Samenvatting themagroep Assetmanagement Visie Wij willen de afvalwaterketen zo beheren en inrichten dat zij haar gebruiksfuncties behoudt, nu en in de toekomst. Door onze kennis over assetmanagement en het functioneren van de afvalwaterketen te bundelen, zorgen wij ervoor dat we betere investerings- en beheerbeslissingen nemen. Hiermee verhogen we de kwaliteit van onze afwegingen en verlagen we de kosten. Samen de goede dingen doen en de dingen goed doen. Ambities en beleidsafspraken Voor assetmanagement zijn twee ambities geformuleerd: 1. het inzicht in het functioneren van de afvalwaterketen baseren we op de praktijk (meetgegevens) i.p.v. enkel de theorie (modellen). 2. beheer- en investeringsafwegingen nemen we op basis van inzicht in de daadwerkelijke toestand en op basis van risicoafwegingen (i.p.v. vaste frequenties). Kritieke prestatie-indicatoren (KPI’s) De ontwikkelingen in de afvalwaterketen zorgen voor een nieuwe kijk op het functioneren van de afvalwaterketen. We hebben een nieuwe systematiek opgesteld om te beoordelen of we onze (kwaliteits)doelen halen. Deze bestaan uit een omschrijving van de te leveren prestaties (KPI’s). Het overschrijden van een KPI kan worden beschouwd als een soort van alarmbel waarbij de beheerder kan gaan bijsturen via bijvoorbeeld onderhoud, het verrichten van nader onderzoek of verbeteringsmaatregelen e.d. Hierbij willen we risicogestuurd aan de slag gaan. Met de afvalwaterketen wordt een bepaald beschermingsniveau geboden. Aan de hoogte van elk beschermingsniveau hangt een prijskaartje. Hoe hoger het beschermingsniveau des te hoger de kosten. Hoe lager de kosten des te meer risico. De partners van Winnet streven een gemiddeld beschermingsniveau na dat overeenkomt met wat maatschappelijk acceptabel is. Deze is verwoord in KPI’s. Doelmatig investeren en beheren Binnen Winnet wordt de komende jaren voor miljoenen euro’s geïnvesteerd in de afvalwaterketen. Veel investeringen worden genomen op basis van ‘gewoonte’. Het kritisch beschouwen van deze investeringen is de moeite waard. Op basis van onderzoek door de themagroep is een besparingspotentieel van 10 á 20 % op de (vervangings)investeringen reëel. Dit komt overeen met cijfers uit het Bestuursakkoord Water. Het gaat dan om ca 3 á 5 miljoen euro aan jaarlijkse besparing op investeringen in de riolering. Voor de exploitatiekosten is een besparingspotentieel van 5 á 7 % mogelijk. Bestuursakkoord Water gaat hier zelfs uit van 15%. Uitgaande van 5 á 7 % gaat het om ca. 2,5 miljoen euro besparing door slim om te gaan met het onderhoudsbudget in de riolering. Een belangrijk mechanisme om hier eens kritisch naar te kijken, heeft te maken met de houding: “Wat als het mijn eigen geld was?”. Dit kan vertaald worden naar het uitgangspunt: “Nee, tenzij”. Er wordt pas geïnvesteerd als nut en noodzaak, aard en omvang van de investering goed is onderzocht. Actieprogramma • Regie voeren op de bestaande WINNET meetprojecten (gezamenlijke monitoring riooloverstorten / regionale telemetrie) + data-analyse van de meetgegevens; • Koppelen van informatiestromen uit databases van gemeente en waterschap ten behoeve van bovengenoemde data-analyse (bijv. Kikker); • Gezamenlijke studies naar discrepantie tussen theorie en praktijk (vuillast en rioolvreemd water); • Gezamenlijke studies naar foutaansluitingen in (verbeterd) gescheiden stelsels; • Opstellen van een kader voor assetmanagement en risicogestuurd beheer (reinigen, inspecteren, beoordelen, repareren en renoveren of toch vervangen); • Invulling geven aan de doelmatigheidsafweging van investeringen. (Hoe gaan we om met de vervangingsopgave?); • Afstemmen van investeringsbeslissingen; • Zorgen voor de continuïteit en borging van de gezamenlijke incidentenplannen riolering; • Zorgen voor het oppakken en analyseren van de (regionale) benchmarks. Bovenstaande acties vergroten de kennis om doelmatige keuzes in de afvalwaterketen te maken. De kosten van dit programma zitten vooral in de inzet van ambtelijke tijd.
Samenvatting themagroep Hemelwater Hemelwaterproblematiek De themagroep heeft zich een beeld gevormd van de hemelwaterproblematiek in het Winnetgebied. Hieruit komt het volgende naar voren: - De meeste gemeenten ondervinden geen hemelwateroverlast. Wel is bij een aantal gemeenten sprake van hinder, wat geen echt probleem vormt. Alleen de gemeente Woerden heeft met enige regelmaat hemelwateroverlast in het veenweidegebied. - Modelstudies laten bij gemeenten vaak wel probleemlocaties zien, maar in de praktijk zijn deze er nauwelijks. - Ongeveer de helft van de gemeenten verwacht in de toekomst wateroverlast. Het beeld is echter dat zich niet direct ernstige situaties zullen voordoen. Er is geen reden om binnen Winnet gezamenlijk veel aandacht te besteden aan hemelwaterproblemen. Aanvullende beleidsafspraken De beleidsafspraken in de kadernota RAB willen we aanvullen met de volgende zaken: - Definitie wateroverlast: Vaak zijn bij de gemeenten in het WINNET-gebied de definities voor overlast van water op straat niet specifiek en concreet beschreven. De themagroep hemelwater heeft een beslisboom voor “water op straat knelpunten” opgesteld die concreet aangeeft wat wel en niet acceptabel is. - Nieuwe afvoernorm: Op initiatief van het HDSR heeft de themagroep een nieuwe afvoernorm voor de pompovercapaciteit (POC) opgesteld om te voorkomen dat er in de toekomst steeds meer water via de afvalwaterketen wordt verwerkt. - Te hanteren klimaatscenario: Op basis van de door het KNMI opgestelde klimaatscenario’s wordt voorgesteld om voor klimaatgevoeligheidsberekeningen uit te gaan van een ontwerpbui T= 8 + 10% en het rioleringsstelsel daarop te dimensioneren. Het is daarnaast zinvol om het stelsel te toetsen op een extreme bui zoals T=100 voor inzicht in wat er dan kán gebeuren. Kritieke prestatie indicatoren (KPI’s) De themagroep heeft de KPI’s met betrekking tot wateroverlast en volksgezondheid aangescherpt met concrete uitgangspunten. Meerjarenprogramma De uitwerking van de actie “Doelmatigheidsafweging afkoppelen” heeft geleid tot meer en bruikbaar inzicht in de kosten en baten van afkoppelen. De themagroep concludeert dat de volgende vervolgacties m.b.t. hemelwater relevant zijn: “Invoeren waterbank”, “Regenwaterverordening” en “Behandelen van vragen door de themagroep”.
Samenvatting themagroep Stedelijk Water Doel: Het stedelijk water van alle WINNET-gemeenten voldoet in 2027 minimaal aan de ambitie “basis” op een zo kosten-effectief mogelijke manier.
Vastleggen situatie: Door middel van een driejaarlijkse ecoscan wordt de situatie vastgelegd en gemonitoord. De ecoscan geeft een globaal beeld van de ecologische kwaliteit en de belevingswaarde van de stedelijke water (kosten 20.000/gemeente). Jaarlijks worden klachten van burgers geanalyseerd om knelpunten in het watersysteem te bepalen. Ambitie: Gemeenten bepalen zelf de ambitie voor hun stedelijk water volgens de opgezette streefbeelden, maar streven in 2027 minimaal de ambitie “basis” na. Dit is water zonder knelpunten zoals: blauwalgen, overmatig kroos, stank, botulisme, zwerfvuil etc.
Watersysteemanalyse (WSA): Alle gemeenten voeren in 2015 één WSA uit om uiteindelijk de juiste kosteneffectieve maatregelen te treffen. De rol van de waterketen is hierbij zeer belangrijk. In WINNET-verband wordt van elkaar geleerd door resultaten van de WSA gezamenlijk te bestuderen, zodat WSA’s in de toekomst nog effectiever worden ingezet. Maatregelen: Door middel van de ecoscans wordt een schifting gemaakt van “no-regret maatregelen” en “moeilijke maatregelen”. Op basis van deze analyse wordt een kostenraming gemaakt per gemeente voor de uitvoering van maatregelen. Tevens wordt onderzocht of bespaard kan worden op beheer en onderhoud door samenwerking tussen gemeenten en waterschap.
Samenvatting themagroep Duurzaamheid Visie is dat een duurzame afvalwaterketen in het Winnet-gebied: People • de volksgezondheid en (water)veiligheid garandeert, People • inspeelt op de maatschappelijke vraag naar de vorm en functie van de afvalwaterketen, Planet • continue de milieu-impact (ecologische voetafdruk) van de aanleg, gebruik en afbraak van haar assets verkleint, Planet • bijdraagt aan het sluiten van de kringlopen schoon water, energie en hoogwaardige grondstoffen, Profit • tegen de laagst maatschappelijke kosten. De ambitie van Winnet tot en met 2020 is basis. Dit betekent het toepassen van best practices, investeren in kennis over duurzame assets en onze inwoners bewust maken van de kansen voor energiebesparingbinnenshuis (hier zit 90% van het energieverbruik van de waterketen). De kennis kunnen we vervolgens toepassen in ons dagelijks werk. Een aantal partners kan mogelijk een hogere ambitie te kiezenwaar zij samen vorm aangeven. Ambitieniveau
Wat doen we?*
People **
Planet **
Profit ** korte term
Profit ** lange term
Huidige situatie
Best practices toepassen, beperkte vertaling 0/+ ? + + duurzaamheidsbeleid naar beheer en inrichting afvalwaterketen Basis Plus investeren in kennis over duurzame assets + + + + en + bewustwording energiebesparing binnenshuis Proeftuin Plus investeren in pilots en innovaties om kringlopen te + ++ + en -++ sluiten om op lange termijn te besparen. Duurzaamste Plus eventueel te investeren afvalwaterketen in zaken die zich nooit ++ +++ + en --0 van NL terugverdienen, maar goed zijn voor people en/of planet * Voor elk hoger ambitieniveau doen we extra dingen bovenop datgene van het lagere ambitieniveau. ** + is klein positief effect/kosten besparen, +++ is groot positief effect, – is weinig investeren en --- is veel investeren, ? is weten we niet. De KPI voor duurzaamheid is de ecologische voetafdruk (EVA). De ecologische voetafdruk drukt het ruimtebeslag van onze afvalwaterketen (energieverbruik/CO2-uitstoot, grondstoffen, milieu-impact) op de aarde uit. Voor ambitie basis gaan we de volgende acties uitvoeren: • Vergroten kennis van duurzame werkwijze en grondstoffen en het bepalen van de ecologische voetafdruk • Netwerken om in contact te komen met marktpartijen, ook uit andere vakgebieden, om nieuwe kansen en technieken te identificeren. • Samen met derden de route bepalen voor periode 2020-2030 om de kringlopen energie, water en grondstoffen te sluiten. • Communicatiecampagne hergebruik energie en water binnenshuis (i.s.m. Vitens) • Opstellen criteria duurzaam inkopen en ontwerpen van systemen • Kader afweging wanneer afkoppelen doelmatig en duurzaam is (i.s.m. themagroep hemelwater)
Samenvatting themagroep Grondwater Gemeenten hebben sinds 1 januari 2008 de zorgplicht voor inzameling en verwerking van overtollig grondwater gekregen. De zorgplichtformulering kent een aantal elementen die de zorgplicht inkaderen en het voor gemeenten met grondwaterproblemen mogelijk maken deze op een haalbare en betaalbare manier in te vullen. de zorgplicht voor het in het openbaar gemeentelijke gebied treffen van maatregelen om structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. Voorzover gemeentelijke maatregelen doelmatig zijn en het niet de verantwoordelijkheid van het waterschap of de provincie is om maatregelen te nemen. De elementen uit de zorgplichtdefinitie zijn van groot belang voor de vraag wanneer wel en wanneer geen maatregelen worden genomen. De gemeente moet bij klachten vooral de begrippen ‘structureel’, ‘nadelige gevolgen’ en ‘doelmatig’ nader in gemeentelijk beleid uitwerken. Beleidsvrijheid versus beleidsvrijblijvendheid De gemeente heeft een zekere mate van beleidsvrijheid gekregen om de elementen uit de zorgplichtdefinitie in te vullen. In het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vGRP) moet de gemeente aangeven op welke manier zij invulling geeft aan deze beleidsvrijheid. Om te voldoen aan de eisen aan zorgvuldig bestuur moet de gemeente expliciet aan geven hoe de gemeente omgaat met grondwater. Hierdoor weet de burger, die grondwateroverlast ervaart, precies waar hij/zij aan toe is, zodat de beleidsvrijheid niet ontaardt in beleidsvrijblijvendheid. Invulling grondwaterzorgplicht De grondwaterzorgplicht wordt in twee stappen ingevuld: 1. In welke gevallen moet de gemeente maatregelen nemen? Er is gepoogd deze vraag voor alle mogelijke situaties te beantwoorden door het opstellen van een afwegingskader voor het treffen van maatregelen. Dit afwegingskader is als bijlage toegevoegd. In het afwegingskader wordt op objectieve wijze bepaald of de gemeente aan zet is om maatregelen te nemen. 2. Als uit het afwegingskader blijkt dat de gemeente maatregelen moet nemen volgt een doelmatigheidsafweging, waarin bepaald wordt of de maatregel effectief is (kan een structurele verbetering van ontwatering worden gerealiseerd) en of de maatregel efficiënt is (wat zijn de kosten om de verbetering van de ontwatering te realiseren). De doelmatigheidsafweging is in de bijlage schematisch weergegeven.
