provinsje fryslân provincie fryslân postbus 20120 8900 hm leeuwarden tweebaksmarkt 52 telefoon: (058) 292 59 25 telefax: (058) 292 51 25 vvw.fryslan.nl provinciefryslanni w_vv. twitter.com/provfryslan
Provinciale staten van Fryslan
Leeuwarden, 18 maart 2014 Verzonden, 21 MAAR! 2014 Ons kenmerk Afdeling Behandeld door Uw kenmerk Bijlage(n)
: 01120482 : Kennis & Ekonomy : g.venema / 058—2925 819 /
[email protected]
Onderwerp
: Aanbieding Nulmeting 2013 gie
: Monitoring Uitvoeringsprogramma Duurzame Energie —
—
nulmeting 2013
Uitvoeringsprogramma Duurzame Ener
Geachte Statenleden, Op 16 oktober 2013 is het Uitvoeringsprogramma Duurzame Energie 2014-2020 door uw Staten vastgesteld. Monitoring is een belangrijk en integraal onderdeel van dit uitvoerings programma. Bij de vaststelling hebben wij met u afgesproken dat wij jaarlijks een monito ringsrapportage opstellen. Hierin staat de voortgang van de uitvoering van onze activiteiten. En de rapportage geeft aan in hoeverre de doelen van het programma zijn bereikt. Prestaties en effecten Wij hebben voor dit uitvoeringsprogramma een monitor ontwikkeld. Zo kunnen we tijdens de programmaperiode op uniforme wijze metingen uitvoeren. De monitor bestaat uit een prestatiedeel en een effectdeel. Het prestatiedeel toont de voortgang van de uitvoering van de activiteiten die u heeft vastgesteld. Het effectdeel geeft aan in hoeverre de maatschap pelijke doelen zijn bereikt. We realiseren ons echter dat het bereiken van de doelen voor energiebesparing en de op wekking van duurzame energie van vele factoren afhankelijk is. Die factoren hebben we niet allemaal in eigen hand, want we zijn weliswaar een belangrijke, maar niet de enige speler in het veld. Dat is ook de reden waarom de monitoring uit twee delen bestaat: een voortgangsmeting waarover wij ons verantwoorden en een effectmeting die aangeeft in hoeverre wij met de afgesproken acties de doelen hebben bereikt. De effectmeting zien we als de maatschappelijke context van het uitvoeringsprogramma Samen met uw Staten willen wij de effectiviteit van het programma aan de hand van de jaarlijkse monitor tegen het licht houden. Zo kunnen we bijsturen als blijkt dat de beoogde doelen buiten bereik blijven.
Ons kenmerk: 01120482
provinsje fryslân provincie fryslân
r Meetmomenten Het uitvoeringsprogramma Duurzame Energie 2014 -2020 is op 1januari2014 gestart. Met deze monitor hebben wij een nulmeting 2013 uitgevoerd. Daarmee leggen wij vast wat de uitgangssituatie is. De nulmeting geeft voor het effectdeel de trend van 2010 tot en met 2013 aan. De effectindicatoren van de monitor lopen tot 2020. Het prestatiedeel van de monitor loopt over de eerste vier jaar tlm 2017. Wij hebben de komende vervolgmetingen gepland: • Meetronde 2014: resultaat beschikbaar januari • Meetronde 2015: resultaat beschikbaar januari • Meetronde 2016: resultaat beschikbaar januari • Eindmeting 2017: resultaat beschikbaar januari
2015 2016 2017 2018
Uit de nulmeting komt naar voren dat het doel van 16% duurzame energie in 2020 binnen bereik ligt. Het doel van 20% energiebesparing in 2020 is realistisch maar vergt naar ver wachting een aanzienlijke inspanning en datzelfde geldt voor het doel van 4.000 duurzame energie-gerelateerde werkgelegenheid. Verder kunnen we u noemen dat we een goede start hebben gemaakt met de uitvoering van het programma. Voorbeelden zijn: de Friese Energiepremie, de start van de Energiewerkplaats 2014-2015 en de bijdrage aan Energiesprong Leeuwarden. Wij hopen u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.
Staten van Fryslân,
.J. van den Berg, secretaris
-2/2
1 1
d) r
•
Nulmeting
Gedei
t____
Ons kenmerk: 01120482
i—•I
MONITORING UITVOERINGSPROGRAMMA DUURZAME ENERGIE
-
NULMETING 2013
Monitoringkader Monitoring vormt een integraal onderdeel van het Uitvoeringsprogramma Duurzame Energie 20142017. Wij willen daarmee de vinger aan de pols houden om rekening en verantwoording af te kunnen leggen en om bij te kunnen sturen wanneer dat nodig is. Gedurende de uitvoering van het programma zijn de volgende metingen gepland: • Nulmeting 2013: resultaat beschikbaar januari 2014 • Meetronde 2014: resultaat beschikbaar januari 2015 • Meetronde 2015: resultaat beschikbaar januari 2016 • Meetronde 2016: resultaat beschikbaar januari 2017 • Eindmeting 2017: resultaat beschikbaar januari 2018 De monitoring en meetmethoden zijn voor alle metingen hetzelfde zodat vergelijkbare cijfers over de jaren beschikbaar komen. De monitoring bestaat steeds uit twee onderdelen: het meten van de voortgang van de uitvoering van de programma’s (voortgangsmeting) en het meten van de effecten van de uitvoering van de programma’s (effectmeting). We weten daarbij dat we afgerekend kunnen worden op de voortgang van de uitvoering. Die hebben we immers goeddeels in eigen hand. We spreken af dat we binnen het programma de beschreven acties uit zullen voeren en daar staan we ook voor. We realiseren ons echter ook dat de bereiking van de doelen van het uitvoeringsprogramma van vele factoren afhankelijk is. Die factoren hebben we niet allemaal in eigen hand, want we zijn weliswaar een belangrijke, maar niet de enige speler in het veld. We doen met het uitvoeringsprogramma onze uiterste best om de gestelde doelen te halen maar het is niet automatisch zo dat de doelen zijn bereikt wanneer wij onze acties hebben uitgevoerd. Dit is de belangrijkste reden waarom de monitoring uit twee delen bestaat: een voortgangsmeting waarop wij afgerekend kunnen worden en een effectmeting die aangeeft in hoeverre wij met de afgesproken acties de doelen hebben bereikt. De effectmeting zien wij als de maatschappelijke context van het uitvoeringsprogramma die we steeds in beeld houden om de uitvoering te kunnen bijsturen.
Voortgangsmeting De voortgangsmeting geschiedt op het niveau van de afzonderlijke acties van het uitvoeringsprogramma. De acties zijn ingedeeld naar uitvoeringsprogramma en daarbinnen naar programmaljn en naar actielijn. Per actie is gepland wat er in elk van de vier jaren dat het programma loopt bereikt moet zijn. Aan het einde van elk jaar wordt de actuele voortgang van elke afzonderlijke actie getoetst aan deze planning. Vervolgens wordt in beeld gebracht welke acties op schema liggen en welke achterlopen. Omdat voor de nulmeting v5r de start van het uitvoeringsprogramma ligt is bij deze meting alleen in algemene zin aangegeven hoe de verschillende acties worden opgepakt.
Effectmeting De effectmeting geschiedt aan de hand van een set indicatoren waarmee de bereiking van de gestelde doelen van het uitvoeringsprogramma in beeld wordt gebracht. Voor elk van de hoofddoelen van het uitvoeringsprogramma is er een aparte indicator. De drie hoofddoelen van het uitvoeringsprogramma zijn: • Naar 16% duurzame energie in 2020 • Naar 20% energiebesparing in 2020 • Naar 4.000 duurzame energiebanen in 2020 De effectindicatoren worden gepresenteerd in de vorm van een lijndiagram. De gestelde doelen worden als target voor het betreffende jaar in het lijndiagram opgenomen. Door extrapolatie van de trend over de meetjaren ontstaat een indicatie van de mate waarin de doelen worden bereikt. De effectmeting start in 2010 zodat ook de trend vc5c5r de start van het uitvoeringsprogramma in beeld is. Afzonderlijke sub-indicatoren laten zien hoe de situatie binnen de actielijnen van het programma verandert.
Wind op land
Duurzame energie
Lokale initiatieven
Biomassa
Warmte
Zonnestroom
Actielijn
Programmalijn
2
Ontwikkeling sanerings- en participatiemodel voor betrekken burgers en organisaties Inventarisatie mogelijkheden windenergie binnen provinciaal ruimteliik beleid Uitbreiding zonnestroom op woningen door ontwikkeling van business cases en communicatie Toepassen zonnestroom op boerenbedrijven door middel van voorlichting en facilitering Stimuleren zonnestroom bij het MKB door middel van het aanvalsplan MKB Stimuleren zonnestroom op maatschappelijk vastgoed door ontwikkeling van business cases Ontwikkeling business cases voor zonneweides op basis van aanvullend provinciaal ruimtelijk beleid Verbeteren voorbeeldfunctie provincie door PV privé en zonnestroom op provinciale gebouwen Uitrol van PV Privé concept van de provincie naar andere bedrijven Onderzoek naar mogelijkheden van zonnestroom bij grote infrastructurele projecten Samen met partners ontwikkelen van haalbare business cases voor warmteprojecten Leeuwarden Uitwerking business case voor geothermie in Energielandschap Heerenveen Inventarisatie van overige potentiële warmteprojecten en ondersteuning realisatie Ondersteuning van projecten gericht op energie productie en valorisatie van biomassa Ontwikkeling business case biogasleiding Noordoost Fryslân Bi0NOF 2 Afspraken met stakeholders over rollen bij het faciliteren van lokale initiatieven Faciliteren van de totstandkoming van lerende netwerken en lokale initiatieven Ondersteuning oprichting EKF, benodigde dienstverlening en mogelijke uitvoeringstaken
Actie
uitwerking business case gaande inventarisatie afgerond 4 nieuwe projecten helpen starten business case afgerond energiewerkplaats in uitvoerinci 15 projecten ondersteund EKF is opgericht
-
voorbereiden S&P model vaststelling structuurvisie 2.750 woningen 150 boerenbedrijven 75 bedrijven 40 Gebouwen 1 zonneweide PV privé uitgerold uitrol naar andere bedrijven gaande aanpak mogelijke business cases
2014
—
idem idem
idem
EKF is operationeel
energiewerkplaats in uitvoerinci 30 projecten
-
-
idem
45 projecten
idem
idem
idem
60 projecten
-
16 nieuwe projecten helpen starten
-
3 haalbare business cases -
12 nieuwe projecten helpen starten
2 haalbare business cases
1 haalbare business case 1 business case afgerond ondersteuning realisatie 8 nieuwe projecten helpen starten
idem
28.750 woningen 1.600 boerenbedrijven 700 bedrijven 290 gebouwen 6 zonneweides
idem
17.500 woningen 900 boerenbedrijven 440 bedrijven 190 gebouwen 4 zonneweides
-
idem
-
-
idem
idem
2017
plantoetsing o.b.v. structuurvisie 6.250 woningen 360 boerenbedrijven 170 bedrijven 85 gebouwen 2 zonneweides PV op provinciale gebouwen idem
operationeel
S&P model
Te realiseren (cumulatief) 2015 2016
NULMETING 2013
S&P model gereed
MONITORING UITVOERINGSPROGRAMMA DUURZAME ENERGIE Voortgangsmeting
Ondersteuning energiebesparing bij herstructureringsprojecten met ISV gelden Energiebesparingssubsidies voor 10.000 particuliere woningeigenaren Ondersteunen ontwikkeling lokale aanpak energiebesparing door gemeenten Ondersteuning pilots op het gebied van energieneutraal renoveren Samenwerking met woningcorporaties op ker”””’ en monitorina Inventarisatie energieverbruik maatschappelijk vastgoed en pilot met ESC0 Ontwikkelen plan van aanpak grootschalige aanpak energieverbruik maatschappelijk vastgoed Ondersteunen Fryske Challenges op scholen en participatie in bijbehorend revolverend fonds Uitvoering Koploperproject en project Boppeslach gericht op energiebesparing en verduurzaming Ontwikkeling plan van aanpak verduurzamen zakelijk vastgoed Ondersteuning regionale studiegroepen gericht op energiebesparing in de landbouw Ontwikkelingen en inzet financieringsconstructies voor ondersteuning energiebesparing landbouw Onderzoek mogelijkheden LNG in binnenvaart en visserij Realisatie Centre of Expertise Duurzaam Varen samen met partners Uitwerking masterplan LNG Energy Valley en uitvoering plan van aanpak Vergroenen mobiliteit van de eigen organisatie, wagenpark en vloot Onderzoeken mogelijkheden duurzame brandstoffen binnen concessie ZO Fryslân Ontwikkeling financieringsconstructie voor uitrol Friese Grondstoffen Aaenda Closing the loops PET recycling en biobased verpakkingen Ontwikkeling additionele haalbare business cases binnen de Friese Grondstoffenacienda
Woningvoorraad
nergiebesparlng
onderzoek resultaten beschikbaar opzet centre duurzaam varen masterplan LGN in ontwikkeling doorgaande activiteit onderzoekresultaten beschikbaar financiering FGA operationeel ondersteuning business case
-
150 boeren hebben meegedaan
-
3 gemeenten 24 scholen 200 bedrijven doen mee
-
8 SV projecten ondersteund 2.500 woningen 5 gemeenten 1 pilot samenwerking op kennis en fin. pilot met 3 projecten uitgevoerd
2014
idem
plan van aanpak in uitvoering 10 gemeenten 50 scholen
idem
plan van aanpak LNG in uitvoering idem
idem idem 3 additionele business cases
idem 2 additionele business cases
-
idem
600 boeren hebben meegedaan idem
idem
-
idem
idem
assisteren DV bij implementatie realisatie FGA volgen uitvoering project 1 additionele business case
idem
plan van aanpak in uitvoering 450 boeren hebben meegedaan inzet financieringsconstructies idem
plan van aanpak gereed 300 boeren hebben meegedaan financieringsconstructies gereed implementatie onderzoek resultaten centre duurzaam varen operationeel masterplan LGN gereed idem
idem
-
-
idem
idem
idem
10.000 woningen 20 gemeenten idem
idem
7.500 woningen 15 gemeenten 3 pilots idem
2017
-
16 ISV projecten ondersteund 5.000 woningen 10 gemeenten 2 pilots samenwerking op kennis. fin. en mon. uitrol en opschaling resultaten plan van aanpak gereed 5 gemeenten 37 scholen
Te realiseren (cumulatief) 2015 2016
3
In bovenstaande uitvoeringsplanning zijn de activiteiten van het uitvoeringsprogramma opgenomen die een directe relatie hebben met de beoogde doelen van het programma. Daarnaast is er een aantal algemene ondersteunende activiteiten in het programma opgenomen zoals het meewerken aan Europese projecten.
Circulaire economie
Mobiliteit
Landbouw
Zakelijk vastgoed
Maatschappelijk vastgoed
Actie
Actielijn
Programmalijn
MONITORING UITVOERINGSPROGRAMMA DUURZAME ENERGIE Voortgangsmeting
—
NULMETING 2013
Toelichting De nulmeting beschrijft de situatie met betrekking tot de acties van het uitvoeringsprogramma aan het einde van 2013. Op dat moment was het programma officieel nog niet gestart maar was al wel een zeer groot deel van deze acties in gang gezet. Aan het einde van 2013 waren in concreto 31 van de 38 acties van het uitvoeringsprogramma opgepakt. Van de 7 acties die nog niet in gang waren gezet staan er 5 pas voor het jaar 2015 in de planning. De conclusie is dat het Uitvoeringsprogramma Duurzame Energie op koers ligt. In navolgende meetrondes zal de monitoringrapportage per actie ingaan op de voortgang in relatie tot de uitvoeringsplanning. Per actie wordt daarbij beoordeeld of de uitvoering op schema ligt. Dit wordt aangegeven in het voorgaande uitvoeringsschema. Per actielijn komt er een korte verklarende tekst. Per jaar geeft de monitor daarbij een beeld van de mate waarin de uitvoering van het programma op schema ligt.
4
UITVOERINGSPROGRAMMA DUURZAME ENERGIE Effectmeting Hoofdindicatoren
-
NULMETING 2013
(voor toelichting zie volgende bladzijde)
Percentage duurzame energie 20 18 16
.—----—___
doel
14 12 10 8
.
6 4 2 0 2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
Percentage energiebesparing to.v. 2010 24 22
doel
.
20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 *
5
2016
2017
2018
2019
2020
Werkgelegenheid duurzame energie 5000
-.-.------.------.----------------.-.-.-
--..-...-..
4500
doel 4000
—-—
3500
3000
-_____________
2500
.——.——.———.-.——————
————————-—————-——..————-_______
——
—
2000 1500 1000
--
--
—.
——
—-—-
500
o
—_____________
----—--
---—--—.—-.--—-—-——-—----.--------—----...--2010
2011
2012
2013
—-r-
2014
-..
--—
2015
2016
-———-—-—---—-—-—
2017
2018
2019
2020
Toelichting: De drie hoofdindicatoren geven een beeld van de situatie in Fryslân in vergelijking met de hoofddoelstellingen bij de start van het uitvoeringsprogramma. De waarden van de hoofdindicatoren zijn berekend op basis van gegevens van RWS Klimaatmonitor, AgenschapNL, CBS Statline, Omrin en Emissieregistratie. Omdat de definitieve getallen voor 2013 in veel gevallen nog niet beschikbaar zijn is het verloop tussen 2012 en 2013 bepaald op basis van de beschikbare getallen aangevuld met trendanalyse. Dat betekent dat zich hier nog kleine wijzigingen in kunnen voordoen. Dit deel van de trend is daarom gestippeld aangegeven. Uit de indicatoren blijkt het volgende: •
•
•
Percentage duurzame energie: De trend is duidelijk positief en leidt tot de verwachting dat het doel voor 2020 binnen bereik ligt. Percentage energiebesparing ten opzichte van 2010: De trend is duidelijk positief maar de energiebesparing zal iets sterker moeten toenemen om het doel van 2020 binnen bereik te brengen. Werkgelegenheid duurzame energie: De trend is licht positief maar de werkgelegenheid zal sterker moeten toenemen om het doel voor 2020 binnen bereik te brengen.
6
UITVOERINGSPROGRAMMA DUURZAME ENERGIE NULMETING 2013 Effectmeting sub-indicatoren opwekking duurzame energie —
Windenergie De indicator geeft het geïnstalleerd vermogen aan windenergie in Fryslân in MW. In het diagram is tevens het doel van het van 530,5 MW voor 2020 opgenomen. Een aanzienlijke versnelling van de toename is nodig om het doel voor 2020 binnen bereik te brengen. Gegevensbron: CBS Statline.
W3ndenergle
050
350
2030
Zon ne-energ ie De indicator geeft het geïnstalleerd vermogen aan zonne-energie in Fryslân in MWP (megawatt piek). In het diagram is tevens het doel van 500 MWP voor 2020 opgenomen. De indicator is weergegeven op een logaritmische schaal omdat de huidige situatie en het doel nog zeer ver uiteen liggen. Een aanzienlijke versnelling van de toename is nodig om het doel voor 2020 binnen bereik te brengen. Gegevensbron: RWS Klimaatmonitor
2011
2012
2011
»04
3015
2010
2017
2020
2011
2020
202*
2013
2020
Zonne-eneogle (iogo$tm&heschul)
10
»10
Warmte De indicator geeft de hoeveelheid energie door het benutten van warmte in TJ. In het diagram is tevens het doel van 2.500 TJ voor 2020 opgenomen. Dit doel ligt naar verwachting binnen bereik. Gegevensbron: RWS Klimaatmonitor en Omrin
2011
2012
2011
2024
2015
2012
2011
20l
1017
Walinte 3
v 2510
2030
Biomassa De indicator geeft de hoeveelheid energie die wordt opgewekt uit biomassa in TJ. In het diagram is tevens het doel van 1.500 TJ voor 2020 opgenomen. Een versnelling van de toename is nodig om dit doel binnen bereik te brengen. Gegevensbron: AgentschapNL
2011
2012
202.0
2014
2035
-_ _ _ 2030
1 1400 1210 1,
20$
—-
fl1,
30
—
-
010
,-
20
ê—_--—————.---—.—----—--—---——__ 2020
7
20fl
2015
2073
2014
2015
2030
2017
3010
20$
2020
UITVOERINGSPROGRAMMA DUURZAME ENERGIE NULMETING 2013 Effectmeting sub-indicatoren energiebesparing —
Energieverbruik Friese woningen De indicator geeft het totaal energieverbruik van de Friese woningen in TJ. Dit energieverbruik neemt langzaam af. In het diagram is tevens het doel van 20% reductie voor 2020 opgenomen. Dit doel ligt naar verwachting binnen bereik. Gegevensbron: RWS Klimaatmonitor
20fl 24W2
—.
10fl
-
14fl 12fl fit
-
—--
2002
ZE
Energieverbruik Fries maatschappelijk vastgoed De indicator geeft het totaal energieverbruik van het Fries maatschappelijk vastgoed (scholen, dorpshuizen en sportaccommodaties) in TJ. Dit energieverbruik neemt langzaam af. In het diagram is tevens het doel van 20% reductie voor 2020 opgenomen. Dit doel ligt naar verwachting binnen bereik. Gegevensbron: RWS Klimaatmonitor
2011
2011
2002
201*
2015
2016
2001
202*
2020
Eneoglveb4oIêmaochapp&ijk fitloed 26fl
zz “»1
a’E
2000
Energieverbruik Fries zakelijk vastgoed De indicator geeft het totaal energieverbruik van het Fries zakelijk vastgoed (dienstverlening, bouw en industrie) in TJ. Dit energieverbruik vertoont vanaf 2011 een afname. In het diagram is tevens het doel van 20% reductie voor 2020 opgenomen. De afname van het energieverbruik zak sterker moeten zijn om dit doel binnen bereik te brengen. Gegevensbron: RWS Klimaatmonitor
LII
22fl
0012
-
2013
2010
2024
--—
2016
—----—--—--
»1015
-
2011
LII
2020
2020
———-—
-
1*100
-
-
--
4020 2020
2010
Energieverbruik Friese agrarische sector De indicator geeft het totaal energieverbruik van de Friese agrarische sector in TJ. Dit energieverbruik neemt langzaam af. In het diagram is tevens het doel van 20% reductie voor 2020 opgenomen. Dit doel ligt naar verwachting binnen bereik. Gegevensbron: RWS Klimaatmonitor
2011
2022
2012
2014
0015
2016
2012
2020
201*
2020
2014
2012
2026
2011
2024
201*
2000
21fl 22100
12fl
-
2020
•.-.-.-
ZE
8
2012
2022
1013
Energieverbruik Friese mobiliteit De indicator geeft het totaal energieverbruik van de Friese mobiliteit in TJ. Dit energieverbruik neemt langzaam af. In het diagram is tevens het doel van 10% reductie voor 2020 opgenomen. De afname van het energieverbruik zal sneller moeten plaatsvinden om dit doel binnen bereik te brengen. Gegevensbron: Rapportage Duinn 2013
-
..-----.---
-.
-----
20201 2220
Voertuigen en vaartuigen op duurzame brandstof Deze additionele indicator geeft ter verdere illustratie van de ontwikkelingen rond mobiliteit het totaal aantal voertuigen en vaartuigen in Fryslân op duurzame brandstof. Dit aantal neemt sterk toe. Het uitvoeringsprogramma geeft geen afzonderlijke doelstelling voor dit aantal. Gegevensbronnen: RDW en SEFF
2011
2223
2223
VOOI1UInn en
:
2223
2224
2217
2224
2020
22120
2219
2222
vn22tigen op duwzme brandstof
_——
2220
9
2024
2211
2222
2223
2224
2223
2222
222?
2218
