld overhoudt op de landbouwbegroting. Zou het een idee zijn die gelden in de universiteiten te investeren? ‘Die meevallers moeten volgens de EU-regels helaas voorlopig gewoon terug naar de lidstaten. Sluis dat geld in de richting van de kenniseconomie, de Lissabon-agenda, daar ben ik groot voorstander van. De kenniseconomie is van doorslaggevend belang voor onze welvaart. De Kennisinvesteringsagenda laat duidelijk zien hoeveel geld erbij moet om ons kennisniveau op peil te krijgen. Over dat bedrag is geen discussie meer, dus laten we dat dan gewoon gaan doen.’ Maar is voor de verbetering van het hoger onderwijs op de korte termijn een toelatingsexamen niet gewoon het beste middel? Een toelatingsexamen zorgt voor een enthousiastere studentenpopulatie. ‘Dat is inderdaad een heel goed idee om de studenten meer betrokken te maken. Hier ligt ook de verklaring voor de ongelofelijke moeite die de Nederlandse universiteiten met fundraising hebben. Hoe meer moeite je hebt gedaan om binnen te komen hoe meer je er achteraf van houdt. En hoe soepeler je welkom bent, hoe minder aanleiding je voelt iets terug te doen. De selectie aan de poort zorgt ook voor een verbondenheid die zich later vertaalt in giften. Het is natuurlijk buitengewoon ironisch dat de Nederlander aan die zeer goede en goedkope universiteit met moeite vijfentwintig euro overmaakt terwijl hij voor zijn Businessschool grif grote bedragen uitgeeft. Dat moet anders.’

CV

Alexander Rinnooy Kan (1949) studeerde in 1972 cum laude af aan de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van Universiteit Leiden. In hetzelfde jaar behaalde hij zijn kandidaats Econometrie aan de Universiteit van Amsterdam en vier jaar later promoveerde hij aldaar in Wis- en Natuurkunde. Na een academische carrière waarbij hij onder meer als jongste Rector Magnificus ooit werd benoemd aan de Erasmus Universiteit, maakte hij in 1991 de stap naar het bedrijfsleven, als voorzitter van VNO en het latere VNO/NCW. In 1996 werd bij lid van de Raad van Bestuur van ING. Vanaf 2006 bekleedt hij zijn huidige functie als voorzitter SER. Daarnaast vervult Rinnooy Kan tal van nevenfuncties, waaronder lid Taskforce ’Vrouwen aan de top’ , voorzitter Stichting Praemium Erasmianum en voorzitter van de Raad van Commissarissen van ‘Het Concertgebouw N.V.’.

leidraad 27

faculteits nieuws

column

Sociale wetenschappen Geslaagde alumnidag

onderwijs is het antwoord Door Mark Rutte

Op 13 juni vond de alumnidag voor oud-psychologiestudenten plaats met als thema ‘Made in Leiden’. Deelnemers konden verschillende lezingen bijwonen, onder meer over het nieuwe rekenonderwijs op de basisschool en over de vernieuwde oplei-

Eredoctoraat voor Rien van IJzendoorn

dingsstructuur van de studie. Uiteraard bleef er daarnaast genoeg tijd over om bij te kletsen met oud-studiegenoten.

Oraties Pedagogische wetenschappen: Hanna Swaab en Evert Scholte

De Universiteit van Haifa (Israël) heeft een

De alumnidag werd georganiseerd door de

eredoctoraat verleend aan prof. dr. Rien

Alumnicommissie van studievereniging

Barneveld en prof. dr. Evert Scholte,

van IJzendoorn, hoogleraar Pedagogische

Labyrint. Het lidmaatschap van Labyrint be-

beiden hoogleraar bij de afdeling Orthope-

Wetenschappen. Van IJzendoorn ontvangt

draagt slechts € 10 per jaar en biedt voorde-

dagogiek, hun oratie.

het eredoctoraat vanwege zijn pionierson-

len als korting op activiteiten en het ontvan-

Swaab, die zich in het bijzonder richt op

derzoek naar intergenerationele overdracht

gen van het verenigingsblad.

diagnostiek en neuropedagogisch assess-

van gehechtheid en trauma, naar pedagogi-

Meer informatie over Labyrint en

ment, deelde in haar oratie enkele inzichten

sche interventies en naar adoptie. Zijn on-

alumnuslid worden vindt u op

die haar onderzoeksgroep heeft opgedaan

derzoek maakt duidelijk hoezeer opvoeding

www.labyrintleiden.nl

Onlangs hielden prof. dr. Hanna Swaab-

met betrekking

de ontwikkeling van kinderen bepaalt. Het eredoctoraat is niet de eerste onderscheiding die Van IJzendoorn ontvangt voor zijn werk. Eerder ontving hij de Spinozaprijs (2004) en de prestigieuze Award for  Distinguished International Contributions to Child Development (2007) van de Society for Research in Child Development.

Nieuwe therapie tegen zelfbeschadiging

Psychologe Nadja Slee heeft een behandelmethode ontwikkeld tegen zelfbeschadiging die effectiever blijkt dan reguliere behandelingen. Tot nu toe was het gebruikelijk om de behandeling vooral te richten op de onderliggende problemen die zelfverwonding tot gevolg hebben. Slee ontwikkelde

tot roken tijdens  

Neem deel aan het onderwijspanel!

de zwangerschap

Studievereniging Labyrint heeft in samenwerking met het Departement Psychologie een enquête opgezet om de wensen van alumni in kaart te brengen. Op 18 maart jl. heeft al een oriënterende bijeenkomst plaats gevonden waarin met enkele alumni onder meer gesproken is over specifieke alumniactiviteiten. Ook is een begin gemaakt met het opzetten van een jaarlijks bijeenkomend onderwijspanel waarin nagedacht wordt over de aansluiting tussen universiteit en werkveld. Heeft u interesse om hierover mee te denken, meld u dan aan op www.labyrint-

gerschap zijn

leiden.nl

een kortdurende cognitieve gedragstherapie

en antisociaal gedrag tijdens de ontwikkeling. ‘Kinderen die tijdens de zwanblootgesteld aan nicotine, hebben ernstige moeite om hun gedrag

De verzorgingsstaat is een buitengewoon bot instrument gebleken bij de bestrijding van armoede. De werkelijkheid aan de onderkant van de inkomensschaal is dat er een steeds grotere groep mensen is die nooit heeft gewerkt en haar hele leven van een uitkering afhankelijk is geweest. In deze groep wordt uitkeringsafhankelijkheid van generatie op generatie overgedragen. De nieuwe tweedeling kan niet worden aangepakt met meer van hetzelfde. Meer geld gaat de situatie van deze mensen niet wezenlijk veranderen. Sociale rechtvaardigheid en emancipatie moeten langs een heel andere weg gevonden worden, moeten een volledig nieuwe betekenis krijgen – een die de spiraal van uitzichtloosheid kan helpen doorbreken. Behalve groeiend onbehagen over bestuurlijk onvermogen groeide er de afgelopen decennia ook een nieuwe sociale tweedeling. Aan de ene kant staan al diegenen die volledig aan het maatschappelijke en economische proces kunnen deelnemen. Aan de andere kant staat een nieuwe onderklasse van permanent buitengeslotenen, voor wie de sociale zekerheid niet een vangnet maar een valkuil is.

aan te passen aan de omstandighe-

Deze puinhopen van het oude maakbaarheids-

den als er emotie

ideaal vragen om een andere, veel meer faciliterende rol van de

in het spel is’, stel-

staat. Door middel van onderwijs kunnen burgers worden voorbereid op betrokken burgerschap en economische zelfstandigheid. Kwalitatief hoogwaardig onderwijs stelt mensen in staat daadwerkelijk regisseur over hun eigen leven te zijn, stelt mensen in staat in vrijheid vorm te geven aan hun eigen leven. Het ontzenuwen van vooroordelen, het verdedigen van verworvenheden en het bestrijden van intolerantie zijn daarbij van het allergrootste belang. Kennis van enkele zaken in de grondwet is daarbij ook niet onbelangrijk. Die leert bijvoorbeeld dat wij in ons land uitgaan van de gelijkwaardigheid van man en

de Swaab . Scholte, bijzonder hoogleraar vanwege de Stichting Horizon, pleitte voor een betere samenwerking tussen de jeugdzorg en het speciaal onder-

van twaalf sessies, waarin de zelfverwonding

Ook kunt u de alumni-enquête nog invullen.

wijs. ‘We moeten af van het Nederlandse

centraal staat. Deze bleek in combinatie met

Deze is te vinden via de volgende link:

taboe dat de school zich niet mag bemoei-

reguliere therapie effectiever dan uitslui-

http://fswweb07.fsw.leidenuniv.nl/lime-

en met wat er in het gezin gebeurt,’ aldus

tend reguliere therapie.

survey/index.php?sid=17845&newtest=Y

Scholte.

28 leidraad

Terwijl de afgelopen dertig jaar in ons land meer dan een biljoen (duizend miljard) euro aan armoedebestrijding is besteed, neemt het aantal mensen met een laag inkomen nauwelijks af.

vrouw, gelovig en ongelovig, blank en zwart, homo en hetero. Dat het individu beschikt over een aantal vrijheden die door de staat niet mogen worden aangetast. En dat kerk en staat van elkaar gescheiden zijn en dat ook behoren te blijven. Daar hoort dus ook bij dat academische onafhankelijkheid en kwaliteit behouden blijven en er zuinig omgegaan wordt met de positie van wetenschappelijk verworven inzichten. Wat dat betreft verdient het anti-globaliseringsdenken met zijn technoscepsis, de onredelijke en ongefundeerde afwijzing van de verworvenheden van de technologische revolutie, duidelijk weerwoord. Technologische hoogstandjes en vindingen waren toen ik aan de Universiteit Leiden studeerde favoriete gespreksonderwerpen. Het anti-technologiedenken van de antiglobalisten,dat sindsdien in sommige kringen bon-ton geworden is met hun strikte afwijzing van genetische manipulatie in de landbouw en hun felle campagnes tegen industrialisering van onderontwikkelde gebieden elders in de wereld, heeft iets weg van de Engelse Luddites. Die leefden in de vroege negentiende eeuw hun frustraties over de komst van de Industriële Revolutie uit op de spinmachines die hun handwerk overbodig dreigden te maken. Het is niet moeilijk om de overeenkomst te zien tussen de Luddites van toen en de ‘activisten’ van nu die voor het oog van de camera veldjes met genetisch gemanipuleerde gewassen vernietigen – of met de milieuterroristen die zich van de meest gewelddadige middelen bedienen in hun campagnes tegen biotechnologie-laboratoria. Dat geldt ook voor ontwikkelingen op medisch gebied. Het volledig in kaart brengen van het menselijk genoom heeft de medische wetenschap in een stroomversnelling gebracht. Dat maakt het voor het eerst mogelijk om erfelijke aandoeningen als kanker effectief te bestrijden. Stamcelonderzoek kan helpen bij het ontwikkelen van nieuwe behandelmethoden voor een reeks van ernstige aandoeningen, van Alzheimer tot Parkinson. Wij moeten ervoor waken dat deze ontwikkelingen worden geblokkeerd door een onredelijke en onwetenschappelijke afkeer van het onbekende of door een onwenselijke vermenging van religie en politiek. Maar wellicht nog belangrijker: zonder goed onderwijs geen emancipatie uit achterstelling en armoede.

CV

Mark Rutte (1967) studeerde in 1992 aan Universiteit Leiden af in de geschiedenis van Nederland. Na een carrière in human resource management, onder meer bij Unilever, werd hij in 2002 staatsecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. In 2004 vervulde hij dezelfde functie bij Onderwijs,Cultuur en Wetenschappen. Sinds 2006 is Rutte fractievoorzitter van de VVD.

leidraad 29

verenigings nieuws

faculteits nieuws



Verenigingsnieuws SOLAdag zeer geslaagd

Krachtige CT-scanner voor LUMC

De Stichting Oud-Leden Augustinus (SOLA), opgericht in 1986, houdt de oud-leden

voor Jongeren en de Leidse Vereniging voor Studenten "Augustinus" betrokken houden bij

In de nacht van 4 op 5 november zal be-

der leiding van prof.

de huidige ontwikkelingen van studentenver-

kend worden wie de komende vier jaar zijn

dr. Mark van Buchem,

eniging Augustinus.

scepter zal mogen zwaaien over onze trans-

hoogleraar neuro­

Atlantische buren. Ter gelegenheid hier-

radiologie aan het Leids

Studenten Vereniging, de Leidse Vereniging voor Studerenden, de Leidse Vereniging

Nadat vorig jaar voor het eerst in lange tijd weer een Leidse Diesviering in de residentie had plaatsgevonden, was direct duidelijk dat deze viering een vervolg moest krijgen. En zo geschiedde. Op vrijdag 8 februari opende De Witte wederom op gastvrije wijze haar deuren voor de Leidse alumni en stelde haar statige zalen beschikbaar voor een feestelijke borrel. Ons aller Chris Staalman (1959) was opnieuw de grote motor achter de uitnodigingen per e-mail, waarvoor hulde. Maar liefst 150 alumni begaven zich naar het Plein. De stemming zat er dan ook al spoedig in. De gezelligheid zo voorzichtig mogelijk onderbrekend, voerde Wittevoorzitter Henk Grootveld (1971) kort het woord. Hij prees de inspanningen van Staalman en Erik Bree (1957) om daarna het woord te geven aan Bert van Delden (1959), de oud-voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak. Deze jongste Leienaartevens-Witte-lid kweet zich op voortreffelijke wijze van zijn taak als feestredenaar. Hij raakte vanzelfsprekend de juiste snaar door de welbekende strofe aan te halen: ‘In Leyden sind die Nächte lang, so viele schöne Stunden lang’. Bij het afscheid werd iedereen verrast met een fraai uitgevoerd exemplaar van het jaarverslag der Universiteit, dat Wiltfried Idema (1980) vers van de pers had meegebracht uit Leiden! Uiteraard ligt het in de bedoeling ook volgend jaar bijeen te komen. Hagenaars die daarin geïnteresseerd zijn, raadplegen http://8februari.nl of melden zich aan via [email protected]. Door Jan Rutger van Zwet (1987)

30 leidraad

Onderzoek naar vroege diagnostiek Alzheimer

All American Night van Minerva

van respectievelijk de Rooms-Katholieke

Diesviering in Den Haag

Geneeskunde/LUMC

Belangrijker echter, is het in stand houden

Een consortium on-

en verdiepen van de onderlinge contacten tus-

van organiseert Minerva wederom een All

Universitair Medisch Centrum en dr. Bart van

sen de oud-leden. Hiertoe worden jaarlijks en-

American Night op dinsdag 4 november

Berckel, nucleair geneeskundige aan het VU

kele activiteiten georganiseerd voor de oud-

in de Pieterskerk. Van zeven tot tien uur ’s

leden, zoals de onlangs op 26 april gehouden

avonds zal het debat in alle hevigheid losbar-

Sinds 17 april heeft het LUMC als eerste in

belasting voor de patiënt geringer: bij onder-

die verworven voor onderzoek naar de ziekte

SOLAdag. SOLAleden konden ’s middags ge-

sten. Zoals gebruikelijk zal de Amerikaanse

Nederland – en als een van de eerste in de

zoeken van het hart bijvoorbeeld een factor

van Alzheimer.

nieten van een wijnproeverij, gevolgd door een

ambassadeur het debat tussen de door ons

wereld – de beschikking over een 320-ka-

vier lager.

Hoe de ziekte ontstaat en zich ontwikkelt, is

diner en als sluitstuk het SOLAfeest. Een zeer

uitgenodigde Amerika-deskundigen openen.

naals CT-scanner: de Aquilion ONE scan-

Het LUMC zet de innovatieve CT-scanner in

nog grotendeels onbekend. Daarin hopen de

geslaagde dag.

Na afloop zal er nog een kleine borrel aan-

ner van Toshiba Medical Systems. De voor-

voor geheel nieuwe toepassingen voor de

onderzoekers meer inzicht te kunnen geven.

medisch centrum, heeft 15 miljoen euro subsi-

geboden worden aan de aanwezigen. Heeft

delen van deze nieuwe generatie scanner,

diagnose van hartziekten, beroertes en kan-

Professor Van Buchem: “Om medicijnen te

maakt, vindt u terug op www.lvvsaugustinus.nl/

u interesse om deze avond bij te wonen?

die vijfmaal sterker is dan de huidige gene-

ker. Zo wordt onder meer verwacht dat deze

ontwikkelen moet je weten wat de ziekte in een

album U kunt dan meteen de vernieuwde web-

Meldt u aan voor onze nieuwsbrief door een

ratie, zijn talrijk. Gehele organen kunnen in

scanner medici in staat zal stellen om de

vroeg stadium doet. Als je medicijnen gaat tes-

site van SOLA bekijken: www.lvvsaugusti-

e-mail te sturen naar interesseaan@gmail.

een fractie van een seconde natuurgetrouw

diagnose en prognose na een hartaanval

ten moet je de werking kunnen volgen. We wil-

nus.nl/sola

com, en wij houden u op de hoogte! Of neem

worden afgebeeld. Bovendien is de stralen-

beter en eenvoudiger vast te stellen.

len geavanceerde, gevoelige technieken ont-

Voor meer informatie over reünies en

contact op met de Commissaris Reünisten,

andere activiteiten voor alumni kunt

reü[email protected] of 071-5121571.

u contact opnemen met het Bestuurslid

Voor de data van de Reünistenavonden kunt

Reünisten via reünisten@lvvsaugusti-

u de kalender op onze website,

nus.nl of telefoon (071) 516 23 33.

www.reunistminerva.nl, raadplegen.

Foto’s die tijdens de SOLAdag zijn ge-

Agenda Minerva

Quintus op Hyves

wikkelen waarmee we het ziekteproces tijdens het leven kunnen opsporen en volgen.”

vrouwelijk DNA in kaart gebracht

Meer over de subsidie, het consorti-

Dr. Marjolein Kriek zal de geschiedenis in

Initiatief. ‘Omdat het X-chromosoom in

nummer 6 van Cicero, het tijdschrift

gaan als een van de eerste vrouwen wier vol-

de helft van de populatie, de mannen, het

van het LUMC. Dat kunt u ook online le-

ledige DNA-volgorde in kaart is gebracht. De

werk alleen moet doen, is daar in de evolu-

zen op www.lumc.nl

Leidse klinisch geneticus in opleiding maak-

tie van de mens harder op geselecteerd. Het

te onderdeel uit van het team dat in mei we-

X-chromosoom is daardoor minder variabel.

reldwijd de kranten haalde met deze unieke

Daarnaast werd het tijd om, na het

um en de onderzoeksaanpak vindt u in

Agenda

4 oktober

Jaardies VVSL 1968

prestatie.

(wereldwijd) sequencen van vier mannen, de

11 oktober

Jaardies VVSL 1958

Het ontrafelen van de DNA-volgorde – in

geslachtsverhouding wat in evenwicht

18 oktober

Jaardies LSC 1948

vakjargon sequencen – van

te brengen.’

12 november 2008

25 oktober

Jaardies LSC 1958

een vrouw geeft meer in-

In totaal nam het project zes

LAG-lezing, Sprekers:

4 november

All American Night

zicht in het X-chromosoom,

maanden in beslag, deels

Frank Kroon, over HIV infectie en Aids

Quintus

aldus prof. dr. Gert-Jan van

omdat onderzoek alleen werd

anno 2008

Nieuwsgierig naar uw oude Quintusmaten?

November 2008

Ommen, leider van het Leidse

gedaan wanneer het

Har Meijer, over Cholera in Leiden in de

Via de Hyve van Reunsiten ALSV Quintus

Reünistenfeest De Premiere van ALSV

team en trekker van het

sequence-apparaat vrij was.

negentiende eeuw.

op netwerksite Hyves vindt u mede-reunis-

Quintus Meer informatie op:

‘Center for Medical Systems

Vervolgonderzoek en analyse

Plaats en tijd nader te bepalen.

ten terug.

www.alsvquintus.nl

Biology’ een van de centra

zal naar verwachting eveneens

Kijk op www.lag.nu voor meer informatie.

van het Nederlands Genoom

een half jaar duren.

Het adres is: http://www.srq.hyves.nl/

leidraad 31

samenwerking

UIT HET HOOFD, IN DE MARKT Vraag en aanbod van kennis dichter bij elkaar brengen, dat is het doel van de nieuwe Business to Science Portal. Een initiatief waarbij ondernemers en onderzoekers samen kennis kunnen omzetten in echte innovaties bij bedrijven en overheid. tekst: karina meerman beeld: rhonald blommestijn

Innovatie is voor veel bedrijven en overheidsinstellingen een toverwoord. Om de gewenste innovatie van producten en diensten te verwezenlijken, is kennis nodig. Universiteiten willen juist hun kennis vercommercialiseren, en die kennis van de planken en uit de hoofden halen van wetenschappers. De te starten Business to Science Portal brengt de ervaring van ondernemers en de kennis van onderzoekers bij elkaar. Bedrijven weten wat de markt nodig heeft, wetenschappers weten welke kennis nodig is in de nabije toekomst zodat organisaties kunnen innoveren of voorop blijven lopen. ‘We willen de twee partijen zo innig mogelijk met elkaar verweven,’ zegt dr.ir. Petra van den Berg, hoofd research services van LURIS (Leiden University Research & Innovation Services), de schakel tussen wetenschap en bedrijfsleven. De Business to Science Portal is een initiatief van de Universiteit Leiden, het Leids Universitair Medisch Centrum, de TU Delft en het Erasmus MC – allen verenigd in het Medical Delta initiatief – samen met TNO. Het doel is kennis op maat te bieden aan het MKB, in eerste instantie in de Life Sciences en Medische Technologie, maar ook in de alfa- en gammawetenschappen. Van den Berg: ‘Wij helpen samenwerkingsverbanden op te zetten tussen onderzoekers en het bedrijfsleven. De Zuid-Hollandse 32 leidraad

Universiteiten en Universitair Medisch Centra hebben een internationale toppositie op het gebied van life sciences en medische technologie, maar bedrijven weten die kennis tot nu toe onvoldoende te vinden.’ Daarbij weten onderzoekers vaak niet wat er leeft in de markt, waardoor inzichten en informatie onbenut blijven.

De Business to Science Portal biedt assistentie op verschillende terreinen. Van den Berg: ‘We zetten goede contracten op, zowel juridisch als financieel, en helpen bij het vinden van partners. Dat kunnen zowel gouvernementele organisaties zijn als commerciële.’ LURIS is eveneens beschikbaar voor advies over samenwerking op Europees niveau, ook tussen onderzoekers onderling. Een tweede activiteit van LURIS is de bescherming van het intellectueel eigendom: het realiseren van octrooien en andere bescherming van kennis in het vercommercialiseren van een idee naar de praktijk. LURIS bereidt de case voor en legt contacten. ‘Wat mensen nogal eens vergeten is dat kennis van de Universiteit Leiden eigendom van de universiteit blijft, ook wanneer met derden in zee gegaan wordt. Die kennis is immers ontwikkeld met publiek geld. Daarbij willen we de beschikking erover houden om het in de toekomst verder te kunnen ontwikkelen en toe te passen in nieuw onderzoek. We willen kennis dus

beschikbaar houden én laten renderen.’ Ook de kennis die in de hoofden van de onderzoekers zit kan van de universiteit zijn – en dat is veel lastiger vast te stellen. Advies daaromtrent is dus onontbeerlijk. Tot slot is er ook nog de kwestie van aansprakelijkheid. ‘We kunnen als universiteit geen garantie geven dat de kennis ‘werkt’ in een bepaald product of proces. Marktpartijen hebben een eigen verantwoordelijkheid.’ Dit jaar wordt de ondersteuningsstructuur opgezet in Leiden. Vraagscouts zullen actief bedrijven in de regio bezoeken om te ontdekken welke vragen naar kennis er precies leven. De vraagscouts koppelen hun bevindingen terug naar de kennisinstituten om de juiste wetenschapper te vinden en die met het betreffende bedrijf in contact te brengen. De werkwijze is gebaseerd op succesvolle gelijksoortige projecten in Groot-Brittannië zoals de SME Portal in Schotland. In Nederland loopt het project tot september 2011. Subsidie komt vanuit Pieken in de Delta, de provincie Zuid-Holland en de gemeenten Delft, Leiden en Rotterdam.

Als onderzoekers geen commerciële partij kunnen vinden om hun idee te vermarkten, dan bestaat er de mogelijkheid een start-up te beginnen. Het project Leiden LeeuwenhoekStarters geeft daarbij ondersteuning. In samenwerking

»

leidraad 33

samenwerking

faculteits nieuws



rechtsgeleerdheid Benoemingen Op 15 april is Dr. Pablo Mendes de Leon

Kweekvijver voor innovatie De oceanen worden leeggevist en als dat onverminderd doorgaat, is er over twintig of dertig jaar geen wilde vis meer te vinden. Aquacultuur, het kunstmatig kweken van vis, kan daarom op grote interesse rekenen van de wetenschap en het bedrijfsleven. Maar of het nu tong, zalm, tilapia of paling is; vis laat zich niet zo makkelijk kweken. Reproductiecycli lopen niet synchroon, eitjes kunnen niet in één keer worden geoogst en dit maakt kweekvijvers tot arbeidsintensieve en dus kostbare omgevingen, waar het lastig is controle op te houden. Dr. Guido van den Thillart en prof. dr. Herman Spaink van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen aan de Universiteit Leiden ontwikkelden celimplantaten, die ervoor moeten zorgen dat bepaalde vissoorten in kweekvijvers tegelijk eieren leggen. De stof in het implantaat, dat op een diervriendelijke manier wordt toegediend, zorgt ervoor dat een bepaald hormoon in kleine hoeveelheden over een langere tijd wordt afgegeven, waardoor tevens stress tot een minimum wordt gereduceerd. De toekomst voor dit idee is eveneens rooskleurig: het langzame vrijkomen van de stoffen zou ook toegepast kunnen worden op celtherapie bij mensen, zodat ze veel minder vaak een behandeling hoeven te ondergaan. De wetenschappers richtten vorig jaar het bedrijf ZFscreens op. Dat het idee van Spaink en Van den Thillart interessant is, bleek ook uit de hoeveelheid subsidie die ZF-screens tot op heden ontving. Het is nu zaak de volgende stap te zetten: trials op grote schaal. Aquacultuur is een veld waarin iedereen elkaar kent. ZF-screens is in contact gekomen met zakelijke partners door hen direct te benaderen en ‘brokerage events’ bij te wonen, die onder andere worden georganiseerd door LURIS. Met LURIS is ook onderhandeld over het patent en de voorwaarden waaronder ZF-screens een exclusieve licentie krijgt om het product in de markt te zetten. De stap naar de markt komt niet zozeer uit een behoefte tot commercialiseren. Van den Thillart: ‘Het is de uitdaging om iets nieuws te introduceren. Het blijkt een gouden idee geweest te zijn, maar het moet nog wel uitgevoerd worden. Zonder een commerciële partner gaat dat niet lukken.’ Als de trials slagen, en Van den Thillart heeft daar alle vertrouwen in, dan kan het product verder worden ontwikkeld.

34 leidraad

zijn mogelijkheden en onmogelijkheden in te schatten, die een zeer gedegen kennis van het betreffende vakgebied hebben, van taal én cultuur. Wetenschappers als experts is nog onontgonnen terrein.’ Van den Berg ziet een zonnige toekomst voor de academische consultant, alhoewel ze niet erg gecharmeerd is van de negatieve associatie die dat woord soms heeft met foute pakken en te hoge uurtarieven. ‘We noemen ze liever kennisadviseurs.’ Ook hier is het doel hetzelfde: het actief vermarkten van kennis, door die uit het hoofd te halen en in de markt te zetten. ‘Bedrijven weten vaak niet waar welke kennis zit: daarom maken we die kennis zichtbaar en beschikbaar via de Business to Science Portal. Het is een eerste stap naar het aanbieden van kennisadviseurschap voor alle disciplines.’

we willen is de starter een goede uitgangspositie geven voor succes’, zegt Van den Berg. Maar er wordt niet alleen gedacht in termen van technologie en medische toepassingen. Een minder bekende bron van kennis is die van de alfa- en gammawetenschappen zoals Rechten en Archeologie. Samenwerking binnen deze gebieden gebeurt vaak op individuele basis en is daarom minder zichtbaar: een juridisch expert wordt ingehuurd voor een rechtszaak, een Azië-deskundige geeft toelichting op de ontwikkelingen en toekomstmogelijkheden van de nieuwe economische krachten. ‘Wij hebben onderzoekers die in staat

Innoverende initiatieven De Business to Science Portal is een initiatief van de Universiteit Leiden, het Leids Universitair Medisch Centrum, de TU Delft en het Erasmus MC, die als partners verenigd zijn in het Medical Delta initiatief, en TNO. Doel is om een eenduidige en laagdrempelige ingang voor regionale bedrijven te creëren tot expertise en faciliteiten van de universiteiten en kennisinstellingen. Hiermee wil de Portal bijdragen aan nieuwe innovaties van bedrijven in de life sciences en medische sector in de regio, en daarmee aan de groei van bedrijven en werkgelegenheid. www.b2sp.nl

en locatie alsmede aanmelding vindt u op de site van de alumnivereniging:

leraar in het Lucht-

prof. mr. W.M. Kleijn

HYPERLINK "http://www.vvjf.leidenuniv.

en Ruimterecht. Prof.

('s-Gravenhage 1927),

nl" www.vvjf.leidenuniv.nl

Mendes de Leon is sinds

van 1970-1992 hoogle-

1985 in dienst van de fa-

raar burgerlijk en no-

culteit als Directeur van

tarieel recht aan de

het op dat moment op-

Leidse juridische fa-

gerichte Internationaal

culteit. Prof. Kleijn was een één van de

Instituut voor Lucht- en Ruimterecht. Het

To all alumni of the Adv. LLM Programme Air and Space Law

The International Institute of Air and Space

Instituut geniet een zeer goede bekendheid

meest markante docenten aan de faculteit

Law at Leiden University is planning to set

en uitstekende reputatie in binnen- en buiten-

gedurende de afgelopen decennia: een be-

up an interactive network for alumni of the

land, en trekt studenten uit alle delen van de

genadigde docent, creatieve wetenschapper

advanced LLM programme in air and space

wereld.

en internationale bruggenbouwer. Bovenal

law, which started in 2000.

Dr. Joanne van der Leun is met ingang

was Prof. Kleijn een ‘mensenmens’, met een

If you are an alumnus of the program-

van 15 april benoemd tot hoogleraar

enorme interesse in anderen, vooral in zijn

me, please send an email to Tanja Masson-

eigen studenten.

Zwaan, Deputy Director of the Institute, at

Criminologie bij het Departement Strafrecht

[email protected] with your cur-

& Criminologie, afdeling

rent contact details (name, title, company/

Criminologie. Haar onderzoeksinteresses liggen op het gebied van

Najaarsactiviteiten post-academisch onderwijs

institution, address, postal code, city, country, phone, fax and email). Thank you in advance for your cooperation.

Het Juridisch PAO van de Universiteit Leiden

The Institute is looking forward to getting

stukken rondom criminaliteit en migratie en

organiseert nascholing voor juridische pro-

back in touch with you!

het bestuderen van criminaliteit en overlast in

fessionals en is onder meer erkend opleider

de concrete context. Prof. Van der Leun maakt

voor NOvA, KNB en KBvG. Naast contract-

deel uit van het Onderzoeksbestuur van de

onderwijs en in-company trainingen, orga-

faculteit en van het dagelijks bestuur van het

niseert het JPAO ook basis- en verdiepings-

departement Strafrecht en Criminologie. 

cursussen.

grootstedelijke vraag-

‘Wat we willen is de starter een goede uitgangspositie geven voor succes’

Meer informatie over programma, tijd

Op 4 maart jl. overleed

benoemd tot Hoog-

met de Rabobank biedt het pre-seedfonds van de universiteit en het LUMC startersleningen tot maximaal honderdduizend euro. De nieuwe ondernemers worden gekoppeld aan de expertise van ervaren entrepreneurs uit de regio en krijgen advies op het gebied van bijvoorbeeld marketing, het schrijven van businessplannen en personele of managementzaken. Een deel van de expertise is afkomstig van Leiden Bio Science Park. Bedrijven in de regio geven toegang tot hun professionele faciliteiten of coachen starters. Ook alumni kunnen daarin een rol spelen. LeeuwenhoekStarters heeft als doel de groei van high-tech bedrijven in de regio Leiden te stimuleren. Sinds het begin van het project in 2006 zijn vijf nieuwe ondernemingen gestart. ‘Wat

In memoriam prof. mr. W.M. Kleijn

Winst voor Leiden

Agenda

In het najaarsseizoen ligt de nadruk vooral

1 september

op eendaagse actualiteitendagen. Een van

Opening academisch jaar

de onderwerpen die aan bod zal komen is in-

3 september

Het Internationaal recht-team van de

solventierecht.

Opening facultair jaar/propedeusebuluit-

Universiteit Leiden won zaterdag 12 april

Meer over de activiteiten van JPAO en

reiking Promotie mr. B.M. Dijksterhuis

de finale van de 31ste editie van de presMedical Delta, waarin voornoemde universiteiten samen met de Erasmus Universiteit, is in 2007 van start gegaan. Doelstellingen zijn om doorbraken in de gezondheidszorg en medische wetenschap te realiseren, innovatieve technologie te ontwikkelen en een voedingsbodem voor economische mogelijkheden te creëren. Voor meer informatie zie www.medicaldelta.nl

het najaarsprogramma vindt u op

26 september

tigieuze Telders International Law Moort

www.law.leidenuniv.nl/org/cleverin-

Alumnidag faculteit : Leiden Revisited

Court Competition. Vijfentwintig universitei-

ga/jpao

LURIS – Leiden University Research and Innovation Services – maakt onderdeel uit van Universiteit Leiden en heeft als doel om kennisoverdracht tussen wetenschap en samenleving te bevorderen. Meer informatie vindt u op www.luris.nl

ten uit 24 Europese landen namen dit jaar deel aan de halve finales. Door de grote toeloop werd er verscheidene landen eerst een

7 oktober

Oratie prof. dr. J. Cartwright

Leiden revisited

7 november

Oratie prof. dr. R.C. Tobler LL.M

Noteert u het vast in uw agenda: op vrij-

19 november

werd als gastland vertegenwoordigd door de

dag 26 september vindt Leiden revisi-

Promotie mr. G.J. Vossestein

Universiteit Leiden en de Rijksuniversiteit

ted plaats. Alumni van de faculteit der

28 november

Groningen.

Rechtsgeleerdheid worden uitgenodigd op-

Oratie prof. dr. A.G. Castermans

nationale voorronde gehouden. Nederland

nieuw plaats te nemen in de collegebanken.

leidraad 35

opinie

opinie

Respect voor godsdienstkritiek

‘Nederland voldoet meer aan de eisen van een islamitische staat dan Pakistan’ Maurits Berger

De islamkenner Professor dr. mr. Maurits Berger (1964) is jurist en arabist. Hij bezet sinds 1 maart de leerstoel the Sultan of Oman Chair of Oriental Studies met als leeropdracht de islam in het hedendaagse westen. Deze leerstoel wordt gefinancierd door het sultanaat van Oman omdat het past in zijn ambitie om de dialoog tussen landen en volkeren te bevorderen. Overigens is de leerstoelhouder op geen enkele wijze afhankelijk van of verantwoordelijk jegens de Omaanse regering. Bergers laatst verschenen boek is getiteld Sjeik in de Domkerk over de verschillen en overeenkomsten tussen de Arabische en de Europese wereld.

Filosoof Herman Philipse en islamkenner Maurits Berger spreken zich uit over religie en wetenschap. Een discussie die boeiende inzichten oplevert. tekst: Rupert Parker Brady, beeld: HH, Marc de Haan

36 leidraad

Zonder steun van het maatschappelijk middenveld is handhaving van de wet niet mogelijk. In deze bewoordingen sprak Ernst Hirsch Ballin zich in 1994 uit als CDA-minister van Justitie van Paars I. Voor prof. dr. mr. Herman Philipse was deze impliciete verwijzing naar de zogeheten gezaghebbende positie van de kerken in de Nederlandse samenleving de aanleiding om zijn beroemde populairwetenschappelijke werk Het Atheïstisch Manifest te schrijven. Morele normen kunnen in zijn ogen niet worden gerechtvaardigd door religieuze autoriteiten of open­ baringen. Dogmatisch denken leidt altijd tot een of andere vorm van onverdraagzaamheid. Dat spoort steeds moeilijker met de veranderende wereld waarin morele opvattingen niet langer bepaald moeten worden door godsdienstige opvattingen. ‘Ik kies ervoor het morele discours los te zien van godsdienst’, stelt Philipse. ‘Mensen die geloven zijn statistisch gezien waarschijnlijk niet moreler dan mensen die niet geloven.’

oorzaak en gevolg. Het gaat om zekerheden die je niet kunt bewijzen, maar die desondanks zekerheden zijn. Dat is geloof.’ Donners vertrouwen in God is onbegrensd, wat wetenschappers er ook van mogen zeggen. ‘Bewijzen dat er een God is, is net zo moeilijk als bewijzen dat er geen God is.’

Kom daar maar eens om bij iemand als minis-

Islamkenner prof. dr. mr. Maurits Berger

ter Piet Hein Donner, die onlangs in een interview met Hollands Diep stelde dat zijn geloof hem helpt bij het maken van morele keuzes als minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. ‘Uiteindelijk gaat het om vragen van goed en kwaad, altijd vragen die naar je mensbeeld terug te voeren zijn. Dat berust op uitgangspunten en overtuigingen die niet voorwerp zijn van

is het wel met zijn collega eens. ‘Religie is een drijvende kracht voor mensen en alleen al om die reden interessant. Je kunt die niet negeren. Ik vind persoonlijk echter de toenemende invloed van religie in het huidige politieke en maatschappelijke discours geen goede zaak. Religie is iets waar je niet echt discussie over kunt voeren. Religie kun je niet toelaten in een rechtszaak, het

Koren op de molen van Philipse. ‘Intellectueel bezien is het uiterst onwaarschijnlijk dat God bestaat of dat goden bestaan. Je kunt jezelf afvragen in hoeverre men respect moet hebben voor onware opvattingen. We kunnen wel beweren dat we respect hebben voor de overtuiging 2 plus 2 is 5, maar dat is onzin. Wel moet je natuurlijk de mensen respecteren de mensen respecteren ofschoon ze onware opvattingen erop na houden. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens gaat in zijn visie terecht heel ver in de bescherming van de vrijheid van meningsuiting tegen allerlei vormen van religieuze intolerantie.’

is zoiets absoluuts. Wat mij persoonlijk raakt, is de fundamentalistische en tamelijke enge interpretatie van religie. Toegepast op het heden met een onverzoenlijke houding naar andersdenkenden. Daar heb ik een broertje dood aan. Vooral in de politiek neemt religie toe in de beleving, meen ik te zien. In Amerika, maar ook hier in Nederland, en zeker ook in landen als Israël en Pakistan. Een land alleen voor joden, een land alleen voor moslims. Het maakt het voeren van een interne politieke discussie er niet prettiger op.’ Philipse zegt in zijn boek het volgende. ‘Het onredelijke geloof in een absolute en universeel geldende waarheid is de bron van

‘De liberalisering van de islam zal in Europa plaatsvinden’ elk fundamentalisme en vormt een voortdurend gevaar voor het vreedzaam samenleven tussen mensen van uiteenlopende culturen.’ Nu zegt hij: ‘Zonder godsdienstkritiek was onze democratie er nooit gekomen, evenmin als onze wetenschapscultuur. De wereldbevolking zal volgens de Verenigde Naties in 2050 met de helft zijn toegenomen tot 9 miljard mensen. Als je puur demografisch kijkt, wordt het percentage van de wereldbevolking dat de verlichtingstraditie incorporeert en daardoor een bepaalde

»

leidraad 37

opinie

opinie

‘Er moet een mondiale verlichtingscampagne gevoerd worden’ Herman Philipse

De atheist Professor dr. mr. Herman Philipse (1951) is jurist en filosoof. Vanaf 1986 was hij verbonden aan de Universiteit Leiden als hoogleraar wijsbegeerte met als specialisatie kennistheorie. Sinds 2003 is hij als universiteitshoogleraar verbonden aan de Universiteit van Utrecht. Zijn bekendste Nederlandse uitgave is Atheïstisch Manifest en De onredelijkheid van religie (1995/2004)

rationale manier van denken heeft, alarmerend veel kleiner. De globale situatie eist dat er een mondiale verlichtingscampagne gevoerd wordt. Scholing is dan heel belangrijk. Als je ontwikkelingshulp wilt geven, moet er in onderwijs worden geïnvesteerd. Door de globalisering stuiten verschillende wereldbeschouwin-

‘Het belangrijkste middel om God te begrijpen is de rede’ gen veel vaker en heftiger op elkaar, hetgeen leidt tot conflictsituaties, bijvoorbeeld tussen geseculariseerde culturen en islamitische culturen.’

Religie heeft zonder twijfel een impact op de vooruitgang van de wereld, ondanks dat Descartes (1596-1650) lang geleden een einde heeft gemaakt aan het idee dat een natuurproces door een doel wordt bepaald. Zijn inzicht was dat wanneer uit kennis van enkele gegevens een wiskundige reeks volgt en eveneens geldt dat alle processen in de natuur wiskundig zijn te beschrijven, deze voorspelbaarheid ook geldt voor de hele natuur. Hij heeft hiermee in feite de essentie van wetenschap beschreven: het vermogen om voorspellingen te doen. Descartes was er een niet minder ge-

38 leidraad

lovig mens om. En nog steeds zijn er geleerden, een minderheid, die stellen dat de wetenschap door het christendom is gebaard. Ook het Jodendom en de soennitische en sjiitische islam zouden volgens hen de wetenschap bevorderen omdat die positief kijken naar al wat is en dus naar alles wat er onderzocht moet worden. Een tweede argument dat de gelovigen onder de wetenschappers hanteren is dat het in deze religies met een persoonlijke God draait om de verlossing door een Heiland (Christus, de Here) die hoger staat dan wijzelf. Een derde reden is het lineaire tijdsbesef aangezien deze religies zouden samenhangen met bepalende gebeurtenissen in de geschiedenis. Een vierde reden is dat al deze religies niet strijdig mogen zijn met de logica, de ratio en de feiten. Philipse: ‘Sommige wetenschapshistorici hebben beweerd dat zonder het christendom de wetenschap nooit was ontstaan. Maar als filosoof vraag ik mij louter af wat de waarheid is, ik ga niet op zoek naar politieke correctheden. Wat er in feite is gebeurd in de wetenschapsgeschiedenis is dat alle vermeende religieuze kernbronnen onderuit gehaald zijn. Er is geen bewijs dat bidden voor patiënten hun gezondheid bevordert of dat religieuze openbaringen kennis bieden die niet al in de desbetreffende cultuur aanwezig was. Er is geen enkele reden om de inhoud van religieuze overtuigingen als waar

te geloofwaardiger. Waar we het nu over hebben is wie de zogenaamde wetenschappelijke waarheid verkondigt. Het is zo subjectief als het maar kan zijn.’

te accepteren. Je kunt niet vanuit geloof wetenschappelijke methoden ontwikkelen. Respect voor wetenschap moet op school al vroeg aangeleerd worden. Daarom is ons systeem van het overheidsgefinancierde religieuze onderwijs buitengewoon onwenselijk.’

Respect voor religie is ook een emotioneel beladen

Berger voegt daar een interessante dimensie aan toe. ‘Als de fundamentalisten en extremisten ergens geen probleem mee hebben, dan is het de wetenschap en techniek. Het probleem is moraliteit. De laatste 50 jaar is er sprake van een revolutie in het denken over de islam en is de interpretatie niet meer voorbehouden aan schriftgeleerden. Iedereen kan zich het recht toe-eigenen de islam te interpreteren. Dat geldt voor Osama Bin Laden en dat geldt voor de moslimfeministen. De doos van Pandora staat open, iedereen slaat elkaar om de oren met: “dat mag niet” en “wie denk je wel dat je bent”. Totale democratie en dus chaos van de rede. Iedereen denkt overtuigd te zijn van de ware interpretatie. Het is een directe reactie op de politieke en maatschappelijke verhoudingen.’ Persoonlijk maakt hij ook mee hoe dit werkt. ‘Ik ben als niet-moslim zogenaamd objectiever, meer wetenschappelijk. Ik heb de afgelopen jaren veel gastcolleges islamitisch recht gegeven. Bijna altijd heb ik de vraag gesteld gekregen: ‘Meneer, bent u moslim? Als ik ja zou zeggen stortte mijn verhaal in elkaar, zei ik nee dan was ik des

thema in de Nederlandse samenleving. Berger: ‘Het interessante is dat islam bashing wel eens wordt vergeleken met kritiek op de joden. Er is echter een belangrijk verschil, antisemitisme gaat over joden niet over Jodendom. In Nederland gaat de discussie over de islam, niet over de moslims. Het is steeds een theologisch debat. Het bijzondere van Nederland is dat de moslimgemeenschap geen religieuze en politieke autoriteit heeft. In religieus opzicht is er veelal sprake van ieder voor zichzelf. In wezen zou je kunnen stellen dat men enorm is geïntegreerd in de traditionele Nederlandse religieuze verdeeldheid: zelf willen kunnen bepalen hoe de religie in elkaar steekt, de relatie tussen jou en God, dat is een vorm van protestantisme. Dat betekent dat allerlei sociaal, economische en politieke omstandigheden dan bepalend kunnen zijn. De Koran is mijn grondwet, zeggen sommige moslims, maar er staat bijna niets in qua regels. Daar moet je als mens mee aan de slag. Het belangrijkste middel om God te begrijpen is de rede. Overigens werd dat al door de vroege islamitische schriftgeleerden en filosofen erkend,’ meent Berger.

»

leidraad 39

opinie

faculteits nieuws

Wiskunde en natuurwetenschappen Een brief van Einstein Een tot op heden onbekende brief van Albert Einstein is dit voorjaar in Londen geveild. Op 3 januari 1945 ontvouwde hij tegenover filosoof Eric. B. Gutkind zijn opvattingen over God, de Bijbel en het joodse volk. ‘Het woord God is voor mij niets meer dan de uitdrukking en een product van menselijke zwakte, de Bijbel een verzameling van eerbiedwaardige, maar primitieve legendes die desalniettemin behoorlijk kinderachtig zijn. (…) ‘Voor mij is de joodse religie net als alle andere religies een incarnatie van het meest kinderachtige bijgeloof. En het joodse volk, waartoe ik graag behoor en met wiens mentaliteit ik een diepe verbondenheid voel, is voor mij niet beter dan alle andere volken.’

zin van het woord kunnen horen en discussië-

ders komen naar Leiden. In totaal krijgen 31

Benoemingen

Prof.dr. Edgar Groenen is per 28 mei voor

maand organiseert Science Café Leiden een

vier jaar benoemd als

open informatie- en discussieavond met

plaatsvervangend de-

onderwerpen uiteenlopend van 'kernener-

caan en portefeuille-

gie' tot 'de nieuwe spelling'. Per avond wordt

houder Onderwijs in

Je moet eerst de ander zien te begrijpen.

een aantal prominente wetenschappers uit-

het Faculteitsbestuur

margalith kleijwegt en max van weezel, mei

genodigd om het onderwerp te introduceren.

van de Faculteit

2008

willem van hoorn, nrc handelsblad november

2008

2007

Het westers christendom heeft de wetenschap gebaard. katholiek nieuwsblad, augustus 2003 Hoe de stof de geest kreeg. De evolutie van het ik. arie bos. christofoor

40 leidraad

Australië (Garvan Institute). Twee buitenlan-

ren over controversiële onderwerpen. Iedere

Geloof strijdt met wetenschap

ten aanpast. Je mag bijvoorbeeld eisen dat mensen in Nederland gelijkheid tussen man en vrouw moeten accepteren en homo’s niet onheus bejegenen.’ Berger weet dat steeds meer moslims in de wereld zich vragen stellen bij typisch islamitische ‘heilstaten’ zoals Iran, Pakistan, Saoedi-Arabië en Soedan. ‘Zij voldoen immers niet aan het islamitische ideaal van sociale rechtvaardigheid. Nederland voldoet meer aan de eisen van een islamitische staat omdat er sprake is van rechtsgelijkheid, rechtvaardigheid, er zijn uitkeringen voor weduwen en werklozen, en er wordt ontwikkelingshulp gegeven. Al deze aspecten zitten in de centrale boodschap van de profeet. Als de islam werkelijk goed geleefd en beleefd wordt, dan zou een staat, waar veel mensen leven die is-

onderzoekers een Rubicon.

ïnteresseerd zijn in wetenschap in de breedste

edmond hofland en paul witteman, hollands diep mei/ juni

‘Iedereen kan zich het recht toeeigenen de islam te interpreteren’

In navolging van initiatieven in Frankrijk en Leiden een Science Café waar mensen die ge-

Ik ben ook mijn gevoel.

Philipse. ‘De liberalisering van de islam zal in Europa plaatsvinden. We moeten pal staan voor de vrijheid van meningsuiting en de waarde daarvan ook verdedigen tegenover religieuze staten zoals Iran. Als iemand hier komt als immigrant, dan mogen wij het morele oordeel hebben dat diegene zich op bepaalde pun-

Groot-Brittannië (Birmingham) en een naar

Groot-Brittannië, bestaat sinds 2006 ook in

Bronnen:

Nederland is een kweektuin voor Europa, stelt

Informatie en discussie

2008.

lamitisch willen zijn en die de nadruk leggen op gedragscodes, daaraan moeten voldoen. Een belangrijk aspect van religieuze mensen met een maatschappijvisie is dat veel dingen verboden moeten worden.’

‘Ik zou liever geen scholen in Nederland hebben van een bepaalde religieus homogene groep en een culturele achtergrond die niet Nederlands is’, zegt Philipse. ‘Omwille van de immigratie hebben mensen behoefte aan wederzijdse steun van gelijkgestemden. De overheid moet dat niet faciliteren maar vooral stimuleren dat mensen elkaar leren kennen en respect krijgen voor anderen. We moeten een open discussie hierover voeren waarbij niemand van te voren wordt afgemaakt. Je moet geen disrespect hebben voor godsdienstonderwijs, maar voor de integratie is het mooi dat mensen uit verschillende godsdiensten elkaar bij godsdienstlessen ontmoeten.’ Het is een ironische speling van het lot dat Philipse in Hirsch Ballin een onverwachte medestander vindt, blijkt uit een recent interview in Vrij Nederland met de huidige minister van Justitie. ‘Als je niet geïnteresseerd bent in de kennismaking met anderen, leidt dat tot mentale introversie. Tot geborneerdheid met alle gevolgen van dien. De meerwaarde van de kennismaking met andere culturen en identiteiten is voor mij existentieel.’ Gesproken als een echte wetenschapper het betaamt. Altijd nieuwsgierig blijven.

Hierna staat het iedereen vrij om vragen te

der Wiskunde en

Agenda 20 juli

stellen, kennis op te doen, mee te discussiëren

Natuurwetenschappen. Groenen volgt in de-

Uitzending van populair wetenschap­

of een mening te vormen.

ze functie prof.dr. Jan Kijne op.

pelijk televisie programma Hoe?Zo!, waarin LION-medewerker Wilfred van

Science Café Leiden vindt in principe iedere laatste dinsdag van de maand plaats in één

Dr. Bert van Duijn is per 15 maart benoemd

der Geest aan het woord komt over zwa-

van de unieke universitaire locaties. De laatste

tot hoogleraar in de planten-elektrofysio­

velhexafluoride. Nederland 1, 20.25 uur.

informatie over onderwerp, datum, tijd en lo-

logie. Van Duijn is expert in de cellulaire

catie vindt u op www.sciencecafeleiden.nl

elektrofysiologie, waarbij onder meer de

17 augustus

of www.ufb.leidenuniv.nl

patch clamp-technologie en mathematische

Science Café Leiden.

modellering worden gebruikt, en in de zaad-

Thema: partnerkeuze.

fysiologie. Naast zijn hoogleraarschap ver-

Rubicon-subsidie voor vijf onderzoekers

vult Van Duijn de functie van Chief Scientific

16 november

Officer bij Fytagoras en beheert hij bij het

Science Café Leiden.

PBDL de unieke, gezamenlijke IBL-TNO/

Thema: zo apen, zo mensen.

Fytagoras-apparatuur.

www.sciencecafeleiden.nl

Vijf Leidse onderzoekers hebben een Rubicon-subsidie van NWO ontvangen. Een Rubicon-subsidie stelt pasgepromoveerde onderzoekers in staat om onder-

zoekservaring op te doen in het buitenland. Voorwaarde voor de subsidie is dat ze onderzoek doen dat innoverend en grens­ verleggend is en dat het instituut dat ze bezoeken excellent is. Drie van de onderzoekers gaan naar de Verenigde Staten (Harvard en Texas A&M University), een naar

leidraad 41

beroepsgroepen

ONDER PROFESSOREN Vier alumni uit Leiden laten hun licht schijnen op de status van het hoger onderwijs, in Nederland en in het land waar zij nu doceren. tekst: Ruud Slierings beeld: Alan Dove, Marc Sadowski, Martijn de Vries

‘Docenten zijn bepalend. Het kost ons soms moeite om goede docenten hiernaartoe te halen; voor velen is dit het einde van de wereld’ Nicola Peart-Wiersum

Studie: Rechten, 1971-1976 Werkgever: University of Otago, Dunedin (Nieuw Zeeland) Functie: hoogleraar rechten specialisatie: huwelijksvermogensrecht en erfrecht

Anton Stoorvogel

Studie: Wiskunde, 1982-1987 Werkgever: Universiteit van Twente, Electrical Engineering, Mathematics and Computer Science Functie: hoogleraar wiskunde

‘Goede onderlinge samenwerking, een evenwichtige leeftijdsopbouw, een goede balans tussen onderwijs en onderzoek, en een stabiele financiering’

42 leidraad

leidraad 43

beroepsgroepen

‘De mensen die lesgeven en de sfeer op de universiteit. Goed onderwijs werkt alleen als er hard gestudeerd wordt’ Wilt Idema

Studie: Chinese Taal- en Letterkunde, 1963-1968 Werkgever: Harvard University, Department of East Asian Languages and Civilizations Functie: hoogleraar Chinese Taalen Letterkunde

Boudewijn Sirks

Studie: Rechten, 1966-1972 Werkgever: University of Oxford, Regius Chair of Civil Law Functie: hoogleraar Romeins recht

‘Wetenschappelijke vrijheid en zelfstandigheid voor de docenten, een goede vooropleiding en selectie van studenten, en druk op zowel studenten als docenten’

44 leidraad

leidraad 45

Beroepsgroepen

beroepsgroepen

ONDER PROFESSOREN:

Ze zijn geschoold in Leiden en het karakter van die studietijd staat hen nog helder voor de geest. De massaliteit van de jaren ’60, de vrijheid-blijheid van het decennium erna, de eerste lichting van de tweefasenstructuur. Was het vroeger allemaal beter? Boudewijn Sirks is aan de universiteit van Oxford Regius Professor of Civil Law. In deze in 1546 opgezette leerstoel is hij in 2006 door de Queen zelve benoemd, na onder meer een professoraat in Frankfurt am Main bekleed te hebben. Deze prestigieuze functie heeft hij mede te danken aan zijn grote staat van dienst in dit rechtsgebied: ‘Ik geef hier richting aan het onderwijs in Romeins Recht. Dat vak is vanwege het belang hier verplicht. Verder heb ik alle ruimte voor mijn onderzoek. Mooier kan het niet.’ Nicola Peart-Wiersum vertrok na haar rechtenstudie als beursstudent naar ZuidAfrika, kreeg een vaste aanstelling aan de Universiteit van Kaapstad, trouwde met een Zuid-Afrikaan, en volgde hem toen hij benoemd werd aan de medische faculteit van de universiteit van Otago in Dunedin, de oudste universiteit van Nieuw-Zeeland. Sinds twee jaar is zij hier hoogleraar: ‘Verder weg van Nederland kan bijna niet. Het is 34 uur vliegen naar Amsterdam. Maar dit is een prima plek om te zijn, en van de acht universiteiten in dit land is Otago tot beste verkozen.’ Anton Stoorvogel bleef dichter bij huis. In 1987 verhuisde hij voor zijn promotie-

Zo ben ik in de wetenschap blijven hangen. In Twente heb ik de ideale combinatie gevonden van onderwijs en onderzoek.’ Leiden is tot eind 1999 de thuisbasis van sinoloog Wilt Idema gebleven. In 1968 vertrok hij naar Japan en Hong Kong, maar in 1970 keerde hij terug naar de alma mater. Zes jaar later werd hij hier hoogleraar in de Chinese Taal en Cultuur. Via veel gasthoogleraarschappen volgde in 2000 de benoeming aan Harvard: ‘In Europees perspectief is Leiden een grote en zeer goede vakgroep, maar Harvard is het beste instituut voor Chinese studies, buiten China. Meer docenten, een grotere bibliotheek, meer specialisaties. Chinezen komen zelf ook graag hier voor onderzoek of een gastdocentschap. Onze benadering is toch wat vrijer en onafhankelijker dan in China.’

De verschillen tussen ‘Leiden toen’ en ‘hun universiteit nu’ zijn groot. In twee dimensies, zou je kunnen zeggen: de 21e eeuw is een totaal andere tijd dan de internetloze jaren waarin zij hebben gestudeerd, maar nog veel groter zijn de verschillen in onderwijscultuur. Dunedin lijkt in zekere zin op Leiden, de academische populatie domineert de

‘We staan onder grote druk toch is het cruciaal dat je de kwaliteitsnorm blijft hanteren’ onderzoek in de wiskunde van Leiden naar Eindhoven. Via een tussenstap in Delft belandde hij in 2006 in Enschede: ‘Ik verbaas me er wel eens over hoe weinig echte keuzes je in het leven maakt. Ik wilde na mijn studie bij Philips werken, maar behoorde tot de eerste generatie van de tweefasenstructuur. Met vier jaar studie werken? Ga eerst maar promoveren, zeiden ze.

46 leidraad

stad: van de 100.000 inwoners hoort eenvijfde bij de universiteit. Toch is het anders om hier rechten te studeren. Peart was in 1971 één van de 1200 eerstejaars rechten. In Dunedin is de faculteit veel kleiner: ‘Wilde ik destijds tijdens college professor Feenstra zien, dan had ik een verrekijker nodig gehad. Buiten college zag ik hem overigens ook nooit, de afstand tussen do-

cent en student was enorm. Zo gek vaak gingen we trouwens niet naar college. Ik geloof dat dit nu ook in Nederland anders is, maar hier missen studenten nooit iets, studeren ze precies in de tijd die ervoor staat af, en is er een prima interactie met docenten. Ik ken vrijwel al mijn studenten.’ In het vakgebied van Stoorvogel zijn er ook flinke verschillen tussen Leiden en Twente: ‘In Nederland is het onderwijs aan alle universiteiten min of meer vergelijkbaar. Je hebt niet één of twee topuniversiteiten. Het grote verschil is dat de algemene universiteiten zich toeleggen op theoretische wiskunde en Delft, Eindhoven en Twente op toegepaste wiskunde. Wij beginnen met een toepassing en halen daar een hoeveelheid wiskunde bij. De drie TU’s werken, mede hierom, nauw samen. In Twente bevindt zich het concentratiepunt van mijn vakgebied, de wiskundige systeemtheorie, een vak dat in Leiden niet gedoceerd wordt. ‘

Stoorvogel en Peart mijden de woorden ‘beter’ of ‘slechter’. Idema en Sirks hebben minder schroom. Oxford is, in de woorden van Sirks, een ‘wat curieus conglomeraat’ van circa 35 zelfstandige instellingen (de ‘colleges’), waar de rechtenfaculteit weer naast staat: ‘Zij selecteren zelf de studenten, dat is heel anders dan in Nederland. De overkoepelende organisatie, universiteit genaamd, verleent ‘slechts’ de academische graden. Wij kunnen dus gelijk goed beginnen, terwijl in Nederland het eerste jaar aan de universiteit vaak dient om het kaf van het koren te scheiden. We letten op intelligentie en kijken of studenten kunnen omgaan met het tutorsysteem waarin je direct respons krijgt op je prestaties. De studenten moeten goed zelfstandig kunnen werken. Voor passieve mensen is geen plaats. Dat is beter dan

toen ik in Leiden studeerde. Die massaliteit vond ik niks. Achterin de collegezaal zaten ze de krant te lezen.’ Hoewel het Amerikaanse onderwijssysteem anders in elkaar steekt dan het Nederlandse, staat dat gegeven een waardeoordeel niet in de weg, aldus Idema: ‘In Nederland kiest de student een opleiding, hier een universiteit. Pas in een later stadium ga je concentratie zoeken binnen een vak. In Nederland worden de universiteiten geacht van hetzelfde niveau te zijn, in de Verenigde Staten wil elke universiteit beter zijn dan de ander. Het selectiebeleid hangt daarmee samen: het is zoeken naar studenten van min of meer hetzelfde niveau. Harvard neemt elk jaar 1680 eerstejaars aan. Daaruit blijkt onze kwaliteit: we wijzen meer studenten af dan welke universiteit ook, terwijl het in Nederland juist gaat om de werving van zoveel mogelijk eerstejaars. De student hier weet precies wat er verwacht wordt; tentamens haal je, herkansingen zijn er niet. Kom daar eens om in Nederland, met al die tentamen-momenten en herkansingen. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Harvard is natuurlijk niet de standaard in Amerika, maar dit type universiteit kan zich in Nederland nooit ontwikkelen. Daar lijden de goede studenten daardoor onder de minder goede omdat iedereen met een vwo-diploma recht heeft op toelating.’

Idema snijdt een gevoelig punt aan: de vooropleiding. Het vwo-examen zou scherprechter moeten zijn, maar is dat minder dan vroeger, vinden de vier hoogleraren. Stoorvogel worstelt geregeld met de kwaliteit van ‘het aangeleverde materiaal’: ‘Mijn moeder van 70 kan beter met breuken werken dan de meeste eerstejaars. Het is niet erg om de rekenmachine te gebruiken, maar je moet wel weten hoe het werkt. Op middelbare scholen gebeurt daar weinig mee, terwijl voor wiskunde geldt: oefening baart kunst. Studenten zijn niet dommer, ze beschikken alleen over minder vaardigheden. We moeten op een lager abstractieniveau beginnen, terwijl de studietijd korter is.’

Sirks ervaart het als een zegen dat er in Oxford selectie aan de poort plaatsvindt en hij dus doorgaans met goede eerstejaars kan werken: ‘Wat ik jammer vind aan het schoolsysteem in Nederland, is dat er minder geëxamineerd, en dus door leerlingen minder geleerd wordt. De basis van studenten is kleiner en het vermogen om, zoals de Duitsers zeggen, ‘über den Tellerrand’ te kijken, zodoende geringer. Wetenschap is vragen stellen waar anderen niet op komen, maar daarvoor heb je een brede basis nodig. En laten we eerlijk zijn: de universiteiten zijn toch de afnemers, dus waarom zou je niet wat betere produc-

We moeten hoge rendementen halen en voor een aio krijgen we alleen een premie als er gepromoveerd wordt. Toch is het cruciaal dat je de kwaliteitsnorm blijft hanteren. Je kunt hooguit kijken of je niet te veel verwacht van studenten, maar de norm moét je handhaven.’ Idema vindt wel dat het van twee kanten zou mogen komen, hij zou de lat voor studenten graag wat hoger willen leggen: ‘Ze maken gebruik van dure voorzieningen die voor hen zijn gecreëerd. Een studie is in principe een dagtaak. Ik zou het onderwijsgeld willen besteden aan studenten die wel willen. Ik zeg niet: aan de besten, maar

‘Besteed het onderwijsgeld aan studenten die wél willen’ ten afleveren? Dit is ook hier in Engeland een problee. Laatst moest ik een student vertellen wie Napoleon was.’ Begin bij Sirks ook niet over de slechte talenkennis van studenten; wie een rechtsvraag voor het Duitse of Franse recht wil doorgronden, moet dit in de desbetreffende taal kunnen doen. Maar ja, talen kun je laten vallen... Peart zit ver weg van Nederland, maar omdat ze namens Otago verantwoordelijk is voor het uitwisselingsprogramma met de Universiteit van Amsterdam, weet ze wel ongeveer wat de issues zijn. Volgens haar ligt het niet zozeer aan de kwaliteit van de eerstejaars: ‘Wat ik het grootste probleem vind, is dat er te veel studenten per docent zijn. Daardoor is er minder ruimte om wetenschap te bedrijven, om over de grenzen van iets heen te stappen. Dat is een geldkwestie, er is zelden genoeg geld voor het onderwijs. Maar ik ben ervan overtuigd dat je een betere kwaliteit academici krijgt als je ze tijdens de studie meer aandacht kunt geven. Uiteindelijk betaalt de investering zich terug.’

Alle kritische kanttekeningen ten spijt, het is roeien met de riemen die je hebt. Maar sleutel dan nooit aan de kwaliteit, aldus de vier wetenschappers. Stoorvogel: ‘Wij staan onder grote druk.

aan mensen die bereid zijn hard te studeren. Je zult zien: dat verhoogt de kwaliteit. Die kwaliteit wordt er in Nederland nu niet uitgehaald, omdat het financieringssysteem dat niet toestaat.’ En zo blijkt uiteindelijk bijna alles toch een kwestie van geld te zijn. Peart: ‘Studenten betalen veel meer voor een studie dan in Nederland. Zij houden de docenten scherp via teaching evaluations. Blijkt dat je slecht lesgeeft, dan kan dat je een promotie kosten. Tegelijkertijd geldt dat academici niet goed betaald worden. Daardoor verliezen we veel goede mensen aan het bedrijfsleven.’ Stoorvogel pleit voor een stabielere financiering: ‘Dan kunnen we ons concentreren op waar we hier voor zitten. Studentenaantallen fluctueren constant, dat creëert veel onrust.’ Sirks onderschrijft die mening: ‘Het probleem in Nederland is dat de financiering gekoppeld is aan de output. Leg je de lat hoog voor studenten, dan snij je in je eigen vlees.’ En het gevolg daarvan is middelmaat, aldus Idema: ‘Ik heb met plezier in Leiden gewerkt, maar mijn frustratie was en is dat het Nederlandse systeem de goede student onvoldoende beloont. In de geesteswetenschappen is het aantal aio-plaatsen beschamend klein. Nederland doet zichzelf daardoor echt te kort.’

leidraad 47

nieuws

LUF nieuws

INSPIRATIE

luf nieuws

Op zoek naar Socrates

Alles is economie

325-jarig jublieum

We kennen hem allemaal als de man die

Waarom zit er wel een licht in uw koelkast

Brill, één van de oudste wetenschappe-

de gifbeker dronk maar wie was Socrates

maar niet in uw vriezer? En waarom kopen

lijke uitgeverijen ter wereld, vierde in mei

echt? Prof.dr. Ineke Sluiter, hoogleraar

we melk in vierkante verpakkingen en niet

haar 325-jarig bestaan. Ter gelegenheid van

Griekse Taal- en Letterkunde, behandelt zijn

in cilindervormige? Het antwoord op deze

dit heugelijke feit is een boek verschenen:

leven en zijn gedachtegoed in een

en vele andere vergelijkbare vragen vindt u

Brill. 325 jaar uitgeven voor de wetenschap.

serie hoorcolleges verkrijgbaar als CD-ROM

in het boek The Economic Naturalist – Why

Auteur is Dr. S. van der Veen, met bijdragen

of MP3 via uitgever Home Academy in

Economics Explains Almost Everything.

van dr. P. Dijstelberge (UVA), M.D. Groskamp

samenwerking met Studium Generale.

Auteur Robert H. Frank is hoogleraar econo-

en drs. K. van Ommen (Scaliger Instituut).

Ideaal voor onderweg – bijvoorbeeld naar

mie en management aan Cornell University

Het boek is voor € 20 te koop bij de betere

uw vakantieadres.

en schrijft columns voor de New York Times.

boekhandel.

Donateurs van het Leids Universitair Fonds

Met dit boek toont hij aan hoe alledaag-

krijgen standaard 15% korting op hun

se verschijnselen in onze samenleving ver-

bestelling.

klaard kunnen worden aan de hand van basisprincipes uit de economie.

Jaarverslag 2007 In 2007 kende het LUF meer dan 1,1 miljoen euro aan subsidies toe aan de universiteit. Ruim € 550.000 werd toegekend door de Commissie Wetenschappelijke Bestedingen (CWB), verdeeld over de faculteiten (zie diagram hiernaast). Het overige was onder meer bestemd voor Campagneprojecten en studentenactiviteiten: beurzen en studentenreizen, de EL CID week en de realisatie van het nieuwe studenten­ watersportcentrum. Het volledige, door de accountant goedgekeurde jaarverslag 2007 kunt u opvragen bij het Leids Universiteits Fonds, telefoon (071) 513 05 03.

Totaal CWB-subsidies 577.938

6

.97

44

ie log

eo

ch Ar

e nd

u

esk

ne

Ge

0

.22

65

G

id he

erd ele

g od

5

.86

41

ren tte

Le

80

3.6

13

id he

erd ele

g hts

c

Re

7

.10

94

p

ha

nsc

ete le W

98

sk Wi

d un

g

7

.19

90

a

sch

ten

e urw

en pp

atu

nN

ee

9.7

te eer

be

js Wi

cia

So

80

3

.11

n pe

70 duizend euro voor pilot-subsidies Voor het tweede jaar heeft het LUF pilot-subsidies toegekend. De LUF pilot-subsidie is bestemd voor de uitwerking van een hypothese of The Economic Naturalist –

idee. Soms is het nodig een eerste verkenning of voorstudie te doen

Kijk voor meer informatie en andere

Why Economics Explains Almost

Meer informatie over dit boek en ande-

om onderbouwd een kansrijke aanvraag te kunnen indienen voor een

hoorcolleges op de website van Home

Everything - Robert H. Frank, ISBN:

re festiviteiten ter gelegenheid van het

grotere onderzoekssubsidie bij bijvoorbeeld NWO of het Koningin

Academy: www.home-academy.nl

978-0-7535-1338-5, Virgin Books, 2008

jubileum vindt u op www.brill.nl/325

Wilhelmina Fonds. Van de vijf projecten die vorig jaar een pilot-subsidie kregen, heeft reeds één een grote NWO-subsidie ontvangen.

Wandelen door de boekhistorie

48 leidraad

In 2008 zijn wederom vijf aanvragen gehonoreerd. Het totaal toe-

In de zeventiende en

Hoftijzer, hoogleraar

boekenwereld. De

gekende subsidiebedrag is met ruim de helft verhoogd tot € 71.273.

achttiende eeuw kende

boekgeschiedenis bij de

wandeling die zij in hun boek

Het LUF ondersteunt met deze projecten vernieuwende Leidse

Leiden een uniek boeken-

Opleiding Book and Digital

beschrijven, duurt ongeveer

wetenschap.

bedrijf: de hoge kwaliteit van

Media Studies van de

tweeënhalf uur.

typografie en de goede

Universiteit Leiden, en

Langs Leidse letters: een

internationale relaties

Kasper van Ommen,

boekhistorische wandeling

maakten het heel

verbonden aan het Scaliger

aantrekkelijk voor schrijvers

Instituut van de

en geleerden om in Leiden

Universiteitsbibliotheek

te publiceren. In Langs

Leidse letters voeren Paul

TOEKENNINGEN 2008:

Spetterende opening van watersportcentrum Op 24 mei opende prof.dr. Wubbo Ockels het Asopos-gebouw,

1. Dr. J. Erk, “European Culture Wars”

onderdeel van het geheel vernieuwde studentenwatersportcentrum.

door Leiden - Paul Hoftijzer

2. Dr. C.S. van Meel, “Neurale correlaten van sociaal-evaluatieve

In de ochtend was het gebouw reeds ingewijd met de ‘Onderlinghe

en Kasper van Ommen,

angst in de tienerjaren”

Kampioenschappen’ van de Leidse roeivereniging.

ISBN: 978-90-5997-062-5,

3. Dr. E. Spierings, “Op zoek naar therapeutische lichaams-

De nieuwbouw van het studentenwatersportcentrum is mede

Leiden, u terug naar de

Primavera Pers Leiden,

vreemde kankerantigenen”

gerealiseerd dankzij een bijdrage van € 49.750 van het LUF.

glorietijd van de Leidse

www.primaverapress.nl

4. Prof.dr. C. Goto-Jones, “Comparative Political Thought”

Op www.asopos.nl vindt u een uitgebreid verslag van de

5. Drs. C.M.J. Vrijmoet-Wiersma, “Surviving SCT Competently”

kampioenschappen en de feestelijke opening.

leidraad 49

LUF

LUF

luf voor alumni

luf voor alumni

Geslaagde jonge alumniborrel

Win een reünie!

Zonovergoten en uiterst gezellig – zo luidde het positieve

vorig jaar een wens in vervulling. Zij wonnen

oordeel van bezoekers van de jonge alumniborrel. Op 6 ju-

de eerste, jaarlijkse reüniewedstrijd van het

ni jl. ontmoetten ongeveer 70 alumni van de studiejaren

LUF en ontvingen € 3.000 voor hun reünie in

1990-2008 elkaar in het Snouck Hurgronjehuis om onder

het Rijksmuseum van Oudheden en het

het genot van een hapje en een drankje bij te praten.

studentenhuis er tegenover, hun thuis gedu-

Heeft u de borrel gemist? Geen nood: op 19 september or-

rende de studententijd.

Voor 85 alumni van Huize Mummiezicht ging

ganiseert het LUF opnieuw een borrel voor jonge alumni. Tijd

Heeft u ook een origineel idee voor een

en plaats staan in de Agenda vermeld. Meer informatie vindt

Leidse reünie en lukt het u de groep van

u op www.LUF.nl

weleer weer bijeen te krijgen? Stuur dan uw plan, vóór 1 september 2008, naar het LUF. Net als vorig jaar sponsort het LUF het beste idee met een bedrag van maximaal € 3.000 en een exclusieve reportage in Leidraad. Deelname is mogelijk als u alumnus/a van de Universiteit Leiden bent. Meer informatie en aanvraagformulier kunt u vinden op www.LUF.nl. De winnaar wordt bekend gemaakt op de alumniborrel van 19 september 2008 (zie de Agenda). Uiteraard bent u daar van harte welkom!

Agenda 19 september Alumniborrel, tevens prijsuitreiking van de ‘Win een reünie’ prijsvraag. 18.00 uur – 21.00 uur in het Snouck Hurgronje Huis, Rapenburg 61 te Leiden

Culturele identiteit centraal op Sleuteldragersdag Op vrijdag 25 april kwamen ruim 60 Sleuteldragers van de Universiteit Leiden naar het Museum Volkenkunde.

Het Leids Universiteits Fonds

Sinds 1890 zet het Leids Universiteits Fonds zich in om de kwaliteit van het onderzoek en onderwijs hoog te houden en te verbeteren.

Prof. dr. Kitty Zijlmans, hoogleraar Geschiedenis en

Zo verstrekt het LUF subsidies aan projecten

Theorie van de Beeldende Kunst van de Nieuwste

van faculteiten en wetenschappers en finan-

Tijd, gaf een lezing en een rondleiding voor deze bij-

ciert het bijzondere leerstoelen. Maar ook stu-

26 november

zondere groep donateurs. Onder de titel “Beelden

denten doen een beroep op het LUF voor ac-

Cleveringa-oratie en –debat in Leiden en

Rondom Volkenkunde” leidde professor Zijlmans de

tiviteiten die hun studie meerwaarde geven.

Cleveringa-lezingen in 38 plaatsen over

Sleuteldragers langs de kunstwerken van heden-

Daarnaast is het LUF actief om oud-studenten

de hele wereld. Nadere informatie te

daagse kunstenaars in en om het museum. In de

betrokken te houden bij de universiteit.

zijner tijd via www.LUF.nl en www.leiden-

kunstwerken reflecteren twaalf kunstenaars op con-

Meer informatie over het LUF vindt u op

univ.nl en uiteraard in het volgende

WWW.LUF.NL

nummer van Leidraad.

tacten tussen culturen en op de vraag wat culturele identiteit inhoudt. De geselecteerde kunstwerken zijn in, rondom en aan de gevel van het museum geplaatst.

50 leidraad

leidraad 51