RAPPORT VAN BEVINDINGEN onderzoek bij Basisschool De Wijzer
Plaats : BRIN-nummer : Onderzoeksnummer: : Onderzoek uitgevoerd op : Conceptrapport verzonden op : Rapport vastgesteld op :
Beneden-leeuwen 03BY 110476 10 februari 2009 11 maart 2009 18 mei 2009
Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
HB 2742984
1. INLEIDING De inspectie van het Onderwijs heeft op 10 februari 2009 een onderzoek uitgevoerd op basisschool De Wijzer om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs, alsmede in de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De inspectie heeft voor De Wijzer een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten mogelijk onvoldoende zijn. Op 18 juni 2008 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek zijn de gegevens van een aantal tussentijdse toetsresultaten aan de inspectie toegezonden (brief van De Wijzer, d.d 10 oktober 2008). Gezien de tussentijdse resultaten is besloten om de kwaliteit van het onderwijsleerproces en de kwaliteitszorg te onderzoeken. De inspectie heeft het bevoegd gezag hierover met de brief van 17 november 2008 op de hoogte gesteld. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Toezichthistorie In april 2006 is een periodiek kwaliteitsonderzoek uitgevoerd. De inspectie beoordeelde de kwaliteit van het onderwijs destijds als overwegend gunstig. Twee onderdelen werden als onvoldoende beoordeeld, namelijk de doorgaande lijn (indicator 1.5) en het nagaan van de effecten van de verleende zorg (indicator 11.4). Op basis van het kwaliteitsprofiel was de reguliere toezichtplanning van toepassing voor De Wijzer. Onderzoeksopzet Het kwaliteitsonderzoek is gericht op de beoordeling van meerdere indicatoren van de kwaliteitsaspecten kwaliteitszorg, leerstofaanbod, leertijd, pedagogisch handelen, didactisch handelen, afstemming, actieve rol leerlingen, begeleiding, zorg, ontwikkeling van leerlingen en opbrengsten. Naast de zogeheten normindicatoren die in de kwaliteitsonderzoeken centraal staan, zijn enkele aanvullende kernindicatoren onderzocht die verband houden met de afstemming, de leertijd en de zorg. Uitgevoerde onderzoeksactiviteiten: • Bestuderen schooldocumenten, met name de schoolgids, het schoolplan 20082011, het jaarplan 2008-2009, projectaanvraag taal/lezen spoor 3, groepsoverzichten met toetsresultaten, dossiers van leerlingen, groepsadministratie leraren. • Lesobservaties in de groepen 1-2, 3, 5, 7 en 8. • Gesprekken met leraren, de intern begeleider/coördinator bovenbouw en de directeur. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader PO 2005. Daarnaast is gebruik gemaakt van aanvullende normeringen die opgenomen zijn in de notitie ‘analyse en beoordeling van opbrengsten’, versie september 2008. In het jaarwerkplan 2009 verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. (Concept)rapport van bevindingen kwaliteitsonderzoek po
Opbouw rapport In hoofdstuk 2 zijn de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer.
(Concept)rapport van bevindingen kwaliteitsonderzoek po
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs/voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. 2. 3. 4. 5.
slecht onvoldoende voldoende goed niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten)
Resultaten 1
2
12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht.
3
4
5
4
5
3 z
4
3
4
z
Ontwikkeling van leerlingen 1 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden.
2
3
z z
Kwaliteitszorg 1 1.1 De school heeft inzicht in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs
2 z z z z z
Leerstofaanbod 1 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand.
(Concept)rapport van bevindingen kwaliteitsonderzoek po
2
z z z z z
Tijd 1 4.1 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde onderwijstijd gepland conform het landelijk gemiddelde van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen.
2
3
4
z z z
Pedagogisch handelen 1
2
5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan.
3
4
z
Didactisch handelen 1 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit.
2
3 z
4
3 z
4
3 z
4
3
4
z
Afstemming 1 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen.
2 z
Actieve en zelfstandige rol leerlingen 1
2
1
2
8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen.
z
Zorg 1 11.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na.
2
3 z
4
z z z
Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WPO, artikel 16). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WPO, artikel 16). Het bestuur heeft het vastgestelde zorgplan aan de inspectie toegestuurd (WPO, artikel 19). De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WPO, artikel 8).
(Concept)rapport van bevindingen kwaliteitsonderzoek po
Ja z z z z
nee
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De eindopbrengsten liggen op een voldoende niveau. De resultaten op tussentijdse momenten liggen op een onvoldoende niveau. Enkele indicatoren van het onderwijsleerproces, waaronder de normindicatoren die betrekking hebben op de uitleg (6.3) en het planmatig uitvoeren van de zorg (11.3) zijn onvoldoende. Daarnaast is een aantal indicatoren van het aspect kwaliteitszorg als onvoldoende beoordeeld. Samengevat concludeert de inspectie dat de onderwijskwaliteit zwak is. Toelichting De opbrengsten De inspectie beoordeelt de resultaten aan het einde van de basisschool aan de hand van de schoolscore op de Cito-Eindtoets. De score van De Wijzer ligt in de jaren 2005, 2006 en 2008 onder het landelijke gemiddelde. In 2007 liggen de resultaten rond het voor de school geldend landelijk gemiddelde. Tijdens het periodiek kwaliteitsonderzoek (april 2006) heeft de inspectie een correctie uitgevoerd van de schoolscore 2006, voor enkele leerlingen die waren geïndiceerd voor het Leerwegondersteunend Onderwijs (LWOO). Hierdoor kwam de schoolscore in 2006 óp het landelijk gemiddelde uit. Met ingang van 2007 past de inspectie overigens geen herberekening voor LWOO-leerlingen meer toe. De resultaten liggen de laatste drie jaar dus twee keer (in 2006 en 2007) op een voldoende niveau. Hierdoor is het oordeel over de eindopbrengsten voldoende. De resultaten gedurende de schoolperiode liggen in de schooljaren 2007-2008 en 20082009 op een onvoldoende niveau. De toetsen die medio dit schooljaar 2008-2009 zijn afgenomen, laten zien dat in de groepen 3 en 4 een fors aantal leerlingen een achterstand heeft met technisch lezen. De resultaten voor rekenen/wiskunde voldoen in groep 4 aan de norm, maar in groep 6 ligt de vaardigheidscore ónder de norm. Dat geldt ook voor de begrijpend leesresultaten in groep 6. Kwaliteitszorg De meeste indicatoren van kwaliteitszorg zijn met een onvoldoende beoordeeld. Dat is niet omdat het managementteam geen oog heeft voor kwaliteitsbewaking en kwaliteitsverbetering. De directeur die sinds augustus 2007 in deze functie aan De Wijzer is verbonden, heeft samen met het team gewerkt aan belangrijke kwesties, zoals verbetering van de communicatie in het team, de totstandkoming van een visie en het schoolplan 20082011, verkrijgen van inzicht in competenties van leraren en het voeren van functioneringsgesprekken. Maar een cyclisch systeem van kwaliteitszorg dat voldoet aan de gestelde criteria, is er nog niet. Een belangrijk onderdeel van kwaliteitszorg is de gerichtheid op de resultaten van leerlingen. De Wijzer benut de toetsresultaten nog niet voor de bewaking en verbetering van de kwaliteit. Trendanalyses op basis van de toetsresultaten kunnen zichtbaar maken waar knelpunten liggen, zoals achterblijvende resultaten in bepaald leerjaren, achterblijvende resultaten bij bepaalde vakgebieden, en onvoldoende progressie van groepen tussen twee toetsmomenten. Daarbij is het ook van belang dat de school streefdoelen opstelt voor de resultaten en vervolgens bij de jaarlijkse evaluatie nagaat of de streefdoelen zijn bereikt (indicator 1.2). Het systematisch gebruik van de zogeheten kwaliteitskaarten is tot nu toe niet echt van de grond gekomen (indicator 1.3). De Wijzer heeft verbeterdoelen opgenomen in het schoolplan 2008-2011 en werkt ook aan de geplande verbeterdoelen. Het jaarplan 2008-2009 is echter te weinig specifiek en concreet. Concrete doelen om de tussentijdse (Concept)rapport van bevindingen kwaliteitsonderzoek po
leerresultaten op een hoger plan te tillen, ontbreken eveneens (indicator 1.4). Verder besteedt de school te weinig aandacht aan het verankeren van gerealiseerde verbeteringen (borging) in het team, zoals bijvoorbeeld afspraken rond de nieuwe methode voor Nederlandse taal (indicator 1.5). Ook de rapportage aan belanghebbenden over de resultaten van de kwaliteitszorgactiviteiten en de follow-up, is in het verleden niet van de grond gekomen (indicator 1.6). Deze en andere kwaliteitszorgactiviteiten staat echter wel op de agenda van de huidige directeur. Leerstofaanbod In het leerstofaanbod voor de basisvaardigheden Nederlandse taal en rekenen/wiskunde in de groepen 3 tot en met 8 zitten geen evidente knelpunten. De Wijzer heeft in de afgelopen jaren nieuwe methodes ingevoerd voor onder meer Nederlandse taal en voortgezet technisch lezen. De leraren volgen in principe de verschillende methodes en werken de boekjes door tot en met het niveau van groep 8. Hiermee is het mogelijk om de kerndoelen te realiseren en ook om in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Van het leerstofaanbod voor groep 1-2 is echter niet zichtbaar of alle tussendoelen voor geletterdheid, mondelinge communicatie en gecijferdheid systematisch aan de orde komen. Deze tekortkoming is ook in 2006 geconstateerd (indicator 3.5). Leertijd De roosters laten zien dat er in de groepen 4 tot en met 8 voldoende tijd is ingeroosterd voor de basisvaardigheden taal en rekenen. In groep 3 is de hoeveelheid geplande tijd voor technisch lezen/taal echter te gering. Verhoging van de leertijd is nodig om het gewenste leesniveau te kunnen bereiken. Verder maakt de school te weinig gebruik van gerichte afstemming van de hoeveelheid tijd op de - blijkens de resultaten - behoeften van groepen leerlingen. Zo is het niet aannemelijk dat de achterstand in groep 4 kan worden weggewerkt in de ‘regulier’ geplande tijd, met drie keer per week voortgezet technisch lezen. Ook in groep 3 zal de onderwijstijd moeten worden uitgebreid. Gerichte en beredeneerde inzet van de hoeveelheid leertijd voor de basisvaardigheden is nodig. De toetsresultaten (indicator 1.2) bieden hiervoor aanknopingspunten. Een aandachtspunt is de naleving van de wetgeving rond de onderwijstijd. Dit schooljaar hebben de leerlingen van groep 8 die de basisschool gaan verlaten weliswaar de wettelijk voorgeschreven onderwijstijd genoten, maar indien de huidige systematiek gecontinueerd wordt, ontstaan er voor toekomstige cohorten leerlingen problemen. De hoeveelheid onderwijstijd in de onderbouw zal dan ook moeten worden uitgebreid. Didactisch handelen Een ander verbeterpunt voor de school is de kwaliteit van de uitleg. Er zijn in het didactisch handelen aanzienlijke verschillen tussen leraren. Op schoolniveau is de kwaliteit van de uitleg onvoldoende (indicator 6.3). In een aantal lessen was de uitleg niet voldoende duidelijk, beknopt en doelgericht. Het geven van effectieve instructie met een duidelijk lesdoel en een terugkoppeling aan het einde van de les over het les- of leerdoel, is geen gemeengoed. Daarbij heeft de inspectie in te weinig groepen waargenomen dat leerlingen die dat nodig hebben, aanvullende of herhaalde uitleg krijgen. Verder besteden leraren te weinig aandacht aan het hardop inoefenen en automatiseren van basale rekenvaardigheden. Bij de verwerking van de leerstof houdt de school beter rekening met verschillen in niveau tussen leerlingen. Samengevat dienen de lessen meer dan nu het geval is gericht te zijn op het voorkomen van verdere uitval, door met leerlingen structureel te oefenen met en te werken aan de vaardigheden die ze nog niet onder de knie hebben. De inspectie realiseert zich dat dit in de combinatiegroepen geen sinecure is. (Concept)rapport van bevindingen kwaliteitsonderzoek po
Het accent moet meer komen te liggen op preventie, waardoor het aanzienlijke aantal leerlingen dat remediëring nodig heeft, zal verminderen. Zorg en begeleiding De Wijzer signaleert tijdig of leerlingen extra zorg en begeleiding nodig hebben. De systematiek van signaleren, bespreken van leerlingen, het nader diagnosticeren en bepalen welke zorg leerlingen nodig hebben, staat goed op de rails. Ook gaat de school systematisch na of de individuele handelingsplannen het gewenste resultaat hebben; de handelingsplannen worden nu structureel geëvalueerd. Er zijn veel leerlingen met een individueel handelingsplan. De uitvoering van de handelingsplannen gebeurt in principe tijdens de zelfstandig werkmomenten. De school heeft in de afgelopen jaren een doorgaande lijn gerealiseerd rond zelfstandig werken c.q. het werken met dag- en weektaken. Desalniettemin zijn er in de uitvoering van de handelingsplannen verschillen tussen leraren. Daarom is dit onderdeel met een onvoldoende beoordeeld (indicator 11.3). Aandachtspunt is om ook de gebruikte middelen en aanpak te bezien op efficiëntie en effectiviteit: nogal eens werken leerlingen zelfstandig of met ondersteuning van de leraar aan werkbladen/remediërende materiaal. De vraag is of de focus van leraar en leerling voldoende gericht zijn op het geconstateerde, eigenlijke ‘leerprobleem’.
(Concept)rapport van bevindingen kwaliteitsonderzoek po
3. TOEZICHTARRANGEMENT De kwaliteit van het onderwijs vertoont tekortkomingen en is als zwak beoordeeld. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan De Wijzer een aangepast arrangement toe. De school valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de onderwijskwaliteit uiterlijk over twee jaar, in februari 2011, weer van voldoende niveau is. Verder is afgesproken dat de toetsresultaten medio schooljaar 2009-2010 voor technisch lezen en rekenen/wiskunde in de groepen 3 en 4 op een voldoende niveau liggen. Het bevoegd gezag informeert de inspectie in februari 2009 over de tussentijdse toetsresultaten. Daarnaast ontvangt de inspectie aan het einde van schooljaar 2008-2009 het jaarverslag van de school. De inspectie voert in het eerste kwartaal van 2011 opnieuw onderzoek uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven.
(Concept)rapport van bevindingen kwaliteitsonderzoek po
