Raadsvoorstel
Reg. nr Ag nr.
: 0810081 : 17
Datum
: 25-03-08
Onderwerp Kennisname onderzoeksrapport Grondwateroverlast Boxtel Oost en besluit tot verdere uitwerking maatregelen.
Status Besluitvormend
Voorstel 1.
Kennis te nemen van het rapport van het onderzoek Grondwateroverlast Boxtel Oost (Witteveen + Bos, 6
2.
februari 2008). In te stemmen met verdere uitwerking in een ontwerp uitvoeringsprogramma van maatregelen in de vorm van een combinatie van aanbrengen van oppervlaktewater en horizontale drainage.
Inleiding Al sinds de inrichting van de wijk Oost worden met regelmaat klachten gehoord over hoge grondwaterstanden in de wijk, variërend van water in kruipruimten, vochtige binnenruimten, drassige tuinen en plantsoenen. In het in 2004 door uw raad vastgestelde gemeentelijk waterplan is daarom ook als maatregel opgenomen onderzoek te plegen naar aard en omvang van deze problemen, en mogelijke oplossingen af te wegen. Dit onderzoek is in 2007 uitgevoerd, in samenwerking met Provincie Noord-Brabant, Waterschap De Dommel, woonstichting Sint Joseph, en twee “vertegenwoordigers” van particuliere woningeigenaren waarvan één tevens lid van het wijkorgaan Oost. Naast een grootschalige enquête onder alle bewoners van de wijk is archief- en literatuuronderzoek uitgevoerd, alsmede veldonderzoek op 13 locaties verspreid over de wijk. Vervolgens zijn verschillende oplossingsmogelijkheden met elkaar vergeleken. Dit alles heeft geresulteerd in het thans ter vaststelling voorliggende onderzoeksrapport. Tussentijds zijn drie nieuwsbrieven verspreid in de wijk, en heeft de wijk van de tussenresultaten in de vorm van een quick scan kennis kunnen nemen op een informatieavond op 26 september 2007. Die avond is door een zestigtal belangstellenden bezocht. De nieuwsbrieven liggen voor u ter inzage. Onderzoeksresultaten aard en omvang van grondwateroverlast De wijk is indertijd ontworpen voor een ontwateringsdiepte van minimaal 70 cm onder maaiveld. Dit is ook nu nog een gebruikelijke ontwerpwaarde voor woonwijken met kruipruimten. Onder groenvoorzieningen en woningen zónder kruipruimte mag het grondwaterniveau hoger zijn, en is een ontwateringsdiepte van respectievelijk 50 cm en 30 cm onder maaiveld al voldoende. Uit doorlatendheidsproeven blijkt de grond over het algemeen slecht doorlatend of in het gunstigste geval (noordkant) matig doorlatend te zijn. Grootste knelpunt is evenwel het beperkt aantal mogelijkheden voor de afvoer van overtollig grondwater binnen de wijk. Hierin speelt de beperkte horizontale doorlatendheid een belangrijke rol. De afvoervoorzieningen voor overtollig grondwater bevinden zich slechts langs de vier randen van de wijk. Bij hevige neerslag zie je dan ook al snel plasvorming optreden, wat maar langzaam in de bodem wegzakt. Ook stijgt het grondwaterniveau sterk na neerslag. De grondwaterspiegel bolt dan vooral in het midden van de wijk sterk op, en zakt langzaam weer naar het oude niveau in drogere tijden. De Gemiddeld Hoogste Grondwaterstand (GHG) is ca. 40-80 cm onder maaiveld, en de Gemiddeld Laagste Grondwater-
Pagina 1
Raadsvoorstel
Reg. nr Ag. nr
: 0810081 : 17
Datum
: 25-03-08
stand is meer dan 120 cm onder maaiveld. De hoogste grondwaterstanden zijn te vinden in het centrale en westelijke deel van de wijk. In het noordwesten en oosten ligt het grondwater iets dieper. Klimaatsverandering, met meer en heviger buien in de toekomst, zal naar verwachting dit knelpunt enkel doen verslechteren. Uit de enquête met een respons van bijna 40% valt op te maken dat de wijk Oost breed als natte wijk wordt ervaren. Een voorzichtige conclusie is dat toch zeker meer dan ¼ van de bewoners de huidige (grond)watersituatie als hinderlijk ervaart. De mate van hinder verschilt echter sterk, waarbij in dezelfde straat zowel mensen met en zonder hinder naast elkaar kunnen voorkomen. Naast verschil in belevings waarde, zou dit ook door verschil in bodemkarakteristieken (bijvoorbeeld ligging van gedempte sloten e.d.) of mate van onderhoud veroorzaakt kunnen worden. Helaas beschikken we in Nederland nog niet over toetsingscriteria of jurisprudentie om de mate van grondwateroverlast precies te kunnen meten. Uit de resultaten van de enquête mogen we echter voorzichtig aannemen dat zeker bij 1 op de 10 huishoudens enkele maanden of meer water in de kruipruimte staat. Dergelijke situaties kunnen als een duidelijk knelpunt worden aangemerkt, waar ook een structureel kenmerk in zit. Maatregelen hiervoor lijken daarom op hun plaats, voor zover die doelmatig te treffen zijn. Onderzoeksresultaten oplossingsrichtingen In het rapport zijn daartoe de volgende mogelijke maatregelen met elkaar op hoofdlijnen vergeleken: a. maatregelen aan woningen (maatregelen tegen optrekkend vocht, verlaging vochtgehalte in woning en kruipruimte, maatregelen tegen vochttransport vanuit de kruipruimte) b. c.
peilverlaging Dommel onttrekken water (bijvoorbeeld een grondwateronttrekking t.b. v. een tekort aan (proces)water bij bedrijven op bijvoorbeeld Ladonk of Vorst
d. e. f.
verticale drainage aanleg van oppervlaktewater binnen de wijk (vijvers en sloten) horizontale drainage
g. h.
een combinatie van horizontale drainage en aanleg van oppervlaktewater in de wijk een combinatie van hiervoor genoemde maatregelen onder d t/m h, met afkoppelen van hemelwater
In alle gevallen wordt fasering van de maatregelen geadviseerd, zodat: de effectiviteit van de maatregel in praktijk kan worden getoetst en bijstelling kan plaatsvinden, de overlast in de wijk door werkzaamheden gespreid wordt en uit voering minder complex is, -
kosten worden gespreid, werk met werk gemaakt kan worden.
In paragraaf 9 van het rapport is een afwegingsmatrix opgenomen met beoordeling per beschouwde variant. Geconcludeerd wordt dat er twee kansrijke varianten overblijven als mogelijke oplossingen: 1. Onttrekken proceswater (bemalen drainage), waar echter nog veel vraagtekens bij staan die onder2.
zocht zullen moeten worden om de haalbaarheid te toetsen; Een combinatie van oppervlaktewater en drainage, waarbij een hoofdstructuur van oppervlaktewater als basis aangelegd wordt, waarop (later) drainage is aan te sluiten. Deelvarianten hierbij zijn sitauaties met of zonder afkoppelen van hemelwater.
Pagina 2
Raadsvoorstel
Reg. nr Ag. nr
: 0810081 : 17
Datum
: 25-03-08
Vergelijkingstabel hoofdvarianten maatregelen
oppervlaktewater
drainage
afkoppelen
aan woning
onttrekken proceswater
inpassing
+
-
+
+
+
bijdrage duurzaamheid
-
+
0
+
+
kosten aanleg
-
0
-
-
+?*
exploitatiekosten
+
0
0
0
+*
beheersbaarheid
0
+
-
0
+
overlast aanleg
0
0
-
-
0
* Het is mogelijk om de kosten gedeeltelijk bij de gebruiker te verhalen, of de kosten voor de gemeente lager zullen uitvallen is echter de vraag, aangezien de investeringskosten ook hoger zullen zijn.
Kosten van de verschillende varianten
aanlegkosten excl. btw
maatregelen
oppervlaktewater
aan woning
én drainage
5 tot 8
3 tot 5
drainage 3 tot 5
drainage én
onttrekken
afkoppelen
proceswater
5 tot 7
3 tot 5 (excl. leiding
(miljoen euro)
naar gebruiker)
onderhoudskosten ex btw
Ca. 30
Ca. 30
Ca. 30
Ca. 30
rioolrecht
rioolrecht
rioolrecht
gebruiker/rioolrecht?
(duizenden euro’s per jaar) dekking kosten
bewoner/rioolrecht?
Voor nadere toelichting wordt verwezen naar het rapport. Voorkeursoplossingsrichting De mogelijkheid van oplossingsmogelijkheid 1 (onttrekken proceswater) wordt thans nader beschouwd bij het project van het Rabo data centre. Wij geven vooralsnog de voorkeur aan uitwerking van maatregelen via oplossingsrichting 2 (combinatie van oppervlaktewater en drainage), tenzij in de loop van dit jaar het ontrekken voor proceswater een reële haalbare oplossing zou blijken te kunnen zijn. Beoogd effect Het gefaseerd beperken of opheffen van structurele grondwateroverlast in de wijk Oost, voor zover dit op doelmatige wijze te realiseren is. Argumenten 1.1. De Wet gemeentelijke watertaken verplicht gemeenten onderzoek uit te voeren naar structurele stedelijke grondwateroverlast en zo mogelijk maatregelen ter beperking van die overlast te entameren. Met de inwerkingtreding van de Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken per 1 januari 2008 hebben gemeenten de zorg toebedeeld gekregen ten aanzien van structurele grondwateroverlast van het ondiepe grondwater in het stedelijk gebied. Gemeenten vervullen hierin de loketfunctie en hebben een coördinerende taak om de knelpunten te onderzoeken en – voor zover dat op doelmatige wijze Pagina 3
Raadsvoorstel
Reg. nr Ag. nr
: 0810081 : 17
Datum
: 25-03-08
mogelijk is – voor oplossingen zorg te dragen. Dit is te zien als een inspanningsverplichting. Ten aanzien van grondwateroverlast zijn er echter vele betrokken partijen, elk met eigen verantwoordelijkheden. Naast gemeente die zorg draagt voor ontwatering, spelen ook de huiseigenaar, waterschap en provincie een mogelijke rol. Zo blijft de huiseigenaar op grond van bouwwetgeving verplicht zijn woning vochtdicht te houden en is hij verant woordelijk voor de ontwatering op eigen perceel. Ingeval dat benodigd is dient gemeente afvoer van overtollig grondwater van het perceel mogelijk te maken. Het waterschap heeft een verantwoordelijkheid in het peilbeheer en afwatering van het water, en de provincie heeft de verantwoordelijkheid ten aanzien van vergunningen voor grootschalige grondwateronttrekkingen of –infiltraties. Gemeente zal dus samen met deze partijen tot oplossingen moeten zien te komen. Sleutelwoorden hierbij zijn: structurele overlast, doelmatige oplossingen, en inspanningsverplichting. Gemeente zal zich er van moeten vergewissen dat het om structurele overlast gaat, die op doelmatige wijze opgelost kan worden, en zich hiervoor op voldoende wijze moeten inspannen. De besluitvorming hoever hier in gegaan wordt ligt primair bij het lokale bestuur. Eventueel kan de rechterlijke macht die inspanning toetsen, als dit wordt aangevochten. Met het onderzoek heeft de gemeente een eerste vereiste inspanning gepleegd. De wet heeft geen terugwerkende kracht. 2.1 Aard en omvang van het grondwaterprobleem in wijk Oost noodzaken uitwerking van maatregelen. Zoals hiervoor onder argument 1.1 is aangegeven heeft de gemeente bij structurele grondwateroverlast ook de wettelijke inspanningsverplichting doelmatige oplossingen te entameren voor het probleem. Het structurele karakter van de overlast is naar onze mening aangetoond. Uit het onderzoek lijkt ons een gefaseerde aanleg van oppervlaktewater en drainage een mogelijk doelmatige oplossing die nader uit te werken is. Daarnaast behoort ook onttrekking voor proceswater nog tot mogelijke kansrijke opties, waarover later dit jaar meer inzicht ontstaat. 2.2. De Wet gemeentelijke watertaken biedt mogelijkheden voor dekking van maatregelen via de rioolheffing. De Wet verankering en bekostiging van gemeentelijke watertaken biedt gemeenten tevens mogelijkheden de kosten van maatregelen voor hemelwater- en grondwaterafvoer te bekostigen uit het “verbreed rioolrecht”. Het rioolrecht als retributie is hierin gewijzigd tot een algemene belasting in de vorm van een rioolheffing. De gemeentelijke verordening op de heffingen is hierin te herzien. Dit zal per 1 januari 2009 plaatsvinden. Gemeente bepaalt zelf de grondslag en wijze van heffing. Maatregelen kunnen op deze wijze via de gemeentelijke belasting op haar inwoners worden verhaald. Vóór de nieuwe wet was dit enkel mogelijk vanuit de algemene middelen. Deze verruiming van het belastingstelsel biedt thans mogelijkheden voor de financiering van maatregelen voor het grondwaterknelpunt in wijk Oost. Kanttekeningen 2.1. Fasering van maatregelen is noodzakelijk In het rapport en in voorgaande tekst zijn diverse redenen vermeld die fasering van de maatregelen aanbevelenswaardig maken, zowel in technisch, organisatorisch als financieel opzicht. In dat opzicht achten wij het raadzaam een uitvoeringsprogramma uit te werken, zodat via een masterplan van uitvoering gefaseerd op doelmatige wijze het probleem kan worden aangepakt. Nadeel hiervan is uiteraard dat het nog geruime tijd zal vergen voordat de problematiek vergaand is opgelost. Goede communicatie met bewoners zal hier voldoende draagvlak voor moeten creëren.
Pagina 4
Raadsvoorstel
Reg. nr Ag. nr
: 0810081 : 17
Datum
: 25-03-08
Uitvoering en planning Met instemming van uw raad met ons voorstel, stellen wij voor de voorkeurs-oplossingsrichting van aanleg van oppervlaktewater en drainage nader uit te werken in een ontwerp uitvoeringsprogramma met een gefaseerde aanpak. Het oppervlaktewater vormt hierin een eerste basis, die al gedeeltelijke oplossing biedt door het toevoegen van ontwaterings voorzieningen in de wijk. Hierdoor wordt de opbolling van de grondwaterspiegel na hevige regenval al deels beperkt. Voor afdoende niveauverlaging op lokaler gebied dient evenwel een fijner net van drainage uitkomst te bieden. Ondanks dat de wijk zich gelukkig mag prijzen met veel open ruimte, zal het nog steeds problematisch kunnen zijn voldoende oppervlaktewater te creëren en zullen lastige afwegingen nodig zijn ten aanzien van de inrichting van de openbare ruimte, met name bij de keuze tussen openbaar groen, speelruimte en watergangen. In de nadere uitwerking verdient dit veel aandacht. Dit bepaalt mede de verhouding oppervlaktewater en drainage. Oppervlaktewater heeft hierin het gemak van het onderhoud, waarbij drainages gevoeliger zijn voor verstopping en lastiger in onderhoud zijn. Bij de nadere uitwerking verdient het tevens aanbeveling een aantal pilot-projecten uit te voeren om meer inzicht te verkrijgen in de ontwaterende werking van oppervlaktewater in de wijk in relatie tot de horizontale doorlatendheid van de bodem (zie ook de aanbeveling in par. 7.6 van het onderzoeksrapport). Planning Wij denken de nadere uitwerking van een ontwerp-uitvoeringsprogramma in 2008 te kunnen maken. Door te anticiperen op de kosten van de maatregelen in de komende meerjarenbegroting, zou uitvoering dan naar verwachting kunnen starten in 2009. Financiën Wij verwachten de kosten van het uitwerken van een ontwerp-uitvoeringsprogramma te kunnen bekostigen uit het jaarbudget van uitvoering waterplan. Hieruit moet ook een nadere begroting van de benodigde inves teringen volgen. De kostenindicaties in het onderzoeksrapport bieden enig houvast voor het anticiperen op de mogelijk benodigde investeringen. Alternatieven Mocht later dit jaar blijken dat de variant Onttrekking voor proceswater reële kansen biedt, dan zullen we die optie ter heroverweging aan u voorleggen. Communicatie Goede communicatie naar de bewoners over de aanpak van het grondwaterprobleem is van grote waarde. De nieuwsbrieven hierover zijn goed ontvangen. Ook ten aanzien van de eindresultaten van het onderzoek hebben wij een nieuwsbrief rondgestuurd. Bewoners hebben hierdoor vertrouwen gekregen dat er goede aandacht voor het probleem is. Wij staan voor dat bewoners ook over de verdere ontwikkelingen goed worden geïnformeerd, maar dat daarbij de realiteit van verwachtingen niet uit het oog moet worden verloren. Volledige oplossing van het knelpunt is wellicht niet haalbaar en vraagt in ieder geval veel tijd.
Pagina 5
Raadsvoorstel
Reg. nr Ag. nr
: 0810081 : 17
Datum
: 25-03-08
Boxtel, 19-02-08 BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN BOXTEL de secretaris, de burgemeester, drs. J.K. Fraanje
F.H.J.M van Beers
Bijlagen 1. Rapport Grondwateroverlast Boxtel Oost (Witteveen + Bos, 6 februari 2008). Ter inzage 1. Nieuwsbrieven project (3x)
Contactpersoon Afdelingshoofd Openbare Werk en, ir. F.A. Fastenau, 655236,
[email protected]
Pagina 6
Gewijzigd Raadsbesluit
Reg. nr Ag. nr
: 0810081 : 17
Datum
: 25-03-08
Aanhef De raad van de gemeente Boxtel; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 19-02-08 ; gehoord de commissie Ruimtelijke Zaken;
Besluit 1. 2.
In te stemmen met het rapport van het onderzoek Grondwateroverlast Boxtel Oost (Witteveen + Bos, 6 februari 2008). In te stemmen met verdere uitwerking in een ontwerp uitvoeringsprogramma van maatregelen in de
3.
vorm van een combinatie van aanbrengen van oppervlaktewater en horizontale drainage. In het verlengde van het tweede lid nog in de loop van 2008 een aantal pilots te starten, in het bijzonder gericht op woningen met water in de kruipruimten, ter terugdringing van de grondwateroverlast in Boxtel-
4.
Oost. Uitvoering te starten in 2009 en in de conceptbegroting 2009 en in de MJB vanaf 2009 hiervoor ramingen op te nemen.
Aldus vastgesteld in zijn openbare vergadering van 25-03-08 DE GEMEENTERAAD VAN BOXTEL, de griffier, de voorzitter, drs. J Vis F.H.J.M van Beers
Pagina 1
