Regionaal ondersteuningsplan

STICHTING PASSEND ONDERWIJS BRABANTSE WAL SAMENWERKINGSVERBAND PRIMAIR PASSEND ONDERWIJS 30 - 01

Regionaal ondersteuningsplan Periode 2014 – 2018

Inhoud Voorwoord .............................................................................................................................................. 3 Hoofdstuk 1 Inleiding .............................................................................................................................. 4 1.0 Passend Onderwijs. ....................................................................................................................... 4 1.1 Status en functie van het regionaal ondersteuningsplan.............................................................. 5 1.2 Samenhang met andere documenten. .......................................................................................... 5 1.3 Planperiode. .................................................................................................................................. 5 Hoofdstuk 2 Missie en visie van het samenwerkingsverband ................................................................ 6 2.1 Missie en visie van het samenwerkingsverband. .......................................................................... 6 2.2 Visie van het samenwerkingsverband. .......................................................................................... 6 2.3 Relevante denkkaders en ontwikkelingen. ................................................................................... 6 Hoofdstuk 3 Beoogde resultaten passend onderwijs ............................................................................. 8 3.1 Startsituatie. .................................................................................................................................. 8 3.2 Kwalitatieve doelstellingen. .......................................................................................................... 8 3.2.1 Samenhangend netwerk van ondersteuningsvoorzieningen. ........................................................... 9 3.2.2 Alle leerlingen naar school. ............................................................................................................................... 9 3.3 Kwantitatieve doelstellingen. ........................................................................................................ 9 Hoofdstuk 4 Inrichting passend onderwijs ............................................................................................ 10 4.1 Vormgeving zorgplicht................................................................................................................. 10 4.2 Basisondersteuning. .................................................................................................................... 10 4.3 Breedteondersteuning. ............................................................................................................... 11 4.4 Diepteondersteuning................................................................................................................... 11 4.5 Toedeling van onderwijsondersteuning en –middelen. .............................................................. 12 4.5.1 Arrangementen. .................................................................................................................................................... 13 4.5.2 Toeleiding naar ondersteuning (routes)...................................................................................................13 4.5.3 Toeleiding binnen de basisondersteuning. ............................................................................................... 13 4.5.4 Toeleiding binnen de breedteen diepteondersteuning. ...................................................................14 4.5.4.3 Toelaatbaarheid verklaring........................................................................................................................ 15 4.6 Rechtstreekse instroom vanuit voorschoolse voorzieningen. .................................................... 16 4.7 Ontwikkelingsperspectief. ........................................................................................................... 17 4.8 De doorgaande lijn. ..................................................................................................................... 17 4.9 Beleidsafstemming met voorschoolse voorzieningen................................................................. 17 4.10 Overdracht voorschoolse voorzieningen. ................................................................................. 18 4.11 Beleidsafstemming met voortgezet onderwijs. ........................................................................ 18

Ondersteuningsplan SWV PO Brabantse Wal

Pagina 1 van 28

4.12 Overdracht naar het voortgezet onderwijs. .............................................................................. 18 Hoofdstuk 5 Samenwerking met ouders ............................................................................................... 19 5.1 Ouders als educatief partner. ...................................................................................................... 19 5.2 Educatief partnerschap op twee niveaus. ................................................................................... 19 5.3 Afstemming rondom individuele leerlingen................................................................................ 20 5.3.1 Rechten en plichten van ouders in het proces van ondersteuning toewijzen …………………20 5.3.2 Ouders en medezeggenschap.......................................................................................................................... 21 Hoofdstuk 6 Organisatie van het samenwerkingsverband ................................................................... 22 6.1 Bestuurlijke uitgangspunten. .......................................................................................................... 22 6.2 Inrichting van de organisatie. ...................................................................................................... 22 6.3 Ondersteuningsplanraad. ............................................................................................................ 24 6.4 Personeel. .................................................................................................................................... 24 6.4.1 Tripartiete overeenkomst. ............................................................................................................................... 24 6.5 Geschillenregeling. ...................................................................................................................... 24 6.6 Gemeenten en ketenpartners. .................................................................................................... 24 Hoofdstuk 7 Passend onderwijs in relatie tot gemeentelijk beleid ...................................................... 25 Hoofdstuk 8 Kwaliteitsontwikkeling ...................................................................................................... 26 8.1 Monitoring en evaluatie .................................................................................................................. 26 8.2 Planning- & Controlcyclus. .......................................................................................................... 26 8.3 Verantwoording van beleid, resultaten en de verantwoording van middelen. .......................... 26 Hoofdstuk 9 Financiën ........................................................................................................................... 27 9.1 Allocatiemodel............................................................................................................................. 27 9.2 Meerjarenbegroting .................................................................................................................... 27 Hoofdstuk 10 Bijlagen ........................................................................................................................... 28 Bijlage 10.1 Deelnemende besturen ................................................................................................... 0 Bijlage 10.2 begroting personeel samenwerkingsverband ................................................................. 1 Bijlage 10.3 begroting samenwerkingsverband .................................................................................... Bijlage 10.4 Communicatieplan ............................................................................................................. Bijlage 10.5 Contactgegevens samenwerkingsverband. ....................................................................... Bijlage 10.6 De samenhang tussen de stelsels Passend onderwijs en Jeugdzorg. ................................ Bijlage 10.7 Reglement Geschillencommissie OOGO ............................................................................ Bijlage 10.8 Verklarende woordenlijst. .................................................................................................


Pagina 2 van 28

Voorwoord Voor u ligt het ondersteuningsplan passend onderwijs van de Stichting Passend Onderwijs Brabantse Wal, het samenwerkingsverband Passend Primair Onderwijs regio Bergen op Zoom. In het ondersteuningsplan staat hoe het samenwerkingsverband passend onderwijs organiseert op het basisonderwijs voor alle leerlingen in de gemeenten Steenbergen, Bergen op Zoom en Woensdrecht. Samen met alle reguliere basisscholen, het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs zorgt het samenwerkingsverband dat iedere leerling naar school kan. De scholen binnen ons samenwerkingsverband werken met elkaar samen om het onderwijs steeds beter aan te laten sluiten bij de grote diversiteit aan onderwijsbehoeftes van onze leerlingen. Nieuw aan is dat het budget voor de onderwijsondersteuning is begrensd. In de achterliggende periode heeft de stuurgroep de regie gevoerd over het ontwikkelen en implementeren van het beleid inzake passend onderwijs, daarbij ondersteund door diverse werkgroepen. Deze activiteiten hebben geleid tot de samenstelling van een koersnotitie. Deze koersnotitie vormde de basis voor het regionaal ondersteuningsplan. (ROP) Daarnaast zijn er verschillende bijeenkomsten geweest voor directies, en intern begeleiders om de keuzes in dit ondersteuningsplan inhoudelijk te bespreken. Het voor u liggende ondersteuningsplan beschrijft wat onze regio doet en nog wil doen om passend onderwijs te optimaliseren. Het ondersteuningsplan is uiteraard een verantwoording van onze inzet naar zowel intern als extern betrokkenen, en is hopelijk zo geschreven dat het ook als handboek te gebruiken is. Het moet voor iedereen duidelijk zijn hoe we in onze regio passend onderwijs organiseren en wie daarbij betrokken zijn. Niet alle onderdelen van het plan zijn volledig uitgewerkt, De transitie jeugdzorg krijgt op een later Tijdstip zijn beslag. Hierdoor zullen jaarlijks activiteitenplannen gecombineerd worden met het ondersteuningsplan De realisatie van deze hoofdstukken zal eenzelfde procedure kennen als die van het voorliggende ROP. Om de leesbaarheid te vergroten en onze website te promoten, zal het samenwerkingsverband met regelmaat verwijzen naar teksten, procedures en documenten op onze website. Zo blijft u op de hoogte van de actuele ontwikkelingen. Het bestuur van het samenwerkingsverband dankt iedereen die de afgelopen periode heeft meegedacht om dit ondersteuningsplan te ontwikkelen.


Pagina 3 van 28

Hoofdstuk 1 Inleiding In dit eerste hoofdstuk van het regionaal ondersteuningsplan (ROP) wordt kort beschreven wat passend onderwijs precies inhoudt en wordt het ondersteuningsplan op hoofdlijnen geschetst. Het samenwerkingsverband heeft er voor gekozen daar waar mogelijk de beschrijvingen bondig te formuleren en te verwijzen naar diverse bijlagen. Het ondersteuningsplan wordt in de vorm van één digitaal bestand met bijlagen aangeboden. Het volledige bestand zal geplaatst worden op de website van het samenwerkingsverband. Onderdelen van dit ROP zijn in de achterliggende periode beleidsmatig voorbereid in diverse werkgroepen. Het bestuur van het samenwerkingsverband is de leden van deze werkgroepen dankbaar voor hun kennis, energie en tijd die zij hebben geleverd. Vaststelling. Datum 15 april 2014 vaststelling door Stichting Passend Onderwijs Brabantse Wal Datum ……………… . vaststelling door gemeente Bergen op Zoom Datum ………………. vaststelling door gemeente Steenbergen Datum ………………. vaststelling door gemeente Woensdrecht Datum 10 maart 2014 instemming door Ondersteuningsplanraad.

1.0 Passend Onderwijs. Op 1 augustus 2014 treedt de wet passend onderwijs formeel in werking. Passend onderwijs moet ervoor zorgen dat leerlingen in de toekomst een zo passend mogelijke plek in het onderwijs krijgen. Om de knelpunten in het huidige systeem aan te pakken, is een aantal doelen geformuleerd. 1. Zo passend mogelijk onderwijs en aanpakken onderwijsbeperking. De huidige landelijke indicatiestelling is sterk medisch gericht; een door de zorg geïndiceerde stoornis vormt een belangrijk onderdeel binnen de indicatiestelling. Door de afschaffing van de landelijke systematiek krijgen schoolbesturen meer ruimte om bij de toekenning van extra onderwijs ondersteuning uit te gaan van de onderwijsbehoefte van de leerling. De vraag die daarbij centraal staat, is: op welke wijze brengen we onderwijsbehoefte en ondersteuningsmogelijkheden met elkaar in verband. In de huidige situatie is het financieel lonend om op basis van een diagnose in de zorg een indicatie voor onderwijs aan te vragen. Deze prikkel vervalt in het nieuwe stelsel. De prikkel verschuift naar efficiënt en transparant omgaan met de beschikbare middelen voor extra voorzieningen voor leerlingen die dat nodig hebben. 2. Leraren zijn beter toegerust. Goed onderwijs en goede extra ondersteuning van een leerling in de klas valt of staat met de leraar. Dat geldt ook voor passend onderwijs. De leraar staat er niet alleen voor: hij werkt samen in een team, de school en het samenwerkingsverband. Met passend onderwijs wordt geïnvesteerd in opbrengstgericht werken voor alle leerlingen èn in de verdere ontwikkeling van leraren. In die ontwikkeling is de vraag belangrijk: hoe stemt de leerkracht zijn ondersteuningsmogelijkheden zo goed mogelijk af op de onderwijs behoeften van de leerling. 3. Minder bureaucratie. Het nieuwe systeem moet minder complex en bureaucratisch zijn dan het huidige. Dus geen lange indicatieprocedures, geen wachtlijsten, geen gescheiden circuits van lichte en zware ondersteuning en zo min mogelijk administratieve lasten voor de betrokkenen. 4. Budgettaire beheersbaarheid en transparantie. Het financiële systeem dat bij het nieuwe wettelijk e kader hoort, moet transparant en beheersbaar zijn. Het moet duidelijk zijn waaraan de beschikbare middelen voor extra ondersteuning worden besteed. Ook de prikkels voor afwenteling van kosten van regulier naar speciaal onderwijs en van lichte ondersteuning naar zware ondersteuning moeten worden weggenomen. 5. Geen thuiszitters. Alle kinderen verdienen een plek in het onderwijs. De afgelopen jaren is gewerkt aan het terugdringen van de thuiszitterproblematiek maar hiermee is nog onvoldoende geborgd dat er geen kinderen meer thuiszitten. Daarom is een belangrijk doel van passend onderwijs: een zo passend mogelijk onderwijsprogramma voor alle leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben in het onderwijs. Geen kind meer tussen wal en schip.


Pagina 4 van 28

6. Afstemming met andere sectoren. De inzet van extra ondersteuning in het onderwijs moet beter worden afgestemd op de inzet vanuit andere sectoren in het jeugddomein, zoals de jeugdzorg, de Wmo-zorg en de arbeidsmarkt.

1.1 Status en functie van het regionaal ondersteuningsplan. Binnen het samenwerkingsverband 30.01 maken 9 besturen afspraken over de manier waarop alle leerlingen in het samenwerkingsverband zo goed mogelijk de passende ondersteuning kunnen krijgen die zij nodig hebben. Deze afspraken zijn op hoofdlijnen vastgelegd en later concreet uitgewerkt in dit Regionaal Ondersteuningsplan (ROP). In dit ROP worden onder meer uitgewerkt: de criteria en procedure voor verwijzing naar het (voortgezet) speciaal onderwijs en verdeling van het budget voor extra ondersteuning en de beoogde kwantitatieve en kwalitatieve resultaten. De afspraken in het Regionaal Ondersteuningsplan moeten ervoor zorgen dat alle leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben deze ook in voldoende mate krijgen. In mei 2014 (voorafgaand aan het eerste schooljaar waarop het ondersteuningsplan betrekking heeft) wordt dit plan voor het eerst aan de inspectie toegestuurd. Het Bestuur draagt er zorg voor dat het ondersteuningsplan aan de afspraken, procedures en criteria voldoet zoals vermeld in artikel 18a lid 8 Wet op het primair onderwijs.

1.2 Samenhang met andere documenten. -

-

-

-

Iedere school binnen het samenwerkingsverband heeft voor zichzelf een ondersteuningsprofiel opgesteld. Dit profiel heeft een nauwe relatie met het ondersteuningsplan daar waar het betreft de onderwijs en ondersteuningsontwikkelingen voor de komende jaren. De uit het profiel voortvloeiende ambitie wordt concreet uitgewerkt in de door de scholen op te stellen jaarplannen. De individuele schoolondersteuningsprofielen van de scholen binnen het samenwerkingsverband vormen de basis voor het dekkend netwerk van ondersteuning, dat in dit ondersteuningsplan beschreven staat. Voor een overzicht van de schoolondersteuningsprofielen verwijst het samenwerkingsverband naar de website www.swvbrabantsewal.nl (vanaf 01-08-2014 operationeel) De samenhang met de beleidsplannen van de gemeente(n) in het kader van hulp aan jeugd en gezinnen. Samenwerkingsverband en gemeente(n) voeren over zowel dit beleidsplan van de gemeente(n) als over het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband op overeenstemming gericht overleg (OOGO). De samenhang van de afzonderlijke schoolplannen en/of schoolgidsen met het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband. In de schoolplannen/schoolgidsen van de individuele scholen wordt verwezen naar de werkwijzen/ procedures binnen het samenwerkingsverband.

1.3 Planperiode. De reguliere planperiode voor een ondersteuningsplan betreft vier (school)jaren. Het samenwerkingsverband wijkt hier niet van af. Het ondersteuningsplan moet gezien worden als een groeidocument. In de komende periode zullen beleidsonderdelen worden toegevoegd aan het plan.


Pagina 5 van 28

Hoofdstuk 2 Missie en visie van het samenwerkingsverband In dit hoofdstuk worden de missie, visie en andere relevante denkkaders van het samenwerkingsverband beschreven. De missie geeft aan wat het bestaansrecht van het samenwerkingsverband is en wat haar kernwaarden zijn. Deze missie vormt de basis voor een uitgewerkte visie, die aangeeft wat de samenwerkende schoolbesturen binnen het samenwerkingsverband collectief voor toekomstbeeld zien en hoe zij dit willen bereiken. De visie geeft richting aan de strategie die voor de beleidsinrichting wordt gekozen.

2.1 Missie en visie van het samenwerkingsverband. Elk kind (van 4 t/m 12 jaar) heeft recht op passende ondersteuning die zorgt voor een optimale en ononderbroken ontwikkelingsgang, waarbij de leerling zich goed voelt en met respect en waardering wordt behandeld. Het onderwijs in ons samenwerkingsverband biedt ieder kind een onderwijsplaats die past bij de ondersteuningsbehoefte van dat kind. Dit onderwijs vindt zoveel mogelijk dicht bij de leefomgeving van het kind plaats.

2.2 Visie van het samenwerkingsverband. De missie realiseert het samenwerkingsverband door een aantal visie-uitspraken: 1. Alle scholen voldoen aan de eisen van het basisarrangement van de inspectie en leveren een bijdrage aan de ontwikkeling van de leerlingen tot volwaardige leden van de maatschappij. 2. Het samenwerkingsverband houdt een efficiënte en functionele ondersteuningsstructuur voor basisondersteuning en zware ondersteuning zowel in de scholen, als tussen de scholen onderling in stand. 3. Elke leerling krijgt een onderwijsaanbod dat past en afgestemd is op zijn ontwikkelingsperspectief. Daarbij behoort, waar nodig persoonlijke ondersteuning, gezinsondersteuning, of mogelijk zelfs (para)medische zorg. 4. Het samenwerkingsverband vertaalt ontwikkelingsmogelijkheden van een leerling in haalbare onderwijs- en ondersteuningsdoelen met een sterk handelingsgericht karakter. 5. Het samenwerkingsverband zoekt proactief de dialoog met de regionale partners op het gebied van onderwijs, welzijn en jeugdbeleid. 6. Het samenwerkingsverband betrekt ouders bij het onderwijsproces vanuit hun verantwoordelijkheid, betrokkenheid en ervaringsdeskundigheid. 7. Kernwaarden die daarbij gelden zijn: Solidariteit, openheid en respect voor ieders autonomie en identiteit zijn richtinggevend bij het denken over uitdagingen en kansen van passend onderwijs.

2.3 Relevante denkkaders en ontwikkelingen. Visie op ondersteuning De leerprestaties van de scholen zijn tenminste voldoende (conform inspectie-eisen) en het onderwijsleerproces en de reguliere ondersteuning en begeleiding voldoen aan de gestelde norm. Voor het onderwijsaanbod is de leerling het startpunt van handelingsgericht pedagogisch en didactisch handelen. De competente werkt met leerlingen gaat uit van de ontwikkelingsmogelijkheden van een leerling (en niet van de beperkingen). Ontwikkelingsmogelijkheden van een leerling worden vertaald in haalbare onderwijs-, en ondersteuningsdoelen met een sterk handelingsgericht karakter. Het uitgangspunt “vindplaats is werkplaats” leidt tot thuisnabij ondersteunen zolang als verantwoord is in de reguliere settings. De basisondersteuning omvat in ieder geval de door het samenwerkingsverband afgesproken preventieve en licht curatieve interventies: - binnen de onderwijszorgstructuur van de school; - onder regie en verantwoordelijkheid van de school; - waar nodig met inzet van expertise van andere scholen; - soms met inzet van ketenpartners; - op het overeengekomen kwaliteitsniveau. Om uitvoering te geven aan deze visie op basiszorg en ondersteuning is een schoolondersteuningsprofiel ontwikkeld. Het profiel gaat uit van de driedeling basisondersteuning,


Pagina 6 van 28

extra arrangementen breedteondersteuning) en speciale settings (diepteondersteuning). Via een webbased systeem worden de verschillende schoolprofielen in beeld gebracht. Dit totaal overzicht moet samen met de bovenschoolse voorzieningen en/of arrangementen, inclusief de bijdragen van ketenpartners, een dekkende infrastructuur bieden voor onderwijsondersteuning en jeugdhulpverlening binnen het verband. Het gekozen schoolondersteuningsprofiel heeft consequenties voor het competentieprofiel van de leerkracht. Dit zal in de gesprekkencyclus nadrukkelijk een rol vervullen en kan ook leiden tot mobiliteit binnen de besturen van het samenwerkingsverband. Een goed toegeruste docent in het regulier onderwijs beschikt naast vakkennis, vaardig klassenmanagement en algemene pedagogischdidactische vaardigheden ook over vaardigheden en ondersteunende middelen waarmee: - leer- en ontwikkelingsproblemen (ook sociaal-emotioneel) bij kinderen vroegtijdig worden gesignaleerd; - effectief interventies worden gehanteerd bij beginnende (gedrags)problematiek; - ondersteuningsbehoeften van ouders bij opvoeding en in het gezin vroegtijdig worden gesignaleerd; - planmatig wordt gewerkt aan verbetering van de ontwikkelingskansen van de leerling; - wordt gestreefd naar zo hoog mogelijke opbrengsten en wordt geëvalueerd welke daarvan behaald zijn. Visie op samenwerking in SWV 30.01: Het SWV Passend Onderwijs Bergen op Zoom 30.01 wordt gevormd door leden, de schoolbesturen van primair onderwijs en speciaal onderwijs cluster 3 en 4. Binnen het SWV worden kader stellende afspraken gemaakt over de toekenning van middelen en menskracht aan instellingen die de ondersteuning op maat kunnen bieden. De onderlinge samenwerking wordt gestoeld op de volgende uitgangspunten: 1. Om zo passend mogelijk onderwijs voor alle leerlingen in alle onderwijssoorten in de regio Bergen op Zoom te realiseren, onderkennen de leden de noodzaak tot hechte samenwerking en het maken van afspraken over verantwoordelijkheden en kwaliteit tussen reguliere en speciale onderwijsvoorzieningen en alle partijen die mede de ontwikkeling van de leerling begeleiden. 2. Meerwaarde van een gezamenlijk ondersteuningsaanbod en respect voor autonomie en individuele onderwijsontwikkeling; enerzijds passend onderwijs bieden door de expertise van zowel de basisscholen, als van de speciale basisschool en speciaal onderwijs te behouden en te versterken, anderzijds, indien noodzakelijk, aansluitende en aanvullende ondersteuning of jeugdhulp te bieden. Dit vraagt om ontschotting van middelen en menskracht en het denken vanuit de ondersteuningsbehoefte van het kind in plaats van vanuit de bestaande structuren en disciplines. 3. Samenwerking is alleen zinvol als de partners samen tot méér in staat zijn dan alleen. 4. Samenwerking vindt plaats in een transparante regie vanuit het samenwerkingsverband, met respect voor de kwaliteiten van elke samenwerkingspartner. 5. Samenwerking vindt plaats onder het besef van gelijkwaardigheid van de leden, waarbij het solidariteitsbeginsel leidend is (wel met respect voor diversiteit en ieders autonomie). 6. Het SWV streeft naar resultaatgerichte samenwerking en faciliteert deze. Zie verder paragraaf 6.2. Besturen van scholen leveren de afgesproken kwaliteit en leggen verantwoording af aan het samenwerkingsverband m.b.t. de besteding van de middelen en het verkregen resultaat. 7. Het regulier onderwijs committeert zich aan de uitdaging om een kwaliteitsslag in den brede te maken. Het speciaal onderwijs (incl. Sbo) zal zich steeds meer ontwikkelen in de richting van een expertisecentrum(geeft ondersteuning op bao consultatief dan wel begeleiding) met een plaatsingsmogelijkheid. We spreken in dit verband van een 2e lijns- voorziening, en een specialistische onderwijsvoorziening. 8. Het SWV zoekt actief samenwerking met partners. Partners zijn ouders en professionals in het onderwijs, in de (jeugd)zorg en bij gemeenten. 9. We streven naar een platte organisatiewijze, een eenvoudige overlegstructuur, zo weinig mogelijk bureaucratie en zo laag mogelijke overheadkosten. 10. In de samenwerking is aandacht voor de specifieke problemen van de kleine besturen. 11. Autonomie op het gebied van identiteit en van het onderwijskundig schoolconcept t.a.v. breedteen diepteondersteuning.


Pagina 7 van 28

Hoofdstuk 3 Beoogde resultaten passend onderwijs Passend onderwijs moet ervoor zorgen dat leerlingen in de toekomst een zo passend mogelijke plek in het onderwijs krijgen. Om de knelpunten in het huidige systeem aan te pakken, is een aantal doelen geformuleerd: - zo passend mogelijk onderwijs en aanpakken onderwijsbeperking; - leraren zijn beter toegerust; - minder bureaucratie; - budgettaire beheersbaarheid en transparantie; - geen thuiszitters; - afstemming met andere sectoren. Deze doelen zullen in het nog op te stellen kwaliteitsbeleid nader gespecificeerd worden.

3.1 Startsituatie. Passend onderwijs is een logisch vervolg op Weer Samen Naar School. Het samenwerkingsverband Brabantse Wal is ook qua regio identiek aan die van WSNS. We beschrijven hier beknopt de resultaten van WSNS en daarmee de startsituatie voor passend onderwijs. In de periode van WSNS heeft een aantal uitgangspunten centraal gestaan die nu bij de start van passend onderwijs zichtbaar zijn. 1. De scholen voeren het onderwijskundig beleid ten aanzien van brede opvang vanuit zelfverantwoordelijkheid. Dat heeft een samenwerkingsverband opgeleverd met een beperkte overhead en beperkte facilitering. 2. Daarbij is op het terrein van onderwijsconcepten volledige autonomie gerespecteerd. 3. Daarbij is de verdeling van de middelen steeds gebaseerd geweest op onderlinge solidariteit. 4. De WSNS- periode heeft een constructieve wijze van interne communicatie opgeleverd. Directeuren en intern begeleiders werken samen in netwerken. 5. Scholing, met name van intern begeleiders in combinatie met kwaliteitszorg hebben het niveau van de opvangbaarheid binnen het regulier onderwijs aantoonbaar vergroot. In getallen uitgedrukt is de beginsituatie als volgt: Deelname percentage Sbo: 2,2%. Landelijk is dit 2,6%. Deelname percentage SO: 2,05%. Landelijk is dit 1,64%. Aantal lgf- leerlingen: 0,68%. Landelijk is dit 0,95% Uitgangspunt is teldatum 1 oktober 2012. Een kritisch resultaat zien we bij het aantal geplaatste leerlingen in het speciaal onderwijs.

3.2 Kwalitatieve doelstellingen. De kwalitatieve doelstellingen van het samenwerkingsverband: 1. Alle scholen voldoen aan de eisen van het basisarrangement van de inspectie en leveren een bijdrage aan de ontwikkeling van de leerlingen tot volwaardige leden van de maatschappij. Het samenwerkingsverband houdt een efficiënte en functionele ondersteuningsstructuur voor basisondersteuning en zware ondersteuning zowel in de scholen, als tussen de scholen onderling in stand. 2. Elke leerling krijgt een onderwijsaanbod dat past en afgestemd is op zijn ontwikkelingsperspectief. Daarbij behoort, waar nodig, persoonlijke ondersteuning, gezinsondersteuning of mogelijk zelfs (para)medische zorg. 3. Ontwikkelingsmogelijkheden van een leerling vertalen in haalbare onderwijs-, en ondersteuningsdoelen met een sterk handelingsgericht karakter. 4. Proactief de dialoog te zoeken met de regionale partners op het gebied van onderwijs, welzijn en jeugdbeleid. 5. Ouders serieus bij het onderwijsproces te betrekken vanuit hun verantwoordelijkheid, betrokkenheid en ervaringsdeskundigheid. Hier ligt en verantwoordelijkheid voor de scholen en het samenwerkingsverband.


Pagina 8 van 28

3.2.1 Samenhangend netwerk van ondersteuningsvoorzieningen. Het samenwerkingsverband is wettelijk verplicht om een samenhangend geheel van ondersteuningsvoorzieningen te realiseren, zodat voor alle leerlingen binnen de grenzen van het samenwerkingsverband een passende onderwijsplek voorhanden is. In deze paragraaf beschrijft het samenwerkingsverband haar geheel aan ondersteuningsvoorzieningen, reeds beschikbaar en nog te realiseren. In het samenwerkingsverband Brabantse Wal werken 42 basisscholen samen met 1 school voor speciaal basisonderwijs, 1 school voor cluster 4 onderwijs en 2 scholen voor cluster 3 onderwijs. De scholen voor speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs zijn ook daadwerkelijk gevestigd in de regio van het verband, met uitzondering van de R.K. Mytylschool. Deze is gevestigd in de gemeente Roosendaal. Cluster 2 school “De Spreekhoorn” is voornemens per 1 augustus 2014 een school in onze regio te openen. Het geheel van de ondersteuningsprofielen van de basisscholen, speciaal basisonderwijs en SOscholen vormen een dekkend en samenhangend geheel van onderwijsvoorzieningen in de regio van het samenwerkingsverband. Jeugdhulp en onderwijsondersteuning maken integraal onderdeel uit van een samenhangend netwerk van ondersteuningsvoorzieningen voor alle jeugdigen binnen het samenwerkingsverband. De uitgewerkte afspraken met gemeenten zijn opgenomen in hoofdstuk 7,zie ook bijlage 10.6 Binnen dit hoofdstuk moet de samenwerking met de clusters 1 en 2 nader uitgewerkt worden.

3.2.2 Alle leerlingen naar school. Een van de belangrijkste beleidsdoelstellingen van passend onderwijs is het terugdringen van het aantal thuiszitters. Dit is de voornaamste reden dat met passend onderwijs de zorgplicht voor schoolbesturen wordt ingevoerd: ouders kunnen op die manier niet meer van het kastje naar de muur gestuurd worden bij het zoeken naar een geschikte onderwijsplek voor hun kind. Thuiszitters worden op die manier voorkomen. Idealiter is het aantal thuiszitters nul, in de praktijk zullen thuiszitters waarschijnlijk blijven voorkomen. In deze paragraaf van het ondersteuningsplan geeft het samenwerkingsverband aan welke doelstellingen zij heeft met betrekking tot het reduceren van het aantal thuiszitters: welke voorzieningen en processen heeft zij ingericht om thuiszitters te voorkomen? Welke samenwerking is er op dit terrein met de afdeling leerplicht van de gemeente. Het samenwerkingsverband is in overleg met de leerplichtambtenaren van de drie gemeenten. Het beleid inzake thuiszitters wordt hier op een later moment vermeld.

3.3 Kwantitatieve doelstellingen. In deze paragraaf presenteert het samenwerkingsverband haar cijfermatige doelstellingen. - Alle scholen beheersen de domeinen uit het ondersteuningsprofiel op het maximale niveau 5 - Het percentage leerlingen dat aangewezen is op speciaal basisonderwijs is teruggebracht tot 1,2%. - Het percentage leerlingen dat aangewezen is op een vorm van speciaal onderwijs, cluster 3 en 4, ligt 25% lager dan het landelijk percentage per peildatum 1 december 2012. Dat betekent een deelnamepercentage van 1,23%. - Het samenwerkingsverband stelt zichzelf ten doel geen thuiszitters te hebben. Het samenwerkingsverband hanteert de definitie van thuiszitter in overeenstemming met Ingrado, de branchevereniging voor leerplichtambtenaren: thuiszitters zijn leerplichtigen die om welke reden dan ook, behalve wegens ziekte meer dan vier weken thuiszitten. - Het samenwerkingsverband realiseert de doorlooptijd van processen binnen het samenwerkings verband: o in de breedteondersteuning, o in de diepteondersteuning, het aanvragen van een toelating verklaring Sbo/SO, o inzake klachten en bezwaar. De doelstellingen zijn uiterlijk aan het eind van de planperiode gehaald. Tussentijds zullen de effecten van de verschillende processen worden gemonitord.


Pagina 9 van 28

Hoofdstuk 4 Inrichting passend onderwijs In dit hoofdstuk geeft het samenwerkingsverband inzicht in hoe zij, in de praktijk, haar samenhangend en dekkend geheel van ondersteuningsvoorzieningen heeft ingericht. Daarbij wordt het proces beschreven van preventie, signalering en eerste aanpak tot aan een daadwerkelijk arrangement (de route). Daarnaast worden de daadwerkelijke voorzieningen omschreven, die het samenwerkingsverband heeft ingericht om de betreffende arrangementen uit te voeren (het aanbod). Jeugdhulp en onderwijsondersteuning maken beiden deel uit van een samenhangend netwerk van ondersteuningsvoorzieningen voor alle jeugdigen binnen het samenwerkingsverband. In dit hoofdstuk 4 beschrijft het samenwerkingsverband haar eigen voorzieningen. We verwijzen naar hoofdstuk 7 voor zowel de aansluitende preventieve voorzieningen vanuit gemeenten (bijvoorbeeld vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin), als de meer aansluitende curatieve interventies (vanuit bijvoorbeeld de jeugdhulp).

4.1 Vormgeving zorgplicht. Zorgplicht: Ieder schoolbestuur heeft de verantwoordelijkheid een passend onderwijszorgarrangement aan te bieden aan iedere leerling die zich bij een school van dat bestuur aanmeldt of bij een school van dat bestuur is ingeschreven. Als een school een bepaald arrangement niet zelf in huis heeft, moet het bestuur van die school in samenwerking met besturen die dit arrangement wel kunnen aanbieden zorgen dat de leerling dat onderwijsarrangement aangeboden krijgt met een gemotiveerde doorverwijzing.

4.2 Basisondersteuning. In deze paragraaf beschrijven de samenwerkende schoolbesturen de afspraak die er binnen het samenwerkingsverband is gemaakt over de basisondersteuning. Basisondersteuning is feitelijk het aanbod op het gebied van passend onderwijs en ondersteuning dat van alle basisscholen in het samenwerkingsverband verwacht wordt. Deze basisondersteuning kent de volgende pijlers: 1. Basiskwaliteit: de kwaliteit op basis waarvan de inspectie voor het onderwijs een school een basisarrangement verstrekt. 2. De onderwijsondersteuningsstructuur op school: de aanwezige expertise in het team en de samenwerking met andere scholen en ketenpartners. Hier worden ook de preventieve programma's van de ketenpartners vanuit welzijn en jeugdhulp omschreven, die gericht zijn op opgroei- en opvoedproblemen (bijvoorbeeld vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin). 3. Planmatig werken: het structureel en planmatig werken aan en verbeteren van de indicatoren Zorg en begeleiding uit het toezicht kader van de inspectie van het onderwijs. 4. Preventieve en licht curatieve interventies: Onder preventie verstaan we de basisondersteuning voor alle leerlingen die er op is gericht om tijdig leerproblemen en opgroei- en opvoedproblemen te signaleren. Onder licht curatieve interventies verstaan we o.a. lichte ondersteuningsarrangementen voor bijvoorbeeld dyslexie/ dyscaculie of meer of minder dan gemiddelde intelligentie. In zowel de preventieve als de licht curatieve zin worden er afspraken gemaakt met de gemeenten. Het samenwerkingsverband heeft een aantal leerarrangementen gedefinieerd, waarin de basisondersteuning wordt vertaald. Hieraan is jeugdhulpverlening toegevoegd/geëxpliciteerd. - De school is in staat om een voorspelbare en gestructureerde leeromgeving te bieden. (t.b.v. van autisme-spectrumstoornissen /add/ adhd). - De school is in staat om aangepast en uitdagend onderwijs te bieden voor leerlingen met een eigen leerlijn (ontwikkelprofiel) die naar verwachting het niveau dat leerlingen aan het einde van groep 8 niet halen. (t.b.v. kinderen met een beperkte begaafdheid of vertraagde leerontwikkeling). - De school is in staat om een uitdagende, verrijkende, verdiepende en verbrede leeromgeving te creëren. (bv. t.b.v. hoogbegaafde, hoog-intelligente kinderen) - De school is in staat om een taalrijke leeromgeving te bieden waarbij het ontwikkelen van taalvaardigheden plaatsvindt in een communicatief ingestelde omgeving met veel interactie tussen spreker en ontvanger. (t.b.v. kinderen met spraaktaal problemen, ass of dyslexie)


Pagina 10 van 28

-

De school is in staat om op een oplossingsgerichte wijze verschillende gedragsinterventietechnieken toe te passen (bv t.b.v. leerlingen met oppositioneel gedrag, adhd en/of ass). - De school verbindt zich aan een inspanningsverplichting om leerlingen met een vertraagde/ stagnerende leesontwikkeling tot een adequaat leesontwikkelingsniveau te brengen. - De school is in staat om het rekenen en wiskunde diagnosticerend te onderwijzen. (t.b.v. kinderen met een vertraagde ontwikkeling op het vakgebied rekenen en wiskunde, dyscalculie) - De school is in staat om samen met de ouders en jeugdhulpverlening ondersteuning in de schoolen thuissituatie goed op elkaar af te stemmen. Het samenwerkingsverband heeft de basisondersteuning gedetailleerd, d.w.z. op het niveau van het leerkracht handelen beschreven. Deze beschrijving is opgenomen in het ondersteuningsprofiel. Voor de inhoud van het ondersteuningsprofiel verwijzen we hier naar de bijlage 10.2 Het niveau van de basisondersteuning wordt beschreven in zowel het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband als in het schoolondersteuningsprofiel van elke school en behoort vastgesteld te worden door de samenwerkende besturen binnen het samenwerkingsverband.

4.3 Breedteondersteuning. In deze paragraaf worden alle binnen het samenwerkingsverband aanwezige Onderwijs ondersteuningsvoorzieningen beschreven, die niet binnen het aanbod van basisondersteuning van het samenwerkingsverband vallen. De breedteondersteuning wordt georganiseerd in de vorm van arrangementen. Deze kunnen variëren van curatief en tijdelijk van aard (korte specialistische leestraining) tot intensief en langdurend of structureel van aard (lesplek op het speciaal onderwijs). Als uitgangspunt geldt dat de leerling binnen het regulier onderwijs blijft. Voor het toekennen van een arrangement is tevens een deskundigenadvies nodig. Na toekenning van een arrangement uit de extra ondersteuning is het opstellen van een ontwikkelingsperspectief wettelijk verplicht Onder het in deze paragraaf beschreven aanbod van extra ondersteuning verstaan we zowel fysieke voorzieningen als beschikbare expertise, en zowel vaste - als flexibele arrangementen. Hieronder vallen onder andere de volgende arrangementen: - tijdelijk toegevoegde ondersteuning (AB) voor de leraar/het team op de eigen school; - inzet ketenpartners, o.a. CJG, leerplichtambtenaar, JGZ, MEE; - een budget voor de school waarmee deze aan specifieke onderwijszorgbehoefte van een specifieke leerling tegemoet kan komen; - een tijdelijke deeltijdplaats (arrangement) voor de leerling in een voorziening binnen de eigen of een andere school; tussenvormen zoals taalklassen; - (tijdelijke) beschikbaarheid van specifieke hulpmiddelen voor leerlingen met een (meervoudige) lichamelijke handicap die de basiszorg overstijgen; - een (tijdelijke) plaats voor de leerling binnen een bovenschoolse voorziening; - extra leerling ondersteuning bij terug geleiding vanuit Sbo en SO; - een gecombineerd traject van onderwijs en jeugdzorg (een onderwijs- en zorgarrangement). De school voert regie over deze ondersteuning en blijft verantwoordelijk voor het onderwijs van de leerling. De leerling blijft ingeschreven op de school.

4.4 Diepteondersteuning. Diepteondersteuning betreft een plaatsing in een speciale setting. Dit is aan de orde als de onderwijsbehoeften van de leerling van dien aard zijn, dat de school handelingsverlegen is in de tegemoetkoming van deze onderwijsbehoeften binnen de basisondersteuning en waarbij breedteondersteuning ontoereikend is. De leerling is, in overleg met ouders, leerkracht, school en voorziening, verwezen naar een voorziening die een afgestemd arrangement heeft in de tegemoetkoming van de onderwijsbehoefte van de leerling. Bij dieptezorg geldt als uitgangspunt dat – waar mogelijk – de leerling weer terugkeert op de reguliere school en binnen de basiszorgstructuur van de school wordt ondersteund, eventueel aangevuld met breedteondersteuning. Door versterking van de basisondersteuning zullen plaatsingsverzoeken op het speciaal onderwijs en op het speciaal basisonderwijs afnemen. Die ontwikkeling is geheel in lijn met de visie van het bestuur. Het bestuursbeleid op dit terrein kenmerkt zich door primair prioriteit te leggen bij de versterking van de basisondersteuning, teneinde de verlaging van de deelname aan Sbo en SO te bevorderen en daarmee de geïntegreerde opvang binnen het bao actief te stimuleren. Daarmee zet het bestuur het


Pagina 11 van 28

WSNS -beleid te zijn. Meer concreet, de inzet van de expertise zal vooral dichtbij de basisschool als geheel moeten worden georganiseerd. De inzet van de expertise zal niet slechts gericht zijn op afstemming van individuele onderwijsbehoeften en ondersteuningsmogelijkheden. Het doel van de inzet van expertise is veel meer een transfer te bereiken naar het volledige onderwijsteam, door de expertise aan de basisschool te verbinden. Het bestuur is van mening, dat naast de versterking van de basisondersteuning, opvangmogelijkheden binnen een speciale setting mogelijk moeten blijven. De wijze waarop de organisatie van deze speciale onderwijssetting vorm en inhoud gegeven zal worden, blijft onderwerp van onderzoek.

Schema van de ondersteuningsstructuur:

4.5 Toedeling van onderwijsondersteuning en –middelen. De basisondersteuning wordt deels gefinancierd uit de reguliere lumpsum middelen van de school en deels uit de middelen voor de lichte ondersteuning van het samenwerkingsverband. De laatste middelen worden verdeeld naar rato van het leerlingaantal op teldatum. Deze toedeling van de middelen is identiek aan die van WSNS. In de systematiek van het financieren van aparte arrangementen of inclusief onderwijs (breedteondersteuning) zal het SWV middelen voor het schoolarrangement beschikbaar stellen. Deze middelen zijn afkomstig uit de middelen voor de zware ondersteuning. De bekostiging van de diepteondersteuning, plaatsing in Sbo of SO, verloopt rechtstreeks via DUO. De leiding van het samenwerkingsverband is verplicht verantwoording af te leggen omtrent de inzet van de middelen alsmede de effecten van de inzet. Voor de uitwerking van de toedeling van de ondersteuningsmiddelen verwijzen we naar bijlage 10.3


Pagina 12 van 28

4.5.1 Arrangementen. Kenmerken van arrangementen in de basis- en breedteondersteuning. - Arrangementen hebben het karakter van een tijdelijke investering. Arrangementen kunnen op basis van evaluaties verlengd worden. - Een arrangement moet een reële investering zijn. - De geboden interventie moet na afloop zoveel als mogelijk door de school zelf kunnen worden voortgezet. De inzet van arrangementen beoogt een transfer naar het handelingsrepertoire van zoveel mogelijk leerkrachten. - De interventie moet resultaatgericht zijn waarbij de resultaten mogelijk toepasbaar zijn binnen andere locaties binnen het verband. De interventies zijn gericht op handelingsbekwaamheid/ professionalisering van de school/ leerkrachten. - De school moet zelf ook investeren. Dit kan op vele mogelijkheden, maar er moet helder zijn wat het aandeel van de school is in het arrangement. Deze inzet wordt concreet opgenomen in het arrangement. Indien de school niet kan aansluiten bij de onderwijsbehoeften van het kind wordt een arrangement ingezet, bij voorkeur binnen de basisondersteuning. Arrangementen binnen de breedteen diepteondersteuning worden ingezet middels trajectbegeleiding. Beslissingen betreffende deze niveaus worden genomen m.b.v. het groeidocument en het ondersteuningsprofiel. Doel is om met de inzet van een arrangement een grotere kans van slagen te creëren om het kind binnen de huidige basisschool te handhaven tot en met groep 8.

4.5.2 Toeleiding naar ondersteuning (routes) Het principe, voor iedere leerling een passende plaats, leidt er toe dat we op zoek gaan naar het juiste arrangement bij deze leerling. Dat zal betekenen dat voor de meeste leerlingen het reguliere curriculum een passend aanbod is en dat zij daarvan maximaal profiteren. Daarentegen zijn er leerlingen die gebaat zijn bij aangepaste arrangementen die kunnen variëren van licht naar zwaar. Arrangementen, bij voorkeur vanuit de basisondersteuning, maar in bijzondere situaties vanuit de breedteondersteuning. In het uiterste geval zullen leerlingen in aanmerking komen voor arrangementen uit de diepteondersteuning. Bij ondersteuningstoewijzing geldt: van curatie, indiceren en labelen naar respectievelijk preventie, handelingsgericht werken en nieuwe arrangementen. Het betreft de systematiek van toewijzing van ondersteuning en de daarbij horende verdeling, besteding en verantwoording van ondersteuningsmiddelen voor leerlingen in het basis- en speciaal onderwijs, met inachtneming van de Wgbh/cz.

4.5.3 Toeleiding binnen de basisondersteuning. Op het niveau van de basisondersteuning worden de stappen gezet zoals beschreven binnen de zorgroute HGW. Hierbij worden de acties in het kader van preventie en lichte curatie betrokken evenals de geldende afspraken binnen het samenwerkingsverband. Voor een gedetailleerde beschrijving verwijzen we naar het schoolondersteuningsprofiel. In de systematiek van handelingsgericht arrangeren worden een drietal processtappen doorlopen. Het proces start met de signalering van een bepaalde problematiek door de leerkracht in de klas die het voorlegt aan de intern begeleider. De intern begeleider neemt vervolgens het initiatief om het ondersteuningsteam bijeen te roepen. Het is van belang dat bij de start de verwachtingen van de ouders m.b.t. het traject gemanaged worden, onder meer met betrekking tot: - de oplosbaarheid en de oplossing van het probleem; - de beheersbaarheid; - de snelheid van oplossen; - de rol die de ouders kunnen/moeten/willen nemen. Het ondersteuningsteam stelt vast op welke wijze de leerkracht het best ondersteund kan worden, welk arrangement het beste aansluit bij de ondersteuningsbehoefte van de leerling. De toeleiding tot de ondersteuning binnen de basisondersteuning verloopt volgens door de school bepaalde procedures. Deze zijn vastgelegd in het school specifiek ondersteuningsplan. De toeleiding tot arrangementen in de breedteen diepteondersteuning vindt plaats volgens procedures die door het samenwerkingsverband zijn vastgelegd.


Pagina 13 van 28

4.5.4 Toeleiding binnen de breedteen diepteondersteuning. Het toekennen van arrangementen binnen de breedteen diepteondersteuning verloopt via trajectbegeleiding. Trajectbegeleiding is de uitvoering van alle activiteiten die ertoe leiden dat een leerling geïndiceerd wordt voor: - een arrangement uit de breedte ondersteuning en daarmee onderwijs blijft volgen, of gaat volgen op de reguliere school; - een arrangement uit de diepteondersteuning en daarmee onderwijs gaat volgen binnen het speciaal(basis) onderwijs; Trajectbegeleiding wordt in de volgende situaties ingezet: - als in de consultatie wordt besloten om ondersteuning op het niveau van breedteondersteuning aan te vragen; - als in de consultatie wordt besloten om ondersteuning op het niveau van de diepteondersteuning aan te vragen; - als vanuit het voorschoolse wordt besloten om ondersteuning op het niveau van de breedteondersteuning aan te vragen; - als vanuit het voorschoolse wordt besloten om ondersteuning op het niveau van de diepteondersteuning aan te vragen; - als vanuit en onvoorzienbare situatie een beroep gedaan wordt op trajectbegeleiding. (verhuizing van SWV a naar b, “”project op de rails”); - als zittende leerlingen in SO geherindiceerd worden.(4-12 jaar, overgangsregeling); - dat leerlingen in de diepteondersteuning van schoolsoort wisselen. SO-SO, Sbo-SO, SO-Sbo.

4.5.4.1 De trajectbegeleider. De primaire taak van de trajectbegeleider is het formuleren van een arrangementsvoorstel binnen de breedteondersteuning dan wel het formuleren van een advies inzake het arrangement in de diepteondersteuning (toelaatbaarheid Sbo/SO). De van de primaire taak afgeleide taken zijn: - het op inhoud beoordelen of de aanvraag relevant is voor trajectbegeleiding en controleren of de informatie van de school voldoende is. Het groeidocument vormt de basis voor de beoordeling en de controle; - het zo nodig (laten) uitvoeren van aanvullend onderzoek; - het ondersteunen van scholen / ouders bij hun voorbereiding van een aanvraag van een arrangement; - het vanuit de aangeleverde informatie samenvatten van de onderwijsbehoefte op de velden van het groeidocument; - het maken van een jaarverslag. De trajectbegeleider valt functioneel onder het bestuur van het samenwerkingsverband. Het bestuur bepaalt de arbeidsrelatie.

4.5.4.2 Procedures van trajectbegeleiding. Fase 1. De school meldt aan bij het samenwerkingsverband. Aanlevering van het aanmeldformulier en ingevuld groeidocument/ voorschools dossier/ relevant ad hoc materiaal. Fase 2. Het samenwerkingsverband verwerkt de aanmelding administratief en stuurt door naar de trajectbegeleider. Hier vindt vaststelling plaats van onvoldoende ondersteuningsmogelijkheden t.o.v. onderwijsbehoefte op het niveau van de basisondersteuning. De trajectbegeleider betrekt hierbij het ondersteuningsprofiel. Fase 3. Trajectbegeleider organiseert MDO. (Multi Disciplinair Overleg) De trajectbegeleider organiseert het MDO dat passend is bij de situatie van trajectbegeleiding. Fase 4. Uitvoering MDO. Het MDO wordt gevoerd op basis van het laatst gehouden consultatiegesprek. Fase 5. Terugkoppeling aan het samenwerkingsverband door trajectbegeleider Budgetbewaking en akkoord. Administratie. In geval van advies binnen de diepteondersteuning: fase 9. Fase 6. Het deskundigenpanel beoordeelt het advies van de trajectbegeleider en besluit inzake de uitvoering van het arrangement. Fase 7. Uitvoering arrangement. Intern begeleider regisseert. Financiering door SWV. Fase 8A. Afmelding. Archivering dossier.


Pagina 14 van 28

Kwaliteitsbeschrijving: inzet middelen en effect van de inzet. Fase 8B. Hernieuwde aanmelding: Fase 1 t/m 4. Fase 9. Diepteondersteuning. Advies aan deskundigenpanel. (toelaatbaarheid verklaring) Aanmelding Sbo/SO instituut.

4.5.4.3 Toelaatbaarheid verklaring. Vanaf 1 augustus 2014 komt de beslissing of een leerling toelaatbaar is voor het speciaal basisonderwijs of (voortgezet) speciaal onderwijs te liggen bij het samenwerkingsverband. In deze subparagraaf beschrijft het samenwerkingsverband op welke wijze zij de afgifte van een toelaatbaarheid verklaring (TLV) heeft georganiseerd. De volgende aandachtspunten daarbij zijn belangrijk: - De TLV vermeldt één van de verschillende categorieën die er bestaan (Sbo en SO categorie 1, (cluster 4, ZMLK,LZ),categorie 2 (LG), categorie 3 (MG). - De TLV wordt afgegeven op basis van het advies van de trajectbegeleider van het samenwerkingsverband. Het advies wordt samengesteld op basis van de verzamelde gegevens in het groeidocument. Het deskundigenpanel geeft een oordeel over het advies op basis van de mate van transparantie, communicatie met alle betrokkenen, zorgvuldigheid en doelmatigheid. - De TLV vermeldt de geldigheidstermijn. Deze kan variëren van 1 tot 3 jaren. - De termijn waarbinnen de procedure loopt, van aanmelding voor het MDO tot en met besluitvorming inzake het arrangement, beslaat maximaal 7 schoolweken. - De SO school beslist over plaatsing. Deze heeft wel zorgplicht en moet eventueel. i.s.m. SWV zoeken naar een school. Overige aandachtspunten bij het formuleren van de toelaatbaarheid verklaring: - Toelaatbaarheid verklaring: in de TLV wordt de duur aangegeven. - De SO school beslist over plaatsing. De SO- school heeft zorgplicht en moet eventueel i.s.m. het samenwerkingsverband zoeken naar een andere school. - De ouders met kinderen op de wachtlijst per 1 augustus 2014 moeten een TLV aanvragen. - Aflopende beschikkingen op 1 augustus 2014 moeten een TLV krijgen. - Bij een overstap naar een andere vorm van SO: TLV aanvragen van het betreffende samenwerkingsverband. - Leerlingen met een beschikking op 1 augustus 2014 behouden deze nog twee jaren.

4.5.4.4 Het deskundigenadvies. Het samenwerkingsverband is verplicht om, bij de beoordeling van de toelaatbaarheid van een leerling tot het Sbo en het (V)SO, een deskundigenadvies in te winnen. Per AMvB is vastgelegd dat dit deskundigenadvies tenminste moet bestaan uit twee deskundigen, waarvan tenminste één een orthopedagoog is. Voor de toekenning van andere vormen van extra ondersteuning is dat niet verplicht, maar het SWV Brabantse Wal heeft dit wel zo georganiseerd. Op basis van het advies van de trajectbegeleider in de breedteondersteuning beslist het deskundigenpanel inzake de uitvoering van het voorgestelde arrangement. In de AMvB wordt de eisen die aan het deskundigenpanel worden gesteld beschreven. Op basis hiervan zal het bestuur de vaste deskundige benoemen. Op deze wijze is geborgd dat het samenwerkingsverband relevante deskundigheid betrekt bij de beslissing over het wel of niet verwijzen van leerlingen naar speciale voorzieningen in het samenwerkingsverband.

4.5.4.5 Procedure en voorwaarden. Ondanks dat met passend onderwijs is afgestapt van landelijk geldende criteria, stelt het samenwerkingsverband in deze route de basale voorwaarden voor iedere vervolgstap in de route. Voor scholen in het samenwerkingsverband Brabantse Wal gelden de volgende basale voorwaarden: - De school werkt volgens (de zorgindicatoren van) het inspectiekader; - De school werkt en denkt handelingsgericht: Het HGW/HGPD 1 zorgroutemodel is gebruikt als basis voor de onderwijs ondersteuningsstructuur. (Zie ondersteuningsprofiel); - De school beschikt over een gekwalificeerde intern begeleider; - De school betrekt ouders bij het arrangeerproces; - De school is in staat een ontwikkelingsperspectief op te stellen; - De school heeft afspraken vastgelegd over een aanbod voor leerlingen met ernstige leesproblemen of dyslexie en ernstige rekenproblemen of dyscalculie. (Zie ondersteuningsprofiel);


Pagina 15 van 28

-

De school heeft afspraken vastgelegd over (ortho)pedagogische en/ of orthodidactische programma’s en methodieken die gericht zijn op sociale veiligheid en het voorkomen en aanpakken van gedragsproblemen. (Zie ondersteuningsprofiel); - Binnen het samenwerkingsverband zijn afspraken gemaakt inzake de ondersteuning.(zie ondersteuningsprofiel). Als de basisvoorwaarden op orde zijn, geeft de route van ondersteuningstoewijzing vervolgens aan welke stappen er worden gezet in het proces van arrangeren, zowel op het niveau van de school als op het niveau van het samenwerkingsverband.

4.6 Rechtstreekse instroom vanuit voorschoolse voorzieningen. Voor een kleine groep leerlingen is bij de geboorte al duidelijk - of wordt op de voorschoolse voorziening al duidelijk - dat zij aangewezen zullen zijn op het speciaal onderwijs. Deze leerlingen volgen daarom niet de reguliere route van ondersteuningstoewijzing, zoals deze is beschreven in paragraaf 4.1. In deze paragraaf geeft het samenwerkingsverband aan hoe zij omgaat met deze 'rechtstreekse instroom' in het speciaal onderwijs. Het samenwerkingsverband hanteert hierbij de richtlijn 'toelaatbaarheid ernstig meervoudig beperkte leerlingen (EMB) tot het SO na 1 augustus 2014' gebruikt worden. Beleid ten aanzien van EMB leerlingen. Bij EMB leerlingen gaat het om kinderen met a. een laag ontwikkelingsperspectief ten gevolge van een ernstige verstandelijke beperking (IQ < 35), vaak met moeilijk te ‘lezen’ gedrag en ernstige senso-motorische problematiek (zoals ontbreken van spraak, bijna niet kunnen zitten/staan), of b. een matig tot lichte verstandelijke beperking (IQ tussen 35 en 70) en een grote zorgvraag ten gevolge van ernstige en complexe lichamelijke beperkingen, of c. een matig tot lichte verstandelijke beperking (IQ tussen 35 en 70) in combinatie met moeilijk te reguleren gedragsproblematiek als gevolg van ernstige psychiatrische stoornissen. Ten aanzien van de onder a, b en c genoemde EMB leerlingen moet worden voorkomen dat de toelaatbaarheid tot het SO telkenmale uitvoerig wordt beoordeeld. Regeling na 1 augustus 2014 Gelet op het voorgaande en met in achtneming van wetsartikel 39 lid 4, inhoudende dat ‘Leerlingen bij wie naar het oordeel van de directeur van de school de grondslag voor het volgen van aansluitend voortgezet speciaal onderwijs of voortgezet onderwijs in voldoende mate is gelegd, verlaten aan het einde van het schooljaar het speciaal onderwijs, mits hierover met de ouders overeenstemming bestaat. In elk geval verlaten de leerlingen het speciaal onderwijs aan het einde van het schooljaar waarin zij de leeftijd van 14 jaar hebben bereikt. De leerlingen verlaten het voortgezet speciaal onderwijs uiterlijk aan het einde van het schooljaar waarin de leeftijd van 20 jaar is bereikt’. Geldt het volgende uitvoeringsbesluit: - Het samenwerkingsverband gaat over tot de vaststelling van een vereenvoudigde procedure voor het vaststellen van de toelaatbaarheid van EMB leerlingen, inhoudende dat toelaatbaarheid verklaringen voor EMB leerlingen als beschreven onder a, b en c eenmalig worden afgegeven en vervolgens geldig zijn gedurende het hele verblijf op het SO. Veel leerlingen maken de overstap naar het voortgezet (speciaal) onderwijs op de leeftijd van 12 jaar, maar in elk geval verlaten de leerlingen het speciaal onderwijs aan het einde van het schooljaar waarin zij de leeftijd van 14 jaar hebben bereikt; - bij de overstap van SO naar VSO een nieuwe toelaatbaarheid verklaring moet worden aangevraagd bij het SWV VO. Deze verklaring is vervolgens geldig gedurende het hele verblijf op het VSO. In elk geval verlaten de leerlingen het voortgezet speciaal onderwijs aan het einde van het schooljaar waarin zij de leeftijd van 20 jaar hebben bereikt. Aangezien veel leerlingen het voortgezet (speciaal) onderwijs rond hun 16e of 17e jaar verlaten, zal de VO-Raad in samenspraak met de PO-Raad het aantal vso- leerlingen dat gebruikt maakt van het wettelijk recht tot zijn 20ste het voortgezet speciaal onderwijs te volgen, monitoren. Op basis van de uitkomsten van deze monitor kan er eventueel een heroverweging op bovengenoemd uitvoeringsbesluit plaatsvinden.


Pagina 16 van 28

4.7 Ontwikkelingsperspectief. In deze paragraaf wordt ingegaan op de voorwaarde een ontwikkelingsperspectief op te stellen voor elke leerling die in het regulier onderwijs extra ondersteuning nodig heeft. Deze verplichting bestond al voor alle leerlingen in het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs, maar is met passend onderwijs ook van toepassing op leerlingen die extra ondersteuning ontvangen in de reguliere basisschool. De school stelt in geval van extra ondersteuning een ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) op en moet dit voorleggen aan de ouders. Er ligt een wetsvoorstel dat regelt dat ouders instemmingsrecht hebben op het handelingsdeel van het plan. Het OPP hoeft niet ondertekend te worden door de ouders. In het ontwikkelingsperspectiefplan voor een leerling in het regulier onderwijs zijn in ieder geval opgenomen: 1. de belemmerende en bevorderende factoren die van invloed zijn op het onderwijsproces; 2. het te verwachten uitstroomniveau van de leerling en een onderbouwing daarvan; 3. de afwijkingen van het reguliere onderwijsprogramma en de te bieden begeleiding en ondersteuning Scholen voor speciaal onderwijs nemen in hun ontwikkelingsperspectief alleen de eerste twee punten op.

4.8 De doorgaande lijn. In deze paragraaf geeft het samenwerkingsverband aan welke afspraken zij heeft gemaakt of gaat maken met zowel voor- en vroegschoolse voorzieningen als met het voortgezet onderwijs over de doorgaande lijn in (extra) ondersteuning. De samenwerking zal in ieder geval plaatsvinden met de ketenpartners: o VO o Clusters 1 en 2 Hier zal overleg moeten plaatsvinden over: - de inzet van 3 arrangementen (zoals ontwikkeld bij SIMEA/ REC 2) - de toekomst van de taalscholen zoals inmiddels ontwikkeld o CJG o Kinderopvang o Peuterspeelzaalwerk -

-

De primaire focus in de doorgaande lijn moet liggen op preventie en vroeg signalering. Er zal regionaal gestreefd worden naar (een)duidige afspraken en afstemming met partners peuterspeelzalen, buitenschoolse opvang, kinderopvang en vroeg en voorschoolse educatie (VVE): Inhoudelijk zijn programmagericht werken en kind volgsystemen daarbij de middelen die tot een duidelijke overdracht (van ontwikkelingsperspectief) naar het basisonderwijs moeten leiden. Hierbij dient wel gewaakt te worden voor vroegtijdige etikettering. Om vroegtijdige ouderbetrokkenheid te creëren bij ontwikkelingsperspectieven is goede voorlichting van ouders in de periode van 2-4 jaar noodzakelijk en voorwaardelijk. De uitstroom naar het VO is de tweede focus waarbij gestreefd moet worden naar een regionaal eenduidig overdrachtskader. Het SWV onderzoekt haar rol m.b.t. deze uitstroom en aansluiting op de VO referentieniveaus en sluit aan en volgt ontwikkelingen, die voortkomen uit BOVO- overleg.

4.9 Beleidsafstemming met voorschoolse voorzieningen. In deze paragraaf wordt beschreven hoe het beleid met betrekking tot signalering, overdracht en ondersteuning van het samenwerkingsverband en de voorschoolse voorzieningen op elkaar is afgestemd. Met voorschoolse voorzieningen wordt gedoeld op peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor deze voorschoolse educatie. Bij de afstemming wordt ook gedoeld op aanvullende ondersteuning vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin, denk bijvoorbeeld aan de jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar, VTO-teams (teams van deskundigen vanuit de jeugdhulp die ingezet kunnen worden voor integrale vroeghulp). Ook wordt hier de samenwerking met bijvoorbeeld een Medisch Kinderdagverblijf benoemd (de zogeheten MKD's). Denk bijvoorbeeld aan expertise uitwisseling of afstemming over rechtstreekse verwijzingen vanuit een MKD naar het onderwijs. Overlegthema’s zijn: - de wijze waarop de directe contacten tussen peuterspeelzalen en kinderdagverblijven en het samenwerkingsverband plaatsvinden;


Pagina 17 van 28

-

de wijze waarop signalering plaatsvindt; de wijze waarop de samenwerking met CJG, MEE, Integrale vroeghulp is geregeld; het beleid inzake deze thema’s wordt op een later moment opgenomen in het ondersteuningsplan.

4.10 Overdracht voorschoolse voorzieningen. Het samenwerkingsverband maakt afspraken met voorschoolse voorzieningen met betrekking tot de overdracht van leerlingen naar het primair onderwijs. Het betreft afspraken over continuïteit van ondersteuning en afspraken over de overdracht en bescherming van leerling gegevens. Het samenwerkingsverband is in overleg met de betrokken partners. Thema’s zijn: - de systematiek van overdracht, warm en koud; - de ondersteuning vanuit SWV m.b.t. breedte en diepteondersteuning; - de positie en rol van de ouders. Het beleid inzake deze thema’s wordt op een later moment opgenomen in het ondersteuningsplan.

4.11 Beleidsafstemming met voortgezet onderwijs. Het samenwerkingsverband maakt afspraken met het voortgezet onderwijs inzake het beleid met betrekking tot signalering, overdracht en ondersteuning. Overlegthema’s zijn: - de wijze waarop de directe contacten plaatsvinden tussen VO en PO; - de wijze waarop signalering plaatsvindt; - de wijze waarop de samenwerking met CJG, SMW en Jeugdzorg plaatsvindt. Het beleid inzake deze thema’s wordt op een later moment opgenomen in het ondersteuningsplan.

4.12 Overdracht naar het voortgezet onderwijs. Het samenwerkingsverband maakt afspraken met het voortgezet onderwijs inzake de overdracht van leerlingen naar het voortgezet onderwijs. Het betreft dan afspraken over continuïteit van ondersteuning en afspraken over de overdracht en bescherming van leerling gegevens. Het samenwerkingsverband volgt hierin de afspraken zoals die gemaakt zijn en bijgesteld worden door het BOVO. Hierin zijn opgenomen: - systematiek van overdracht, warm en koud; - ondersteuning vanuit SWV m.b.t. breedte en diepteondersteuning; - positie en rol van de ouders.


Pagina 18 van 28

Hoofdstuk 5 Samenwerking met ouders Ouderbetrokkenheid en een goede samenwerking tussen ouders en school komt de ontwikkeling van kinderen ten goede. Ouders continu betrekken bij het proces en hen in de juiste positie brengen is dan ook een van de kerndoelstellingen van passend onderwijs. In dit hoofdstuk geeft het samenwerkingsverband aan hoe zij deze ouderbetrokkenheid in de praktijk ingericht heeft. In 2013 is gestart met de uitwerking van de ondersteuningsplanraad (OPR) die deel uitmaakt van de inrichting van de nieuwe rechtspersoon. Begin 2013 is gestart met de voorlichting aan de betrokken (gemeenschappelijke) medezeggenschapsraden en de inrichting van een voorlopige OPR (ouders en personeel) om gezamenlijk de uitwerking van de ondersteuningsplanraad vorm te geven. In 2013 is gestart met de werving van kandidaten voor de OPR. MR-en binnen het samenwerkingsverband zijn aangeschreven om ouders en personeel voor te dragen om zitting te nemen in de OPR (getrapte verkiezingen). De OPR (die gewoonlijk 2 x per jaar zal samenkomen) stelt zich op als partner van het bestuur. In december 2013 is de OPR opgericht zodat het proces om tot instemming inzake het ondersteuningsplan te komen kon starten. Voor ouders is de school het toewijzings- en informatiepunt en er zal dus geen centraal loket SWV worden ingericht. Wel opteren we voor een ‘ondersteuningsfunctie regio 30.01’ om ouders de weg te wijzen. Daartoe brengen we de arrangeer mogelijkheden en de ondersteuningsprofielen van de scholen in de regio in kaart. Landelijk wordt er een onafhankelijke klachten- en geschillenregeling voor ouders opgezet.

5.1 Ouders als educatief partner. In deze paragraaf geeft het samenwerkingsverband aan op welke wijze het samenwerkingsverband de ouders in positie brengt. Hierbij valt te denken aan de ondersteuningsplanraad en de algemene communicatie met ouders (voorwaardelijk voor een goede positionering). Daarnaast wordt ingegaan op de samenwerking tussen ouders en school bij het vinden van de juiste ondersteuning voor een leerling. Ouders/verzorgers zijn daarbij de eerstverantwoordelijken voor de opvoeding van hun kinderen. Als eerstverantwoordelijken willen zij invloed uitoefenen op het beleid en de werkwijze van de school, waarop hun kind is geplaatst. De leerkracht is de onderwijsprofessional en is eerstverantwoordelijk voor het bieden van goed onderwijs aan de leerlingen, waaronder pedagogisch klimaat, didactiek, de klassenorganisatie, etcetera. Van wezenlijk belang is dat ouders en school enerzijds deze gescheiden verantwoordelijkheden (h)erkennen, maar anderzijds continu met elkaar in dialoog blijven. Op die manier kunnen zij profiteren van elkaars kennis bij het zoeken naar de juiste ondersteuning en oplossingen. Het in continue dialoog vinden van oplossingen noemen we educatief partnerschap. Het samenwerkingsverband stimuleert en organiseert educatief partnerschap in de praktijk door middel van: - een nieuwsbrief van het samenwerkingsverband voor ouders; - communicatie met ouders via de website (eventueel opgenomen in een communicatieplan); - een paragraaf met informatie over het samenwerkingsverband in de individuele schoolgidsen; - concrete afspraken over het betrekken van ouders bij het arrangeerproces; - op overeenstemming gericht overleg over het ontwikkelingsperspectief; - betrekken ouders bij het vinden van een passende plek op een andere school; - informatie over ondersteuning door andere instanties, bijvoorbeeld het CJG; - diverse websites, bijvoorbeeld van het lokale CJG of van de Rijksoverheid http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/passend-onderwijs/vraag-en-antwo...

5.2 Educatief partnerschap op twee niveaus. Op het niveau van de school: - in het school specifiek ondersteuningsplan en ondersteuningsprofiel is beschreven op welke wijze de ouders betrokken worden. Uitgangspunt hierbij is dat ouders in een zo vroeg mogelijk stadium betrokken worden. Binnen de school wordt een systeem in stand gehouden voor een goede ondersteuning van de leerkrachten en andere medewerkers, zodat zij de kinderen kwalitatief en op een betrokken wijze de hulp en steun kunnen geven die zij nodig hebben.


Pagina 19 van 28

-

-

-

-

Het ontwikkelingsperspectief in de breedteondersteuning wordt in nauw overleg met én met instemming van de ouders opgesteld. Bij de uitvoering ervan worden bij de vooraf geplande tussenevaluaties ouders nadrukkelijk betrokken, zodat bijstellingen effectief kunnen worden aangebracht. Op het niveau van het SWV: Een integraal aanbod van onderwijs én zorg is onontbeerlijk vooral voor kinderen met een ernstige, vaak meervoudige beperking. Communicatie en betrokkenheid van ouders is belangrijk. In de uitvoering hiervan is een nadrukkelijke rol weggelegd voor de trajectbegeleider van het samenwerkingsverband. De samenstelling van een (gecombineerd) arrangement moet in alle transparantie geschieden. Het samenwerkingsverband biedt via de website informatie aan ouders inzake het inschakelen van een onderwijsconsulent. Tijdige inschakeling van een consulent kan er voor zorgen dat een eventueel geschil onnodig tot grote proporties uitgroeit. De mogelijkheid tot het inschakelen van een onderwijsconsulent is opgenomen in de schoolgids. De website is volledig ingericht t.b.v. passend onderwijs. Bij de inrichting van de website is specifiek informatie opgenomen m.b.t. de systematiek van de ondersteuning, tevens de inrichting van de ondersteuningsplanraad, deelnemende ouders en hoe de bereikbaarheid is geregeld.

5.3 Afstemming rondom individuele leerlingen. In deze paragraaf geeft het samenwerkingsverband aan op welke wijze de ouders van een leerling in positie wordt gebracht. De nadruk ligt, evenals in paragraaf 5.1, op de continue samenwerking tussen ouders en school: zowel op algemeen niveau als op het niveau van individuele leerlingen.

5.3.1 Rechten en plichten van ouders in het proces van ondersteuning toewijzen rondom individuele kinderen. -

Recht op informatie. Ouders hebben recht op informatie over de schoolprestaties van uw kind. De school is verplicht u informatie te verschaffen over de ontwikkeling van uw kind. Dit kan in een oudergesprek. Ook kunt u zelf contact met school opnemen. Als de school u geen informatie wil verstrekken - om wat voor reden dan ook - kunt u contact opnemen met de directie of het bestuur van de school. - instemmingsrecht. Instemmingsrecht is de verantwoordelijkheid en het recht van ouders om wel of niet in te stemmen met het aanbod van de school voor wat betreft de kwaliteit van het onderwijs en het ondersteuningsaanbod en de plaats waar het kind onderwijs krijgt. - Plaatsing op school voor (v)so In de huidige situatie hebben ouders instemmingsrecht over de plaatsing op een school voor (voortgezet) speciaal onderwijs. Nu is het zo dat als ouders zich niet met de plaatsing op een school voor (v)so kunnen verenigen, deze plaatsing niet gerealiseerd kan worden. Dat instemmingsrecht vervalt bij de invoering van passend onderwijs. Dan gaat de school namelijk bepalen of een leerling al dan niet op een school voor (v)so wordt geplaatst. Ouders die het daar niet mee eens zijn kunnen in overleg treden met het bestuur van de school. Als dat niet tot een oplossing leidt, kunnen ouders via de rechter de beslissing van de school aanvechten. - Toewijzing extra onderwijsondersteuning In de huidige situatie hebben ouders instemmingsrecht bij de toewijzing van extra onderwijs ondersteuning aan hun kind. Dergelijke extra ondersteuning wordt nu beschreven in een handelingsplan, waar ouders hun handtekening onder moeten zetten. Bij de inwerkingtreding van passend onderwijs verdwijnt het handelingsplan en komt het ontwikkelingsperspectief ervoor in de plaats. De minister heeft aangegeven dat het ontwikkelingsperspectief iets is waarbij de professionaliteit van de school leidend is en waarbij geen toestemming van de ouders nodig is. Ouders hebben dus geen instemmingsrecht over het ontwikkelingsperspectief. Wel moet de school over het ontwikkelingsperspectief een op overeenstemming gericht overleg met de ouders voeren. Daarnaast geeft het samenwerkingsverband aan wat de rechten en plichten zijn van ouders in het proces van ondersteuning toewijzen rondom individuele leerlingen. Er is een wetsvoorstel in behandeling waardoor ouders instemmingsrecht zouden hebben op het handelingsdeel van het ontwikkelingsperspectief mocht hun kind in aanmerking komen voor extra ondersteuning. De aanvraag bij het samenwerkingsverband voor extra ondersteuning of een Toelaatbaarheid verklaring gebeurt door de school. Dit is een wijziging ten opzichte van de huidige situatie waarin ouders degenen zijn die een indicatie aanvragen bij het REC.


Pagina 20 van 28

Relevante wet- en regelgeving rond geschillen is ook opgenomen in paragraaf 6.5 geschillenregeling.

5.3.2 Ouders en medezeggenschap. Deze paragraaf behandelt de formele samenwerking tussen ouders en school: de medezeggenschap. Hier wordt volstaan met de opmerking dat ouders op twee manieren inspraak hebben op de wijze waarop het samenwerkingsverband is vormgegeven: 1. via het adviesrecht dat de Medezeggenschapsraad van een individuele school heeft op het schoolondersteuningsprofiel; 2. via deelname in de ondersteuningsplanraad van het samenwerkingsverband. Voor de medezeggenschapsorganen geldt bespreekrecht, informatierecht en adviesrecht. Voor meer informatie daaromtrent verwijzen wij naar het Steunpunt Medezeggenschap Passend Onderwijs (http://www.medezeggenschap-passendonderwijs.nl).


Pagina 21 van 28

Hoofdstuk 6 Organisatie van het samenwerkingsverband In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe het samenwerkingsverband organisatorisch is ingericht. In de inleidende paragraaf wordt geschetst hoe het samenwerkingsverband de formele inrichting laat samenhangen met haar beoogde, inhoudelijke doelstellingen.

6.1 Bestuurlijke uitgangspunten. De stuurgroep baseert de organisatie van het samenwerkingsverband op drie uitgangspunten: - De organisatie biedt de mogelijkheid voor de inrichting van een slagvaardig bestuur, een grote betrokkenheid bij de dagelijkse werkzaamheden en het op efficiënte wijze behalen van de statutaire doelstellingen. - De organisatie moet de principes van governance weerspiegelen. - De organisatie moet waarborgen dat de interne en externe communicatie transparant, zorgvuldig en optimaal kan verlopen.

6.2 Inrichting van de organisatie. De stuurgroep heeft als rechtspersoon gekozen voor de stichtingsvorm. Het stichtingsbestuur is formeel op 1 november 2013 in werking getreden. Daarmee heeft het nieuwe bestuur de regievoering van de implementatiefase overgenomen van de stuurgroep. In het stichtingsbestuur heeft elke aangeslotene (9 besturen) een vertegenwoordiger. Onder het bestuur opereert een DB met 3 leden (2 bao en 1 SO) dat de coördinator met gemandateerde taken aanstuurt. Het dagelijks bestuur bereidt besluiten voor de bestuursvergadering en voert deze uit. Het DB onderhoudt de relaties met de OPR. Het DB en de coördinator worden ondersteund door enige vorm van staf. Het bestuur met in totaal 9 zetels behoudt de zeggenschap over alle relevante en statutair te bepalen zaken. Er zal een Raad van Toezicht komen waarin externen zitting hebben. Daarmee voldoet het bestuur aan de waarborgen van governance en voert de stichting de artikelen 17a, 17b, 17c van de WPO uit. Respectievelijk Scheiding toezicht en bestuur, Intern toezicht en Inhoud intern toezicht. De bestuursbasis (Bestuur/ DB/ Coördinator/ OPR/ Rv T/ staf) wordt aangevuld met diverse gremia die voor het goed functioneren van het samenwerkingsverband van belang zijn. 1. Het directeurenoverleg. Het directeurenoverleg wordt gevormd door alle directeuren van de aangesloten scholen. Dit overleg vindt tenminste 4 keer per schooljaar plaats. Tijdens dit overleg staat centraal de informatievoorziening en het stimuleren tot samenwerking. Het samenstellen van de agenda en de leiding van de vergadering valt onder de verantwoordelijkheid van de coördinator. De bekostiging valt onder het samenwerkingsverband. 2. Het IB- netwerk/ kenniskringen. Onder het motto “leren van elkaar” worden groepen gevormd op basis van de onderwijs- en ondersteuningsontwikkelingen die spelen op de aangesloten scholen. Personeel van de cluster 3 en 4 scholen nemen deel aan de overleggen. De groepen zijn samengesteld op basis van de bestuurssamenstellingen. De besturen bepalen de samenstelling van de groepen. De éénpitters sluiten aan bij de groepen die het dichtst bij hun ontwikkelingen liggen. De organisatie van de bijeenkomsten ligt bij de groepen zelf. De coördinator kan deelnemen aan de bijeenkomsten. De bekostiging valt onder verantwoordelijkheid van de individuele besturen. 3. De klankbordgroep. De klankbordgroep vormt de spiegel van het samenwerkingsverband. De coördinator initieert en leidt het overleg. Centraal staat het initiëren van nieuw beleid en het terugontvangen van effecten ingevoerd beleid. De klankbordgroep bestaat uit een aantal directeuren, afkomstig van scholen van (speciaal) basisonderwijs en speciaal onderwijs. De samenstelling van deze groep vormt een afspiegeling van de bestuursomvang. Zitting nemen: Drie directeuren van Lowys Porquin Stichting Twee directeuren van Samen Onderwijs Maken Twee directeuren van Algemeen Bijzonder Basis Onderwijs Een directeur op voordracht van de besturen Stichting Islamitisch Primair Onderwijs, Stichting Nederlands Hervormd Weeshuis van Steenbergen en Kruisland en Stichting Kruislandse scholen Een directeur op voordracht van Katholiek Primair Onderwijs, Schoolbestuur RK Mytylschool, Koraalgroep Het Driespan.


Pagina 22 van 28

4. Virtual learning community. (VLC) De VLC vormt een digitaal platform waarin sleutelfiguren binnen de ondersteuning een rol spelen. Te denken valt aan orthopedagogen, ambulant begeleiders, experts uit de clusters, intern begeleiders, diagnostiek, schoolmaatschappelijk werk, de CJG’s. Binnen de VLC kunnen intern egeleiders terecht voor alle informatie die nodig is om op adequate wijze diverse vormen van eerling besprekingen te kunnen houden. Centraal staat het verkrijgen van effectieve informatie, ericht op handelingsgerichte ondersteuning en dat op een directe wijze. De coördinator is moderator van de VLC. Hij bewaakt de inhoudelijke kwaliteit, analyseert de inhoud en vertaalt dit naar activiteiten op het niveau van het samenwerkingsverband. De vaste kosten voor de instandhouding van de VLC worden gedragen door het samenwerkingsverband. De variabele kosten worden door de deelnemende scholen gedragen. 5. Het deskundigenpanel. Het deskundigenpanel bestaat uit een vast lid, een orthopedagoog conform de AMvB van de minister en een wisselend deskundige. Het deskundigenpanel is bevoegd en heeft tot taak het afgeven van een toelaatbaarheid verklaring inzake plaatsing van een leerling op een speciale basisschool dan wel op een school voor speciaal onderwijs, cluster 3 of 4. Daarnaast beslist het deskundigenpanel over het uitvoeren van de arrangementen in de breedteondersteuning. De coördinator voert overleg met het panel als onderdeel van het kwaliteitsbeleid binnen het samenwerkingsverband. 6. Trajectbegeleiding. De trajectbegeleiders spelen een hoofdrol bij het samenstellen van een arrangementsadvies in de breedteen diepteondersteuning. Zie hoofdstuk 4.5.4.1 Als we de bestuursbasis aanvullen met bovenstaande onderdelen van de organisatie komen we tot het volgende organisatieschema:


Pagina 23 van 28

6.3 Ondersteuningsplanraad. In deze paragraaf wordt ingegaan op de formele vormen van medezeggenschap die er binnen het samenwerkingsverband bestaan. Dit betreft de ondersteuningsplanraad van het samenwerkingsverband. Het samenwerkingsverband beschikt over een ondersteuningsplanraad. De raad bestaat uit maximaal 18 personen, 9 ouders en 9 personeelsleden. De leden zijn, conform de wettelijke bepalingen, afgevaardigd door de medezeggenschapsraden. De medezeggenschapsraden hebben de afvaardiging overgedragen aan de GMR-en van de besturen die daarover beschikken. De MR-en van de éénpitters heb ben de afvaardiging individueel bepaald. De werkzaamheden van de ondersteuningsplanraad worden uitgevoerd onder de bepalingen van het vastgestelde medezeggenschapsstatuut en OPR- reglement. Het medezeggenschapsstatuut en OPRreglement zijn te vinden op de website van het samenwerkingsverband. De OPR is bevoegd en heeft tot taak instemming te verlenen aan het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband.

6.4 Personeel. Het samenwerkingsverband heeft geen personeel in dienst. De coördinator en leden van de staf voeren de werkzaamheden uit op basis van detachering.

6.4.1 Tripartiete overeenkomst. Het bestuur hecht eraan de expertise binnen het speciaal onderwijs effectief in te zetten in het samenwerkingsverband. Het bestuur voert derhalve de bepalingen uit de tripartiete overeenkomst loyaal uit. Deze bepalingen hebben betrekking op het personeel van de clusters 3 en 4.

6.5 Geschillenregeling. Deze paragraaf beschrijft de wijze waarop het samenwerkingsverband met geschillen omgaat. Een geschil is daarmee breed gedefinieerd en zowel ouders, scholen, besturen als het samenwerkingsverband zelf kunnen in een geschil een partij zijn. Het samenwerkingsverband stelt zich op het standpunt dat ingezet moet worden op het voorkómen van geschillen en gerechtelijke procedures. Het is echter niet uit te sluiten dat er geschillen kunnen ontstaan. In geval van geschillen zijn alle stakeholders binnen het samenwerkingsverband in de gelegenheid het geschil voor te leggen aan de tijdelijke geschillencommissie. Voor nadere informatie verwijzen wij naar http://www.geschillenpassendonderwijs.nl/procedures.

6.6 Gemeenten en ketenpartners. In deze paragraaf worden de samenwerkingspartners van het samenwerkingsverband genoemd. Dit zijn de gemeenten waarbinnen het samenwerkingsverband opereert, maar ook andere ketenpartners als het speciaal onderwijs cluster 1 en 2. Samenwerkingsverbanden en gemeente(n) zijn wettelijk verplicht op overeenstemming gericht overleg met elkaar te voeren over zowel het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband als over het beleidsplan met betrekking tot de zorg voor jeugd van de gemeente(n). Binnen de gemeenten van het samenwerkingsverband en het bestuur is overeengekomen dit OGOO te voeren binnen de Regionale Educatieve Agenda, de zgn. REA. De uitvoering van REA vindt plaats op basis van de modelprocedure die voor dit overleg is opgesteld. Voor de concrete afspraken tussen samenwerkingsverband, samenwerkingsverband(en) VO, gemeenten en ketenpartners wordt hier verwezen naar hoofdstuk 7.


Pagina 24 van 28

Hoofdstuk 7 Passend onderwijs in relatie tot gemeentelijk beleid In dit hoofdstuk wordt de verbinding gelegd tussen de taken van het samenwerkingsverband en de taken van de gemeente(n). Dat gaat in het kader van passend onderwijs om jeugdhulp (deze term omvat de huidige gemeentelijke voorzieningen als schoolmaatschappelijk werk en jeugdgezondheidszorg, maar ook voorzieningen die nu jeugdzorg worden genoemd, zoals de jeugdGGZ. Tijdens een startconferentie is ingezoomd op 7 bouwstenen voor samenwerking en afstemming tussen samenwerkingsverbanden in het onderwijs en de vier gemeenten. De werkgroep ZIOS(Zorg In en Om de School) heeft deze informatie vertaald in een verbinding tussen het ondersteuningsplan en de jeugdzorg,, het leerlingenvervoer, de leerplicht en de onderwijshuisvesting. De titel “de samenhang tussen de stelsels Passend onderwijs en Jeugdzorg “ staat voor de beschrijving van de relatie tussen de gemeenten Bergen op Zoom, Woensdrecht, Tholen en Steenbergen en de samenwerkingsverbanden passend onderwijs voor PO en VO. De paragrafen binnen dit hoofdstuk van het ondersteuningsplan zijn daarmee van toepassing op alle locaties binnen het basis- en voortgezet onderwijs binnen onze regio passend onderwijs. Met de gemeenten Steenbergen, Bergen op Zoom, Woensdrecht en Tholen is over deze hoofdstukken OOGO gevoerd. Wij verwijzen naar de bijlagen: - 10.5 De samenhang tussen de stelsels Passend onderwijs en Jeugdzorg - 10.6 Reglement Geschillencommissie OOGO


Pagina 25 van 28

Hoofdstuk 8 Kwaliteitsontwikkeling In dit hoofdstuk wordt verwoord op welke wijze het samenwerkingsverband de ontwikkeling van de kwaliteitszorg vorm zal geven en welke resultaten worden gezien als succesfactoren. Resultaten of prestatie-indicatoren hangen deels samenhangen met de intenties van de wet (zoals bijvoorbeeld afname van aantal thuiszitters en afname van bureaucratische processen) en deels met de speerpunten van het eigen beleid (bijvoorbeeld de middelen die beschikbaar zijn voor primaire processen in de basisondersteuning of de afname van verwijzingen).

8.1 Monitoring en evaluatie Goede monitoring ondersteunt de sturing (management- of stuurinformatie op korte termijn), de beleidsevaluatie (op langere termijn) en vereenvoudigt de verantwoording achteraf. Hier beschrijft het samenwerkingsverband welke gegevens essentieel zijn voor het samenwerkingsverband om bij te houden als het gaat om sturing, evaluatie en verantwoording. 1. Financiën. De financiële processen worden door Dyade onderwijsbureau uitgevoerd. Dit geldt tevens voor het uitvoeren van de interne controle. Monitoren van exploitatie in relatie tot de begroting. 2. Kernprocessen: toewijzen extra ondersteuning. Het samenwerkingsverband houdt toezicht op processen en resultaten in het kader van de breedte en diepteondersteuning. Het betreft het handhaven van de doorlooptijden, de zorgvuldigheid van de besluitvorming. 3. Dekkend aanbod van voorzieningen. Het samenwerkingsverband registreert de verplaatsingen van leerlingen en monitort zo of alle leerlingen in de regio ook daadwerkelijk in de regio worden opgevangen. 4. Aantal thuiszitters. Het samenwerkingsverband heeft afspraken gemaakt met directies van scholen en leerplichtambtenaren van de drie gemeenten inzake de registratie van thuiszitters. Wij verwijzen naar de bijlage “beleid inzake thuiszitters”.(nog vast te stellen) 5. Onderwijskundige resultaten. De besturen zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs. De besturen zijn tevens verantwoordelijk voor kwaliteitsverantwoording aan het samenwerkingsverband. Daarnaast beschrijft dit hoofdstuk hoe vaak, op welke wijze en door wie deze gegevens gegenereerd worden en hoe dat (instrumenteel) vorm krijgt, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van een 'dashboard' van het samenwerkingsverband. Een systeem van kwaliteitsbewaking is in ontwikkeling.

8.2 Planning- & Controlcyclus. In deze paragraaf wordt verwoord op welke wijze checks and balances zijn belegd in de driehoek management, bestuur en toezicht. Het samenwerkingsverband is een gecentraliseerd samenwerkingsverband. Met name de voorzieningen binnen de breedteondersteuning vallen onder centrale regie. In de planning- & control cyclus wordt de relatie tussen bestuur en Raad van Toezicht opgenomen. Op dit moment wordt gewerkt aan de inrichting van de Raad van Toezicht, alsmede de inrichting van de financiële administratie. Op een later tijdstip zal de P&C- cyclus worden uitgewerkt.

8.3 Verantwoording van beleid, resultaten en de verantwoording van middelen. Naast de horizontale en verticale verantwoording die ook schoolbesturen kennen (met jaarverslag en jaarrekening) zal het samenwerkingsverband ook een uitgebreidere interne verantwoording kennen (naar de deelnemende schoolbesturen) en een lijst van stakeholders (waaronder bijvoorbeeld de gemeenten waarmee OOGO wordt gevoerd). Het format waarbinnen de verantwoording zal plaatsvinden zal binnen afzienbare tijd ontwikkeld worden en in de publicatieprocedure worden opgenomen.


Pagina 26 van 28

Hoofdstuk 9 Financiën In dit hoofdstuk geeft het samenwerkingsverband aan hoe zij haar financiën heeft georganiseerd. In paragraaf 9.1 beschrijft het samenwerkingsverband welk allocatiemodel zij gebruikt (wat gaat er naar de scholen, wat wordt bovenschools ingezet). In paragraaf 9.2 neemt het samenwerkingsverband haar meerjarenbegroting op.

9.1 Allocatiemodel. In deze paragraaf beschrijft het samenwerkingsverband hoe zij de verdeling besteding en toewijzing van ondersteuningsmiddelen financieel heeft ingericht. Het gaat daarbij hoofdzakelijk om het 'allocatiemodel' van ondersteuningsmiddelen. Aandachtspunten die daarbij een rol spelen, zijn: - Hoe gaat het samenwerkingsverband financieel om met rechtstreekse instroom in het (voortgezet) speciaal onderwijs? (Zie hoofdstuk 4.4.5) - Hoe gaat het samenwerkingsverband financieel om met tussentijdse instroom in het speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs? - Leerlingen die tussentijds moeten instromen in het speciaal basisonderwijs of special onderwijs volgen de procedure van het samenwerkingsverband teneinde een toelaatbaarheid verklaring te krijgen. - Zet het samenwerkingsverband in de besteding van haar ondersteuningsmiddelen vooral in op preventie en expertise in de school, op tussenvoorzieningen, of op lesplaatsen sbao/(v)so? Het samenwerkingsverband zet in de besteding van de ondersteuningsmiddelen in op voorzieningen in de basis- en breedteondersteuning. Dit vloeit logischerwijs voort uit de visie: regulier waar het kan en speciaal als het niet mogelijk is. Voor wat betreft een overzicht van de personeelskosten, de overheadkosten en de verdeling van de middelen over de besturen verwijzen wij naar de financiële bijlage 10.2.

9.2 Meerjarenbegroting In deze paragraaf plaatst het samenwerkingsverband haar meerjarenbegroting. In deze meerjarenbegroting geeft zij een gedetailleerd inzicht in de te verwachten inkomsten en uitgaven in de loop van de planperiode waar het betreffende ondersteuningsplan betrekking op heeft. Onder inkomsten wordt in ieder geval verstaan: - Rijksinkomsten lichte ondersteuning (voormalig WSNS). - Rijksinkomsten zware ondersteuning. - Inkomsten in het kader van schoolmaatschappelijk werk die door het samenwerkingsverband ingezet worden. - Correctie in de inkomsten als gevolg van de verevening. - Inkomsten uit grensverkeer. - Inzet middelen vanuit gemeentelijke begroting indien van toepassing. - Eventuele schenkingen/giften. Onder uitgaven wordt in ieder geval verstaan: - Overheadkosten: bestuur, directie, commissies. - Kosten lesplekken Sbo en (V)SOcluster 3 en 4. - Kosten onderwijs ondersteuningsvoorzieningen in standgehouden door of medegefinancierd door het samenwerkingsverband. - Kosten voor arrangementen extra ondersteuning. - Kosten voor basisondersteuning. - Uitgaven schoolmaatschappelijk werk. - Kosten uitgaand grensverkeer. Voor detaillering verwijzen wij naar de financiële bijlagen 10.2 en 10.3 Toelichting hierbij: In de bijlagen wordt gesproken over lichte en zware ondersteuning. Het ministerie heeft en scheiding aangebracht in geldstromen. Lichte ondersteuning zijn de middelen vergelijkbaar met die van WSNS. De middelen zware ondersteuning betreffen de middelen voor de breedteen diepteondersteuning. Bijlage 10.2 bevat de gespecificeerde begrotingsgegevens per schooljaar. Bijlage 10.3 bevat een samenvatting van de begroting per kalenderjaar.


Pagina 27 van 28

Hoofdstuk 10 Bijlagen De bijlagensectie van het ondersteuningsplan omvat documenten en aanvullingen waarnaar in het ROP wordt verwezen. Zij maken een onlosmakelijk deel uit van het ROP. De bijlagensectie omvat de volgende bijlagen: 10.1 Overzicht deelnemende scholen en schoolbesturen. 10.2 Begroting personeel samenwerkingsverband. 10.3 Begroting samenwerkingsverband. 10.4 Communicatieplan. 10.4 Contactgegevens samenwerkingsverband. 10.5 De samenhang tussen de stelsels Passend onderwijs en Jeugdzorg. 10.6 Reglement Geschillencommissie OOGO. 10.7 Verklarende woordenlijst.


Pagina 28 van 28

Bijlage 10.1 Deelnemende besturen Overzicht van deelnemende scholen (inclusief nevenvestigingen en dislocaties) en schoolbesturen. Eventueel aangevuld met contactgegevens. Schoolbesturen Primair Onderwijs en Speciaal Onderwijs: Lowys Porquinstichting Postbus 543, 4600 AM te Bergen op Zoom • De Open Hof • Ste. Marie • Het Palet • Op Dreef • Fatima • De Wegwijzer • Merijntje • De Springplank • Gummarus • Petrus & Paulus • Het Kompas • De Poorte • De Meulenrakkers • Pius X • Maria Regina • De Borghoek • Groen van Prinsterer • De Biezenhof • Anton van Duinkerken • De Stappen • De Toermalijn • Klim-Op • St. Maarten • De Welle • Sancta Maria • Octopus • Marco Polo • De Grebbe • Lodijke • SBO De Driemaster • St. Anthonius (Deze school behoort niet tot het samenwerkingsverband Brabantse Wal) • Het Kwadrant (Deze school behoort tot het voortgezet onderwijs) Stichting SOM Postbus 18010, 4601 ZA te Bergen op Zoom • De Regenboog • De Noordster • De Kreek • De Dobbelsteen Stichting Abbo Postbus 648, 4600 AP te Bergen op Zoom • De Rode Schouw • 1ste Montessorischool • De Aanloop • School Oost • De Krabbenkooi Stichting Islamitisch Primair Onderwijs Hooilaan 1, 4816 EM te Breda • El Feth

Stichting Nederlands Hervormd Weeshuis van Steenbergen en Kruisland. Postbus 30, 4650 AA te Steenbergen • De Nieuwe Veste Stichting Kruislandse scholen. Grote Tiende 27, 4756 CD, te Kruisland • De Zonneberg Katholiek Primair Onderwijs. Rector Hellemonsstraat 1b te 4702 RG Roosendaal • De Kameleon, cluster 3 Schoolbestuur RK Mytylschool. Gezellelaan 13 te 4707 CC Roosendaal • R.K. Mytylschool, cluster 3 Koraalgroep Het Driespan. Valkstraat 14 te 6135 GC Sittard • De Kornalijn, cluster 4

Bijlage 10.2 begroting personeel samenwerkingsverband


Pagina 2 van 28


Pagina 3 van 28


Pagina 4 van 28

Bijlage 10.3 begroting samenwerkingsverband


Pagina 5 van 28


Pagina 6 van 28

Bijlage 10.4 Communicatieplan

Communicatieplan. Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Brabantse Wal.

Inleiding. Het communicatieplan heeft betrekking op alle geledingen binnen het samenwerkingsverband passend onderwijs Brabantse Wal. Het communicatieplan heeft tot doel, de zorgvuldigheid van de communicatie, zowel intern als extern te garanderen. Daarnaast beoogt het plan tevens de verantwoordelijkheid voor de communicatie aan de diverse participanten transparant te regelen.

De communicatie binnen het samenwerkingsverband passend onderwijs i.o. heeft betrekking op ontwikkeling en implementatie van beleid voortvloeiend uit de wetgeving inzake passend onderwijs. Het voorliggende communicatieplan vervangt versie 3 dat gebaseerd was op de situatie dat twee samenwerkingsverbanden naast elkaar bestonden. Het WSNS samenwerkingsverband FZPO en SWV passend onderwijs 30-01 in oprichting. Het SWV FZPO zal na 1 augustus 2014 worden opgeheven. Het communicatieplan versie 4 heeft betrekking op het SWV passend onderwijs Brabantse Wal dat op 1 november 2013 formeel is opgericht. Opbouw van de notitie: Het plan start met het maken van een analyse van passend onderwijs om daarna de communicatiedoelen aan te geven. Vervolgens worden de doelgroepen vastgesteld en wordt het plan afgesloten met de verantwoordelijkheden binnen de communicatie in het samenwerkingsverband.

Passend onderwijs, analyse. Het onderwijs staat met de invoering van passend onderwijs voor een ingrijpende operatie: de volledige ondersteuningstoewijzing, voorheen verzorgd door externe bureaus, wordt vanaf 1 augustus 2014 onder verantwoordelijkheid van de samenwerkingsverbanden gebracht. Binnen dit kader is het voor het onderwijs de belangrijkste opdracht om leerlingen waar mogelijk integraal op te vangen binnen de eigen sociale context,( het geheel van sociale verbanden waarbinnen een kind opgroeit) maar speciaal waar dit niet anders kan. Dit betekent voor de scholen een doorontwikkeling van het tot op heden gevoerde beleid binnen WSNS. Voor het samenwerkingsverband liggen er ingewikkelde opdrachten op de terreinen bestuurlijk/ organisatorisch, onderwijsinhoudelijk en financieel. In alle gevallen zullen de ontwikkelingen raken aan diverse belangen van de participanten. Het is derhalve in ieders belang te zorgen voor een volledige, effectieve en transparante communicatie. En dat vanuit de gedachte, dat goed geïnformeerde mensen betrokken mensen zullen zijn, dan wel worden. Het invoeringstraject passend onderwijs kent een aantal belangrijke ijkpunten: 1 november 2013: formele oprichting swv passend onderwijs. 1 augustus 2014: de zorgplicht is van kracht. Eerste stap inzake implementatie nieuwe financiële systematiek. In de aanloop naar 2014 is beleid ontwikkeld dat een impact heeft op de scholen. Het zal niet alleen een vergroting van de deskundigheid van de uitvoerenden vragen, maar voor het welslagen van de operatie ook deels een wijziging van de mindset: van medisch denken naar oplossingsgericht denken. Om die reden is het van belang tussentijds zorgvuldig te communiceren met het veld. Communicatie heeft hier tot doel het bewerkstelligen van draagvlak, commitment. Communicatiedoel. Zoals eerder aangegeven beoogt het communicatieplan ervoor te zorgen dat de communicatie intern en extern zorgvuldig, volledig en transparant, onder eenduidig geregelde verantwoordelijkheid, gericht op het bereiken van commitment plaatsvindt, om zo uitvoering te kunnen geven aan ontwikkelde visies. De doelen die we ons stellen inzake de communicatie kunnen we als volgt formuleren: 1. Het informeren van alle betrokkenen omtrent regelgeving, vastgesteld beleid en de wijze waarop implementatie zal plaatsvinden. 2. De verschillende doelgroepen, participanten nemen actief deel aan het gehele traject inzake ontwikkeling en implementatie van passend onderwijs. 3. Alle betrokkenen zijn bereid de visie van passend onderwijs te omarmen en zijn bereid de praktische invullingen vorm en inhoud te geven, ieder op zijn/ haar werkgebied. Wat zien we betrokkenen doen bij het behalen van deze doelstellingen? Idealiter zien we bij de beleidsmakers en uitvoerders - een positieve, pro- actieve werkhouding - een gemeenschappelijke grondhouding met maar één doel voor ogen: het belang van de leerling en de ouders - een loyale, adequate en stipte uitvoering van de beleidsafspraken - een open onderlinge communicatie waarbij verworvenheden worden gedeeld en weerstanden met elkaar en in elkaars belang worden getackeld.

Doelgroepen. De invoering van passend onderwijs werkt door bij veel professionals en wel op verschillende werkplekken: het werk in de klas, het leiding geven aan een onderwijsinrichting, het bestuurlijk werk, etc. Om een helder onderscheid te maken t.a.v. alle betrokkenen maken we een onderscheid in primaire groepen ( mensen die rechtstreeks met het beleid te maken hebben), secundaire groepen ( degenen die wel geïnformeerd worden over het traject maar (nu) niet direct betrokken zijn bij het beleid) en intermediaire groepen ( groepen of personen die ingezet kunnen worden om over het traject te communiceren). We komen tot de volgende indeling: Primaire groepen: Leerkrachten Intern begeleiders Directies/ managementteams Besturen Ouders van leerlingen Secundaire groepen: VO- scholen Voorschoolse educatie Expertise SO Ketenpartners Centra voor Jeugd en Gezin Gemeenten Onderwijsadviesdiensten Onderwijsinspectie Regionaal en landelijk georganiseerde coördinatoren Intermediaire doelgroepen: Algemeen bestuur Dagelijks bestuur Dagelijkse leiding SMV Ondersteuningsplanraad Secretariaat Communicatiestrategie. In de communicatiestrategie geven we in grote lijnen aan langs welke weg we het communicatiedoel denken te bereiken en waarom. Externe communicatie: In principe maken we gebruik van bestaande overlegvormen. Te denken valt aan de clusters (IB- netwerk), de bijeenkomsten voor intern begeleiders, het directeurenoverleg, de overlegvormen bestuur en directies zoals die georganiseerd zijn binnen de afzonderlijke besturen. Daarnaast maken we gebruik van schriftelijke vormen van communicatie: nieuwsbrieven en de website van het samenwerkingsverband. De doelgroepen worden steeds als totale groep benaderd, daar waar het gaat om voorlichting en/of discussie. Gedurende de implementatie van beleid en de monitoring ervan zijn individuele contacten mogelijk met de dagelijkse leiding van het SMV.

Interne communicatie: hier onderscheiden we overlegvormen met de aangesloten besturen en overleg met het dagelijks bestuur van het samenwerkingsverband. Daarnaast vindt overleg plaats met de in te richten klankbordgroep. (nader te regelen in de organisatienotitie)

Doelgroepen-middelenmatrix Nadat de communicatiemiddelen zijn vastgesteld, wordt de doelgroep-middelenmatrix gemaakt. Dit is een schematische weergave, waarbij de doelgroepen op de ene as en de middelen op de andere as worden weergegeven. Een middelenmatrix geeft overzichtelijk weer welke doelgroepen met welke middelen worden bereikt en waar nog eventuele 'gaten' in de communicatie zitten. De matrix wordt gebruikt om aan te geven op welke wijze, met welke middelen en door wie de communicatie wordt vormgegeven. Actor

Communicatie Middel(en)

Leerkrachten

Schoolinterne overlegorganen.

X

X

Intern begeleiders

Nieuwsbrief Website Ib-middagen Clusters Dopovergaderingen Nieuwsbrief Website IB- bijeenkomsten Studiedagen .

X

X

X

X

X

Bestuurs vergadering. Incidentele deelname WOZvergadering. Bestuur interne overlegorganen. LEA/ REA.

X

X

Ouders

Website Schooldirecties Directie SWV

X

X

Voortgezet onderwijs.

Schooldirecties Directie SWV Webiste

X

X

Kinderopvang. SO expertise

Website. Begeleidingstrajec ten. Overleg dir. SWV. School interne overlegorganen.

X X

X X

X X

X

X

X

Schooldirectie

Schoolbesturen

Ketenpartners

Lkrn

IB. Dir School . besturen X

Ouders

VO

K S(B)O Keten O partrners

Gemeen Advies ten diensten

Inspec tie

Dirn. SW V

Bestuur swv

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

DB swv

Dir swv

Secre tariaat swv

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

X X

X X

X X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

OPR

X X

X X

X

X

IB- middagen. Gemeenten

LEA/REA

Adviesdiensten

School interne overlegorganen. Bezoeken SWV Schr. correspondentie. Landelijk en lokaal overleg. Bestuurs vergadering. Bestuur interne overlegorganen. LEA/ REA.

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Dagelijks Bestuur

Bestuurs vergadering. Bestuur interne overlegorganen. LEA/ REA.

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Directeur SWV

Bestuurs vergaderingen. Nieuwsbrief Website IBbijeenkomsten. Studiedagen. Website. Schrift. Correspondentie. Overleg dir. Swv en DB.

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Onderwijsinspe ctie Directeuren SWV Bestuur SWV

Secretariaat SWV OPR

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Verantwoordelijkheid binnen de communicatie. Soorten informatie: Het swv ontvangt dagelijks informatie vanuit een veelheid aan organisaties. Veel materiaal is nodig ter informatie inzake de onderwerpen waar het swv mee te maken heeft. Daarnaast vormt veel materiaal aanleiding tot bestuurlijk overleg, hetgeen resulteert in beleidsbeslissingen. En dit leidt weer tot communicatie- activiteiten naar alle betrokkenen binnen het verband. De uitgaande informatie kunnen we als volgt onderscheiden: -

-

Taakinformatie: de informatie die betrokkenen nodig hebben om de werkzaakheden te kunnen verrichten. Beleidsinformatie: de informatie over het beleid van de organisatie. Niet alleen wat het beleid is of het mededelen van beleidsbeslissingen, maar vooral ook het informeren over het waarom daarvan. Motiverende informatie: dit is informatie die nodig is om een positief werkklimaat te realiseren en te behouden. Vaak valt de inhoud van de informatie samen met andere soorten informatie.

Doorzettingsmacht. Besturen zijn beslissers met doorzettingsmacht. Het communiceren van inhouden die betrekking hebben op regelgeving en daarmee verplichte uitvoering verlangt, verloopt via de besturen. Dit heeft tot gevolg dat met name beleidsinformatie altijd via de besturen wordt gecommuniceerd met het werkveld. De besturen hanteren daartoe de intern georganiseerde communicatielijnen. De taak- en motiverende informatie, informatie op het operationele niveau zal veelal lopen via de directeur, in samenwerking met het secretariaat. In beslisprocedures standaard wordt standaard genomen wie verantwoordelijk is voor de communicatie met belanghebbenden én de wijze waarop dit zal geschieden.

Bijlage 10.5 Contactgegevens samenwerkingsverband. Stichting passend onderwijs Brabantse Wal. Samenwerkingsverband primair passend onderwijs regio Bergen op Zoom. Secretariaat: Mevr. A. Walraven Marslaan 1 4624 CT Bergen op Zoom. Tel. 0164-237557 [email protected] Coördinator: A.J.G. Rijk Marslaan 1 4624 CT Bergen op Zoom. Tel. 0164-237557 Mobiel 06-20727321 [email protected] Trajectbegeleider: Ondersteuningsplan Raad (OPR) e-mailadres: [email protected]

Bijlage 10.6 De samenhang tussen de stelsels Passend onderwijs en Jeugdzorg. 1. Inleiding De knelpunten in de jeugdzorg en de onderwijsondersteuning zijn vergelijkbaar. Voor een deel betreft het ook steeds dezelfde kinderen en gezinnen. Voor beide sectoren is een beweging naar de voorkant gewenst: zorg en ondersteuning zoveel mogelijk in de directe leefomgeving van jeugdigen en ouders organiseren, versterking van eigen kracht en ondersteuning van beroepsopvoeders. Met de decentralisatie van de jeugdzorg en passend onderwijs krijgen gemeenten, schoolbesturen en (jeugd)zorginstellingen de taak een samenhangende zorgen begeleidingsstructuur te realiseren die goed aansluit op de basisvoorzieningen waar jeugdigen en ouders gebruik van maken. In de tijd gezien lopen beide transities, passend onderwijs en jeugdzorg niet parallel. Passend onderwijs wordt effectief ingevoerd per 1 augustus 2014, terwijl de transitie jeugdzorg zijn beslag krijgt per 1 augustus 2015. 2. Uitgangspunten Vertegenwoordigers van de voorschoolse voorzieningen, (speciaal)basisonderwijs, voortgezet onderwijs, (Voortgezet) Speciaal Onderwijs en MBO, de gemeenten en CJG’s uit Bergen op Zoom, Steenbergen, Woensdrecht en Tholen onderschrijven de volgende uitgangspunten onder het motto: Duurzaam verbinden.

Organiseer ondersteuning en zorg in een vertrouwde omgeving waarin ouders, leerlingen en beroepsopvoeders elkaar ontmoeten. Vanuit deze ontmoeting wordt op een professionele manier de eigen kracht van jeugdigen en/of de ouders versterkt of geschakeld naar een adequate, ontschotte ondersteuning of zorg op basis van “één kind, één gezin, één plan”.

Deze ondersteuning kan slechts worden gerealiseerd wanneer sprake is van een structurele en duurzame samenwerking van partners, krachten worden gebundeld en wordt gewerkt op basis van 3. Bouwstenen warme overdracht. Tijdens een startconferentie is ingezoomd op 7 bouwstenen voor samenwerking en afstemming tussen samenwerkingsverbanden in het onderwijs en de vier gemeenten. De werkgroep ZIOS heeft deze informatie vertaald in een aansluiting tussen het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband en de jeugdzorg en, in relatie tot passend onderwijs, het leerlingenvervoer, de leerplicht en de onderwijshuisvesting. De titel “de samenhang tussen de stelsels Passend onderwijs en Jeugdzorg “ staat voor de beschrijving van de relatie tussen de gemeenten Bergen op Zoom, Woensdrecht, Tholen en Steenbergen en de samenwerkingsverbanden passend onderwijs voor PO en VO. De paragrafen binnen dit hoofdstuk van het ondersteuningsplan zijn daarmee van toepassing op alle locaties binnen het basis- en voortgezet onderwijs binnen onze regio passend onderwijs. Met de gemeenten Steenbergen, Bergen op Zoom, Woensdrecht en Tholen is over deze hoofdstukken OOGO gevoerd.

4. Van 1990 naar 2020, het beeld. Opbrengst startconferentie Het is 1990 In mijn groep zit Kees. Kees vertoont agressief gedrag en heeft forse taalproblemen. De ouders van Kees hebben tijdens een 10 minutengesprek over het rapport aangegeven dat ze thuis met de rug tegen de muur staan; Kees luistert niet en gaat gewoon zijn eigen gang. De ouders hebben van bureau Taal gehoord en hebben daar een afspraak gemaakt voor een onderzoek naar dyslexie. Ouders betalen dit zelf. Kees wordt door mijn schooldirecteur aangemeld bij de schoolbegeleidingsdienst. Die stuurt een orthopedagoog die met Kees een morgen werkt in de spreekkamer. In mijn klas en op de speelplaats wordt hij ’s middags een uur geobserveerd. Na een aantal weken krijgen we een uitgebreid verslag van de schoolbegeleidingsdienst en via ouders een nog uitgebreider verslag van bureau Taal. Uit beide onderzoeken blijkt Kees over een dysharmonisch intelligentieprofiel te beschikken. Volgens de schoolbegeleidingsdienst heeft Kees een lage frustratiedrempel en zijn er symptomen van ADHD. Het verslag eindigt met aanbevelingen dat ik Kees veel structuur moet bieden, naast warmte en hartelijkheid. Ouders worden doorverwezen naar het Riagg. Bureau Taal heeft dyslexie vastgesteld en stelt voor dat ik een remediaal programma moet proberen uit te voeren. In beide dossiers wordt voorgesteld de resultaten over een half jaar te evalueren. We bespreken de bevindingen door met de ouders. Ouders hebben inmiddels een privé remedial teacher ingeschakeld. Ook zullen zij een afspraak maken met het Riagg. Ik probeer er het beste van te maken en ga over tot de orde van de dag. Het is 2020 In mijn groep zit Kees. Kees vertoont agressief gedrag en heeft forse taalproblemen. We hebben in het verleden met ons team en de ouders al extra aandacht gegeven aan Kees. Hij heeft een eigen leerlijn voor lezen en spelling. In de klas hanteren we de stop-doe-denk methode. De ontwikkelingen van Kees worden maandelijks besproken met intern begeleider of in de begeleidingscommissie. Thuis wordt Kees drie keer per week geholpen bij het lezen van korte verhalen. De ontwikkeling van het gedrag baart ons zorgen. We hebben een ZAT vergadering belegd met onze interne begeleider, de schoolpsycholoog, schoolmaatschappelijk werk, jeugdarts en de ouders. In dat overleg bleek dat er buiten de school ook problemen speelden. Kees is thuis moeilijk corrigeerbaar heeft geen vriendjes, zit op geen enkele club en hij wordt in de buurt gepest. Ook bleken er relationele spanningen tussen de overigens zeer betrokken ouders. We zagen een jongen die steeds meer klem zat met zijn gevoelens. Dat leidde tot onrust, concentratieproblemen en oppositioneel gedrag. Kees zelf wilde graag vriendjes en baalde van de ruzies. Ouders wilden met zichzelf en Kees thuis aan de slag. Onze schoolmaatschappelijke werker heeft met ouders een afspraak gemaakt. Het eerste huisbezoek was laagdrempelig omdat ze de maatschappelijk werker van school kenden. Besloten werd dat er meer tijd aan wandelen in de natuur werd besteed, samen met vader en Kees werd lid van een sportclub: Pencak Silat een oosterse sier-vechtsport, waarbij beheersing en het vermijden van fysiek contact centraal staat. Ik ben met Kees samen gaan kijken en hij zag het wel zitten. Ouders hebben op advies van de schoolmaatschappelijk werker een afspraak gemaakt met psycholoog voor de relatieproblemen. Het loopt nu een stuk beter met Kees op school, thuis en buiten. Hij heeft nu vriendjes op de sportclub. Hij is een stuk gemotiveerder waardoor hij ook beter presteert bij taal. (Bewerkte versie van “de Positieve samenwerkingsspiraal” van Rob Verstegen en Rob F öster) 2020 Het zelforganiserend vermogen van ouders en jeugd is leidend voor ons partnerschap. Samen kijken we naar de situatie. We gaan uit van mogelijkheden. Ondersteuningsbehoeften stellen we samen vast We zorgen voor snelle, passende ondersteuning en We importeren de zorg. De school heeft een belangrijke plek ingenomen in de wijk of de stad. Er zijn allerlei voorzieningen onder dat dak zoals; consultatiebureau, school, bibliotheek, zorg en adviesteams, schoolmaatschappelijke werk en GGD. Ouders en kinderen voelen zich er thuis. Het is een vertrouwde omgeving. Lief en leed wordt gedeeld. Ouders houden de regie, maar professionals blijven bij je in de buurt. We zitten als het moet samen aan tafel, trekken steeds samen op. Onderwijs en gemeenten hebben in de REA prestatieafspraken gemaakt op regionaal niveau waarbij de

Jeugdzorg volledig is ontschot. Er is een overzichtelijk jeugdzorgstelsel, transparant georganiseerd. De Schoolmaatschappelijk werkende heeft een meerwaarde bij de verbinding tussen het jeugdzorgstelsel en onderwijs. De Trajectbegeleider vormt de verbinding tussen de verschillende onderwijssystemen (VVE, basisonderwijs, voortgezet onderwijs Speciaal Onderwijs en het MBO) en onderwijsindicatieorganen. Zo kunnen we samen problemen snel herkennen en duiden, kennen wij de mensen en spreken we elkaars taal. De basisondersteuning is op elke school zodanig ingericht dat preventieve programma’s geborgd zijn binnen de structuur van de school. Voor ieder kind met behoefte aan ondersteuning of zorg is er een passende onderwijsplek. Programma’s worden uitgevoerd door professionele docenten of ondersteuners van het speciaal onderwijs of de Jeugdzorg. De rol van de IB-er of zorgcoördinator is versterkt tot het niveau van casemanager en via de schoolmaatschappelijke werkende verbonden met vrijwillige of opgelegde ondersteuning. Criteria zijn vastgelegd is een integraal vastgesteld kwaliteitskader voor jeugdzorg en onderwijs. De school is verantwoordelijk voor de ondersteuning de gemeenten voor de zorg. De zorgroute is bepaald en met elkaar vastgelegd in een visiedocument, waar alle partijen zich hebben gecommitteerd.

Uitwerking bouwstenen voor samenhang 1. Inrichting van de zorgteams/ZAT’s De ZorgAdviesTeams zitten op de grens tussen onderwijs en jeugdzorg; zorgprofessionals en scholen werken samen om problemen van jongeren vroegtijdig te signaleren, te bespreken en passende hulp in te schakelen. De scholen voor basis- en voortgezet onderwijs kennen diverse vormen van intern ondersteuningsoverleg. Hierin onderscheiden we individuele leerlingbesprekingen, groepsbesprekingen, consultatiebesprekingen en besprekingen in zorgteams. De processen en procedures rond deze besprekingen worden geregeld in het school specifiek ondersteuningsplan. Daarentegen geldt voor alle scholen dat zij beschikken over een ZorgAdviesTeam (ZAT). We spreken over een ZAT zodra de leerlingbespreking wordt uitgebreid met externe deskundigen. Een ZAT bestaat uit: - zorgcoördinator/ intern begeleider - psycholoog of orthopedagoog - schoolmaatschappelijk werkende - jeugdarts/ jeugdverpleegkundige Ouders en/of leerlingen worden betrokken dan wel uitgenodigd bij de ZAT-bespreking. Daarnaast zijn deskundigen uit het zorgnetwerk oproepbaar bij een bespreking in het ZAT zoals: - leerplichtambtenaar - politie - (Bureau) Jeugdzorg - ambulant begeleider Taken en verantwoordelijkheden van de leden van het ZAT en oproepbare deskundigen zijn door het samenwerkingsverband beschreven. De schoolmaatschappelijk werkende vormt de schakel tussen het ZAT en het CJG CJG is de toegang tot het aanbod van Jeugdzorg. De leerplichtambtenaar vormt de schakel tussen het ZAT en het Veiligheidshuis. De jeugdarts vormt de schakel tussen het ZAT en het “dossier van -9 maanden tot 23 jaar”, de huisarts en de medisch (specialistische) zorg.

Financiering. Onderwijsondersteuning. De financiering van de werkzaamheden van de zorgcoördinator, intern begeleider, consultatiegever, psycholoog of orthopedagoog valt onder de verantwoordelijkheid van het onderwijs. AANVULLING VANUIT SWV PO. In het ZAT, c.q. de consultatie komen onderwijs en jeugdhulp samen. Het consultatie-overleg vormt daarmee het instrument om de regierol die de gemeenten hebben inzake de inzet van jeugdzorg te realiseren. Daarmee is er tevens sprake van een gezamenlijke verantwoordelijkheid inzake de financiering van het systeem. Jeugdhulp. Schoolmaatschappelijk werk. In het samenwerkingsverband PO wordt minimaal 1,0 FTE ingezet voor schoolmaatschappelijk werk.

In het samenwerkingsverband VO wordt minimaal 1,5 FTE ingezet voor schoolmaatschappelijk werk. Daarboven moet lokaal maatwerk mogelijk blijven. De bekostiging van het schoolmaatschappelijk valt onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten Steenbergen, Bergen op Zoom, Woensdrecht en Tholen. De uitvoering van het schoolmaatschappelijk werk stemmen de gemeenten op elkaar af. Jeugdarts/ jeugdverpleegkundige. De inzet van de Jeugdarts/ jeugdverpleegkundige valt onder verantwoordelijkheid van de GGD. Daarmee komen de kosten van deze vorm van jeugdhulp voor de 4 aangesloten gemeenten. Bekostiging vindt plaats op basis van gemiddeld 8 ZAT-vergaderingen (van 4 uur) per locatie, per schooljaar. Leerplichtambtenaar. De werkzaamheden van de leerplichtambtenaar m.b.t. de ondersteuning van de ZAT’s vallen onder de reguliere werkzaamheden binnen de werktijdfactor. 2. Werkwijze ZAT in relatie tot de CJG- organisatie. Schematische weergaven van de ondersteuning- en zorgstructuur binnen de samenwerkingsverbanden basisonderwijs en voortgezet onderwijs.

Diepteondersteuning

Breedteondersteuning

Basisondersteuning

Signalerende docent, mentor of groepsleerkracht

Intern begeleider Leerjaarcoördinator of Zorgcoördinator

Leerlingbesprekingen Zorgteam Consultatiebespreking Zorgcoordinator IB-er

Huisarts

Psycholoog Jeugdarts

ZAT

CJG Schoolmaatschappelijk werkende

Arrangementen breedteondersteuning binnen het basisonderwijs Jeugdzorgmodules in regulier onderwijs Ambulante ondersteuning

Verwijs Index

Leerplicht ambtenaar

Diepteondersteuning in regulier VO

Veiligheidshuis

Cluster 1 t/m 4

Speciaal Basisonderwijs

Op de Rails, Herstart

Speciaal Onderwijs

Transferium afd. lichte ondersteuning

Transferium afd. zware ondersteuning

Voortgezet Speciaal Onderwijs

Inzet Jeugdzorg

Inzet Jeugdzorg

Inzet Jeugdzorg

De onderwijsondersteuningsstructuur in zowel het basis- als voortgezet onderwijs is op hoofdlijnen identiek. Er worden slechts andere namen gebruikt voor functionarissen binnen de begeleidingsstructuur dan wel de begeleidingsoverleggen. De overdracht van risicoleerlingen vanuit het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs of naar het MBO geschiedt door middel van een onderwijskundig rapport en warme overdracht. Zowel binnen het basisonderwijs, voortgezet onderwijs als MBO wordt overwogen te gaan werken met een Trajectbegeleider t.b.v. overgang naar een onderwijssector of bovenschoolse zorgstructuur.

3. Aansluiting werkwijze ZAT op activiteiten/ initiatieven in het kader van voortijdig schoolverlaten (VSV) en arbeidsmarkttoeleiding, inclusief de aanpak van bijzondere situaties, zoals zgn. overbelaste jongeren die zijn uitgevallen en tijdelijk opvang en ondersteuning nodig hebben (Rebound, Plus< Herstart, op de Rails). Het samenwerkingsverband voortgezet onderwijs maakt deel uit van de regiegroep VSV. De regiegroep VSV betreft een regionaal overleg binnen de RMC-regio Breda. Doel van de regiegroep is om voortijdig schoolverlaten terug te dringen. Daartoe lopen binnen het samenwerkingsverband enkele projecten: - Transfercoach MBO: Binnen sommige scholen is een Transfercoach werkzaam. Deze begeleidt risicoleerlingen bij de overstap naar en in het MBO. - Leerplicht: Er is een aparte kwalificatieambtenaar MBO aangesteld. Deze begeleidt de leerling op weg naar een startkwalificatie. Met name bij de overgang VO-MBO ligt er een taak deze ambtenaar weggelegd. - Plusvoorziening: Deze voorziening is bedoeld voor VO-leerlingen die vanwege externe problematiek overbelast zijn geraakt en even niet meer in het regulier onderwijs begeleid kunnen worden. De Plusvoorziening wordt onderdeel van het Transferium, zoals dat per 1 augustus 2014 wordt ingericht door het samenwerkingsverband vo. - Herstart*: als onderdeel van het Aventurijncollege en de Kornalijn bedoeld om thuiszittende leerlingen weer naar school te krijgen. Dit project loopt bij invoering passend onderwijs af en maakt deel uit van de begeleiding- en zorgstructuur. - Het Driespan heeft samen met de scholen voor praktijkonderwijs, en het samenwerkingsverband vo initiatief genomen in het kader van de participatiewet de toeleiding van risicojongeren naar de arbeidsmarkt te regisseren. (* Herstart is een project voor het basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Projectperiode loopt af op 1 augustus 2014 en wordt geherdefinieerd binnen passend onderwijs)

4. Aanbod lokale zorg en jeugdzorg in en rond het onderwijs. Grafische weergave relatie onderwijsondersteuning en Jeugdzorg

Onderwijs

Jeugdzorg

Basisondersteuning

Breedteondersteuning

Diepteondersteuning

Jeugdzorg

Toelichting In de basisondersteuning worden aanvullende programma’s ingezet voor leerlingen met een specifieke ondersteuningsbehoefte. Dat kan een aanbod voor leerproblemen of leerstoornissen inhouden maar ook kan de school orthopedagogische programma’s of trainingen inzetten al dan niet verzorgd door een Jeugdzorgaanbieder. In de breedteondersteuning en diepteondersteuning wordt het aanbod van Jeugdzorg uitgebreid. Bij integratie Rebound en Plus met de zorglocatie (Transferium) zullen er ondersteunings- zorgarrangementen door onderwijs en Jeugdzorg samen worden uitgevoerd. De huidige Spoorzoeker is o.a. een voorziening waarin voornamelijk Jeugdzorgmodules worden aangeboden. Dat leidt tot o.a. het volgende aanbod: a. Inzet van preventieve programma’s van lokale CJG- aanbieders (binnen de basisondersteuning) zoals: projecten rond gezondheid en seksualiteit, weerbaarheid binnen de sociale omgeving, SoVa- training en faalangstreductie-training. b. Inzet van intensievere hulp aan jongeren al dan niet gecombineerd met opvoedingsondersteuning in het gezin. Daarbij maken scholen intensief gebruik van het aanbod schoolmaatschappelijk werk. Binnen dit aanbod wordt gecombineerd gewerkt aan schoolontwikkeling en gezinsondersteuning. Op basis van evaluaties kan besloten worden tot intensievere ondersteuning door 2e lijns- zorginstellingen. Besluiten hiertoe worden genomen binnen de ondersteuningsstructuur op de school en verder uitgewerkt in overleg met het CJG. Hierbij wordt ook de inzet van gespecialiseerde jeugdzorg, jeugd-GGZ en jeugd-LVG in het onderwijs bedoeld c. In het onderwijs komen situaties voor waarbij de schoolleiding de veiligheid voor leerlingen en/ of leerkrachten niet meer kan garanderen. In deze situaties zal de schoolleiding haar uiterste best doen om schorsing en/of verwijdering te voorkómen. Daartoe kan van enkele faciliteiten gebruik gemaakt worden, zoals in het basisonderwijs een Op de Railsvoorziening of in het voortgezet onderwijs de locaties van het Transferium. Een andere voorziening is een tijdelijke plaatsingsmogelijkheid binnen een GGZ- voorziening in de regio. Een leerling die geplaatst is binnen deze voorziening wordt ingeschreven bij een (V)SO cluster 4. Financiering De financiering van de basisondersteuning is de verantwoordelijkheid van de schoolbesturen. De financiering van de breedteen diepteondersteuning is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van schoolbesturen, (Voortgezet) Speciaal Onderwijs en Jeugdzorg. De financiering van Jeugdzorgvoorzieningen is de verantwoordelijkheid van jeugdzorgaanbieders. De inzet van middelen t.b.v. jeugdzorgmedewerkers in het onderwijs betreft: - Speciaal onderwijs, Kornalijn, ntb - Voortgezet Speciaal Onderwijs Aventurijncollege ntb - Transferium, locatie lichte ondersteuning, 1,5 FTE - Transferium, locatie zware ondersteuning, ntb Het aanbod van preventieve programma’s in het onderwijs door jeugdzorgaanbieders wordt op basis van een monitor vastgesteld in een overleg tussen schoolmaatschappelijk werk, het samenwerkingsverband en de CJG’s. Wanneer deze programma’s niet behoren tot de basisondersteuning binnen het onderwijs wordt dit aanbod gefinancierd door Jeugdzorg.

5. Afspraken over onderwijshuisvesting en leerlingenvervoer. Het gemeentelijk beleid inzake onderwijshuisvesting en leerlingenvervoer dient in lijn te zijn met het plaatsingsbeleid binnen de samenwerkingsverbanden PO en VO. De ondersteuningsprofielen van de scholen spelen hierbij een grote rol. In samenspraak met de gemeenten zal een specifiekere invulling gegeven worden aan het huisvestings- en vervoersbeleid. 6. Afspraken over leerlingen die gebruik maken van AWBZ-begeleiding binnen de onderwijssetting. Binnen het PO, meer in het bijzonder binnen het ZML(K) en Mytylonderwijs, volgen kinderen onderwijs die daarbij extra begeleiding nodig hebben. Zonder deze zorg is het voor deze leerlingen nauwelijks mogelijk onderwijs te volgen en zouden zij zijn aangewezen op dagbesteding. Het SWV PO vergoedt, binnen afgesproken kaders, de kosten voor deze zorg. AANVULLING VANUIT HET SWV PO. Met de transitie jeugdzorg wordt de bekostiging van dagbesteding, begeleiding en

jeugdzorg overgeheveld van de AWBZ naar de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning). Dit heeft gevolgen voor het hierboven gestelde inzake de vergoeding van AWBZ- begeleiding voor leerlingen in het cluster 3. 7.(Tussentijdse) evaluatie en bijstelling van gemaakte afspraken. In ieder schooljaar zullen eenmaal per kwartaal alle gemaakte afspraken binnen het kader van dit hoofdstuk worden geëvalueerd. Deze evaluatiebijeenkomsten zullen worden voorbereid binnen de werkgroep ZIOS en ter besluitvorming worden voorgelegd aan de REA. De evaluatiebijenkomsten zullen worden gevoed door nog op te stellen monitoringsactiviteiten. Daarnaast zullen de opbrengsten van de ZAT-bijeenkomsten en vast onderdeel zijn van de besprekingen. Geschillenregeling. Wij verwijzen naar: - Procedure op overeenstemming gericht overleg - Overeenkomst oogo - Reglement Geschillencommissie oogo - Instellingsregeling Geschillencommissie oogo

Bijlage 10.7 Reglement Geschillencommissie OOGO Reglement van de Geschillencommissie OOGO zoals bedoeld in het Model Procedure OOGO Artikel 1 Begripsbepalingen Dit reglement verstaat onder Commissie: de Geschillencommissie als bedoeld in het Model Procedure OOGO. College: een of meerdere colleges van burgemeester en wethouders. Model Procedure OOGO: het model van de Procedure op overeenstemming gericht overleg zoals bedoeld in artikel 18a lid 9 WPO en 17a lid 9 WVO. Overlegcommissie: de overlegcommissie die ten behoeve van het voeren van op overeenstemming gericht overleg is samengesteld uit een vertegenwoordiging van het college van burgemeester & wethouders en een vertegenwoordiging van het samenwerkingsverband. PO-raad: de Vereniging voor schoolbesturen in het primair onderwijs te Utrecht. Samenwerkingsverband: het samenwerkingsverband zoals bedoeld in artikel 18a tweede lid WPO of 17a tweede lid WVO, of een landelijk samenwerkingsverband, zoals bedoeld in artikel 18a vijftiende lid WPO of artikel 17a vijftiende lid WVO. Stichting: Stichting Onderwijsgeschillen te Utrecht. VO-raad: de Vereniging voor schoolbesturen in het voortgezet onderwijs te Utrecht. VNG: Vereniging van Nederlandse Gemeenten te Den Haag. Werkdag: elke dag niet zijnde zaterdag, zondag of erkende feestdag. Artikel 2 Geschillen De Commissie neemt kennis van en doet uitspraak in geschillen die door een samenwerkingsverband of een college op grond van het bepaalde in het Model Procedure OOGO en de daarbij behorende Overeenkomst, aan haar worden voorgelegd. Op de behandeling van het geschil zijn de bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht niet van toepassing. Artikel 3 Verzoekschrift 1. Binnen zes dagen na de bijzondere vergadering, bedoeld in artikel 5 van het Model Procedure OOGO, wordt het geschil bij de Commissie aanhangig gemaakt door toezending van een gemotiveerd verzoekschrift aan het secretariaat. 2. Bij het verzoekschrift worden alle op het geschil betrekking hebbende bescheiden gevoegd. 3. Het verzoekschrift bevat: a. de naam en het adres van de verzoeker en zo nodig de gekozen woonplaats ten aanzien van de procedure; b. de naam en het adres van de verweerder; c. de naam en het adres van de voorzitter van de overlegcommissie; d. de vermelding of het een verzoek betreft om advies of bindend advies of arbitrage; e. een omschrijving van het verzoek en de gronden waarop dit berust; 4. Indien het verzoekschrift na de in lid 1 gestelde termijn is ingediend, laat de Commissie nietontvankelijk verklaring achterwege, indien de verzoeker aantoont dat hij zo spoedig als redelijkerwijs verlangd kon worden, het geschil heeft voorgelegd. 5. Indien het verzoekschrift niet voldoet aan de eisen gesteld in het tweede lid en derde lid van dit artikel, stel de voorzitter van de Geschillencommissie de verzoeker in kennis van het verzuim. Na ontvangst van deze kennisgeving dient verzoeker binnen vijf werkdagen dit verzuim te herstellen. 6. Alle aan de Commissie over te leggen stukken worden in zesvoud ingediend. 7. De secretaris tekent op de ingekomen stukken de datum van ontvangst aan en zendt bericht van ontvangst aan de afzender. 8. Indien het verzoek kennelijk bij een andere Commissie moet worden ingediend, deelt de secretaris dit onverwijld aan de verzoeker mee. Artikel 4 Vereenvoudigde behandeling 1. Indien de Commissie kennelijk onbevoegd is deelt de voorzitter dit onverwijld gemotiveerd aan partijen mede. In andere gevallen oordeelt de Commissie of zij bevoegd is. 2. In het geval van een mededeling van onbevoegdheid als bedoeld in de eerste volzin van het vorige lid is elke partij gerechtigd de Commissie binnen zes weken na de ontvangst daarvan te verzoeken het geschil alsnog in behandeling te nemen, bij welk verzoek de stelling dat de Commissie bevoegd is, dient gemotiveerd te zijn.

Artikel 5 Verweerschrift 1. In andere gevallen dan die als bedoeld in artikel 4 van dit reglement, zendt de secretaris onmiddellijk na ontvangst van het verzoekschrift of hersteld verzoekschrift een exemplaar daarvan met de daarbij behorende stukken, aan de verweerder en stelt hem in de gelegenheid binnen een termijn van twee weken een verweerschrift in te dienen. De voorzitter kan hiervoor een andere termijn bepalen. Bij elk exemplaar voegt de verweerder afschriften van de voornaamste op de zaak betrekking hebbende stukken. De voorzitter kan op basis van een tijdig en met redenen omkleed verzoek van de verweerder, de termijn voor verweer verlengen. 2. Na ontvangst van het verweerschrift zendt de secretaris onverwijld een exemplaar daarvan, vergezeld van de daarbij behorende afschriften, aan de verzoeker. Artikel 6 Repliek en Dupliek De Commissie kan de verzoeker in de gelegenheid stellen schriftelijk te repliceren, in welk geval de wederpartij in de gelegenheid wordt gesteld te dupliceren. De voorzitter stelt de termijnen voor repliek en dupliek vast. Artikel 7 Vaststelling plaats en tijdstip van de mondelinge behandeling De voorzitter van de Commissie bepaalt op zo kort mogelijke termijn de plaats waar en het tijdstip waarop de behandeling van het geschil ter zitting zal plaatsvinden. Aan partijen wordt daarvan tijdig kennis gegeven door een schriftelijke uitnodiging. Bij de uitnodiging wordt medegedeeld uit welke personen de Commissie die het geschil ter zitting zal behandelen, zal zijn samengesteld. Artikel 8 Schriftelijke behandeling Met eenstemmig goedvinden van de Commissie en partijen kan de behandeling van het geschil schriftelijk geschieden. In dat geval wordt de verzoeker in de gelegenheid gesteld binnen een bepaalde termijn te repliceren waarna de verweerder in de gelegenheid wordt gesteld om binnen een bepaalde termijn te dupliceren. Artikel 9 Wraking en verschoning 1. Voor of ter behandeling ter zitting kan elk van de zittende leden van de Commissie door een of meer van de bij het geschil betrokken partijen worden gewraakt op grond van feiten of omstandigheden die het vormen van een onpartijdig oordeel door het desbetreffende lid zouden kunnen bemoeilijken. Ook kan op grond van zodanige feiten of omstandigheden een lid zich verschonen. 2. De andere zittende leden van de Commissie beslissen zo spoedig mogelijk of de wraking dan wel verschoning wordt toegestaan. 3. Bij staking van de stemmen is het verzoek toegestaan. 4. De beslissing op een verzoek om wraking is gemotiveerd en wordt zo spoedig mogelijk aan partijen en het commissielid wiens wraking was verzocht, medegedeeld. 5. Ingeval van misbruik kan de Commissie bepalen dat een volgend verzoek om wraking niet in behandeling wordt genomen. Hiervan wordt in de beslissing mededeling gedaan. 6. De beslissing op een verzoek om verschoning is gemotiveerd en wordt zo spoedig mogelijk aan partijen en het commissielid dat om verschoning had verzocht, medegedeeld. Artikel 10 Vervanging ter zitting, getuigen, deskundigen 1. Partijen kunnen zich ter zitting door een gemachtigde doen vervangen of zich door een gemachtigde doen bijstaan. 2. De Commissie kan van een gemachtigde die geen advocaat is een schriftelijke machtiging verlangen. 3. De Commissie kan ambtshalve of op verzoek van partijen getuigen en deskundigen oproepen met dien verstande dat zij de namen van de personen uiterlijk op de vierde dag voor de zitting schriftelijk opgeeft aan de secretaris en aan de wederpartij 4. De Commissie is bevoegd om een van haar leden aan te wijzen om getuigen of deskundigen te horen. In dat geval bepaalt de Commissie het tijdstip van het verhoor en de wijze waarop het verhoor zal geschieden. Artikel 11 Deskundigenonderzoek 1. De Commissie kan bij tussenbeslissing een of meer deskundigen benoemen tot het uitbrengen van een advies. 2. De Commissie zendt ten spoedigste afschrift van de benoeming en van de aan de

deskundige(n) gegeven opdracht aan de partijen. 3. De Commissie kan van een partij verlangen, de deskundige(n) de vereiste inlichtingen te verschaffen en de benodigde medewerking te verlenen. 4. Na ontvangst van het deskundigenbericht wordt dit in afschrift door de Commissie ten spoedigste aan de partijen toegezonden. 5. Op verzoek van een der partijen en indien de Commissie daar reden toe ziet, wordt/worden de deskundige(n) nadien op een zitting van de Commissie gehoord. Indien een partij zulk een verzoek wenst te doen, deelt zij dit ten spoedigste mede aan de Commissie en aan de wederpartij. 6. De Commissie stelt de partijen in de gelegenheid, de deskundige(n) vragen te stellen Artikel 12 De behandeling ter zitting 1. Het geschil wordt behandeld in een besloten zitting van de Commissie. De voorzitter kan bepalen dat het geschil wordt behandeld in een open zitting. 2. De voorzitter heeft de leiding van de zitting, hij/zij geeft elk van de partijen de gelegenheid haar standpunt toe te lichten. 3. Indien voor de sluiting van de zitting blijkt, dat het onderzoek niet volledig is geweest, kan de Commissie bepalen dat de behandeling ter zitting op een door de Commissie te bepalen tijdstip zal worden voortgezet. Daarbij kunnen aan partijen aanwijzingen worden gegeven met betrekking tot het bewijs. 4. Voordat de behandeling ter zitting is gesloten, deelt de voorzitter mede wanneer uitspraak zal worden gedaan Artikel 13 Heropening onderzoek Indien de Commissie van oordeel is dat het onderzoek niet volledig is geweest, kan zij het heropenen. De Commissie bepaalt daarbij op welke wijze het onderzoek wordt voortgezet. De secretaris doet zo spoedig mogelijk mededeling daarvan aan partijen. Artikel 14 Beraadslaging 1. De Commissie beraadslaagt en beslist in besloten vergadering. Zij beslist bij meerderheid van stemmen. 2. De Commissie oordeelt naar redelijkheid en billijkheid en grondt haar uitspraak uitsluitend op de stukken die voor de zitting zijn overgelegd alsmede op hetgeen ter zitting naar voren is gebracht en, behoudens indien de wederpartij hierdoor wordt benadeeld, op de stukken die ter zitting zijn overgelegd Artikel 15 Uitspraak 1. Binnen vier weken na de laatste zitting dan wel de laatste uitwisseling van stukken doet de Commissie uitspraak. 2. De uitspraken van de Commissie zijn gedagtekend en houden in: a de namen en woonplaatsen van de partijen en de namen van de gemachtigden; b. de gronden, waarop de uitspraak berust; c. - het oordeel over de (niet-) ontvankelijkheid van het verzoek; - het oordeel aangaande het verzoek om advies over de wijze waarop het op overeenstemming gericht overleg kan worden voortgezet; - het oordeel aangaande het verzoek om een bindend advies; - het oordeel aangaande het verzoek om arbitrage. d. de eventuele aanbeveling; e. de namen van de leden van de Commissie die de uitspraak hebben vastgesteld. 3. De uitspraak, door de voorzitter en de secretaris ondertekend, wordt toegezonden aan partijen. Artikel 16 Intrekking Verzoeker kan bij schriftelijke, gedagtekende en ondertekende kennisgeving of mondeling ter zitting aan de Commissie mededelen dat het verzoek wordt ingetrokken. Artikel 17 Termijnen Indien door dwingende omstandigheden de Commissie niet in staat is geweest binnen de daarvoor gestelde termijn een zitting te beleggen of uitspraak te doen, deelt de secretaris dit na overleg met de voorzitter aan partijen mede en wordt zo spoedig mogelijk een zitting gehouden ofwel uitspraak gedaan.

Artikel 18 Geheimhouding 1. Alle op de zaak betrekking hebbende stukken dienen ter vertrouwelijke kennisneming van de Commissie. Anderen dan de partijen of de gemachtigden en adviseurs mogen vanwege de Commissie deze stukken niet inzien of hiervan afschriften of uittreksels maken. 2. De leden van de Commissie en de secretaris zullen al hetgeen zij in verband met een geschil vernemen als vertrouwelijk beschouwen. 3. Zodra de Commissie uitspraak heeft gedaan, zenden de leden de in hun bezit zijnde stukken die op het geschil betrekking hebben, aan het secretariaat, dat zorg draagt voor archivering van één volledig dossier en voor vernietiging van de ov erige stukken. Artikel 19 Aansprakelijkheid De Commissie, de leden van de Commissie en van het secretariaat, zijn niet aansprakelijk voor de gevolgen van de uitspraken en werkzaamheden. Artikel 20 Bekendmaking van het reglement en de uitspraken Het reglement en de uitspraken van de Commissie worden in geanonimiseerde vorm gepubliceerd op de website van de Stichting: www.onderwijsgeschillen.nl Artikel 21 Onvoorziene situatie In gevallen waarin dit reglement niet voorziet, beslist de voorzitter, de overige leden van de Commissie gehoord. Artikel 22 Wijziging en inwerkingtreding van het reglement 1. Een voorstel tot wijziging van dit reglement kan bij de secretaris worden ingediend door: a. een Commissielid; b. de VNG, de PO-raad en de VO-raad, zowel gezamenlijk als elk van deze organisaties afzonderlijk. 2. Wijziging van lid 1.b. van deze bepaling behoeft toestemming van de VNG, de PO-raad en de VO-raad. 3. De secretaris belegt acht weken na ontvangst van dit voorstel een vergadering, waarvoor de persoon of organisatie die het voorstel tot wijziging heeft gedaan, de leden en de plaatsvervangende leden van de Commissie worden uitgenodigd. Tegelijk met de uitnodiging voor de vergadering wordt het wijzigingsvoorstel toegezonden. 4. Over het wijzigingsvoorstel beslist de Commissie. 5. De secretaris zendt tijdig voor de datum van ingang het gewijzigde reglement aan de bij de Commissie aangesloten instellingen. Dit reglement is door de Commissie vastgesteld en in werking getreden op datum ..

x voorzitter

x ambtelijk secretaris

Bijlage 10.8 Verklarende woordenlijst. ROP OOGO SWV SBO WSNS SO VSO LGF CJG ADD ADHD AB PSZ SMW VIO JGZ MEE Wgbh/cz HGW HGPD IB MDO TLV AMvB EMB IQ OPP VVE BOVO SIMEA

REC VTO-team MKD OPR MR WPO DB RvT BAO VLC P&C-cyclus ZIOS LZ ZMLK LG MG

Regionaal ondersteuningsplan Op overeenstemming gericht overleg Samenwerkingsverband Speciaal basis onderwijs Weer Samen Naar School Speciaal onderwijs Voortgezet speciaal onderwijs Leerling gebonden financiering Centrum voor Jeugd en Gezin Attention Deficit Disorder Attention Deficit Hyperactivity Disorder Ambulante begeleiding Peuterspeelzaal Schoolmaatschappelijk werk Voortgezet Onderwijs Jeugdgezondheidszorg MEE ondersteunt mensen met een beperking en hun netwerk op alle levensgebieden en in alle levensfasen. MEE doen in de samenleving. Wet Gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte. Handelingsgericht werken Handelingsgerichte procesdiagnostiek Intern begeleider Multidisciplinair overleg Toelaatbaarheid verklaring Algemene maatregel van bestuur Ernstig meervoudig beperkte leerlingen Intelligentie Quotiënt Ontwikkelingsperspectiefplan Vroeg en voorschoolse educatie Basisonderwijs Voortgezet onderwijs In de stichting Siméa hebben de besturen verantwoordelijk voor het onderwijs en de dienstverlening aan leerlingen die doof, slechthorend zijn en/of ernstige spraak/taalmoeilijkheden hebben, hun strategische belangenbehartiging ondergebracht. Regionaal Educatief Centrum Vroegtijdige onderkenning Medisch kinderdagverblijf Ondersteuningsplanraad Medezeggenschapsraad Wet op het Primair Onderwijs Dagelijks bestuur Raad van Toezicht Basisonderwijs Virtual learning community Planning en control cyclus Zorg In en Om de School Langdurig zieken Zeer moeilijk lerende kinderen Lichamelijk gehandicapten Meervoudig gehandicapten

Regionaal ondersteuningsplan

Recommend Documents