R a b o b a n k e n o p k o e r s m e t d e b i n n e n va a r t
op koers
Nummer 32
LogoS: optelsom van coöperaties en cijfers… 2
Ondernemen met zuinigheid en vlijt… 3
J r g 0 8 j u l i 2 0 1 0
Verantwoord kleur bekennen voor duurzame binnenvaart… 5
Voorwoord
Klaas van Deursen
Een kompas om goed te kunnen sturen. De ‘vaart’ is uit onze economie, in Europa en zelfs wereldwijd. Dat baart zorgen en houdt ons bezig. Dat zie je terug in de politiek waar partijen over elkaar heen rollen met oplossingen om binnen afzienbare tijd weer uit het dal te klimmen. En dat zie je terug in het bedrijfsleven. Veel bedrijfstakken worden door de huidige crisis gedwongen om de broekriem aan te halen. En dat geldt helaas ook voor de vervoerssector, waar de binnenvaart deel van uit maakt. Het bedrijfsmatige ‘huishoudboekje’ op orde hebben, is op dit moment het credo. Kostenbewustzijn en op elk moment een juist beeld van de inkomsten en uitgaven is nu belangrijker dan ooit. Ik ben opgegroeid in een ondernemersgezin. De drijfveer om veel aandacht te schenken aan de inkomstenkant is voor mij herkenbaar. Door acquisitie activiteiten nieuwe klanten binnen halen en door relatieverdieping meer rendement halen uit een klant laat het ondernemersbloed sneller stromen. Registratie en analyse van de uitgavenkant wordt graag uitbesteed aan boekhouders en accountants. In tijden van een krimpende markt loont het zich echter meer dan ooit om de kosten als ondernemer goed op het netvlies te hebben. Onderscheid maken tussen vaste en variabele kosten vormt een belangrijk kompas voor een correcte prijsbepaling. Dit is van essentieel belang om in te kunnen schatten wanneer een opdracht aangenomen kan worden. Op zijn minst de variabele kosten moeten gedekt zijn om een opdracht te kunnen aannemen. We laten de motor immers graag draaien. Uw accountant kan u hierbij natuurlijk helpen. Maar ook uw adviseur van de Rabobank staat u graag ter zijde. Gezamenlijk optrekken in mindere tijden biedt een goede basis om te kunnen groeien zodra de markt dat weer toe laat. Klaas van Deursen Manager Zakelijke Relaties Rabobank Altena
Op koers • 2
LogoS: optelsom van coöperaties en cijfers Virtueel samenwerken om een beter inzicht te krijgen in de hoogst haalbare vrachtprijs. Iedere binnenvaartondernemer wil toch zeker dat laatste. LogoS Online Marktcalculatie biedt die mogelijkheid. Aangesloten schippers kunnen de eigen reis afzetten tegen de actuele marktontwikkeling. Gewapend met die wetenschap kan hij scherpere, marktconforme vrachtprijzen bedingen. Coöperatief optrekken is daarbij voorwaarde, de privacy beslist gegarandeerd… Kennis is macht. Kennis delen rechtevenredig daaraan, marktinzicht de optelsom. Een marktpartij wordt sterker naarmate hij beschikt over meer betrouwbare gegevens. Een coöperatieve aanpak stuwt de betrouwbaarheid van de cijfers omhoog en geeft bodem aan de onderhandelingspositie. Met andere woorden: hoe meer individuele vrachtprijsberekeningen er via LogoS gedaan worden, des te degelijker wordt het marktbeeld en des te sterker de positie van de marktpartij (lees: schipper). Ed Hartmann (ms Traversée) is de geestelijk vader van de reisprognose en samen met accountant Pieter Blok (Trisum Financiële Dienstverlening) zette hij de online calculatie als privé-initiatief in de markt.
Waarnemen ‘Sturen op cijfers. Dat is wat er in deze informatiecoöperatie gebeurt’, legt schipper Hartmann bondig uit. ‘Via de online reisprognose kan een individueel lid zijn eigen te voorspellen reisresultaat toetsen aan de gegevens van de markt. Tijdens de onderhandelingen over een reis kan per direct worden vastgesteld of een reis marktconform wordt aangeboden. Of juist niet. Met behulp van grafieken en tabellen is direct af te leiden hoe de eigen prestaties zich ten opzichte van de markt verhouden. Daarbij is ook onmiddellijk vast te stellen of de reis aan de eigen financiële doelstelling voldoet.’ Pieter Blok is overtuigd dat LogoS (Latijn - onder meer - voor getal) een groter en beter marktinzicht gaat Op koers • 3
opleveren. ‘Dat is er tot op dit moment eigenlijk niet. Althans zeer beperkt.’ Hartmann knikt bevestigend en legt verder uit hoe binnen LogoS de nodige informatie wordt verzameld: ‘Bij de reisinvoer moeten de leden negen velden invoeren. Dan wordt er een koppeling gemaakt tussen je eigen exploitatieresultaat en een vergelijkende marktindex, bijvoorbeeld in de categorie benedengemiddelde schepen. Dat is tot 1.800 ton. Je ziet nu dat die vrachtprijzen zich in een langzaam opgaande lijn ontwikkelen.’ Door in te loggen op www.aandereis.nl kunnen de deelnemers deze ontwikkelingen, afgezet tegen de eigen cijfers, dagelijks waarnemen. Eenmaal ingelogd valt ook te zien dat de bovengemiddelde markt afneemt.
Meerwaarde Een drempel om zich aan te sluiten bij LogoS is er nauwelijks. Toetreding is eenvoudig, aldus Pieter Blok. Lid worden kan door betaling van 35,00 euro eenmalig. Dan zijn er twee mogelijkheden: een light (gratis) of een pro account (12,95 ex BTW per maand) . De accounts zijn sowieso de eerste drie maanden gratis. ‘Wij zijn nu een maand of acht onderweg en bieden iedereen nog steeds een gratis account. De reisprognose valt of staat natuurlijk met de input die je krijgt. Hoe hoger de aantallen, des te betrouwbaarder de gegevens. Wij hebben nu zeventig proefaccounts, waarvan tweederde actief is. Het streven is minimaal tweehonderd leden.’ Hartmann benadrukt andermaal de meerwaarde. Natuurlijk kan de schipper zelf ook zijn bruto-dagopbrengst uitrekenen. Maar de meerwaarde zit juist in de verzameling van (veel) gegevens. ‘Uit de verzameling van die gegevens maken wij wekelijks updates waar allerlei aspecten in verwerkt zijn. Bijvoorbeeld de ontwikkeling van de los- en laadtijden, de brandstofprijzen, opbrengstvergelijkingen, nettowinstprognoses enzovoorts.’ Alle relevante reis-, omzet-, kwartaal- en jaarcijfers, als ook de directe kosten worden door middel van marktgerelateerde tabellen en grafieken zichtbaar. Dat maakt onderlinge vergelijking van data gemakkelijk en is het voor de omzet- en kostenontwikkeling eenvoudig conclusies trekken.
vervolg van pagina 3
Ed Hartmann (rechts) en Pieter Blok: ‘De kracht zit in het samenwerken.’
Resultaten Efficiënt, effectief en vooral logisch. Dat is wat LogoS Online Marktcalculatie is. Denkend in termen van bedrijfsvoering lijkt deze virtuele reisregistratie het ei van Columbus. Waarom kwam dit niet veel eerder op de markt? Hartmann zwijgt even en glimlacht: ‘Ja, dat heb ik mij ook wel eens afgevraagd. Vanaf 1985 ben ik al voor mijzelf bezig en had altijd een financieel plaatje aan de hand waarvan ik een prijs kon bepalen. Toen ik binnenvaartondernemer werd bedacht ik op een gegeven moment dat ik wel een reis kreeg aangeboden, maar geen idee had hoe reëel die prijzen waren. Dan kún je dat bij buren gaan navragen… Ik ben toen op zoek gegaan naar een methode om per reis te kunnen bepalen wat ik zou moeten hebben om aan het eind van het jaar mijn gewenste resultaten te kunnen halen.’ Een garantie daarop geeft dit systeem natuurlijk niet. Zo reëel zijn beide heren ook. Wel geeft LogoS bij iedere reis een indicatie of die bepaalde vracht bijdraagt aan het gewenste resultaat of niet. Dat biedt méér Op koers • 4
zekerheid dan ‘een willekeurig onderbuikgevoel.’ Blok: ‘Het grappige is dat iedere schipper deze gegevens heeft. Al dan niet in een Excel-sheet. Ieder doet dat op zijn manier, meer of minder uitgebreid. Maar dat maakt vergelijken juist lastig. Je kunt dan wel met je buurman praten over netto- vrachtopbrengsten, maar je hebt het dan altijd over verschillende grootheden. Het voordeel van LogoS is dat alle gegevens in eenzelfde systematiek worden verwerkt en één op één vergelijkbaar zijn. Zo krijg je dus een prima indicatie.’ De website www.aandereis.nl laat weten: ‘Dit initiatief is geen oplossing voor de crisis en verricht geen wonderen. Maar voor particuliere binnenvaartondernemers is het een mogelijkheid om op een nog nooit eerder vertoonde manier samenwerking te zoeken en door nieuwe technieken in te spelen op de markt.’ De binnenvaart is dus uitgedaagd…
Ondernemen met zuinigheid en vlijt Ook in de beunvaart - zand en grind - kent men het C-woord. De economische malaise eiste evenzeer zijn tol in de (grote) bouwactiviteiten. Publieke werken zoals de Betuwelijn zijn klaar of naderen hun voltooiing. De vraag naar zand en grind nam fors af en de vervoerscapaciteit neemt nog steeds toe. Een eenvoudige optelsom die opbrengsten en marges stevig onder druk zet en verschillende schippers het water tot aan de lippen brengt. Doordacht ondernemerschap en werken met visie blijken een spaarzame remedie.
verdienen met de telefoon dan lagen wij snel aan de ketting. Er is gewoon heel weinig werk.’ Hij voegt toe dat de schipperij nu ook extra tegenwind heeft. België heeft geen regering en ook in Nederland is het landsbestuur demissionair. Belangrijke besluiten blijven voorlopig uit. Los daarvan, een gezamenlijke aanpak om dit tij van laagconjunctuur te keren ziet Van der Hoff niet. In “samen de mouwen opstropen en hogere vrachtprijzen eisen” ziet hij weinig brood. ’Ieder vaart voor zijn eigen prijs. Of de bank zegt “Je moét varen” dus dan pak je die prijs maar. Eenheid zal er niet komen. Iedereen houdt zijn eigen toko boven water. De sector denkt zo verschillend. Nu zijn de bevrachters even “baas”, straks zijn de schippers dat weer. Eenheid krijg je nooit.
De regio tussen Izegem en Roeselare (België) is het decor van veel bedrijvigheid. Opgebroken wegen, versperde doorgangen, rokende industrieën en vooral veel verkeer. Niet bepaald het plaatje van een streek in ruste. Een paar honderd meter na de brug over het kanaal Roeselare – Leie ligt ms Meteoor tegen de Noordkaai. Aan boord zit schipper Henk van der Hoff op zijn praat (stuur) stoel. Zijn schip, dat schrijft vanuit Werkendam, wacht om gelost te worden. Samen met echtgenote Corrie voert de schipper de VOF HECO Scheepvaart. Zoon Henk (20) draait op het gemak zijn sigaretje en laat weten het bedrijf ‘later’ over te willen nemen. Van der Hoff senior vult aan: ‘Wij kijken dat nog aan en laten het even dobberen. Eerst moeten de zware jaren voorbij zijn.’ Dan met nadruk: ‘Dit schip is wel voor hem gebouwd. Hij is de toekomst.’ Senior legt uit: ‘Als je over kosten en alles praat dan is het nu een zware tijd. Na de bouwvak vorig jaar gaat het moeizaam. De prijzen werden met tien procent verlaagd, de gasolieclausule ging omhoog. Wij zijn nog bevoorrecht dat wij alles kunnen betalen. Maar een buffer opbouwen, nee, dat redden wij niet meer.’
Zowel in bevrachtingen niet, als bij schippers onderling niet. ’ Henk senior meent dat je als ondernemer met zuinigheid uiteindelijk het verst komt. Hijzelf zoekt dit beslist ook in de kleine dingen. Want waarom zou je havengeld betalen als je honderd meter verder voor niks kan liggen? ‘Als ik voor stroom vaar, komt dat motortje maar net aan de praat. Ik hoef er dan geen tonnen gasolie door te gooien.’ Zuinigheid met vlijt. Zo leefde de schipper altijd al. Ook vóór de economische crisis. Zijn devies klinkt: ‘Wees zuinig, let op je portemonnee en zie te overleven.’ Dat principe van eenvoud en zuinigheid voerde Van der Hoff ook door toen hij in 2008 de Meteoor in Rusland (Rybinsk) liet bouwen. Alles aan boord is daarom standaard. Wat nodig is, is er. ‘Het moest een werkschip zijn en goed is goed’, legt hij uit. En mocht de toekomst beter worden en zoon Henk neemt de zaak over dan ziet Van der Hoff zichzelf nog wel eens verhuizen naar een ander schip. Dat doet hij dan wel in overleg met de bank.
Zuinig Ms Meteoor (86 x 9,50 meter – 1840 ton) vaart voor De Cloedt Group zeezand van Breskens met bestemming (veelal) België. Gezien het economisch zware weer is die vastigheid een prettig gegeven. ‘Als ik het nu moest Op koers • 5
Groot vertrouwen In de Rabobank Binnenvaartbanken heeft de binnenvaartondernemer een groot vertrouwen. Zijn eerste schip, als toen 35-jarige ondernemer, werd gefinancierd door ‘een andere bank’. Na vele vette jaren, verschenen de magere: varen tegen kostprijs. Een financieel pittige tijd. De ‘andere bank’ zette zijn ondernemerschap onder druk en wilde op enig moment het spreekwoordelijke
vervolg van pagina 5
Van der Hoff
licht uitdoen. ‘Ik heb toen al mijn spullen in een plastic tas gedaan en ben naar Rabobank Werkendam gegaan. Na een paar dagen belde men op en vertelde dat ik problemen had gehád, maar dat die oplosbaar waren. Een paar weken later was ik over, kreeg een andere hypotheekvorm en kwam veel lichter te zitten. Sinds die tijd is er een hoop rust gekomen.’ Van der Hoff ervaart het als ‘belangrijk’ dat een bank ‘geïnteresseerd’ is in zijn klanten. Ook dient men te weten hoe de vork in de binnenvaartsteel zit. Die kennis van zaken vindt hij in Werkendam. ‘Zij weten hoe de markt in elkaar steekt. Onze adviseur heeft een luisterend oor en wil echt in de schipperswereld belangrijk zijn. Dat lukt hem ook. Als je jaarcijfers jaren goed zijn, jij je best doet en zij zien dat je Op koers • 6
ook privé keurig tracht te leven dan is het niet de bank die, als het een jaar minder gaat, je gelijk laat vallen. Natuurlijk was er wel eens wat, maar daar kwamen wij goed uit. Tot op heden zijn wij dik tevreden.’
Verantwoord kleur bekennen voor duurzame binnenvaart Duurzaam ondernemen kan met een Rabobank Groenfinanciering. Dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook gunstig voor het bedrijfsresultaat. Dubbele winst dus. Wie wil dat nou niet..?
je, naast een aanzienlijke kostenreductie, ook veel CO2 besparen. Dat zet zoden aan de dijk. Steeds meer kassen gingen aan de eisen voldoen, die vervolgens werden opgeschroefd. Dát prikkelde ondernemers weer waardoor die golfbeweging ontstond.’
Een financiële stimulans voor de uitvoering van milieuvriendelijke projecten. Dat is kortweg de Regeling Groenprojecten: een “fiscale groenregeling” van de ministeries van VROM, Financiën, Economische Zaken en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Innovatieve ondernemers die kiezen voor duurzaamheid ontvangen, gedurende tien jaar, een extra lage rente die doorgaans 1% lager is dan de actuele tarieven.
Als projecten voldoen aan de gestelde criteria wordt een zogenaamde groenverklaring afgegeven door het ministerie van VROM. ‘De groenverklaring, een zeer belangrijk onderdeel, is in principe tien jaar geldig. Dit certificaat wordt beoordeeld door Agentschap NL, onderdeel van het Agentschap. Algemene toetsingscriteria zijn ondermeer: het projectvermogen bedraagt ten minste 25.000 euro, het project moet enig financieel rendement opleveren waarbij het moet gaan om nieuwe projecten, waarvan de werkzaamheden niet langer dan zes maanden geleden zijn gestart. De overheid controleert steekproefsgewijze.’
Rabobank was in 1995 de eerste Nederlandse bank die een groenfonds lanceerde op basis van deze overheidsregeling. Hieruit ontstond in 2000 Rabo Groen Bank B.V. als intermediair tussen “groene” (particuliere) beleggers en ondernemers die in duurzame projecten willen investeren. Hans Rouwenhorst (productmanager Rabo Groen Bank): ‘De lagere rente moet dan dé prikkel zijn om die projecten daadwerkelijk uit te voeren om daarmee een milieuvoordeel te genereren.’ Rouwenhorst legt uit dat particulieren die “groen” sparen of beleggen akkoord gaan met een lager rendement en daarvoor vervolgens fiscaal gecompenseerd worden met uitzicht op een aantrekkelijk totaalrendement. Met andere woorden: het “groene”vermogen uit de particuliere markt wordt uitgeleend aan ondernemers (maar ook aan particulieren en (semi-) overheden) die “groen” willen investeren. Rouwenhorst: ‘Voorwaarde daarbij is wel dat het om Nederlandse projecten gaat.’
Groenverklaring Projecten waarin “groen” geïnvesteerd wordt zijn divers. De recente historie laat vooral landbouw- en natuurprojecten zien, maar ook energieprojecten en duurzame woning- en utiliteitsbouw tonen toenemende “groene” investeringen. Een voorbeeld uit de eerste categorie is de glastuinbouw. ‘In de kassenbouw zag je een innovatiegolf. De teelt kost veel energie. Als je dat verbruik omlaag kan brengen kun Op koers • 7
Duurzame binnenvaart Rouwenhorst legt uit dat de regeling sinds de start in 1995 diverse veranderingen heeft ondergaan. De meest recente dateert van eind maart dit jaar. ‘Er zijn diverse soorten projecten toegevoegd. Het aantal dat nu voor een groenverklaring in aanmerking komt is bijna verdubbeld. Ook zijn er thema’s bijgekomen zoals duurzame mobiliteit, lees duurzame binnenvaart.’ Die laatste toevoeging kon eigenlijk niet uitblijven en liet kritisch bezien toch nog lang op zich wachten. In de beleidsbrief (2007) bijvoorbeeld van het ministerie van Verkeer en Waterstaat “Varen voor een vitale economie, een veilige en duurzame binnenvaart” wordt de sector immers al als “schoon, veilig”en “duurzaam” bestempeld. In die nota wordt zelfs de ambitie verwoord van de “binnenvaart op termijn de schoonste modaliteit te maken.” In 2008 werd bovendien het Innovatieprogramma Binnenvaart (5,5 miljoen euro) gelanceerd ter vermindering van schadelijke luchtemissies en brandstofgebruik en ter bevordering van innovatieve scheepstechniek. In 2009 werd vanuit deze regeling nog eens twee miljoen euro subsidie beschikbaar gesteld.
vervolg van pagina 8
Rouwenhorst
‘Bijzonder interessant is dan ook de aanmelding voor een groenfinanciering van Argonon Shipping B.V., door vader en zoon Gerard en Glenn Deen, voor mts Argonon. Een en ander is nog niet geheel afgerond, maar de groenverklaring is in ieder geval binnen.’ Deze nieuw te bouwen type C tanker zal gaan varen op vloeibaar aardgas (Liquefied Natural Gas – LNG) in combinatie met diesel als ontstekingsbrandstof - de zogenaamde dual fuel oplossing - wat leidt tot lagere emissiewaarden. Rouwenhorst: ‘Het mooie is dat de hele groenfinanciering, onder voorwaarden, van toepassing is voor de sector. De maatlat voor duurzame binnenvaartschepen in dit verband ligt wel hoger dan voor de regeling milieuinvesteringsaftrek bijvoorbeeld. Voor de groenverklaring wordt onder andere gekeken naar de voortstuwing, het stuurwerk, de romp: is die voorzien van milieuvriendelijke Op koers • 8
antifouling, het dubbelwandig zijn, maar ook naar de behandeling van het afvalwater en de preventieve bedrijfsvoering aan boord enzovoorts. Men dient meetrapporten en certificaten te overleggen die aantonen dat aan de vereiste specificaties is voldaan.’
Groen hart Dat de binnenvaart het groene hart al tijden op de juiste plaats heeft moge duidelijk zijn. Al jaren innovatief en zeker milieuvriendelijk: door de schaalgrootte vraagt het vervoer over water relatief weinig energie. Files op vaarwegen zijn ongekend, sterker nog, de vaarwegencapaciteit is méér dan toereikend en zou een verdubbeling op de hoofdvaarwegen zelfs aankunnen. Of het allemaal nóg “groener” kan wordt door de regeling Groenprojecten in ieder geval stevig gestimuleerd, Veel duurzame projecten zijn hierdoor al van de grond gekomen. Met mts Argonon is de groenfinanciering
nu ook succesvol te water gelaten. Maar de regeling heeft de sector méér te bieden. In de categorie “beroepsmatig transport” valt bijvoorbeeld ook een nieuwe veerdienst die meer dan acht personen overzet. Ook scheepsontmanteling kan “groen”. Het moge duidelijk zijn dat de nu flexibeler groen financiering de binnenvaart veel perspectief biedt. Juist in
een tijd van economische neergang worden duurzame innovaties steeds belangrijker. Voor de sector is dat een extra aspect zich van concurrerende vervoersmodaliteiten te onderscheiden. Rouwenhorst: ‘Groenfinancieren is kostenvriendelijk investeren in duurzaamheid. Dat biedt op termijn zeker concurrentievoordeel. Door maatschappelijk verantwoord te ondernemen bouw je immers aan een positief imago.’
In 2008 werd voor een recordbedrag van € 853 miljoen aan groenfinancieringen verstrekt, een stijging ten opzichte van 2007 van 17%. In totaal zijn er door de Rabo Groen Bank 2.300 projecten voor een bedrag van € 3,4 miljard groen gefinancierd. Rabo Groen Bank is zowel aan de zakelijke als particuliere kant met aandelen van 55% onbetwist marktleider. Het totale volume aan financieringen van alle groenfondsen bedroeg eind 2008 ruim € 6 miljard en aan toevertrouwde middelen € 6,8 miljard. Bron: RABO Groen Bank B.V.
Op koers • 9
Co lo f o n it blad is een uitgave van de Rabobank D Binnenvaart en verschijnt vier keer per jaar. De oplage bedraagt 1355 exemplaren en wordt verstuurd aan binnenvaartondernemingen. Opmerkingen en vragen kunt u aan ons doorgeven via het centrale redactie-adres
[email protected] of telefonisch (0184) 67 31 11. Rabobank Altena Telefoon (0183) 50 75 76 Rabobank Krimpenerwaard Telefoon (0182) 32 27 80 Rabobank Merwestroom Telefoon (0184) 67 31 11 Rabobank Oosterschelde Telefoon (0113) 24 80 00 Redactie Rabobank Binnenvaartbanken Ontwerp Albani ontwerpers BV, Den Haag Druk Albani drukkers, Den Haag
Op koers • 10 8
Co lo f o n it blad is een uitgave van de Rabobank D Binnenvaart en verschijnt vier keer per jaar. De oplage bedraagt 1355 exemplaren en wordt verstuurd aan binnenvaartondernemingen. Opmerkingen en vragen kunt u aan ons doorgeven via het centrale redactie-adres
[email protected] of telefonisch (0184) 67 31 11
Redactie Rabobank Altena Rabobank Krimpenerwaard Rabobank Merwestroom Rabobank Oosterschelde Ontwerp Albani ontwerpers BV, Den Haag Druk Albani drukkers, Den Haag
Op koers • 10 8
