RAADSVOORSTEL raadsvergadering: onderwerp: bijlage: datum: gemeenteblad I nr.: agenda nr.:
10 april 29013 Verzelfstandiging Museum Hilversum ontwerp-besluit
Aan de gemeenteraad,
Inleiding In de 'Visie op cultuur in Hilversum' die u in december 2011 heeft vastgesteld, is het voornemen opgenomen om tot bestuurlijke verzelfstandiging van Museum Hilversum over te gaan. Wij citeren het desbetreffende tekstgedeelte: ‘Museum Hilversum is nu onderdeel van de gemeentelijke organisatie. Het voornemen is tot bestuurlijke verzelfstandiging over te gaan. Verzelfstandiging is een logisch antwoord op de twee maatschappelijke ontwikkelingen die elkaar versterken. Allereerst trekt de overheid zich op zijn kerntaken terug. Daarnaast wordt van culturele instellingen meer ondernemingszin verwacht. De gemeente neemt als lokale overheid die rol niet op zich. Na verzelfstandiging komt Museum Hilversum in een positie ten opzichte van de gemeente die vergelijkbaar is met andere gesubsidieerde culturele instellingen. De maatschappelijke functies van Museum Hilversum zijn verwoord in de in 2009 vastgestelde nota ‘Verrassend veelzijdig’. Wij willen -met behoud van functies- met minder kosten het bereik van het museum groter maken. Dat kan, door een andere wijze van organiseren en besturen, dus door te verzelfstandigen. Verzelfstandiging zal aanzienlijk betere randvoorwaarden scheppen voor cultureel ondernemen. In zoverre daarmee extra fondsen kunnen worden geworven zullen die met name ten goede komen aan de inhoudelijke taken, tentoonstellingen, de collectie en de public relations. Of daarmee in de toekomst de door de gemeente voor deze taken beschikbaar gestelde middelen omlaag kunnen moet later worden bezien.’ Een samenvatting van de beide beleidsnota’s is ter informatie als bijlage bij dit raadsvoorstel gevoegd (bijlage 1). Op 14 november 2012 hebben wij een motie overgenomen waarin u ons heeft opgedragen deze verzelfstandiging binnen een half jaar te effectueren. In de afgelopen maanden hebben wij voorbereidingen getroffen ter uitvoering van het voorgenomen besluit van uw raad. In verband met de daarbij gebleken financiële consequenties leggen wij het definitieve besluit tot verzelfstandiging via dit raadsvoorstel aan u voor. Tevens informeren wij u over besluiten die wij over diverse uitvoeringskwesties hebben genomen of gaan nemen. In de gevallen dat die besluiten leiden tot juridische overeenkomsten treft u deze als bijlage bij dit voorstel aan. Wij verwijzen u naar het voorstel met betrekking tot de veranderagenda cultuur dat tegelijkertijd, doch separaat, aan u wordt voorgelegd.
1
Verzelfstandiging: 3 fasen De essentie van verzelfstandiging is dat het museum als gemeentelijk organisatie onderdeel wordt opgeheven, maar dat we als gemeente het voortbestaan in een verzelfstandigde vorm mogelijk blijven maken door het verstrekken van een subsidie. We gaan m.a.w. van `zelf besturen´ naar ´sturing via een subsidierelatie´. Voor een goed begrip is het nuttig in deze transitie de navolgende drie fasen te onderscheiden: - de overdracht: Dat het zelfstandig museum, waaraan we subsidie gaan verstrekken, ontstaat door de opheffing van het gemeentelijk museum, rechtvaardigt dat we als gemeente invloed uitoefenen op de vormgeving en inrichting van dat zelfstandige museum; - de subsidierelatie op korte termijn: Van de twee in een subsidierelatie betrokken partijen, de gemeente en de gesubsidieerde instelling, bestaat in dit geval de tweede partij eerst na een positieve beslissing op dit raadsvoorstel. Dit betekent dat voor de direct na dit besluit startende subsidieperiode de relatie eenzijdig door de gemeente als subsidiegever moet worden vorm gegeven. Wij hebben dit gedaan door uit te gaan van ongewijzigde voortzetting van het gemeentelijke museum, zowel qua taken en prestaties als qua financiën; - de subsidierelatie op lange termijn: Nadat het zelfstandige museum op basis van bovenstaande condities van start is gegaan, is voor de subsidiering in de volgende jaren het regime van de algemene subsidieverordening van toepassing. Dit regime biedt ruimte aan het museumbestuur om jaarlijks beleidswijzigingen en eventuele daaraan gekoppelde consequenties voor het subsidiebedrag aanhangig te maken. We gaan hierna op elk van de drie fasen verder in.
De overdracht Verzelfstandiging vereist dat er een los van de gemeente staande entiteit moet worden gevormd die het bestuur van het museum op zich neemt. In dat kader zijn wij voornemens de stichting “museum Hilversum” op te richten met de statuten (bijlage 2) zoals u die ter kennisneming bij dit raadsvoorstel aantreft. Tevens hebben wij de in bijlage 3 vermelde personen uit de Hilversumse gemeenschap bereid gevonden tot het bestuur van de stichting toe te treden. Informatie over de personalia en de professionele en maatschappelijke achtergrond is in deze bijlage opgenomen. Ten behoeve van deze bestuurlijke overdracht is een overdrachtsovereenkomst opgesteld die als bijlage 4 bij dit raadsvoorstel is gevoegd. Een belangrijk uitgangspunt daarin is dat de op te richten stichting voldoet aan de ‘code cultural governance’. Over een aantal praktische aspecten die bij de overgang van het museum naar de stichting spelen, kunnen we u het volgende melden: - Voor wat betreft het gemeentelijk museumpersoneel geldt het uitgangspunt ‘mens volgt werk’. Tot welke uitkomst dit leidt in termen van het aantal medewerkers dat overgaat naar de stichting, valt pas definitief te overzien als de organisatie van het museum, en de personeelsfuncties die daarin voorkomen, bekend zijn. Tot dit het geval is zet het gemeentelijke personeel zijn werkzaamheden via een detacheringconstructie onder de vlag van de stichting voort. Medewerkers die uiteindelijk niet overgaan naar de stichting worden boventallig en vallen onder het sociaal statuut. Bij het momenteel nog ontbreken van een definitief inzicht in de mate waarin dit zich zal voordoen, schatten wij de uit de boventalligheid voortvloeiende kosten in op € 300.000,-. In het bij dit voorstel behorende besluit vragen wij u dit bedrag bij de bestemming van het financieel resultaat 2012 toe te voegen aan de reserve ‘Slank en Hoogwaardig’ ten behoeve van rolneming museum. In het raadsbesluit van 9 mei 2012 inzake het frictiebudget ‘Slank en Hoogwaardig’ zijn de kosten die gemaakt moeten worden als gevolg van een andere rolneming nadrukkelijk uitgezonderd. Dit
2
geldt derhalve voor de kosten als gevolg van bovenformativiteit van personeel, samenhangend met de verzelfstandiging van het museum; - Met betrekking tot de huisvesting van het museum hebben wij ervoor gekozen het gebouw en de inventaris aan de stichting om niet in gebruik te geven. We wijken hiermee af van het beleid m.b.t. de verhuur van maatschappelijk vastgoed vanwege onduidelijkheid over de risico´s op het vlak van de BTW. Het in gebruik geven van het gebouw zal worden vastgelegd in een overeenkomst (bijlage 5); - De collectie blijft in eigendom van de gemeente en wordt in bruikleen gegeven aan de stichting. De argumenten daarvoor zijn de volgende: a. de museumcollectie is een publiek cultuurbezit, bovendien veelal tot stand gekomen met gemeenschapsgeld. De overheid is naar onze mening de aangewezen instantie om dat cultuurbezit in eigendom te houden en toe te zien op verantwoord beheer en behoud; b. er zijn in de loop van de jaren door particulieren schenkingen gedaan aan de gemeente. Wij achten het niet gewenst dat schenkingen worden doorgegeven aan een andere rechtspersoon, die geen onderdeel vormt van de overheid; c. de vrije toegankelijkheid van de collectie, alsmede de ontwikkeling en onderzoek (een eis die verbonden is aan een geregistreerd museum) wordt geborgd door handhaving van het eigendom van de gemeentelijke overheid. Bijlage 6 bevat de overeenkomst waarin de condities van deze bruikleen zijn opgenomen. - De stichting neemt een aantal contracten van de gemeente over. Hierover zullen wij aparte afspraken maken. Wat de overeenkomst met de VVV betreft blijft het lopende contract geldig. Het museum heeft voordeel van de samenwerking met de VVV, vooral wat betreft de bezetting van de receptiebalie. Na verzelfstandiging van het museum kan het stichtingsbestuur, evenals het gemeentebestuur in de huidige situatie, het contract opzeggen. Ook de VVV kan tot beëindiging overgaan. Wij zijn voornemens niet te streven naar aanpassing van deze overeenkomst en andere contracten vóór de verzelfstandiging.
De subsidierelatie op korte termijn Aangezien de stichting “museum Hilversum” wordt opgericht per 1 mei 2013, kan het subsidie voor de periode tot 31 december niet worden gebaseerd op een aanvraag van het stichtingsbestuur. Ook voor het eerste volledige subsidiejaar 2014 is dat -formeel gezien, gelet op de termijnen van de algemene subsidieverordening- twijfelachtig. We gaan daarom voor de subsidieverlening voor die periode vooralsnog uit van ongewijzigde voortzetting van het gemeentelijke museum, zowel qua taken en prestaties als qua financiën. Dit leidt vervolgens tot een subsidiebedrag op jaarbasis van maximaal € 600.000,- volgens de navolgende berekening: a) Nadelig saldo gemeentelijk museum in de gemeentebegroting 2013 b) Buiten het subsidie te laten kosten van het gebouw c) Buiten het subsidie te laten kosten wegens aandeel in gemeentelijke overhead d) In het subsidie op te nemen kosten wegens inhuur overhead functies Subsidie aan stichting “museum Hilversum” op jaarbasis maximaal
891.000 -/- 191.000 -/- 164.000 64.000 600.000
De met het bovenstaande samenhangende aanpassing van de gemeentebegroting zijn ook nog eens weergegeven in bijlage 7 bij dit raadsvoorstel.
Aanvullend en ter toelichting merken we hierbij het volgende op: Ad a) De bezuiniging op het museum van € 100.000,- uit de visie op cultuur is al structureel verwerkt in de begroting 2012 en zit derhalve begrepen in het nadelig saldo 2013 ad € 891.000,-. Ad b) Het grootste deel van dit bedrag betreft de kapitaallasten (€ 99.000,-), maar daarnaast gaat het onder andere om onderhoud (€ 23.000,-) en energieverbruik (€ 33.000,-). Ad c) Aan het museum wordt, als gemeentelijk organisatieonderdeel, een aandeel in de gemeentelijke overhead (bestuur, diensten en afdelingen) toegerekend. In de gemeentebegroting 2013 gaat het om € 164.000.
3
Als het museum verzelfstandigd is, vervalt de doorberekening, maar de kosten bij de gemeente kunnen niet à la minute afgebouwd worden. De overhead ad € 164.000 die nu nog wordt doorberekend aan het museum zal worden omgeslagen over de rest van de gemeentelijke organisatie. In het kader van Slank en Hoogwaardig is op basis van een benchmark van twee jaar geleden de totale overhead afgebouwd. Dit jaar zal er een nieuwe benchmark plaatsvinden op basis waarvan opnieuw naar de omvang en samenstelling van de overhead zal worden gekeken. Ad d) Het museum houdt, ook in de verzelfstandigde vorm, wel een zekere behoefte aan overheadfuncties (administratie, ICT, etc.). Die gaat het verzelfstandigde museum inhuren. Het hiervoor benodigde budget wordt ingeschat op € 64.000,-. Uit het voorgaande kan worden afgeleid dat het museum voor € 200.000,- bijdraagt aan de bezuinigingstaakstelling van € 820.000,- op cultuur, namelijk: - ten eerste door het verwerken van de bezuiniging van € 100.000,- uit de visie op cultuur, - en ten tweede door het verminderen van de overhead met € 100.000,- (-/-164.000,- + 64.000,-). Gemeentebreed is er in het als tweede genoemde geval geen sprake van een bezuiniging, omdat de voorheen aan het gemeentelijke museum doorberekende kosten ad € 164.000,- weliswaar niet meer op het programma cultuur drukken maar nog een tijdje doorlopen (ten laste van het programma financiën). Omdat we tegelijkertijd ook de overheadkosten van het verzelfstandigde museum ad € 64.000,- via het subsidie betalen, resulteert een nadeel voor de gemeente van € 64.000,- dat verdwijnt zodra de overhead bij de gemeente met tenminste € 64.000,- (maar uiteindelijk met € 164.000,-) is afgebouwd. Zoals gezegd gaat het bij de hierboven toegelichte € 600.000,- subsidie aan het museum om het maximale bedrag op jaarbasis. Het bedrag voor 2013 zal daar van afwijken i.v.m. het ingaan van de verzelfstandiging op 1 mei 2013. Tevens moet rekening worden gehouden met voor 1 mei gedane uitgaven en ontvangen inkomsten die betrekking hebben op heel 2013. Daarnaast zijn wij voornemens de stichting “museum Hilversum” bij de verzelfstandiging een startkapitaal mee te geven van € 100.000,-. Wij stellen voor de middelen hiervoor te onttrekken aan de reserve “beeldende kunst”. De subsidiebeschikking voor 2013 (periode mei t/m december) waarin het voorgaande tot uitdrukking komt is als bijlage 8 bijgevoegd. Een en ander leidt tot de door u vast te stellen wijziging van de gemeentebegroting 2013 die is opgenomen in bijlage 9.
De subsidierelatie op lange termijn In de ‘Visie op cultuur’ hebben wij aangegeven te streven naar een veel duidelijker rolverdeling tussen het cultuurveld (de diverse partners in Hilversum) en de gemeente. Deze rolverdeling sluit aan bij de gemeentelijke organisatieontwikkeling ‘Slank en Hoogwaardig’. Daarbinnen is een scherpere afbakening van de kaderstellende verantwoordelijkheid van de gemeente als subsidieverstrekker geregeld. In het geval van het museum richt de gemeente zich niet meer op het besturen van het museum, maar op een kwaliteitsverbetering in de subsidierelatie met deze instelling en op outputsturing op basis van prestatieafspraken. In dat kader krijgt de stichting “museum Hilversum” de gelegenheid om gedurende een periode van drie jaren, derhalve tot 1 mei 2016, de gewenste ontwikkeling door te maken, onder de voorwaarde dat na twee en een half jaar een evaluatie aan de gemeente beschikbaar wordt gesteld. Aan beleidswijzigingen en eventuele daaraan verbonden consequenties voor het subsidiebedrag geven wij vooraf de navolgende inhoudelijke en financiële kaders mee.
4
Inhoudelijk De Nederlandse Museumvereniging beschrijft vijf waarden waarmee musea een bijdrage leveren op maatschappelijk terrein in samenwerkingsverbanden met overheden, onderwijs, media en bedrijfsleven. Het gaat om: - De collectiewaarde - Het beheren en tentoonstellen van objecten en bijbehorende verhalen is een kerntaak van het museum. Ze geven uitdrukking aan een gedeelde geschiedenis en aan onze identiteit. - De verbindende waarde - Een museum is een ideaal platform voor verbinding en debat. Actuele thema’s krijgen binnen het museum een context, waardoor dialoog mogelijk wordt. - De educatieve waarde - Door een museum te bezoeken leer je, bewust of onbewust, bedoeld of onbedoeld. Het museum draagt bij aan de cultuureducatie en doet zelf ook onderzoek. - De belevingswaarde - Musea zetten aan tot denken en soms ook tot actie. Ze creëren rust en ruimte om te reflecteren en kritisch na te denken. Ook voor ontspanning en plezier zijn musea belangrijk. - De economische waarde - Musea zijn een bron van activiteiten, reuring en aantrekkingskracht. Belangrijk voor toerisme en werkgelegenheid. Van het bestuur van Museum Hilversum wordt verwacht dat zij gericht op deze waarden opereert. Op grond van de twee in de inleiding genoemde beleidsnota’s en de vijf hierboven genoemde waarden hebben wij gekozen voor de volgende inhoudelijke doelstellingen: 1. Museum Hilversum vertegenwoordigt de cultuurgeschiedenis van Hilversum en het Gooi. De cultuurgeschiedenis van Hilversum van de laatste 150 jaar kenmerkt zich door de opkomst van de media, de ontwikkeling van Hilversum als tuinstad en de architectuur. Als direct uitvloeisel van deze ontwikkelingen is een stad ontstaan, die aandacht trekt als mediastad en als stad van jonge monumenten van moderne architectuur te midden van een groene regio. 2. Museum Hilversum collectioneert in samenwerking en afgestemd met het Streekarchief (verzamelen, beheren, onderzoeken, ontsluiten en presenteren) kunst(historische) objecten, die het cultuurhistorische verleden van Hilversum en haar regio vertegenwoordigen. Met die objecten kunnen heden en verleden met elkaar verbonden worden en kan het verhaal van het verleden, het heden en de toekomst worden verteld. 3. Deze objecten en verhalen worden door Museum Hilversum in relatie gebracht met de kunstdisciplines: fotografie, vormgeving, beeldende kunst en met erfgoed met een regionale identiteit. 4. Op basis van onderzoek van de collectie en in aansluiting met actuele thema´s en ontwikkelingen verzorgt Museum Hilversum in samenwerking met andere culturele organisaties museale presentaties en programma’s (tentoonstellingen, digitale crossovers) voor gedifferentieerde publieksgroepen uit Hilversum, de regio en zo mogelijk daarbuiten. 5. Het museum draagt met zijn programma binnen en buiten het museum op actieve en vernieuwende wijze bij aan kennisbevordering over de genoemde aandachtsgebieden. 6. Museum Hilversum zorgt in samenwerking met andere organisaties voor cultuureducatie (Hilversum, het Gooi) en cultuurparticipatie (voor de regio en bovenlokaal) 7. Het museum neemt initiatief en levert een actieve bijdrage aan het culturele leven in de stad en werkt waar nodig en wenselijk samen met andere kunst- en cultuurdisciplines uit Hilversum en het Gooi. Museum Hilversum draagt bij aan de cultuurmissie van de gemeente Hilversum die in de cultuurvisie is verwoord. Meer specifiek gaat het om het verbinden van media en cultuur als bijdrage aan een vitale samenleving en aan profilering van de identiteit van Hilversum. 8. Museum Hilversum realiseert binnen de inhoudelijke kaders een duidelijke toename van het publieksbereik, gericht op een stapsgewijze verdubbeling van de huidige bezoekersaantallen. Voor prestaties worden binnen dit kader afspraken gemaakt met de gemeente. 9. Het museum voldoet aan de normen van een geregistreerd museum (Museumregister Nederland), inbegrepen een verantwoord beheer van de museumcollectie.
5
Deze doelstellingen geven wij mee aan het bestuur van het museum als kader voor het verkrijgen van subsidie. Aan het bestuur van het museum zullen wij verzoeken een museumplan op te stellen waaruit blijkt op welke wijze het bestuur de uitvoering van taken gaat organiseren. In het plan wordt in ieder geval opgenomen: - missie en visie - op welke wijze de doelstellingen worden gerealiseerd; - de manier waarop cultureel ondernemerschap wordt gerealiseerd; - de kritieke prestatie indicatoren aan de hand waarvan het functioneren van het museum wordt beoordeeld, zowel door het bestuur zelf als de gemeente. Na overeenstemming over dit museumplan zal een overeenkomst worden opgesteld op basis waarvan de stichting gesubsidieerd wordt. De conceptovereenkomst zal, in verband met het belang van dit onderdeel, vooraf aan de raadscommissie Samenleving om advies worden voorgelegd. Financieel Het subsidiebedrag van maximaal € 600.000,- dat is afgeleid van de kosten die de gemeente zou hebben bij ongewijzigde voortzetting van het museum binnen de gemeentelijk organisatie, geeft ook voor de lange termijn de bovengrens aan van de subsidieverlening aan de stichting museum Hilversum. In dit verband wijzen wij nog eens op de passage in het in de inleiding afgedrukte citaat uit de ‘Visie op cultuur’ over de verwerving van extra fondsen door het verzelfstandigde museum.
Besluitvorming raad Wij stellen u voor te besluiten conform bijgevoegd ontwerp raadsbesluit.
Burgemeester en wethouders van Hilversum, de secretaris, de burgemeester,
I.C. de Vries
P.I. Broertjes
6
RAADSBESLUIT De raad van de gemeente Hilversum, Gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 22 januari 2013 met betrekking tot de voorgenomen verzelfstandiging van Museum Hilversum; BESLUIT: a. het museum Hilversum als onderdeel van de gemeentelijke organisatie op te heffen per 1 mei 2013, maar het voortbestaan in verzelfstandigde vorm mogelijk te maken door het verlenen van subsidie aan de op te richten stichting “museum Hilversum”van maximaal € 600.000,- op jaarbasis op voorwaarde dat wordt voldaan aan de in dit voorstel beschreven inhoudelijke kader; b. het bestuur van de stichting ‘Museum Hilversum’ de gelegenheid geven om gedurende een periode van drie jaren, derhalve tot 1 mei 2016, de gewenste ontwikkeling door te maken, onder de voorwaarde dat na twee en een half jaar een evaluatie aan de gemeente beschikbaar wordt gesteld. c. bij de bestemming van het financieel resultaat 2012 de reserve “Slank en Hoogwaardig” ten behoeve van rolneming museum te verhogen met € 300.000,- ter dekking van de kosten van boventalligheid die kunnen ontstaan doordat gemeentelijke museummedewerkers niet overgaan naar het verzelfstandigde museum; d. aan de stichting “museum Hilversum” als startkapitaal eenmalig een subsidie te verlenen van € 100.000,- ten laste van de reserve beeldende kunst; Begrotingswijziging Beleidsdoel
2013 lasten
baten
saldo
9.1
100.000
-
100.000
1.5
-
-100.000
-100.000
100.000
-100.000
-
Totaal
e. de uit de vorige besluiten voortvloeiende wijziging van de gemeentebegroting 2013 (bijlage 9 bij het voorstel van burgemeester en wethouders) vast te stellen. Begrotingswijziging Beleidsdoel
2013 lasten
baten
saldo
9.1
-66.000
-
-66.000
1.4
109.000
-
109.000
43.000
-
43.000
Totaal
Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van 10 april 2013, de griffier, de voorzitter,
K.E. Driehuijs
P.I. Broertjes
7
