Inschrijving Herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten
Groepswoonvorm ‘Groenling’
2 november 2015
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Inleiding De gemeente Houten heeft Grijzelente uitgenodigd om een Plan van Aanpak te maken voor de herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag in Houten-Noord. Wij zijn gekozen omdat we goed zijn in het betrekken van omwonenden en toekomstige bewoners bij onze plannen. Houten-Noord is vergrijsd en de gemeente heeft de inbreidingslocatie bestemd voor de doelgroep ouderen.
Samenwerkende partners Grijzelente werkt voor deze inschrijving samen met Bouwbedrijf Van Rijn Houten B.V. en Frowijn De Roos Architecten uit Bilthoven. Het zijn betrouwbare bedrijven, die zich in de regio hebben bewezen. Betrokkenheid is onze grootste kracht, met korte communicatielijnen, waarbij de vraag centraal staat. Samen willen wij streven naar een duurzame samenleving.
Ons plan Voor de locatie Putterhaag stellen wij de gemeente voor om een groepswoonvorm in de geliberaliseerde huursector te realiseren voor vitale ouderen uit Houten-Noord. In deze inschrijving is de visie verder uitgewerkt. Wat bedoelen wij met groepswonen voor ouderen anno 2015? Het is een vorm van wonen, waarbij meerdere huishoudens ieder een zelfstandige woning huren of bezitten, één of meerdere ruimten gemeenschappelijk gebruiken en beheren en gezamenlijk activiteiten ontplooien. Bewoners worden niet geplaatst of verzorgd, maar kiezen bewust voor elkaar. De groep beslist over de toelating van de bewoners. Zo’n woonvorm past in onze optiek uitstekend op deze herontwikkellocatie. Wij bouwen voor en met de ouderen uit de wijk. Duurzaam, met alle gemakken uitgerust en uitstekende voorzieningen om de hoek. Wij noemen deze groepswoonvorm ‘Groenling’. Net zoals de putter een oer-Hollandse vogel, die prachtig zingt. Met de alliteratie naar Grijzelente als knipoog.
Leeswijzer In hoofdstuk 1 schetsen wij de landelijke, regionale en lokale trends in de woon- en zorgsector. Wij zoemen in hoofdstuk 2 in op de woonwensen van ouderen. In hoofdstuk 3 geven wij onze visie en werken deze verder uit. Draagvlak creëren is een belangrijk onderdeel van de inschrijving. Wij zijn goed in het boeien en binden van mensen en in hoofdstuk 4 staat met wie en hoe wij dat doen. De gemeente vraagt aan de partijen om een aanbod te doen voor de huidige gebruikers van de school. In hoofdstuk 5 gaan wij daar uitgebreid op in. In hoofdstuk 6 benoemen wij onze samenwerking en ons bod voor de grond. Separaat ontvangt de gemeente van ons een offerte voor het bouwrijp maken van de locatie en een exploitatieoverzicht. In hoofdstuk 7 leggen wij uit hoe wij denken om te gaan met de publieke ruimte van locatie Putterhaag. In de bijlagen staan alle benodigde documenten om het plan te ondersteunen en die worden gevraagd in de selectieleidraad.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
2
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Inhoudsopgave Inleiding
2
1. 1.1 1.2 1.3 1.4
2.
Typering omgeving en locatie Putterhaag, Houten
5
Woon- en zorgsector Landelijke trends Enkele cijfers uit de BRU-regio Gemeente Houten
5 5 6 6
Wat willen ouderen
8
2.1 Vitale generatie 2.2 Derde woonfase 2.3 Boeien en binden
3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7
4.
8 8 9
Visie op locatie Putterhaag Houten
10
De school Doelgroep en visie voor locatie putterhaag visie-uitwerking Tekeningen en schetsen Levensloopbestendig Energieneutraal-woongebonden Domotica
10 10 10 12 13 13 14
Draagvlak voor groepswoonvorm ‘Groenling’
15
4.1 Interesse 4.2 stakeholders 4.3 Participatieplan
15 15 17
5.
Aanbod De Krachtfabriek
19
6.
Samenwerking, grondprijs en bouwrijp maken
20
6.1 Samenwerking 6.2 Grondprijs 6.3 Kosten bouwrijp maken
20 20 20
7.
Kwaliteit publieke ruimte
21
Parkeren, parkeernorm en verkeersgeneratie Speelplaatsvoorziening en uitbreiding perceel Gemeentelijk onderhoudsareaal Kwaliteit toe te passen materialen Grondwerk, bouwen en bouwveiligheid Communicatieplan
21 21 21 22 22 22
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
3
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Bijlagen
1 Checklist 2 Tekeningen en schetsen 3 Uniforme Eigen Verklaring 4 Intentieverklaring Over-IJssel 1882 Investment B.V. 5 Bewijs Technische- en beroepsbekwaamheid, referenties, uittreksels Kamer van Koophandel 6 Conformiteitenlijst 7 Onderliggende berekening grondprijs (exploitatieoverzicht) en bouwrijp maken 8 Verslag bijeenkomst Grijzelente over herontwikkellocatie 9 Verslag interview bestuur De Grondslag 10 Ondertekening samenwerkingspartners
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
23 24 25 34 46 47 69 70 71 72 74
4
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
1. Typering omgeving en locatie Putterhaag, Houten 1.1 WOON- EN ZORGSECTOR De woon- en zorgsector is de laatste jaren sterk veranderd. Nieuw landelijk en lokaal beleid, andere wensen over de vraag, participatie en zelfredzaamheid spelen hierbij een grote rol. Voor de ontwikkeling van de locatie Putterhaag willen wij aansluiten bij deze veranderingen om de bebouwing zoveel mogelijk toekomstbestendig te laten zijn voor ouderen. Wij geven in dit hoofdstuk een beeld van de omgeving en de locatie, waaruit wij de visie voor de woonvorm hebben gevormd.
1.2 LANDELIJKE TRENDS Het regeerakkoord bevat ingrijpende maatregelen voor de woon- en zorgsector. Het wonen en de zorg zijn inmiddels fysiek gescheiden voor lichtere intramurale zorg. De verzorgingstehuizen lopen leeg. Ondersteuning, begeleiding en verzorging is overgeheveld van de AWBZ naar de WMO. De verantwoordelijkheid ervoor ligt nu bij de gemeenten. Al deze hulp is niet langer een verzekerd recht, maar een voorziening. Huishoudelijke hulp is alleen nog beschikbaar voor mensen die het echt niet kunnen betalen. Tegelijkertijd hebben gemeenten met enorme bezuinigingen vanuit de nationale overheid te maken. Dit alles heeft fundamentele gevolgen voor het wonen en de zorg voor ouderen. Gemeenten zijn vanaf 2015 verantwoordelijk voor de inkoop van zorg. Dit heeft geleid tot een groter beroep op gemeentelijke voorzieningen op de terreinen welzijn, gezondheid, wonen, etc. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor voldoende aangepaste woningen voor mensen die thuis zorg willen ontvangen. Gemeenten moeten samen gaan werken met zorgaanbieder en woningcorporatie en het bedrijfsleven zien te mobiliseren om noodzakelijke investeringsopgaven te realiseren. In september 2015 kwam weer in het nieuws dat er een nijpend tekort is aan huurwoningen in het middenklasse met huren van €700-€1000. De vraag zal naar verwachting alleen maar toenemen door de strenge toewijzingsregels voor corporatiewoningen en striktere normen voor hypotheekverstrekking. Woningcorporaties zijn onder de directe aansturing van gemeenten komen te staan en hun taak is teruggebracht tot bouwen, verhuren en beheren van sociale huurwoningen en het daaraan ondergeschikte, direct verbonden, maatschappelijk vastgoed. Hierdoor is een gat ontstaan dat moet worden ingevuld door beleggers. De term participatie wordt te pas en te onpas gebruikt. De overheid wordt ervan beschuldigd dat zij de term gebruikt om bezuinigingen door te voeren. Burgers wordt verweten dat zij de term gebruiken om vernieuwingen tegen te gaan. De waarheid zal in het midden liggen. Er zijn voorbeelden van burgerinitiatieven die van grote waarde zijn voor een dorp en zijn bewoners, zoals ‘Austerlitz zorgt’. Inmiddels is wel duidelijk dat inwoners betrokken willen worden bij de invulling van hun woonomgeving. Vele gemeenten vergrijzen. In talrijke woonvisies staat dat er voor de doelgroep ouderen, die daardoor groeit, passende woningen moeten worden gerealiseerd. Ook vanwege de bewuste keuze van de overheid dat zij langer zelfstandig moeten blijven wonen, wat niet per definitie betekent dat zij in hun huidige woning
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
5
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
moeten of willen blijven. Velen van hen wonen in eengezinswoningen, die vaak te groot zijn als de kinderen het huis hebben verlaten. Naar mate de jaren vorderen wordt er steeds meer opgezien tegen schoonmaak, tuinonderhoud en de trap. Ook liggen eenzaamheid en verslonzing op de loer.
1.3 ENKELE CIJFERS UIT DE BRU-REGIO In de regionale woningmarktmonitor 2012 van het BRU staat dat vooral het aandeel 45 t/m 64 jarigen in 12 jaar is gegroeid met 27%. Ook het aantal 65-plussers groeit sneller dan gemiddeld, namelijk met 21%. Deze ontwikkelingen leiden tot behoorlijke veranderingen in de leeftijdsopbouw van de regiobevolking. De leeftijdsgroep 45 t/m 65-jarigen is de grootste geworden, met een aandeel van 14,8% van de inwoners. Buiten de gemeente Utrecht neemt de vergrijzing nog sterker toe, van 15,9% in 2012 naar 25% in 2020. Estea en KvK hebben een inventarisatie gedaan voor de provincie Utrecht naar benodigde investeringen in woning- en zorgopgaven tot 2040. Zij hebben de cijfers gecomprimeerd per regio. Er is een onderscheid gemaakt in enerzijds Intramuraal Wonen en anderzijds Extramuraal Wonen en deze laatste is weer uitgesplitst naar Verzorgd Wonen en Geschikt Wonen. Verzorgd Wonen betreft een ouderenwoning waarbij het mogelijk is om via een nabij gelegen zorgsteunpunt verpleging of verzorging te ontvangen. Geschikt Wonen betreft zelfstandige woningen waarvan diverse kenmerken aangeven dat ze meer geschikt zijn voor de doelgroep dan gebruikelijke woningen, bijv. aangepast of nultreden. Voor de regio Stedelijk Gebied Utrecht, waar Houten onderdeel van uitmaakt is er nu al een tekort aan Verzorgd en Geschikt Wonen, wat oploopt naar 1.202 Verzorgde Woningen in 2020 en 5.632 Geschikte Woningen in 2020. Ontwikkeling overschot/tekort extramuraal regio Stedelijk Gebied Utrecht Extramuraal Verzorgd Wonen
Aanbod
Vraag
Tekort
3.683
4.050
-13
2020
4.885
-1.202
2025
5.467
-1.785
2030
6.090
-2.407
2040
7.237
-3.554
Geschikt Wonen
41.450
42.844
-1.394
2020
47.082
-5.632
2025
51.501
-10.051
2030
55.690
-14.240
2040
61.604
-20.154
Bron: Investeringsagenda tot 2040 voor wonen en zorg in de Provincie Utecht, Estea, april 2013.
1.4 GEMEENTE HOUTEN De gemeente Houten is een forensengemeente. In 1966 werd Houten wegens zijn ligging vlakbij Utrecht en de spoorlijn naar Den Bosch aangewezen als groeikern. Vanaf 1979 begon de eerste grote uitbreiding van Houten, waarin 10.000 nieuwe woningen werden gebouwd en de bevolking groeide tot ruim 30.000 inwoners in 1996. Na de tweede grote uitbreiding vanaf 1997 realiseerde Houten in 2014 zijn ooit geplande omvang.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
6
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Rond het in 1982 geopende nieuwe station verrees het geheel nieuwe centrum (Het Rond) van Houten; het Oude Dorp kwam hierdoor excentrisch te liggen. In 2007 is begonnen met een vernieuwing van Het Rond om een voorzieningenniveau te krijgen dat past bij een gemeente van 50.000 inwoners. De groei van de bevolking tussen 2000-2015 was 45%. 24% van de bevolking is tussen de 50-70 jaar. In het Noordoosten van Houten, waar de eerste uitbreidingen plaatsvonden is inmiddels 27% van de bevolking tussen 50-70 jaar. De uitdaging voor de gemeente is om goed om te gaan met deze vergrijzing. Uit het recent RIGO uitgevoerde onderzoek voor de gemeente Houten1) blijkt dat er binnenkort vele lege-nest gezinnen gaan ontstaan. De onderzoekers lijkt het verstandig om nu al te anticiperen op deze doelgroep en waar mogelijk appartementen toe te voegen. In het WoON is gevraagd naar verhuis- en woonwensen. 65-plussers zijn, voor zover ze willen verhuizen, vooral op zoek naar huurappartementen. Daarnaast kent Houten een groot aantal scheefwoners. Voor deze middeninkomens kan een geliberaliseerde huur een alternatief zijn. De gemeente Houten verandert van een groeigemeente naar een beheersgemeente. Daar horen andere beleidskeuzes bij. Kon Houten vroeger een wijk binnen twee jaar neerzetten, nu houdt zij veel meer rekening met haar burgers, hun wensen en behoeften. Men gaat praten over inbreidingslocaties i.p.v. uitleglocaties en over herbestemmen i.p.v. nieuwbouw plegen. Ook richt de gemeente zich meer op wat een inbreiding biedt aan toegevoegde waarde voor de bestaande wijk. Wat is daar nodig, waaraan is er een tekort. Net zoals zij dat gedaan heeft bij de vernieuwing van het centrum. Een van de belangrijkste pijlers is dus het betrekken van de burgers. Het stimuleren en faciliteren van burgerparticipatie. Het betrekken van belanghebbenden bij de ontwikkeling van het beleid, hen serieus nemen en met hen samenwerken. In het voorjaar van 2015 heeft de gemeenteraad het Programma Ruimte 2015 aangenomen. Houten geeft aan te gaan sturen op hoofdlijnen, hierdoor ontstaat er ruimte voor externe initiatiefnemers om invulling te geven aan de (her) ontwikkeling van een prioritaire locatie. Hiermee hoopt de gemeente de kwaliteit te verhogen en steun te krijgen van stakeholders. Met het vaststellen van kaders per gebied/locatie wordt op hoofdlijnen de koers vastgelegd. Door de vernieuwing van het centrum en door de verandering van de bevolkingssamenstelling in de ‘oude’ wijken komen er een aantal gemeentelijke maatschappelijke voorzieningen leeg te staan. In het Noordoosten zijn dat o.a. De Grote Geer, locaties op De Slinger, Den Oord, Nieuwoord, Kant 3, Stenenpoort en de Mozaiekschool De Haag. De locatie Mozaiekschool De Haag is als ontwikkellocatie voor 2015 aangemerkt en moet een bijdrage gaan leveren aan het tekort aan levensloopbestendige woningen voor ouderen.
1)
Doelgroepen en woningbehoefte in Houten, verkenning in dienst van de Woonvisie. RIGO in
opdracht van de gemeente Houten, 14 augustus 2015.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
7
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
2. Wat willen ouderen
2.1 VITALE GENERATIE De ‘nieuwe’ ouderen (de komende generatie) zijn vitaal tot op hoge leeftijd en willen in grote mate zelf bepalen waar zij willen wonen en hoe zij hun vrije tijd besteden. Zij blijven zolang mogelijk zelfstandig. Doordat er weinig passende zelfstandige woningen voor deze groep beschikbaar zijn verhuizen zij niet of nauwelijks uit hun huidige eengezinswoning. Ook de onzekerheid over hun toekomstige financiële positie maakt dat ouderen zorgen voor de geringe doorstroming op de woningmarkt. Andere redenen voor ouderen om niet te verhuizen zijn dat het huis en de directe woonomgeving vertrouwd voelen. De kinderen zijn er geboren en getogen, in de buurt zijn sociale contacten opgebouwd en praktische routines zijn opgedaan.
2.2 DERDE WOONFASE In het leven van ouderen zijn er een aantal momenten, waarop zij overwegen om te gaan verhuizen. Als de kinderen de deur uit gaan, bij het stoppen met werken, als de eerste kleinkinderen worden geboren, bij het overlijden van de partner en bij de eerste gezondheidsklachten. Bij de laatste gebeurtenis is het vaak zo dat het echt noodzakelijk is om de regie uit handen te geven. Welke aspecten laten ouderen meewegen bij het besluit om toch een derde woonfase in te gaan? Deze gaan over de woning en het woongenot, het contact met anderen en de mate van zelfbepaling. Tabel 2.1: aspecten die meespelen bij verhuisbereidheid ouderen Wonen
Contact Zelfbepaling
Betaalbaar
Ontmoeten
Eigen regie
Privacy en veiligheid
Reuring
Emancipatie
Zorg beschikbaar
Er toe doen/samen
Keuzes
Dichtbij winkels en voorzieningen
Eigen buurt
Informatie
Ruime woning
Jong en oud
Kennis
Huurwoning
Gelijkgestemden
Uit bovenstaande blijkt o.a. dat ouderen verhuizen om te ‘anticiperen op’ mogelijk toekomstige lichamelijke gebreken. Zij verhuizen dan het liefst naar een kleinere woning, graag zonder trap (de zogenoemde nultredenwoning), waar minder onderhoud aan gepleegd hoeft te worden en vaak graag in de
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
8
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
huursector. Ook een groter gevoel van veiligheid is een belangrijk criterium om een andere woning te gaan betrekken. Verder zie je dat ouderen in hun eigen sociale omgeving willen blijven en zich omringen met gelijkgestemden, daarbij zoeken zij een woning met kenmerken van gemeenschappelijkheid en een bepaalde mate van verantwoordelijkheid voor het geheel. In zo’n woning willen zij de rest van hun leven blijven wonen. Echter, de groep ‘voorsorteerders’ die ook daadwerkelijk proactief inspelen op de toekomst moeten verleid worden om de stap te zetten. Daarom is het realiseren van de woonwens van ouderen maatwerk en een groeiproces.
2.3 BOEIEN EN BINDEN Helaas beantwoorden de traditionele huisvestingsvormen voor ouderen niet langer aan de wensen van de ‘nieuwe’ ouderen. Deze actieve en nog fitte ouderen zoeken naar alternatieven. Zij hebben een geheel ander idee over de laatste fase van hun woonleven. Zij willen zelfstandig blijven wonen, in een omgeving waar veel te beleven is. De nieuwe ouderen willen kiezen met wie, hoe en waar zij gaan wonen, Zij denken vanuit een wellness-idee, niet als probleemgroep en zeker niet als ‘patiënt’. Zij zoeken een woonconcept met autonome, eigen woonunits in combinatie met de vele voordelen van een eigen gekozen gemeenschap. Boeien en binden, dat is het motto.1)
1)
Senior Samenhuizen, voorbeeldboek woongemeenschappen van ouderen, Luc Steenkiste en
Luk Jonckheere, april 2013.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
9
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
3. Visie op locatie Putterhaag Houten
3.1 DE SCHOOL De basisschool Het Mozaiek De Haag is gebouwd tijdens de eerste uitbreiding van Houten (begin 1980), naast het nieuwe centrum Het Rond. De school is in 2012 gefuseerd met Het Gilde. De locatie Het Gilde is door het schoolbestuur gekozen als de enige locatie voor pc-onderwijs in Noordoost. Het gebouw van Mozaiekschool De Haag kwam na de fusie (in de zomer van 2013) vrij en verviel van rechtswege aan de gemeente. De school bestaat uit zes klaslokalen en wat algemene ruimten. Hij staat ruim in het groen en is omringd door sociale huurwoningen (appartementen en maisonnettes) en premie A-koopwoningen, alle uit de jaren eind 1970. Het gebouw heeft geen cultuurhistorische waarde en mag van de gemeente worden verwijderd. De locatie heeft de bestemming ‘maatschappelijke doeleinden’.
3.2 DOELGROEP EN VISIE VOOR LOCATIE PUTTERHAAG Uit hoofdstuk 1 en 2 blijkt dat er in Houten-Noord grote behoefte is aan woningen voor de ‘nieuwe’ ouderen. Ouderen, die naar een huurwoning willen verhuizen, het liefst in de eigen buurt waar ze deel uitmaken van het maatschappelijk leven en een rol van betekenis kunnen spelen. Ouderen die vrij willen zijn, maar ook verbonden met hun omgeving. Houten kent een aantal woongroepen voor ouderen in de sociale huursector, gerealiseerd door Woningcorporatie Viveste. Ook zijn er enkele initiatieven (gerealiseerd en in ontwikkeling) in de koopsector. Projecten in de geliberaliseerde huursector ontbreken nog in het rijtje, ondanks het nijpende tekort aan deze woningen. Wij stellen voor om op de locatie Putterhaag een groepswoonvorm in de geliberaliseerde huursector te realiseren voor vitale ouderen uit Houten-Noord.
3.3 VISIE-UITWERKING Wij noemen deze groepswoonvorm ‘Groenling’. Net zoals de putter een oer-Hollandse vogel, die prachtig zingt. Met de alliteratie naar Grijzelente als knipoog. Onderstaand werken wij de visie verder uit. Locatie Putterhaag De locatie bevindt zich op minder dan 500 meter afstand van allerlei winkelen infrastructurele voorzieningen en midden in een levendige wijk, met veel
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
10
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
onderlinge cohesie. Een ideale omgeving voor vitale ouderen, die midden in het leven staan, veel gebruik maken van deze faciliteiten en reuring en levendigheid appreciëren. Groepswonen De woonvorm creëert sociale verbondenheid binnen een beschermende en gestructureerde woonomgeving. Het is een vorm van wonen waarbij het uitgangspunt is het eigen leven zo lang mogelijk te kunnen regisseren. De bewoners maken gebruik van de gemeenschappelijke voorzieningen, die het wonen veraangenamen en mogelijkheden bieden voor persoonlijke ontwikkeling. Gezamenlijke activiteiten en diensten worden ontplooid om een gezonde leefstijl te stimuleren. Die zorgen dat de ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en functioneren. Verwacht wordt dat de woonvorm een ondersteuningssysteem opzet dat gebaseerd is op erkenning, waardering en wederkerigheid. Het plan De locatie heeft nu een open karakter. Met de voorgestelde woonvorm wordt dit karakter behouden. Een ontmoetingsplek voor de buurt. Ons plan ‘Groenling’ omvat 39 levensloopbestendige ouderenwoningen in drie verschillende uitvoeringen, ca. 70, 80 en 90 m2 BVO. Alleenstaanden, paren en ouderen met een extra budget zullen zich allemaal thuisvoelen in dit plan. Het plan is twee verdiepingen hoog en gebouwd rondom een binnentuin. Het kent een lift en twee trappenhuizen. Het gehele plan is ca. 1 meter ‘opgetild’ van het maaiveld. Dat draagt enerzijds bij aan het gevoel van sociale veiligheid in de woningen, en zorgt er anderzijds voor dat geparkeerde auto’s niet beleefd worden vanuit de woningen. Het plan heeft een activiteitenruimte, individuele bergingen of (in overleg met de bewoners) één gezamenlijke berging voor (elektrische) fietsen en scootmobiels en een gemeenschappelijke binnentuin/parkeergelegenheid. De verspringende gevels zorgt voor verblijfskwaliteit, zowel privé als (semi-)openbaar; en op beide woonlagen. De woonvorm blijft binnen de contouren van de aangegeven kadastrale grenzen. Zelfstandige woning Alle bewoners hebben een levensloopbestendige zelfstandig appartement van 70, 80 of 90 m2, met eigen voordeur en buitenruimte. De woning is gebruiksvriendelijk, toegankelijk (o.a. drempelloos), veilig, comfortabel, onderhoudsvriendelijk en duurzaam. De woning voldoet aan het Bouwbesluit en Woonkeur wordt gehanteerd als leidraad. Vitale ouderen In Houten-Noord wonen veel (echt)paren van 55 jaar en ouder in een eengezinswoning. Zij zijn gezond, de kinderen gaan binnenkort -of hebben inmiddels-
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
11
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
het huis verlaten. Daarnaast hebben wij contact met een aantal alleenstaande ouderen rond de 60 jaar uit Houten, die op zoek zijn naar een groepswoonvorm. Wij denken daarom dat een variatie in grootte van de appartementen aansluit bij de wensen van de verschillende ouderen. Deze vitale ouderen kennen weinig gebreken en de verwachting is dat zij deze ook niet binnen 5 jaar tegemoet zullen zien. Het is bekend dat ouderen, die in een groepswoonvorm wonen langer gezond leven. Er is meer onderling contact (meestal ook in huisregels opgenomen) en er wordt burenhulp verleend. Er zal een balans worden gezocht tussen zelfregie en opgelegde wederkerigheid. Geliberaliseerde huur In Houten is er een groot tekort aan huurwoningen in de vrije sector. Ook bij ouderen is hier vraag naar. Ouderen verhuizen niet snel, maar áls ze verhuizen, dan doen ze dit veelal over korte afstand en geven ze de voorkeur aan een huurwoning. De oude woning wordt verkocht en zij willen niet een nieuwe financiële verplichting aangaan voor langere tijd. Liever besteden zij een deel van de overwaarde aan de kinderen en houden zij een deel achter de hand vanwege toekomstige onzekere tijden omtrent de zorgvoorzieningen. Echter, huurontwikkelingsplannen zijn vaak te kleinschalig voor een investeerder. Voor de groepswoonvorm ‘Groenling’ op de locatie Putterhaag is een mede-investeerder gevonden, die wil beleggen in het project. Hiervoor is een intentieverklaring getekend (bijlage 4).
3.4 TEKENINGEN EN SCHETSEN Om onze visie kracht bij te zetten en te verduidelijken hebben wij tekeningen en impressies gemaakt. Op deze manier geven wij een visuele indruk hoe de woonvorm eruit gaat zien (bijlage 2).
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
12
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
3.5 LEVENSLOOPBESTENDIG De woningplattegronden zijn nog niet ontworpen. Maar ze zullen voldoen aan de criteria van levensloopbestendigheid. Wat wij daar onder verstaan is in ieder geval: De woning is uitgevoerd zonder gasaansluiting, de woningen zijn geheel drempelloos en rolstoel-voorbereid, de sanitaire ruimten zijn groot genoeg voor ‘zorg op maat’. Verder is de woning voorzien van domotica. De bewoners zullen geen beroep hoeven te doen op het WMO-budget. Door de opzet van de woonvorm zijn alle woningen bereikbaar zonder hulpmiddelen, middels hellingbanen en lift. De gemeenschappelijk ruimte in de Noordwesthoek nodigt uit tot sociale interactie en biedt daarmee de mogelijkheid tot voorkomen van vereenzaming. Wij zullen het keurmerk Woonkeur als leidraad nemen om de woningen en de woonomgeving levensloopbestendig te maken.
3.6 ENERGIENEUTRAAL-WOONGEBONDEN Uiteraard voldoen de woningen in ons plan aan de eisen uit het Bouwbesluit ook voor nieuwbouw Epc < 0,4. Maar we gaan verder: we gaan deze appartementen uitvoeren als energieneutrale woningen. Dit gaan we doen door gebruik te maken van reeds beproefde technieken; zonnepanelen op het beschikbare dakvlak, warmtepomptechniek, laagtemperatuurverwarming en een energetisch goede uitvoering. Dit is door een goed gebalanceerde integrale benadering zeer goed en kosteneffectief mogelijk. De warmtepomptechniek kan centraal (bodemwarmte) of decentraal (met een 100% elektrische lucht-water warmtepomp). Er zullen in de woningen geen gasaansluitingen komen, met behoud van een zeer hoog comfort- en veiligheidsniveau. Daarbij willen we bovendien ook algemene verlichting en laadfaciliteiten opnemen. Het binnenterrein wordt uitgevoerd met een open bestrating, teneinde de hoeveelheid hemelwaterafvoer op het bestaande systeem te beperken. Onderdeel van het project is ook om de bewoners te voorzien van de benodigde informatie zodat ‘nieuw’ ook bemind wordt. Energieneurtraal wonen vraagt immers ook om energieneutraal denken. Dat is niet moeilijk maar bewoners moeten wel even weten hoe dat werkt. We zijn ervan overtuigd dat daarmee het project zowel voor bewoners en ons klimaat een belangrijke meerwaarde oplevert. Bewoners weten zich verzekerd van comfort tegen minimale kosten, de totale woonlasten zullen lager zijn dan nu veelal gebruikelijk. Ook voor de eigenaar van de woonvorm levert het op meerdere fronten meerwaarde op. Hierbij kan gedacht worden aan balanswaarde, verhuurbaarheid/ imago ook op termijn, maar ook doordat het een extra exploitatiemogelijkheid biedt, namelijk het leveren van de duurzame energie aan de bewoners. Voor de gemeente wormt het een mooi voorbeeld dat energieneutraal: goed, comfortabel en mooi vorm gegeven kan worden en heel veel meerwaarde aan een complex geeft. Deze aanpak is de enig denkbare als we rekening willen houden met de wetenschappelijk aangetoonde klimaatverandering en de leefbaarheid voor onze toekomstige generaties. Wij hebben de benodigde kennis, expertise, drang en wil om dit te realiseren.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
13
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
3.7 DOMOTICA Alle appartementen worden voorzien van een zorgoproepsysteem. Deze oplossing bestaat voor de bewoner uit een slim kastje in de meterkast gekoppeld aan het internet, de NetBOX Live, gecombineerd met de slimme alarmzenders en sensoren. De alarmoproep kan doorgezet worden naar het sociale netwerk van de bewoner, maar ook naar een professionele zorgorganisatie of meldkamer. Deze hulpverleners kunnen gemakkelijk contact met elkaar leggen via internet, tablet of mobile app. De kosten voor gebruik en beheer zijn laag. Uiteraard worden de appartementen standaard voorzien van een videofoon deurintercom met spreek- en luistermogelijkheden. Ook bewegingsmelders in sanitair en wandcontactdozen op rolstoelhoogte behoren tot de standaarduitrusting van het appartement. Voor deze domotica is ruim budget opgenomen in de exploitatie. Verder zijn er legio uitbreidingen mogelijk. Afhankelijk van de wensen en zorgbehoefte van de ouderen. Van oriëntatieverlichting op de vloer tot en met via spraak openen en sluiten van de gordijnen. Wij inventariseren de wensen bij de toekomstige bewoners en samen komen wij tot een toekomstgericht, veilig en betaalbaar pakket aan domoticavoorzieningen voor de bewoners. Deze voorzieningen worden in de servicekosten opgenomen.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
14
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
4. Draagvlak voor groepswoonvorm ‘Groenling’ 4.1 INTERESSE De visie van ons is ‘u zit aan het stuur’. Wij denken in woonoplossingen voor ouderen. Mensen die samen willen leven in de wereld van nu. Wij gaan samen met de toekomstige bewoners van groepswoonvorm ‘Groenling’ op zoek naar deze manier van leven en wonen. De afgelopen twee jaar heeft Grijzelente bijeenkomsten georganiseerd voor geïnteresseerden in groepswonen. Op de goede bezochte middagen werd verteld wat groepswonen betekent, werden voorbeelden van mogelijkheden gegeven en werd ruimte gecreëerd om zelf ideeën te opperen. De checklist op de website van Grijzelente vormt hierbij een leidraad. Een aantal inwoners van Houten hebben een bijeenkomst bijgewoond en interesse getoond in de locatie Putterhaag. Zij zijn samen met de ouderen uit Houten-Noord de ‘eerste’ participanten van de woonvorm, met wie om de tafel wordt gezeten na de gunning. Wij gaan in een vroeg stadium actief andere Houtenaren benaderen en bijeenkomsten voor geïnteresseerden organiseren. Toekomstige gebruikers krijgen op deze manier invloed door actieve betrokkenheid. Aan de agenda wordt natuurlijk wel sturing gegeven en wensen worden getoetst op haalbaarheid en kwaliteit.
4.2 STAKEHOLDERS Het is voor ons niet eenvoudig een analyse te maken van het krachtenveld. Wie worden wel en niet meegerekend bij het creëren van een zo groot mogelijke mate van geluk1). Vooralsnog worden in dit plan de volgende ‘partijen’ meegenomen in het participatieproces. Mochten er na de gunning partijen zijn, die menen dat zij ook een rol horen te spelen in de plantontwikkeling, dan worden zij uiteraard ook uitgenodigd mee te denken en mee te praten. Toekomstige bewoners Een aantal van de toekomstige bewoners hebben wij al in het vizier en hebben wij ook al gesproken tijdens bijeenkomsten die Grijzelente de afgelopen twee jaar heeft georganiseerd. Dat zijn jonge ouderen die op zoek zijn naar een woonvorm, met gemeenschappelijke componenten: ruimten en activiteiten. Een deel van deze geïnteresseerden had zich ook bij de Bogermanschool-ontwikkeling ingeschreven. Na de gunning zullen wij de contacten met deze ouderen intensiveren, uitbreiden en met hen samen het plan verder uitwerken. Wij hebben het bestuur van de groepswoonvorm De Grondslag in Bunnik geïnterviewd om vanuit de praktijk te horen wat wel werkt en wat niet. Dit complex is 15 jaar geleden gebouwd en sindsdien zeer succesvol te noemen. Het project dient als referentie voor ons plan, als bouwvorm en als groepsvorm. In bijlage 9 vindt u het verslag van het interview. Investerende partijen De investerende partijen voor deze bouwontwikkeling zijn partners waarmee wij goede afspraken hebben gemaakt. Deze betreffen het minimale/maximale aantal appartementen en de totale opbrengst voor deze woonvorm op langere termijn. Vermindering van de omvang heeft negatieve financiële consequenties. Deze ruimte is in ons plan beperkt aanwezig. Wij denken dat die niet nodig is, omdat het aantal woningen prima past op deze locatie. 1)
Bron: Wikipedia Utilitarisme, https://nl.wikipedia.org/wiki/Utilitarisme.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
15
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Omwonenden Twee buurtbewoners van de locatie Putterhaag hebben de afgelopen jaar een bijeenkomst van Grijzelente bezocht en waren enthousiast over de ideeën die wij hadden voor de locatie. Zij vroegen in april 2015 of wij een artikel wilde schrijven in het krantje van buurthuis ‘De Meerkoet’. Na overleg met de projectmanager van de gemeente hebben wij besloten hiervan af te zien, omdat de partijen voor de locatie nog niet waren geselecteerd. Op 20 oktober hebben wij alle belangstellenden en omwonenden uitgenodigd bij Houtense Helden om over onze visie te praten en te vragen welke ideeën zij hebben voor de locatie Putterhaag. Deze uitnodiging is ook in de uitgaven van Het Groentje en De Nieuwsbode gepubliceerd. Verschillende leden van het buurtcomité zorgden voor een levendige bijeenkomst, waarin waardevolle ideeën werden geopperd. Deze nemen wij zeker mee bij de verdere ontwikkeling van onze plannen (zie verslag bijlage 8). De activiteiten om in participatie met de omwonenden tot een optimale invulling van de locatie te komen gaat uiteraard na de gunning onverminderd verder. In onze exploitatie is ruim budget toegekend aan intensief overleg met toekomstige gebruikers, de omwonenden en overige stakeholders. Gemeente Houten Grijzelente heeft ruim twee jaar geleden contact met de gemeente Houten opgenomen over de locatie Putterhaag en wij hebben op verschillende momenten aangegeven dat wij graag een groepswoonvorm voor ouderen in de huursector willen realiseren op deze locatie. De gemeente heeft ons verzoek gehonoreerd door ons te selecteren als een van de deelnemende partijen. Wij hebben onderzoek gedaan naar de demografische ontwikkeling in Houten. Daaruit blijkt dat de vergrijzing in Houten-Noord op korte termijn snel toeneemt. Woningen voor de doelgroep ouderen zijn zeer welkom, zie ook het onderzoek dat RIGO heeft uitgevoerd voor de gemeente. In juli heeft Grijzelente contact gehad met woningcorporatie Viveste en gevraagd of zij geïnteresseerd zijn in ontwikkeling van de locatie Putterhaag. Helaas bleken zij andere prioriteiten te hebben, waaronder het transformeren van hun kantoorruimte tot wonen voor ouderen. Gemeenteraad en het college van Houten Wij begrijpen als geen ander (partner yvon Hoogendijk van Grijzelente is oud-raadslid en oud-wethouder van Bunnik) dat de gemeenteraad en het college van Houten heldere plannen verwachten, met een duidelijke visie die het gekozen beleid ondersteunen. Wij zijn te allen tijde bereid mondeling en schriftelijk toelichting, uitleg, verdiepend inzicht te geven in onze plannen tijdens de verschillende procedurestappen om tot de ontwikkeling te komen. Uiteraard horen daar ook presentaties bij. SBOH en stichting Gehandicapten Belangen Houten Recent is contact geweest met de heer Haan van SBOH. Deze stichting werkt samen met de stichting Gehandicapten Belangen Houten. De heer Haan geeft aan eventuele gebruikers te kennen en wil graag meedenken over de invulling van de locatie voor ouderen. Onze partner Yvon Hoogendijk is tot juni 2015 lid van de Raad van Toezicht geweest van de ANBO. Zij kent de beleidslijnen t.a.v. het wonen voor ouderen van deze ouderenbond en ondersteunt deze van harte. Wij hadden de heer Haan uitgenodigd voor onze bijeenkomst. Helaas was hij verhinderd. Wij treden graag met hem in gesprek, als wij zijn geselecteerd om
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
16
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
de locatie Putterhaag te ontwikkelen. Als uitgangspunt nemen wij hiervoor de richtlijnen van de WoonkwaliteitsWijzer en de gebruikerstoets Wonen ‘Van Zelfstandig tot Zorg’ van het VACpunt wonen t.a.v. levensloopbestendige woningen. Bomengroep In de gemeente is een bomengroep actief. De bomen op de locatie laten wij ongemoeid, behalve de boom op het schoolplein. Wij zullen met de bomengroep in overleg treden over de vervanging van deze boom. In ons plan worden in de binnentuin een aantal bomen geplant. We laten ons graag door de bomengroep adviseren over de soort. Zorgaanbieders Wij verwachten niet dat de toekomstige bewoners binnen 5 jaar beroep hoeven te doen op het WMO-budget. Echter, het blijkt, ook uit het interview met het bestuur van De Grondslag, dat het efficiënt en voordelig kan zijn voor de bewoners om afspraken te maken met plaatselijke zorginstellingen. In onze visie bepalen de bewoners zelf met wie en op welke wijze zij hun zorg laten verlenen. Wij bespreken wel of er behoefte is aan een gezamenlijk dienstenpakket en of zij dat met (een) zorgaanbieder(s) willen opstellen. Als voordeel levert dat korte lijnen op met het aanbod aan zorgverleners. Uiteraard verwachten wij dat er met zorgaanbieders goede financiële, proces- en zorgafspraken zijn te maken als de bewoners gezamenlijk producten willen gaan afnemen. In een later stadium overwegen wij overige instanties en partijen te contacteren bijvoorbeeld detailhandel centrum, kerkgenootschappen, (ouderen) sportverenigingen, de lokale politieke partijen, gezondheidscentra Houten (huisartsen, fysiotherapeuten enz). De Krachtfabriek als stakeholder wordt in het volgende hoofdstuk behandeld. Wij zullen transparant zijn in onze keuzen en open met elkaar in gesprek gaan en blijven. Geven en nemen is daarbij ons motto. Mochten stakeholders na de gunning vast blijven houden aan wensen die de exploitatie financieel negatief beïnvloeden, dan zullen wij dat met de gemeente bespreken en hopen wij gezamenlijk een oplossing voor deze vraag te vinden.
4.3 PARTICIPATIEPLAN Grijzelente is opgericht om de woonwens van ouderen te realiseren. Na gunning door de gemeente Houten gaan wij over tot het verder boeien en binden van ouderen in Houten voor onze woonvorm aan de hand van een wervingsplan. Wij zetten hiervoor een keur aan instrumenten in, afhankelijk van het moment in het proces. De middelenlijst is niet volledig, kan worden bijgesteld en aangevuld. Dat geldt ook voor de contactmomenten. Middelen: - Website, Facebookpagina, Instagram en Twitteraccount met informatie, nieuws, reflectie, inschrijving op nieuwsbrief en mogelijkheden voor contact of vraag - Digitale nieuwsbrieven voor toekomstige bewoners, omwonenden en overige stakeholders - Folders, bijeenkomsten, advertenties in (digitale) regionale kranten enz. - Aankondigingen tijdens de bouw over hinder, geluidsoverlast e.d.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
17
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Contacten: - Organiseren samenkomsten, brainstormsessies en voorlichtingsbijeenkomsten voor toekomstige bewoners - Creëren van inspraakmomenten voor toekomstige bewoners bij invulling van de wensen t.a.v. eigen woning en gemeenschappelijke ruimten en invulling van eventuele gemeenschappelijke zorgbehoeften - Organiseren van bijeenkomsten voor omwonenden, op momenten die aansluiten bij de procedure, bijvoorbeeld over het Bouwveiligheidsplan - Peilen belangstellenden bij verschillende instanties (gemeente, politiek, verenigingen, vrijwilligersorganisaties, buurtcoöperaties) - Overleggen met overige stakeholders - Gesprek(ken) voeren met bomengroep over aanplant in binnentuin - Gesprek(ken) voeren met vertegenwoordigers van ouderenbonden en stichting Gehandicapten Belangen Houten over woonwensen doelgroep - Gesprek(ken) voeren met plaatselijke zorginstellingen en wijkteam over efficiënte aansluiting vraag en aanbod - Geven van rondleidingen op de bouwplaats De afgelopen periode hebben zich regelmatig inwoners van Houten bij ons gemeld, die op zoek zijn naar een groepswoonvorm in Houten. Op aanraden van de gemeente Houten zijn we terughoudend geweest om hier inhoudelijk op in te gaan. Na gunning gaan wij allereerst z.s.m. deze geïnteresseerden benaderen. Ook doen we dat actief naar de ouderen in Houten(-Noord) toe. Belangstellenden vormen de kerngroep waarmee we het plan verder ontwikkelen. Wij organiseren voor deze groep workshops, excursies, voorlichtings- en werkbijeenkomsten. De groep stelt onder begeleiding van ons commissies samen, richt een vereniging op en belegt vergaderingen. Met omwonenden inventariseren wij snel na de gunning wat hun wensen zijn t.a.v. van de locatie Putterhaag, d.w.z. hun woonomgeving. De uitkomsten verwerken wij zo goed en zo vroeg mogelijk in het plan. Wij zullen onze contactmomenten zoveel mogelijk laten aansluiten bij de (planologische) procedures van de gemeente.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
18
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
5. Aanbod De Krachtfabriek De Krachtfabriek is een fantastisch initiatief voor werkwillenden, die in hun kracht willen komen. Zij hebben een plek veroverd in de Houtense gemeenschap en de mensen van De Krachtfabriek leveren een bijdrage aan het welzijn van deze werkwillenden. Sinds juli 2014 heeft de gemeente Houten hen de beschikking gegeven over alle lokalen van de voormalige Mozaiekschool De Haag voor hun diverse activiteiten. Zij benutten deze ruimten inmiddels tot in alle hoeken en gaten. Wij hebben gesproken met vrijwilligers in de school en zij willen heel graag vanuit deze locatie hun goede inspanning blijven leveren. Begrijpelijk na ruim een jaar investeren (ook met steun van sponsoren) in de inrichting van de klaslokalen. Wij willen op de locatie Putterhaag een groepswoonvorm in de vrije huursector realiseren. Binnen dit concept is het om een aantal redenen niet mogelijk ruimten te reserveren voor De Krachtfabriek. Om een wooncomplex in dit huursegment gefinancierd te krijgen, moet deze van enige omvang zijn. Als wij 1200 m2 van het te bebouwen oppervlakte zouden reserveren voor De Krachtfabriek gaan wij niet aan de omvang voldoen. Verder vinden wij dat deze locatie van grote waarde is voor bewoning vanwege de uitstekende ligging t.o.v. de winkel- en infrastructurele voorzieningen. Wij denken dat De Krachtfabriek haar activiteiten ook uitstekend kan uitoefenen op een minder prominente plek in Houten. Grijzelente heeft overleg gehad met de manager Beleid en Communicatie van Woningbouwcorporatie Viveste. Volgend jaar gaan zij hun kantoor transformeren tot woningen voor senioren. Het pand heeft een lage vleugel van ruim 500 m2 en wellicht kan deze geschikt worden gemaakt voor (een deel van) de activiteiten van De Krachtfabriek. Viveste is bereid om hierover met betrokkenen in gesprek te gaan. Op dit moment hebben zij al 300 m2 vrij beschikbaar in hun pand. De Nieuwe Schaft 23 in Houten is een locatie waar De Krachtfabriek zijn nieuwe (tijdelijke) onderkomen in zou kunnen vinden. Dit pand bevindt zich in het midden van Houten op industrieterrein De Schaft. Het pand beslaat 220m2 kantoor en 350m2 bedrijfshal. De eigenaar van de locatie treedt hierover graag met gemeente en De Krachtfabriek in overleg.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
19
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
6. Samenwerking, grondprijs en bouwrijp maken 6.1 SAMENWERKING Grijzelente is door de gemeente Houten uitgenodigd om een Plan van aanpak te maken voor locatie Putterhaag. Grijzelente is voor dit project een samenwerking aangegaan met Bouwbedrijf Van Rijn B.V. en Frowijn De Roos Architecten. Over-IJssel 1882 Investment B.V. heeft de intentie uitgesproken (bijlage 4) om, samen met Van Rijn Beheer B.V., te investeren in de ontwikkeling van deze locatie. Met deze samenwerking zijn wij in staat groepswoonvorm ‘Groenling’ voor eigen rekening en risico te ontwikkelen. Na volledige bewoning worden nieuwe bewoners via een door hen ingestelde ballotagecommissie geselecteerd. Hierover worden goede afspraken gemaakt met de eigenaar en de bewoners.
6.2 GRONDPRIJS Als prijs voor de aankoop van het kadastrale perceel bekend Gemeente Houten, sectie A, nummer 6639, groot ca. 3.620 m2 bieden wij € 750.000 exclusief BTW. De gronden worden bouwrijp gemaakt door de gemeente Houten. Wij maken het plan woonrijp voor eigen rekening en risico. Wij gaan akkoord met de bepalingen uit de concept-grondverkoopovereenkomst volgens Appendix A. Betaling volgt nadat de bestemming is gewijzigd. In een separaat document treft u het exploitatieoverzicht aan voor de bouw van groepswoonvorm ‘Groenling’.
6.3 KOSTEN BOUWRIJP MAKEN De gemeente vraagt de genodigden een aanbieding te doen voor het bouwrijp maken van perceel kadastraal bekend Gemeente Houten, sectie A, nummer 6639, groot ca. 3.620 m2. In een separaat document treft u hiervoor een overzicht van de kosten en de prijs.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
20
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
7. Kwaliteit publieke ruimte 7.1 PARKEREN, PARKEERNORM EN VERKEERSGENERATIE Ouderen hebben een lager autobezit, dan gezinshuishoudens. Uit navraag bij 6 groepswoonvormen in de regio (o.a. De Grondslag in Bunnik) blijkt dat gemiddeld een parkeernorm van 0,7 wordt gehanteerd en dat deze norm in de praktijk voldoende blijkt te zijn. De locatie Putterhaag bevindt zich in een binnenstedelijk gebied dichtbij goede openbaar vervoersvoorzieningen. Ook dit verlaagt het eigen autobezit.1) De omwonenden geven aan dat er voldoende parkeercapaciteit in de wijk is. Echter, er wordt door het winkelende publiek van Het Rond wel in de wijk geparkeerd, daarom is een blauwe zone ingesteld. Op de locatie worden 39 appartementen voor ouderen gebouwd. In het openbare binnenterrein is plaats voor 51 auto’s. Ons inziens ruim voldoende voor de bewoners. De laatste 8 benodigde parkeerplaatsen stellen wij voor om voor rekening van de ontwikkeling extra toe te voegen in het openbaar gebied (zie bijlage 2). Daarmee komt het totaal op 59 parkeerplaatsen. Met dit aantal wordt voldaan aan de vereiste norm van 1,5 parkeerplaats per woning. Op deze wijze wentelen we geen extra parkeerdruk af op het bestaande openbaar gebied. Door een -voor onze rekening- uit te voeren parkeerbalans/parkeerdruk onderzoek zal de definitieve behoefte blijken. Echter, de gemeenschappelijke binnentuin wordt zwaar belast door de vele parkeerplaatsen, waardoor de verblijfskwaliteit achterblijft. We nodigen de gemeente Houten graag uit om, na de gunning, met ons in gesprek te gaan om de norm bij te stellen ook ten gunste van bredere parkeerplaatsen, welke geschikt zijn voor mindervaliden. Verkeersgeneratie De appartementen leveren een andere verkeersgeneratie op dan de omwonenden gewend waren. De school had een aantal piekmomenten op een dag. Wij situeren de in- en uitrit van het binnenterrein aan de Noord-westzijde, zo dicht mogelijk bij de Rondweg. Leden van het buurtcomite hebben hier tijdens de bijeenkomst op 20 oktober jl. ook om verzocht. Het woonverkeer komt dan zo min mogelijk in de wijk.
7.2 SPEELPLAATSVOORZIENING EN UITBREIDING PERCEEL De groepswoonvorm ‘Groenling’ blijft binnen de kadastrale grenzen van het geboden perceel. Wij laten de speelplaatsvoorziening ten Noorden van het perceel ongemoeid
7.3 GEMEENTELIJK ONDERHOUDSAREAAL De binnentuin is in eigendom en wordt gebruikt voor gezamenlijke activiteiten en om te parkeren. De bewoners dragen zelf zorg (of laten zorgdragen) voor het onderhoud van de binnentuin. Eventuele reststroken worden ook onderhouden door de bewoners.
1)
Parkeerproblemen in woongebieden. Oplossingen voor de toekomst. NAi Planbureau voor de
Leefomgeving, Den Haag (2008) in opdracht van Rijksoverheid.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
21
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
7.4 KWALITEIT TOE TE PASSEN MATERIALEN De bouwwijze van ons plan is ‘traditioneel’, maar met een duidelijke verwijzing naar de (duurzame) toekomst. We kiezen voor onderhoudsarme materialen die op een natuurlijke manier ‘vergrijzen’. Metselwerk, pleisterwerk, kozijnen in (verantwoord) hout, epdm-dakbedekking voorzien van een dakbegroeningspakket, polyester(vezel)versterkt beton.
7.5 GRONDWERK, BOUWEN EN BOUWVEILIGHEID Voor de ontwikkeling laten wij volgens afspraak een rapport maken over de aanwezige flora en fauna. De kosten ervan zijn opgenomen in het exploitatieoverzicht. Ook de kosten voor het woonrijp maken zijn opgenomen in het exploitatieoverzicht en zullen voldoen aan de Beheersleidraad Inrichting Openbare Ruimte. Indien wij afwijkingen constateren treden wij in contact met de gemeente Houten. Wij dienen alle benodigde tekeningen volgens afspraak in bij de gemeente Houten en zien uit naar een samenwerking met de ons toegewezen toezichthouder. De kosten voor het verleggen/aanpassen van leidingen en kabels hebben wij opgenomen in de exploitatie. Door nader onderzoek zal bepaald worden hoe er gefundeerd gaat worden, hierbij wordt rekening gehouden met de omliggende gebouwen. De aannemer voert de werkzaamheden uit volgens het door hem opgestelde bouwveiligheidsplan, welke aan het Bouwbesluit zal voldoen. Hierin worden ook de eventuele eisen van de hulpdiensten opgenomen.
7.6 COMMUNICATIEPLAN Een goede, open relatie en communicatie met stakeholders is een belangrijk onderdeel van deze aanbieding. De wijze van informatievoorziening is uitgebreid beschreven in paragraaf 4.3.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
22
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Bijlagen
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
23
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Bijlage 1 Deze checklist dient volledig ingevuld en aan de Inschrijving toegevoegd te worden door de Inschrijver. Omschrijving vraag/gevraagde 1 Checklist 2 Tekeningen en schetsen 3 De volledig ingevulde en rechtsgeldig ondertekende Uniforme Eigen Verklaring 4 Intentieverklaring Over-IJssel 1882 Investment B.V. 5 Bewijsvoering technisch- en Beroepsbekwaamheid, bewijzen van naar behoren uitgevoerd, referenties, uittreksels KvK 6 Volledig ingevulde en rechtsgeldige ondertekende conformiteitenlijst 7 Onderliggende berekeningen grondprijs (exploitatieoverzicht) en Prijs bouwrijp maken 8 Verslag bijeenkomst Grijzelente over herontwikkellocatie 9 Verslag interview bestuur ‘De Grondslag’ 10 Ondertekening samenwerkingspartners Visiedocument Procesbeschrijving Krachtenveldanalyse Grondprijs en prijs bouwrijp maken Aanbod huisvesten De Krachtfabriek
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
Bijgevoegd Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja
24
Bijlage 2
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
B
laatste 8 parkeerplaatsen eventueel in openbaar gebied na opmaken parkeerbalans
Achtergevel
L
max. parkeer capaciteit 51 parkeerplaatsen een standaard trap is alleen mogelijk bij verdiepingshoogte tussen 2776 en 2970mm
A
Linkergevel
Rechtergevel
A
B
een standaard trap is alleen mogelijk bij verdiepingshoogte tussen 2776 en 2970mm
een standaard trap is alleen mogelijk bij verdiepingshoogte tussen 2776 en 2970mm
Voorgevel
ng
rga
de on ns zo ter win
Grijzelente / Bouwbedrijf van Rijn
490 SIT.01-1 I/H 1:1000 A4 (210x297)
zonsopgang voor-/najaar zo win nso ter pga n
g
Groenling
490 model.pln Situatie Nieuw
MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN datum:
29-10-2015
wijziging:
Frowijn de Roos architecten GSPublisherEngine 317.41.85.94
Houten
z zo ons m op er g a
ng
ga
r de on ns er zo om z
zonsondergang voor-/najaar
ng
N
Rembrandtlaan 9, 3723 BG Bilthoven, +31 30 7370094, www.frowijnderoos.nl
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
25
B
Achtergevel
gemeenschappelijk Bergingen (14)
Bergingen (14)
Bergingen (11)
L
Woonunit 02
Woonunit 01
Woonunit 03
een standaard trap is alleen mogelijk bij verdiepingshoogte tussen 2776 en 2970mm
Woonunit 04
Woonunit 18
A
A
Linkergevel
Rechtergevel
Woonunit 05
Woonunit 17
Woonunit 06
Woonunit 16
Woonunit 07
Woonunit 15
een standaard trap is alleen mogelijk bij verdiepingshoogte tussen 2776 en 2970mm
Woonunit 13
Woonunit 12
Woonunit 11
Woonunit 10
Woonunit 09
B
Woonunit 14
een standaard trap is alleen mogelijk bij verdiepingshoogte tussen 2776 en 2970mm
Woonunit 08
Voorgevel
ng
rga
de on ns zo ter win
Grijzelente / Bouwbedrijf van Rijn
490 PLG.01-1 I/H 1:500 A4 (210x297)
Frowijn de Roos architecten GSPublisherEngine 317.41.85.94
Houten
an zo ns m op er g
zo
ng
ga
r de on ns er zo om z
zonsondergang voor-/najaar
g
N
zonsopgang voor-/najaar zo win nso ter pga n
g
Groenling
490 model.pln Begane Grond
MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN datum:
29-10-2015
wijziging:
Rembrandtlaan 9, 3723 BG Bilthoven, +31 30 7370094, www.frowijnderoos.nl
B
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Achtergevel
gemeenschappelijk Woonunit 19
Woonunit 20
L
Woonunit 21
Woonunit 22
Woonunit 23
Woonunit 24
Woonunit 25
Woonunit 39
A
A
Linkergevel
Rechtergevel
Woonunit 26
Woonunit 38
Woonunit 27
Woonunit 37
Woonunit 28
Woonunit 36
Woonunit 29
Woonunit 35
Woonunit 34
Woonunit 33
Woonunit 31 Woonunit 32
B
Woonunit 30
Voorgevel
ng
ng
rga
de on ns zo ter win
Grijzelente / Bouwbedrijf van Rijn
490 PLG.02-1 I/H 1:500 A4 (210x297)
Houten
zonsopgang voor-/najaar zo win nso ter pga ng
Groenling
490 model.pln 1e verdieping
MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN datum:
29-10-2015
wijziging:
Frowijn de Roos architecten
Rembrandtlaan 9, 3723 BG Bilthoven, +31 30 7370094, www.frowijnderoos.nl
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen GSPublisherEngine 317.41.85.94
z zo ons m op er g a
ga
r de on ns er zo om z
zonsondergang voor-/najaar
ng
N
27
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
NEN 2580 BVO BRUTO VLOEROPPERVLAK verdieping
Zone Name
getekend oppervlak
Begane grond Bergingen (11) Bergingen (14) Bergingen (14) Woonunit 01 Woonunit 02 Woonunit 03 Woonunit 04 Woonunit 05 Woonunit 06 Woonunit 07 Woonunit 08 Woonunit 09 Woonunit 10 Woonunit 11 Woonunit 12 Woonunit 13 Woonunit 14 Woonunit 15 Woonunit 16 Woonunit 17 Woonunit 18 gemeenschappelijk
91,58 103,20 106,09 70,50 99,42 92,07 78,75 78,75 78,75 78,84 78,75 83,27 80,58 78,39 92,34 92,34 106,71 70,05 69,75 69,75 71,70 103,20 1.874,78 m2
1e verdieping Woonunit 19 Woonunit 20 Woonunit 21 Woonunit 22 Woonunit 23 Woonunit 24 Woonunit 25 Woonunit 26 Woonunit 27 Woonunit 28 Woonunit 29 Woonunit 30 Woonunit 31 Woonunit 32 Woonunit 33 Woonunit 34 Woonunit 35 Woonunit 36 Woonunit 37 Woonunit 38 Woonunit 39 gemeenschappelijk
106,09 103,20 91,58 70,50 81,54 78,75 78,75 78,75 78,75 78,75 78,75 92,82 80,58 78,39 92,34 92,34 106,71 70,05 69,75 71,70 71,70 103,20 1.854,99 m2 3.729,77 m2
Grijzelente / Bouwbedrijf van Rijn
490 BVO.01-1 I/H 1:1 A4 (210x297)
Houten
Groenling
490 model.pln BVO per ruimte
MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN datum:
29-10-2015
wijziging:
Frowijn de Roos architecten Rembrandtlaan 9, 3723 BG Bilthoven, +31 30 7370094,28 www.frowijnderoos.nl Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen GSPublisherEngine 317.41.85.94
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Grijzelente / Bouwbedrijf van Rijn
490 VIS.01-1 I/H 1:100 A4 (210x297)
Houten
Groenling
490 model.pln 3D visualisatie
MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN datum:
29-10-2015
wijziging:
Frowijn de Roos architecten
Rembrandtlaan 9, 3723 BG Bilthoven, +31 30 7370094, www.frowijnderoos.nl
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen GSPublisherEngine 317.41.85.94
29
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Grijzelente / Bouwbedrijf van Rijn
490 VIS.02-1 I/H 1:100 A4 (210x297)
Houten
Groenling
490 model.pln 3D visualisatie
MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN datum:
29-10-2015
wijziging:
Frowijn de Roos architecten
Rembrandtlaan 9, 3723 BG Bilthoven, +31 30 7370094, www.frowijnderoos.nl
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
GSPublisherEngine 317.41.85.94
30
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Grijzelente / Bouwbedrijf van Rijn
490 VIS.03-1 I/H 1:100 A4 (210x297)
Houten
Groenling
490 model.pln 3D visualisatie
MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN datum:
29-10-2015
wijziging:
Frowijn de Roos architecten
Rembrandtlaan 9, 3723 BG Bilthoven, +31 30 7370094, www.frowijnderoos.nl
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen GSPublisherEngine 317.41.85.94
31
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Grijzelente / Bouwbedrijf van Rijn
490 VIS.04-1 I/H 1:100 A4 (210x297)
Houten
Groenling
490 model.pln 3D visualisatie
MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN datum:
29-10-2015
wijziging:
Frowijn de Roos architecten
Rembrandtlaan 9, 3723 BG Bilthoven, +31 30 7370094, www.frowijnderoos.nl
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen GSPublisherEngine 317.41.85.94
32
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Grijzelente / Bouwbedrijf van Rijn
490 VIS.05-1 I/H 1:100 A4 (210x297)
Houten
Groenling
490 model.pln 3D visualisatie
MATEN IN HET WERK TE CONTROLEREN datum:
29-10-2015
wijziging:
Frowijn de Roos architecten
Rembrandtlaan 9, 3723 BG Bilthoven, +31 30 7370094, www.frowijnderoos.nl
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen GSPublisherEngine 317.41.85.94
33
Bijlage 3
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
34
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
06-53562620
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
35
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
36
Bijlage 4
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Bijlage 5 a.
Technische- en beroepsbekwaamheid
Grijzelente - Degree of Business Administration Y. Hoogendijk Bouwbedrijf Van Rijn Houten B.V. - Inschrijving Woningborg - Certificaat NCI - NEN-EN-ISO 9001: 2008 - Lid Bouwend Nederland - Keurmerk BouwGarant - Tevredenheidsmeter Frowijn De Roos Architecten - Architectenregister P.W. de Roos - Architectenregister W.H.J. Frowijn
b.
Referenties
- Grijzelente, Odijk - Bouwbedrijf Van Rijn Houten B.V., Houten - Frowijn De Roos Architecten, Bilthoven
c.
KvK uittreksels
-
Grijzelente, directeur Y. Hoogendijk Bouwbedrijf Van Rijn Houten B.V., bestuurder Beheer Van Rijn Beheer B.V., directeur W.M.A. van Rijn Maatschap Frowijn De Roos Architecten
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
47
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
c. Referenties GRIJZELENTE Grijzelente heeft zich gespecialiseerd in het realiseren van woonwensen voor ouderen. Wij hebben groepswonen voor ouderen de volgende kenmerken gegeven: - Voor actieve mensen van 50 jaar en ouder - Bewuste keuze - 15 à 40 woningen met eigen voordeur - Gemeenschappelijke ruimte en andere voorzieningen - Behoud persoonlijke vrijheid en privacy - Saamhorigheid en gezelligheid - Gezamenlijke bijeenkomsten en activiteiten - Goede burenhulp verlenen en beleven Groepswooncomplex De Grondslag in Bunnik is 15 jaar geleden gerealiseerd en voldoet in alle opzichten aan de bovengenoemde kenmerken. Wij hebben het bestuur geïnterviewd, waarvan in bijlage 9 verslag wordt gedaan. Wij werken voor personen en organisaties die de veranderende woningmarkt voor ouderen serieus neemt en nieuwe ideeën over wonen voor ouderen een kans willen geven. Daarnaast treden wij op als belangenbehartiger voor initiatiefrijke ouderen met een woondroom en weet mensen tijdens die zoektocht te verleiden en te verbinden. Bouw- en groepsproces Wij maken, bij de ontwikkeling van een locatie tot een gemeenschappelijke woonvorm voor ouderen, onderscheid tussen het bouwproces en het groepsproces. Het bouwproces speelt zich af met gemeenten, projectontwikkelaars, corporaties, banken, architecten en zorginstellingen. Met verschillende instanties moeten afspraken worden gemaakt en moet samenwerking worden gezocht. Hieraan vooraf gaat een onderzoek naar de bestaande situatie (demografie, bestemming, samenwerkingsmogelijkheden enz.). Onder het groepsproces wordt verstaan de begeleiding van de toekomstige bewoners die op de locatie willen gaan samenwonen. De totstandkoming van de verbinding met elkaar, de voorlichting, het vergaren van kennis over het project, het samenstellen van Programma van Eisen (PvE), het begeleiden van de technische overleggen enz. Het betrekken van de omwonenden van de locatie bij de ontwikkeling, maakt ook onderdeel uit van dit proces. Met omwonenden wordt niet alleen bewoners bedoeld, maar ook zorginstellingen, gezondheidscentra, detailhandel en horeca. Sinds onze oprichting zijn wij ook altijd op zoek naar geschikte locaties om te (her)ontwikkelen tot groepswonen voor ouderen. Wij werken daarbij samen met verschillende professionele partners. In het voorjaar van 2013 viel onze oog op de leegkomende Mozaiekschool de Haag. Wij hebben daarop contact gezocht met de gemeente en sindsdien zijn er op vele momenten mogelijkheden voor de locatie besproken. Het heeft geresulteerd in de uitnodiging van de gemeente Houten om een plan voor de locatie te maken. Projecten Verkenning locaties voor eigenaren: Huis ter Veen (Roelofarendsveen), Samsara (Nij Beets), Legmeerplein (Uithoorn), Damastberg (Roosendaal), Lastagehof (Amsterdam), Muntberg (Groesbeek)
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
57
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Verkenning mogelijkheden voor gemeenten: Driebruggen (dorpsteam), Wageningen (gemeente en woningcorporatie), Buren (gemeente en WMO-raad), Den Haag (Stichting Ouderen Commissie), Hilversum (Izovator), Bunnik Rhijnhaeghe, Het Burgje (eigenaar, inschrijvende partij) Begeleiding initiatiefgroepen: Utrecht, Burgh-Haamstede, Bunnik, Wageningen
BOUWBEDRIJF VAN RIJN HOUTEN BV Wij zijn een Houtens bouwbedrijf, dat zich in de afgelopen 30 jaar op de markt bewezen heeft als een betrouwbaar bedrijf dat flexibel is, gaat voor kwaliteit boven kwantiteit en meedenkt met de klant. Onze projecten bevinden zich op de particuliere, zakelijke en publieke markt. Van kleine reparaties en periodiek onderhoud, tot kleinschalige nieuwbouwprojecten, alles pakken wij met ervaring en vakkennis aan. Ontwikkeling Door de vraag van klanten worden binnen onze organisatie ook vanuit eigen middelen projecten ontwikkeld, denk onder andere aan diverse panden op industrieterrein de Schaft en Zwembad ‘De Startsprong’. Betrokkenheid Wij zijn een echt familiebedrijf en niets vinden wij belangrijker dan de relatie met onze klanten. Betrokkenheid is onze grootste kracht. Natuurlijk van onze
Voor Politie Rotterdam-Rijnmond hebben wij politiebureau Zuidplein in Rotterdam, voor een groot deel gesloopt en een nieuw bureau geplaatst van 6 verdiepingen met daaraan vast een arrestantencomplex
In eigen ontwikkeling hebben wij diverse panden gebouwd op industrieterrein De Schaft in Houten. In deze gebouwen zijn diverse bedrijfsunits en kantoren opgenomen
In eigen ontwikkeling hebben wij een recreatieterrein in Maarssen getransformeerd met diverse kleine vrijstaande woningen, welke voorzien zijn van een dubbelbestemming voor recreatief en permanent gebruik
In samenwerking met Zwemschool De Startsprong hebben wij een instructiebad gebouwd op sportpark De Kruisboog
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
58
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
familie, maar met name van onze medewerkers. We hebben een hechte club die beseft dat de klant altijd vooropstaat. Voor u als klant is het goed om te weten dat wij ons voor de volle 100% inzetten. Heldere communicatie Wij zijn ons goed bewust van het belang van heldere communicatie. Niet alleen onderling maar ook – en vooral – richting u als relatie. Dat begint bij het maken van duidelijke en haalbare afspraken. De communicatielijnen zijn kort, waardoor de ruim zestig medewerkers slagvaardig werken. Wenst u tussentijds een aanpassing? Geen probleem, wij overleggen met onze vaklui in de timmerfabriek en zorgen dat het snel wordt opgepakt. In 2013 hebben wij in Houten een woning gebouwd met de innovaties om deze energieneutraal te maken
Gemiddelde gegeven cijfer door klant: 8,5 < 55% onvoldoende 55% - 75% voldoende 75% - 85% goed 85% - 100% zeer goed
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
59
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
FROWIJN DE ROOS ARCHITECTEN FROWIJN de ROOS architecten wordt geleid door twee studievrienden: Vincent Frowijn en Paul de Roos, beiden MArch AvBR. Wij D R O M E N van een duurzame samenleving, waarin architectuur een grote rol speelt en meerwaarde heeft. Wij D E N K E N daarbij op diverse schaalniveaus, en werken samen met verschillende disciplines. Zonder dogma’s, en met een open vizier. Wij D O E N dat door uw vraag centraal te stellen, en met u als opdrachtgever tot de kern van de opgave door te dringen. Ons antwoord is dan snel het juiste antwoord, omdat we complexiteit beheersbaar maken. Met Archicad (BIM software) maken we RUIMTE EN LICHT zichtbaar, bijna tastbaar. Waardoor het voor iedereen inzichtelijk wordt wat en hoe er gebouwd gaat worden! Daarnaast kunnen we via virtuele modellen anticiperen op de werkelijkheid, bouwknopen oplossen, en daardoor bouwfouten voorkomen. Via koppeling met externe kostencalculatie kunnen we in elke projectfase bouwkosten berekenen. Een beknopt overzicht van onze ‘wapenfeiten’: 2015 Energie-zuinige renovatie van een Sporthal in Utrecht. WTW, LT-verwarming, Waterbesparing en Gevelbegroening. 2009 Winnaar European Aluminium in Renovation Award cat. Residential Renovatie Torenflat Zeist; voorkomt jaarlijks 290.000 kg CO2-uitstoot.
2005 132 sociale-huur woningen Vleuterweide. Veel aandacht voor sociale interactie in het ontwerp.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
60
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
2000 24 energie-evenwicht woningen Etten Leur. Oplevering eerste woning met een Ep van 0.
2000 Woonwijk met voorbeeldstatus intensief ruimtegebruik (StIR/ VROM) Een voor die tijd lage EPc van minder dan 0,7. Het accent bij de milieusparende maatregelen lag op waterbesparing en -hergebruik.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
61
Uittreksel Handelsregister Kamer van Koophandel
KvK-nummer 30178619 Pagina 1 (van 1) Onderneming Handelsnamen Rechtsvorm Startdatum onderneming Activiteiten Werkzame personen
Yvon Hoogendijk Interim Management & Coaching Grijzelente Eenmanszaak 31-01-2002 SBI-code: 70221 - Organisatie-adviesbureaus 1
Vestiging Vestigingsnummer Handelsnamen Bezoekadres Telefoonnummer Datum vestiging Activiteiten
Werkzame personen
000006734618 Yvon Hoogendijk Interim Management & Coaching Grijzelente Brasemlaan 7, 3984MN Odijk 0306571063 31-01-2002 SBI-code: 70221 - Organisatie-adviesbureaus Interim management en coaching. Advies voor realisatie en ontwikkeling van groepswonen voor ouderen 1
Eigenaar Hoogendijk, Yvonne 21-01-1961, Utrecht Brasemlaan 7, 3984MN Odijk 31-01-2002 Uittreksel is vervaardigd op 29-10-2015 om 13.53 uur.
Dit uittreksel is gewaarmerkt met een digitale handtekening en is een officieel bewijs van inschrijving in het Handelsregister. In Adobe kunt u de handtekening bovenin het scherm controleren. Meer informatie hierover vindt u op www.kvk.nl/egd. De Kamer van Koophandel adviseert dit uittreksel alleen digitaal te gebruiken zodat de integriteit van het document gewaarborgd en de ondertekening verifieerbaar blijft.
2015-10-29 13:53:41
Naam Geboortedatum en -plaats Adres Datum in functie
Uittreksel Handelsregister Kamer van Koophandel
KvK-nummer 30123940 Pagina 1 (van 2) Rechtspersoon RSIN Rechtsvorm Statutaire naam Statutaire zetel Eerste inschrijving handelsregister Datum akte van oprichting Geplaatst kapitaal Gestort kapitaal Deponering jaarstuk
803283428 Besloten Vennootschap Bouwbedrijf Van Rijn Houten B.V. Houten 07-12-1994 29-11-1994 EUR 18.378,10 EUR 18.378,10 De jaarrekening over boekjaar 2014 is gedeponeerd op 19-06-2015.
Onderneming Handelsnaam Startdatum onderneming Activiteiten Werkzame personen
Bouwbedrijf Van Rijn Houten B.V. 02-12-1985 SBI-code: 4120 - Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw SBI-code: 78202 - Uitleenbureaus 40
Vestiging Vestigingsnummer Handelsnaam Bezoekadres Postadres Telefoonnummer Faxnummer Datum vestiging Deze rechtspersoon drijft de vestiging sinds Activiteiten
Werkzame personen
000019288204 Bouwbedrijf Van Rijn Houten B.V. Nieuwe Schaft 9, 3991AS Houten Postbus 394, 3990GD Houten 0306372433 0306374174 02-12-1985 29-11-1994 SBI-code: 4120 - Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw SBI-code: 78202 - Uitleenbureaus Uitoefenen van het bouw- en aannemingsbedrijf, waaronder burgerlijke- en utiliteitsbouw, reparatie en renovatie handel in bouwmaterialen, verwerven vervreemden en exploiteren van onroerende goederen. Ter beschikking stellen van arbeidskrachten. 40
Enig aandeelhouder Van Rijn Holding B.V. Nieuwe Schaft 9, 3991AS Houten 30115982 22-05-2002
Dit uittreksel is gewaarmerkt met een digitale handtekening en is een officieel bewijs van inschrijving in het Handelsregister. In Adobe kunt u de handtekening bovenin het scherm controleren. Meer informatie hierover vindt u op www.kvk.nl/egd. De Kamer van Koophandel adviseert dit uittreksel alleen digitaal te gebruiken zodat de integriteit van het document gewaarborgd en de ondertekening verifieerbaar blijft.
2015-09-30 14:45:54
Naam Bezoekadres Ingeschreven onder KvK-nummer Enig aandeelhouder sedert
Uittreksel Handelsregister Kamer van Koophandel
KvK-nummer 30123940 Pagina 2 (van 2)
Bestuurders Naam Bezoekadres Ingeschreven onder KvK-nummer Datum in functie Titel Bevoegdheid
Van Rijn Beheer B.V. Nieuwe Schaft 9, 3991AS Houten 30076729 29-11-1994 Directeur Alleen/zelfstandig bevoegd
Naam Geboortedatum en -plaats Datum in functie Titel Bevoegdheid
van Rijn, Josephus Petrus 18-03-1978, Houten 28-09-2015 (datum registratie: 28-09-2015) Directeur Alleen/zelfstandig bevoegd
Dit uittreksel is gewaarmerkt met een digitale handtekening en is een officieel bewijs van inschrijving in het Handelsregister. In Adobe kunt u de handtekening bovenin het scherm controleren. Meer informatie hierover vindt u op www.kvk.nl/egd. De Kamer van Koophandel adviseert dit uittreksel alleen digitaal te gebruiken zodat de integriteit van het document gewaarborgd en de ondertekening verifieerbaar blijft.
2015-09-30 14:45:54
Uittreksel is vervaardigd op 30-09-2015 om 14.45 uur.
Uittreksel Handelsregister Kamer van Koophandel
KvK-nummer 30076729 Pagina 1 (van 2) Rechtspersoon RSIN Rechtsvorm Statutaire naam Statutaire zetel Eerste inschrijving handelsregister Datum akte van oprichting Datum akte laatste statutenwijziging Geplaatst kapitaal Gestort kapitaal Deponering jaarstuk
009368085 Besloten Vennootschap Van Rijn Beheer B.V. Houten 06-05-1991 28-03-1991 29-11-1994 EUR 18.359,95 EUR 18.359,95 De jaarrekening over boekjaar 2014 is gedeponeerd op 19-06-2015.
Onderneming Handelsnaam Startdatum onderneming Activiteiten Werkzame personen
Van Rijn Beheer B.V. 02-12-1985 SBI-code: 6832 - Beheer van onroerend goed SBI-code: 78202 - Uitleenbureaus 7
Vestiging Vestigingsnummer Handelsnaam Bezoekadres Postadres Telefoonnummer Faxnummer Internetadres E-mailadres Datum vestiging Deze rechtspersoon drijft de vestiging sinds Activiteiten
Werkzame personen
000020491522 Van Rijn Beheer B.V. Nieuwe Schaft 9, 3991AS Houten Postbus 17, 3990DA Houten 0306390956 0306390957 www.vanrijn-beheer.nl
[email protected] 02-12-1985 28-03-1991 SBI-code: 6832 - Beheer van onroerend goed SBI-code: 78202 - Uitleenbureaus Verwerven en beheren van aandelen en deelnemen in andere ondernemingen, management, exploitatie onroerende goederen. Ter beschikking stellen van arbeidskrachten 7
Enig aandeelhouder Stichting Administratiekantoor Van Rijn Beheer
Dit uittreksel is gewaarmerkt met een digitale handtekening en is een officieel bewijs van inschrijving in het Handelsregister. In Adobe kunt u de handtekening bovenin het scherm controleren. Meer informatie hierover vindt u op www.kvk.nl/egd. De Kamer van Koophandel adviseert dit uittreksel alleen digitaal te gebruiken zodat de integriteit van het document gewaarborgd en de ondertekening verifieerbaar blijft.
2015-10-23 09:10:25
Naam
Uittreksel Handelsregister Kamer van Koophandel
KvK-nummer 30076729 Pagina 2 (van 2) Bezoekadres Ingeschreven onder KvK-nummer Enig aandeelhouder sedert
Nieuwe Schaft 9, 3991AS Houten 30251618 29-12-2008
Bestuurder van Rijn, Willibrordus Marinus Antonius 08-11-1953, Bunnik 28-03-1991 Directeur Alleen/zelfstandig bevoegd Uittreksel is vervaardigd op 23-10-2015 om 09.10 uur.
Dit uittreksel is gewaarmerkt met een digitale handtekening en is een officieel bewijs van inschrijving in het Handelsregister. In Adobe kunt u de handtekening bovenin het scherm controleren. Meer informatie hierover vindt u op www.kvk.nl/egd. De Kamer van Koophandel adviseert dit uittreksel alleen digitaal te gebruiken zodat de integriteit van het document gewaarborgd en de ondertekening verifieerbaar blijft.
2015-10-23 09:10:25
Naam Geboortedatum en -plaats Datum in functie Titel Bevoegdheid
Uittreksel Handelsregister Kamer van Koophandel
.......................................................... KvK-nummer 30268301 .......................................................... Pagina 1 (van 2) .......................................................... Samenwerkingsverband
..................................................................................................................................... Deze inschrijving valt onder beheer van Kamer van Koophandel Midden-Nederland .....................................................................................................................................
RSIN Rechtsvorm Naam Datum oprichting Duur .......................................................... Onderneming
821152221 Maatschap Frowijn de Roos architecten 01-06-2009 Onbepaald .....................................................................................................................................
Handelsnaam Startdatum onderneming Activiteiten Werkzame personen .......................................................... Vestiging
Frowijn de Roos architecten 01-06-2009 SBI-code: 7111 - Architecten 2 .....................................................................................................................................
Vestigingsnummer Handelsnaam Bezoekadres Telefoonnummer Internetadres E-mailadres Datum vestiging Activiteiten
000007307519 Frowijn de Roos architecten Rembrandtlaan 9, 3723BG Bilthoven 0307370094 www.frowijnderoos.nl
[email protected] 01-06-2009 SBI-code: 7111 - Architecten Architecten 2 .....................................................................................................................................
Werkzame personen .......................................................... Maten
.....................................................................................................................................
Naam Geboortedatum en -plaats Adres Datum in functie Bevoegdheid
Frowijn, Vincentius Henricus Johannes 07-08-1958, Utrecht Linnaeuslaan 6, 3571TW Utrecht 01-06-2009 Bevoegd tot een bedrag van EUR 1.000,00. Er zijn overige beperkende bepalingen. Raadpleeg opgave.
Naam Geboortedatum en -plaats Adres Datum in functie Bevoegdheid
de Roos, Paul Wouter 23-11-1959, Zeist Waterweg 41, 3731HD De Bilt 01-06-2009 Bevoegd tot een bedrag van EUR 1.000,00. Er zijn overige beperkende bepalingen. Raadpleeg opgave. .....................................................................................................................................
..........................................................
Een gewaarmerkt uittreksel is een officieel bewijs van inschrijving in het Handelsregister. Een papieren gewaarmerkt uittreksel is ondertekend, voorzien van een microtekst en uv-logo gedrukt op 'optisch dood' papier. Een digitaal gewaarmerkt uittreksel is ondertekend met een verifieerbare digitale handtekening.
Uittreksel Handelsregister Kamer van Koophandel
..........................................................
.....................................................................................................................................
KvK-nummer 30268301 ..........................................................
.....................................................................................................................................
Pagina 2 (van 2) ..........................................................
..................................................................................................................................... Woerden, 29-11-2012. Uittreksel is vervaardigd om 12.58 uur. Voor uittreksel
Digitaal gewaarmerkt uittreksel uit het Handelsregister Kamer van Koophandel Nederland, Woerden Elektronisch ondertekend op 29-11-2012, om 12:58:31 door M.M. van Eijl (112012) Kijk voor meer informatie over de elektronische handtekening op www.kvk.nl/egd
M.M. van Eijl, Wnd. Algemeen Directeur De Kamer van Koophandel adviseert dit uittreksel alleen digitaal te gebruiken zodat de integriteit van het document gewaarborgd en de ondertekening verifieerbaar blijft.
Een gewaarmerkt uittreksel is een officieel bewijs van inschrijving in het Handelsregister. Een papieren gewaarmerkt uittreksel is ondertekend, voorzien van een microtekst en uv-logo gedrukt op 'optisch dood' papier. Een digitaal gewaarmerkt uittreksel is ondertekend met een verifieerbare digitale handtekening.
Bijlage 6 Conformiteitenlijst
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Bijlage 7 Onderliggende berekeningen grondprijs (exploitatieoverzicht) en prijs bouwrijp maken Beide documenten worden in een apart bestand aangeleverd.
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
70
Bijlage 8
Bijeenkomst Grijzelente over herontwikkellocatie Putterhaag in Houten
Datum Locatie Aanwezig
20 oktober 2015 van 14.30 tot 16.30 uur Seats2meet, Houtense Helden, Houten Yvon Hoogendijk (Grijzelente), projectleider gemeente Houten, 5 leden van het buurtcomité, 2 belangstellenden voor een woning Afwezig 3 belangstellenden, 2 leden van het buurtcomité, 1 vertegenwoordiger van de SBOH Programma kennismaken, presentatie Grijzelente, pauze, brainstormen Na een kennismakingsronde trapt Yvon de middag af met een presentatie (wordt bijgaand meegestuurd). Van de leden van het buurtcomité kwamen veel vragen over hoe het plan van Grijzelente er nu uit gaat zien. De gemeente Houten heeft aan vier partijen een Plan van Aanpak gevraagd, nog geen uitgewerkt ontwerp. Het globale plan van Grijzelente bestaat uit de volgende onderdelen. Het is een groepswoonvorm voor vitale ouderen vanaf 55 jaar uit de Houten-Noord, dus uit de directe omgeving van de locatie. Het plan bestaat uit ± 40 appartementen van verschillende grootte (70-90 m2) in de vrije huursector (€700-850). Het complex kent twee verdiepingen en heeft minimaal 1 gemeenschappelijke ruimte. De woonvorm blijft binnen de contouren van de kadastrale tekening. Stakeholders worden nadrukkelijk betrokken bij de ontwikkeling van het complex. Als referentie voor het plan dient o.a. de zeer succesvolle groepswoonvorm ‘De Grondslag’ in Bunnik. Dit complex is 15 jaar geleden gebouwd, bestaat uit 13 koop- en 12 sociale huurappartementen van gemiddeld 90m2. In een youtube-filmpje (https://youtu.be/S7MXAnyt6vs) is het complex te bekijken. Yvon heeft leden van het bestuur van ‘De Grondslag’ geïnterviewd en naar de plus- en minpunten van deze woonvorm gevraagd. De pluspunten worden verwerkt in het plan voor de Putterhaaglocatie. Na de pauze vroeg Yvon aan de leden van het comité om mee te denken over de invulling van de locatie, met de genoemde elementen als basis. Er werden verschillende ideeën geopperd. De aanwezigen denken dat appartementen rondom een binnentuin/hofje de meest geschikte oplossing is voor de locatie. Zij geven aan dat er enige parkeerdruk is rondom de locatie. Zij zouden het speelveldje graag willen behouden. Over het algemeen missen zij de reuring van de school. Deze hebben zij altijd als prettig ervaren. Zij zouden graag zien dat de auto’s vanaf het Noorden het parkeerterrein oprijden, zodat er zo min mogelijk verkeersbewegingen zijn verder de wijk in. Er werden ook nog andere vormen aangedragen. Een ruit, zodat er minder direct contact is met de woningen aan de westzijde. Een ronde vorm, omdat deze spannend is. De belangstellenden gaven aan een ruime driekamerappartement voor ogen te hebben met een gemeenschappelijke ruimte en -tuin. Zij verwachten niet dat de parkeernorm van 1,5 nodig is, vanwege de uitstekende openbaar vervoersmogelijkheden in de directe omgeving.
Bijlage 9
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
Kort verslag interview met bestuur ‘De Grondslag’
Datum Locatie Aanwezig
7 oktober 2015 van 10.00 tot 12.00 uur Groepswooncomplex ‘De Grondslag’, De Kamp 50, Bunnik Mevr. J. Van Ettekoven (lid activiteitencommissie), de heer R. Hoogmoed (bestuur ‘De Grondslag), Yvon Hoogendijk (Grijzelente) Interview woonbeleving in groepswoonvorm
Betreft Kenmerken Type: complex van 2 verdiepingen, gebouwd rondom een binnentuin, 1 lift, 2 trappenhuizen Gemeenschappelijk: grote huiskamer (90 m2), binnentuin Aantal: 25 zelfstandige woningen, 13 sociale huur- en 12 koopappartementen met berging Grootte: 90-120 m2, 3-kamers Eigenaar huurwoningen: SSH Gemiddelde koopsom: € 220.000 Servicekosten: €100 p.m., inclusief buitentuinonderhoud, schoonmaak (ook van gemeenschappelijke ruimte, lift, stroom gemeenschappelijke ruimten) Privé: autonome privé appartementen Gemiddelde leeftijd: 73 jaar De inschrijving voor de huurwoningen gaat via een door commissie beheerde wachtlijst, die ook de ballotage doet. Op dit moment staan er 9 mensen op deze lijst. Je kan inschrijven als je jonger dan 65 jaar bent. Voor de koopappartementen is weinig animo. In het koopcontract staat een beding dat de nieuwe eigenaren lid moeten worden van de vereniging en zich aan haar regels moet houden. Bijdrage vereniging is €120 per jaar, voor aspirant-leden €20. Ontstaan 7 jaar voor de bouw heeft een inwoner van Bunnik het initiatief genomen om voor deze locatie een groepswooncomplex te realiseren. De initiatiefgroep had geen specifieke criteria voor toetreding. Het is niet vanzelf gegaan. Het project heeft een jaar stil gelegen, vanwege bezwaren uit de buurt. Daardoor zijn de koopwoningen aanzienlijk duurder geworden. De vereniging is professioneel begeleid. Het bestuur heeft cursussen gedaan. Er zijn heel wat onenigheden geweest, maar uiteindelijk ging het altijd goed. Het motto was, geven en nemen. 15 jaar geleden in 2002 is het complex opgeleverd. De gebruikers komen en kwamen niet allemaal uit Bunnik, maar ook uit b.v. Utrecht, Driebergen, Den Dolder. Woningen en woonomgeving De woningen zijn levensloopbestendig, zonder drempels en met brede gangen. Helaas is het toilet te krap. Hier kan geen rollator of rolstoel in. De slaapkamers zitten aan de binnenkant, de woonkamers en de balkons aan de buitenkant. SSH is eigenaar van de buiten- en binnentuin. De buitentuin werd tot 5 jaar geleden zelf onderhouden. Inmiddels zijn de bewoners te oud en worden deze werkzaamheden uitbesteed. Er wonen nu 31 mensen. Het complex heeft 16 parkeerplaatsen en dat is voldoende, behalve op korte momenten als er veel zorgverleners aanwezig zijn. De binnentuin voelt heel veilig en is gezellig. Hier wordt veel gebruik van gemaakt. In de zomer wordt hier een paar keer per week gezamenlijk koffie gedronken. In de winter vindt dit plaats in de gemeenschappelijke ruimte. Voor de inrichting van deze ruimte is subsidie aangevraagd bij het Julianafonds. De bewoners hebben allemaal een stoel gesponsord en kunnen de ruimte voor eigen gebruik huren (€15). Maandelijks wordt er gezamenlijk gegeten.
1
Overige afspraken Er is een VvE met SSH en de eigenaren van de koopwoningen. Echter, de beslissingen worden genomen in de bewonersvergadering. De administratie is uitbesteed aan VvEpartner. Er zijn 6 commissies: veiligheidscommissie, evenementencommissie, inkoop/beheerscommissie, tuincommissie, kookgroep, PR-commissie. Elke maand heeft een andere bewoner ‘dienst’. Hij/zij moet dan een maand lang elke ochtend langs alle appartementen om te kijken of de dagkalender in het raamkozijn op de juiste datum staat. Is dat ’s middags nog niet het geval, dan gaat bewoner met een buurman/vrouw naar binnen. Elke bewoner heeft in de meterkast de sleutel van de rechterbuur. In elke meterkast hangt een adressenlijst met gegevens van de familie en de huisarts. Boeien en binden De woongroep heeft een website en elk jaar organiseren zij een evenement Bunnik Binnen tijdens St. Maarten. De buurt wordt uitgenodigd voor een hapje en een drankje. Aspirantleden zijn ook welkom. Zij worden ook uitgenodigd voor de maandelijkse gezamenlijke maaltijd. Men doet veel met en voor elkaar. Dat staat niet allemaal in het huishoudelijk reglement. ‘We helpen elkaar, maar we zitten niet aan elkaars lijf’. Het wordt lastig als er echte zorg nodig is of dementie om de hoek komt kijken. Dat is een aantal keer aan de orde en dat trekt een wissel op de groep. Men levert geen mantelzorg, maar burenhulp. Niet iedereen heeft een auto en we rijden elkaar naar afspraken in de buurt, bijvoorbeeld bezoek aan een specialist in het ziekenhuis. Je moet wel iets van je privacy opgeven, maar daar krijg je veel voor terug, volgens de geïnterviewden. Iedereen wordt gewaardeerd om zijn eigen kwaliteiten. De een is elektricien, de ander kan goed koken of vergaderingen leiden. Er wonen hier een verscheidenheid aan karakters en dan is het weleens geven en nemen. Recent heeft het bestuur in het bewonersoverleg ingebracht om de zorg gemeenschappelijk te gaan inkopen bij Buurtzorg. Helaas is daar niet positief op gereageerd. Men is inmiddels gehecht aan de eigen zorgverlener. Zij hebben nog een tip. Verhuis niet te laat naar een woongroep!
2
Inschrijving herontwikkellocatie het Mozaiek/Putterhaag te Houten: Groepswoonvorm ‘Groenling’
Bijlage 10 Ondertekening samenwerkingspartners
Bouwbedrijf Van Rijn Houten BV Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
Voor wie aan bouwen denkt
Grijzelente, advies bij realisatie groepswonen voor ouderen Brasemlaan 7 3984 MN Odijk
Y. Hoogendijk
Bouwbedrijf Van Rijn Houten B.V. Nieuwe Schaft 9 3991 AS Houten
W.M.A. van Rijn
Frowijn De Roos Architecten Rembrandtlaan 9 3723 BG Bilthoven
P.W. de Roos
Advies bij realisatie groepswonen voor ouderen
74