PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL. Reg.nr. \$*> 2bV573,5Z. Dat. ontv.: 1 4 APR Onderwerp: aanbieding financiële stukken ADT % :»

PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL

Luttenbergstraat 2 Postbus 10078

Reg.nr. \$*>|2bV573,5Z Dat. ontv.:

8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Fax 038 425 48 88

1 4 APR 2015

overijssel.nl [email protected]

Provinciale Staten van Overijssel

KvK 51048329 IBAN NL45RABO0397341121 Inlichtingen bij B. Hendriks

telefoon 038 499 87 41 [email protected]

Onderwerp: aanbieding financiële stukken ADT %•:»

Datum

14.04.2015 Kenmerk

2015/0100724 Pagina

1

Toezending aan Provinciale Staten met oogmerk: [X] ter informatie -■»»-»,,..,, [ ] anders, en w e l : Bijlagen

I. II. III. IV. V.

Grondexploitatie 2015 ADT (openbaar deel) (te raadplegen via www.overijssel.nl/sis) Grondexploitatie 2015 ADT (geheim deel) (ligt voor Statenleden ter inzage bij de griffie) Jaarrekening 2014 ADT (te raadplegen via www.overijssel.nl/sis) Begrotingswijziging 2015 ADT (te raadplegen via www.overijssel.nl/sis) Ontwerp begroting 2016-2019 ADT (te raadplegen via www.overijssel.nl/sis)

Op verzoek van het DB van 10 april 2015 zenden wij u hierbij ter voorbereiding op de voorjaarsnota de volgende stukken: 1. 2. 3. 4.

Grondexploitatie 2015 ADT (openbaar deel) Jaarrekening 2014 ADT Begrotingswijziging 2015 ADT Ontwerp begroting 2016-2019 ADT

Dit conform artikel 22 lid 1 en 23 lid 1 van de Wgr ADT die is vastgesteld door u op 18 februari 2015 (PS/2014/1084). Daarnaast ligt bij de griffie het geheime deel van de geactualiseerde grondexploitatie 2015 ADT ter inzage. ADT heeft op basis van artikel 23 wet Gemeenschappelijke Regelingen en artikel 10 van de Wet Openbaarheid Bestuur dit document geheim verklaard. Wij leggen uw Staten die geheimhouding ook op, op basis van artikel 25, lid 2 Provinciewet en verzoeken u deze geheimhouding in uw vergadering te bekrachtigen (artikel 25, lid 1). De motivering voor deze geheimhouding is dat door openbaarmaking ervan de financiële en economische belangen van ADT geschaad zullen worden, terwijl dit tevens een onevenredige bevoordeling of benadeling betekent van de bij aangelegenheid betrokken personen of rechtspersonen dan wel derden. Meer I n het bijzonder betreft het de verzwakking van de onderhandelingspositie van ADT door het bekend worden van financiële en andere gegevens en daarmee van risico voor de realisatie van de gebiedsontwikkeling. Als 50% deelnemer in de GR ADT zou de provincie hierdoor ook geschaad kunnen worden. Deze geheimhouding geldt tot het einde van de looptijd van de grondexploitatie.

Datum verzending

1 * NAART 2015

provincie

verijssel

aanbieding jaarrekening ADT 2014

>fM

Uw rol U heeft 8 weken de tijd om eventuele zienswijzen op de begroting of de grondexploitatie bij het Dagelijks Bestuur van ADT in te dienen. Voorafgaand kan bespreking van deze stukken plaatsvinden in de commissievergadering van 17 juni a.s. en in de Statenvergadering van 1 juli a.s. Provinciale Staten dienen zienwijze in bij Gedeputeerde Staten van Overijssel. Gedeputeerde Staten nemen deze zienswijze mee naar het Dagelijks Bestuur van het ADT. Het Dagelijks Bestuur geeft eventuele zienswijzen door aan het Algemeen Bestuur van ADT. Het Algemeen Bestuur besluit vervolgens of de zienswijzen aanleiding geven tot aanpassingen. Het AB stelt de grex vast en dient die in bij het Ministerie van BZK voor 1 augustus van dit jaar. Gedeputeerde Staten van Overijssel,

voorzitter,

Datum

14.04.2015 Kenmerk

2015/0100724 Pagina

2

secretaris,

Area Development Twente

GRONDEXPLOITATIE 2015

Openbaar rapport

Datum: 18 maart 2015

1

Inhoudsopgave

DEEL 1 - GRONDEXPLOITATIE ADT 2015 (OPENBAAR)

0

MANAGEMENTSAMENVATTING

1

1

INLEIDING

9

1.1 AANLEIDING

9

1.2 LEESWIJZER

10

UITGANGSPUNTEN GRONDEXPLOITATIE

11

2.1 DEELGEBIED NOORD - TECHNOLOGY BASE TWENTE

11

2.2 EXPLOITATIEGEBIED ADT

12

2.3 FINANCIËLE PARAMETERS

14

2.4 BOEKWAARDEN

16

2.5 BOVENPLANSE INVESTERINGEN

17

2.6 SUBSIDIES EN BIJDRAGEN

18

2.7 PLANKOSTEN

18

2.8 BEHEER VASTGOED EN TERREINEN

21

2.9 FISCALE ASPECTEN

23

2.10 SYSTEMATIEK EN WAARDERING KAVELS EN BESTAAND VASTGOED

23

2

BIJLAGEN (openbaar) Bijlage 1 - Plankaarten

Grondexploitatie 2015 Area Development Twente

18-3-2015

Deel 1 - Grondexploitatie ADT 2015 (openbaar)

0

Managementsamenvatting

Over de wijzigingen in de grondexploitatie rapporteert ADT elk jaar. Deze herziening is de grondexploitatie ADT 2015. In tegenstelling tot voorgaande jaren, waarin de herziening van de grondexploitatie met een nagenoeg gelijkblijvend resultaat kon worden gepresenteerd, is er in de grondexploitatie 2015 sprake van een forse verslechtering. Met het besluit om te ‘stoppen met de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven’ in 2014 is er in het noordelijk plangebied een nieuwe situatie ontstaan met grote invloed op de grondexploitatie. Anderszins is er in 2014 sprake geweest van veel resultaten in de uitvoering. Zo zijn de werkparken De Strip en Oostkamp verkocht aan de familie Van Eck. De ontwikkeling van dat gebied biedt de komende jaren een belangrijke bijdrage aan het vergroten van de werkgelegenheid. Financieel heeft deze verkoop een positief effect op de grondexploitatie en de risico’s voor de langere termijn. Verder zijn er twee bestemmingsplannen onherroepelijk geworden en is de verkoop van vastgoed en kavels gestart. Dat heeft geresulteerd in een aantal eerste verkopen. Na het besluit om ‘te stoppen met de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven’ heeft ‘Deelgebied Noord’ in het teken gestaan van het onderzoeken van nieuwe mogelijkheden voor het in ontwikkeling nemen daarvan. Dit heeft geresulteerd in een advies van de ‘Commissie van Wijzen’ (ook ‘Commissie Wientjes’ genoemd) om in te zetten op het ontwikkelen van de Technology Base Twente tot een toplocatie als iconische internationale ontwikkel-, demonstratieen productiezone voor Advanced Materials and Manufacturering (AMM), waarbij ruimte is voor luchtvaart-gerelateerde bedrijvigheid en General en Business Aviation. In de voorliggende rapportage worden de effecten van enerzijds het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ en anderzijds de ‘andere effecten’ op de grondexploitatie zoveel mogelijk apart inzichtelijk gemaakt. Luchthaven en Deelgebied Noord De belangrijkste gebeurtenis in 2014 is geweest het ‘stoppen van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven’ en daarbij het ontbinden van de reeds afgesloten contracten met de nieuwe exploitant. Tot die tijd is conform planning gewerkt aan alle procedures en voorbereidingen. In deze nieuwe situatie is direct daarna een begin gemaakt om de mogelijkheden voor een toekomstige ontwikkeling van het ‘noordelijk plangebied’ in beeld te brengen. Gedurende de rest van het jaar waren daarin een aantal fasen te benoemen: -

Scenarioanalyse (mei tot en met augustus 2014): Voordat de ‘Commissie van Wijzen’ is ingesteld is er door ADT gewerkt aan haalbaarheidsanalyses van een viertal alternatieven (‘vliegen’ en ‘niet-vliegen’).


18-3-2015

1

-

Ondersteuning ‘Commissie van Wijzen’ (september en oktober 2014): Ten behoeve van de commissie is door ADT beperkte ondersteuning verleend (begeleidingskosten, opstellen informatiedocumenten).

-

Plan van aanpak (november en december 2014): Op basis van de rapportage van de ‘Commissie van Wijzen’ heeft ADT een werkplan opgesteld hoe de verdere ontwikkeling van het ‘noordelijke plangebied’ qua juridischplanologische procedures gefaciliteerd kan worden. Dat is gebruikt om bijdragen te leveren voor het Plan van Aanpak.

Andere belangrijke gebeurtenissen Daarnaast heeft het jaar 2014 in het teken gestaan van: -

de verkoop en levering (per 1 juli 2014) van de werkparken De Strip & Oostkamp, inclusief een deel van Deventerpoort, aan de nieuwe eigenaar Van Eck, waardoor er verdere ontwikkeling van dit gebied mogelijk is en er ook kansen zijn voor nieuwe werkgelegenheid

-

het voorbereiden van planologische procedures (projectafwijkingsbesluiten) ten behoeve van het faciliteren van verbeterde verhuurmogelijkheden in de werkparken

-

de vaststelling en het onherroepbaar zijn van bestemmingsplan ’t Vaneker en het onherroepbaar zijn van bestemmingsplan voor Overmaat en Fokkerweg

-

de verkoop van Overmaat

-

start verkoop van de Fokkerweg, resulterend in een groot aantal opties en het tekenen van de eerste concept verkoopovereenkomst

-

een actief verkoopbeleid voor ’t Vaneker-Zuidkamp, resulterend in de verkoop van vier bestaande panden, een voorlopig verkoopcontract voor nog een pand en opties op zes kavels

-

de aanbesteding van de EHS met start realisatie in november 2014

-

de verdere planuitwerking van het Prins Bernhardpark, ’t Vaneker Zuidkamp en Deventerpoort

-

‘actieplan winter’ met bommensanering in diverse deelgebieden

De grondexploitatie ADT 2015 gaat uit van een exploitatiegebied van 483 hectare. Het plansaldo bedraagt circa € 18,0 miljoen negatief op netto contante waarde (NCW) per 1-1-2015. Daarmee is er sprake van een forse verslechtering van de grondexploitatie met bijna -/- € 6,5 miljoen. Voor deze verslechtering zijn een aantal belangrijke oorzaken te benoemen. Onderstaand worden de voornaamste verschillen ten opzichte van de grondexploitatie 2014 benoemd: Eerst worden de verschillen genoemd welke het gevolg zijn van ‘het stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ (1 t/m 3). Die verklaren de verslechtering vrijwel geheel. Vervolgens worden de overige belangrijke verschillen tussen de grondexploitatie 2014 en de grondexploitatie 2015 benoemd (4 t/m 10). Verschillen als gevolg van het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’: 1.

Met het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ zijn veel kosten (inrichtingskosten, hoofdinfrastructuur, plankosten) uit de grondexploitatie genomen (voordeel).


18-3-2015

2

Tegelijk zijn echter ook de ‘concessiegelden’ komen te vervallen en is er een nadelig effect omdat Deelgebied Noord tot en met 2029 in beheer blijft bij ADT (nadeel). Per saldo heeft het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ een verslechtering van de grondexploitatie tot gevolg met bijna € 6,5 miljoen (nadeel). In de volgende tabel zijn de verschillen per deelexploitatie weergegeven (nog op basis van de indeling in de grondexploitatie 2014). Tabel: Verschillen als gevolg van ‘stoppen commerciële burgerluchthaven’ (netto contante waarde per deelexploitatie in miljoen € Verschillen netto contante waarde (NCW) per 1-1-2014 expl1 Boekwaarden expl2 Saneren expl3 Strategische verwerving expl4 Hoofdinfra-noord expl5 Luchthaven expl6 Leisure-noord expl7 EHS expl8 De Strip expl9 Oostkamp expl10 Deventerpoort expl11 Fokkerweg expl12 Prins Bernhardpark expl13 Overmaat expl14 't Vaneker - Zuidkamp Totaal verschil NCW per 1-1-2014 2.

Grex 2014 p.p. 1-1-2014 -30,0 2,0 -1,2 -2,0 2,0 -0,4 0,0 0,6 0,2 -0,3 0,4 1,6 0,7 15,1 -11,4

---

p.p. staat voor ‘prijspeil’)

Grex 2014 stoppen LH p.p. 1-1-2014 -30,0 2,0 -0,7 -1,5 -5,5 -0,1 0,0 0,5 0,1 -0,3 0,4 1,6 0,7 15,1 -17,8

verschil p.p. 1-1-2014 0,00 0,00 0,44 0,55 -7,50 0,31 -0,02 -0,03 -0,03 -0,04 -0,01 -0,02 0,00 -0,03 -6,38

Door het nu vooralsnog ‘niet in gebruik nemen’ van Deelgebied Noord (NIEGG) is de afdracht aan het Fonds Bovenwijks komen te vervallen. Ook de resterende uitgaven en inkomsten uit de voormalige deelexploitaties Hoofdinfra-noord en Leisure-noord zijn uit de exploitatie genomen (voordeel).

3.

De ‘plankosten projectorganisatie ADT’ zijn verhoogd. ADT zal, als uitvoerende organisatie, voor het faciliteren van de nieuwe ontwikkeling van Deelgebied Noord de komende twee jaar veel werkzaamheden moeten verrichten. Dit vereist extra inzet voor diverse functies, extra benodigde onderzoeken en ook extra facilitaire kosten voor ADT (nadeel).

Overige belangrijkste verschillen ten opzichte van de grondexploitatie 2014: 4.

Dankzij een gunstige aanbesteding van de EHS is er sprake van vrijval van kosten voor het saneren en (her)inrichten van het gebied (voordeel).

5.

De plankostenramingen voor de projecten zijn aangepast. Enerzijds is er sprake van vrijval van kosten (voormalige Hoofdinfra, voormalig Leisurenoord, aanbesteding Luchthaven, De Strip & Oostkamp), anderzijds zijn er meer plankosten opgenomen voor onder andere de begeleiding van uitgifte kavels, marketing, voorbereiding & toezicht en begeleiding planologische procedures. Deze toename doet zich met name voor in deelgebied ’t Vaneker Zuidkamp, maar ook in de EHS, Prins Bernhardpark en Fokkerweg zijn extra kosten opgenomen (nadeel).


18-3-2015

3

6.

Er is een rentevoordeel doordat er een beter treasuryresultaat is behaald dan vooraf begroot in 2014 (voordeel).

7.

De opbrengstwaarden van de (woon)kavels in ’t Vaneker Zuidkamp en het Prins Bernhardpark zijn naar beneden bijgesteld (nadeel).

8.

De werkparken Oostkamp, De Strip en de parkeergronden van de Deventerpoort zijn in 2014 verkocht. De verkoop was al opgenomen in de grondexploitatie 2014. Echter, in de grondexploitatie 2015 is nog een effect van het vrijvallen van beheeren plankosten (voordeel).

9.

In ’t Vaneker Zuidkamp zijn enkele risicoposten toegevoegd voor het bouwen woonrijp maken (nadeel). Tegelijk zijn de sloopkosten van de te slopen panden naar beneden bijgesteld (voordeel). Per saldo zijn de kosten voor het bouwen woonrijp bijna gelijk gebleven (neutraal).

10. Er is een nieuwe beheerraming opgesteld (beheer openbaar gebied, beheer vastgoed, beheerorganisatie). Voor ’t Vaneker Zuidkamp zijn minder kosten geraamd (voordeel). Onder punt 1. is al genoemd dat de beheerexploitatie in Deelgebied Noord doorloopt tot 2029 (nadeel). In de overige deelgebieden is sprake van kleinere verschillen. Per saldo is het totale resultaat van de beheerraming niet gewijzigd (neutraal). In de volgende tabel is aangegeven hoe, ten opzichte van de grondexploitatie 2014, de overige verschillen (dus met de gewijzigde grondexploitatie 2014 op basis van ‘stoppen commerciële burgerluchthaven’) verdeeld zijn over de deelexploitaties. In de tabel is ook de samenvoeging van de voormalige deelexploitaties Hoofdinfra-noord (expl4), Luchthaven (expl5) en Leisure-noord (expl6) naar Deelgebied Noord (expl5) en de samenvoeging van de voormalige deelexploitaties De Strip (expl8) en Oostkamp (expl9) naar De Strip & Oostkamp (expl8) weergegeven, alsmede de invulling van expl4 met het Fonds Bovenwijks. Tabel: Overige verschillen (netto contante waarde per deelexploitatie in miljoen €) Verschillen netto contante waarde (NCW) per 1-1-2015 expl1 Boekw/verplichtingen expl2 Saneren expl3 Strategische verwerving expl4 Fonds Bovenwijks expl5 Deelgebied Noord (resp. expl 4-5-6) expl7 expl8

EHS De Strip & Oostkamp (resp. expl 8-9) expl10 Deventerpoort expl11 Fokkerweg expl12 Prins Bernhardpark expl13 Overmaat expl14 't Vaneker - Zuidkamp Totaal verschil NCW per 1-1-2015

stoppen LH p.p. 1-1-2014 -30,0 2,0 -0,7 n.v.t. -1,5 -5,5 -0,1 0,0 0,5 0,1 -0,3 0,4 1,6 0,7 15,1 -17,8

stoppen LH Grex 2015 p.p. 1-1-2015 p.p. 1-1-2015 -30,4 -30,4 2,0 2,3 -0,7 -1,2 n.v.t. 0,0 -1,5 -5,6 -5,6 n.v.t. -0,1 n.v.t. 0,0 0,0 0,5 1,3 0,2 n.v.t. -0,3 -0,5 0,4 0,2 1,6 1,2 0,7 0,8 15,3 13,8 -18,0 -18,0

verschil p.p. 1-1-2015 0,0 0,2 -0,4 0,0 1,6

0,0 0,6 -0,1 -0,1 -0,4 0,1 -1,4 0,0

In de volgende tabel is aangegeven hoe, ten opzichte van de grondexploitatie 2014, het totale verschil van het resultaat verdeeld is over de deelexploitaties. De Grondexploitatie 2015 Area Development Twente

18-3-2015

4

tabel geeft de verschillen inclusief het effect van het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’. Tabel: Totale verschillen tussen de grondexploitaties 2014 en 2015 (netto contante waarde per deelexploitatie in miljoen €) Verschillen netto contante waarde (NCW) per 1-1-2015 expl1 Boekw/verplichtingen expl2 Saneren expl3 Strategische verwerving expl4 Fonds Bovenwijks expl5 Deelgebied Noord expl7 EHS expl8 De Strip & Oostkamp expl10 Deventerpoort expl11 Fokkerweg expl12 Prins Bernhardpark expl13 Overmaat expl14 't Vaneker - Zuidkamp Totaal verschil NCW per 1-1-2015

Grex 2014 p.p. 1-1-2014 -30,0 2,0 -1,2 0,0 -0,4 0,0 0,7 -0,3 0,4 1,6 0,7 15,1 -11,4

Grex 2014 Grex 2015 p.p. 1-1-2015 p.p. 1-1-2015 -30,4 -30,4 2,0 2,3 -1,2 -1,2 0,0 0,0 -0,5 -5,6 0,0 0,0 0,8 1,3 -0,3 -0,5 0,4 0,2 1,6 1,2 0,7 0,8 15,3 13,8 -11,6 -18,0

verschil p.p. 1-1-2015 0,0 0,2 0,0 0,0 -5,1 0,0 0,5 -0,2 -0,1 -0,4 0,1 -1,5 -6,5

Grondexploitatie en jaarrekening De grondexploitatie had een geprognosticeerd tekort van -/- € 11,4 miljoen op NCW 1-1-2014. Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 is dit tekort met een jaar rente bijgesteld (omslagrente van de grondexploitatie ADT voor de bepaling van de netto contante waarde in 2014 was 1,34%). Hiermee zou het tekort van de grondexploitatie 2014 (voor herziening, maar op NCW 1-1-2015) uitkomen op -/- € 11,6 miljoen. Het geprognosticeerde exploitatietekort van de grondexploitatie 2015 bedraagt circa -/- € 18,0 miljoen (NCW 1-1-2015). In dit tekort is ook het effect van het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ (in 2014) opgenomen. Dit effect is een verslechtering van de grondexploitatie 2015 met circa -/- € 6,5 miljoen (NCW 1-1-2015), wat nagenoeg overeenkomt met de totale verslechtering van de grondexploitatie 2015 met circa -/- € 6,5 miljoen. Dit betekent dat zonder het effect van ‘het stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ er geen verslechtering of verbetering van de grondexploitatie zou hebben plaatsgevonden. Desondanks is er het afgelopen jaar veel gebeurd, waardoor er op ‘deelexploitatieniveau’ wél grote verschillen zijn te zien. Maar per saldo hebben al die verschillen nauwelijks effect op het totale resultaat van de grondexploitatie en is dus het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ bepalend geweest voor de verslechtering van de grondexploitatie. ADT heeft conform de BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) het geprognosticeerde tekort van € 10.852.118 al in de jaarrekening over 2011 aan de (verlies)voorziening Onderhanden Werk gedoteerd. In de jaarrekening 2012 is de (verlies)voorziening Onderhanden Werk opgehoogd met € 436.701 (voornamelijk renteverschil), op basis van het resultaat van de grondexploitatie 2013. In de jaarrekening 2013 is de (verlies)voorziening Onderhanden Werk opgehoogd met € 118.705 (voornamelijk renteverschil), op basis van het resultaat van de grondexploitatie 2014.


18-3-2015

5

Daarnaast was ten tijde van het vaststellen van de jaarrekening 2013 ook al bekend dat gestopt zou worden met de verdere ontwikkeling en exploitatie van de commerciële burgerluchthaven en dat dit een negatief resultaat van circa € 6,5 miljoen tot gevolg zou hebben. Daarom is hiervoor al in de jaarrekening 2013 de (verlies)voorziening aangepast, dus ondanks dat dit effect nog niet in de grondexploitatie 2014 was opgenomen. Omdat het financiële effect van het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ nog niet exact was vastgesteld, is besloten om de nieuwe (verlies)voorziening Onderhanden Werk op precies € 18,0 miljoen in de jaarrekening 2013 op te nemen. In de jaarrekening 2014 hoeft de (verlies)voorziening Onderhanden Werk derhalve alleen nog met het resterende verschil worden aangepast. Op basis van het resultaat van de grondexploitatie 2015 van -/- € 18.017.705 (NCW 1-1-2015) betreft de ophoging van de (verlies)voorziening Onderhanden Werk derhalve nog € 17.705. Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 moet het verschil nog inclusief het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ in beeld worden gebracht. Het verschil tussen de grondexploitatie 2014 en de grondexploitatie 2015 is -/- € 6.610.180. Dit verschil is samengesteld uit de volgende vier effecten: -

het rente-effect (1,34% in 2014) over het resultaat van de grondexploitatie 2014 (NCW € 11.407.524 per 1-1-2014) resulteert in een extra benodigde voorziening van -/- € 152.861

-

het effect van het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ is bepaald op -/- € 6.378.307 (NCW 1-1-2014)

-

het rente-effect (1,34% in 2014) over het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ resulteert in een extra benodigde voorziening van -/- € 85.469

-

de overige aanpassingen in de herziening van de grondexploitatie per 1-12015 resulteren nog in een positief effect van + € 6.457

In de volgende tabel zijn de uitgaven, inkomsten en resultaten van de totale grondexploitatie 2015 weergegeven. Tabel: Uitgaven, inkomsten, resultaten grondexploitatietotaal per 1-1-2015 UITGAVEN (1-1-2015) verwerving sloopkosten milieu en saneren hoofdinfra bouwrijp maken woonrijp maken natuur plankosten projectorganisatie ADT plankosten projecten plankosten aanbesteding luchthaven beheerkosten fondsen en verrekeningen Totaal (vervolg tabel op de volgende bladzijde)

Totaal -35.154.327 -5.377.086 -4.592.055 -3.648.094 -5.818.143 -5.987.176 -1.215.763 -20.644.903 -17.120.817 -3.931.608 -17.277.957 -4.604.721 -125.372.649


Gerealiseerd -32.393.117 -339.443 -145.296 -135.634 -134.351 -39.684 -39.801 -17.461.519 -9.590.859 -3.931.608 -6.508.478 -2.049.958 -72.769.746

18-3-2015

Nog -2.761.210 -5.037.642 -4.446.759 -3.512.460 -5.683.792 -5.947.492 -1.175.962 -3.183.384 -7.529.959 -10.769.479 -2.554.764 -52.602.903

6

INKOMSTEN (1-1-2015) woningbouw economie en leisure zorg/resort/overige voorzieningen bestaand vastgoed natuur/agrarisch gebruik subsidies/bijdragen fonds bovenwijks inkomsten beheer verrekeningen luchthaven overig Totaal

Totaal 36.336.425 3.971.621 878.738 17.096.252 4.140.000 19.234.265 2.681.534 11.531.022 203.300 1.534.002 12.945.230 110.552.389

Gerealiseerd 300.000 1.292.614 517.046 3.514.543 4.140.000 19.234.265 330.070 3.500.724 12.945.230 45.774.491

Nog 36.036.425 2.679.007 361.693 13.581.709 2.351.464 8.030.298 203.300 1.534.002 64.777.898

Saldo nominaal Index uitgaven Index inkomsten Saldo geïndexeerd Rente Saldo Eindwaarde (31-12-2029) Saldo Netto Contante Waarde (1-1-2015)

-14.820.260 -2.579.428 4.743.856 -12.655.832 -18.169.258 -30.825.091 -18.017.705

-26.995.255

12.174.995 -2.579.428 4.743.856 14.339.423 -18.169.258

In de volgende figuur is de boekwaardeontwikkeling weergegeven. Deze is opgebouwd uit de jaarlijkse kosten en opbrengsten (“kasstroom”), inclusief indexatie (exclusief rente). Uit de figuur kan worden afgeleid dat de maximale financieringsbehoefte vanuit de grondexploitatie circa € 38 miljoen bedraagt (nog zonder bijdragen van de aandeelhouders aan het totale tekort). Dit maximum doet zich voor in 2017. Vervolgens geeft de kasstroom een constante en beperkte daling te zien naar het eindjaar 2029. Over deze periode zijn de inkomsten gemiddeld per jaar circa € 1,7 miljoen hoger dan de uitgaven. Uiteindelijk komt de grondexploitatie in het eindjaar 2029 uit op een tekort van circa € 30,8 miljoen. Dit komt, omgerekend met de gehanteerde omslagrente (oplopend van 1,34% naar 4,00%), overeen met een tekort van circa € 18,0 miljoen op netto contante waarde per 1-1-2015, ofwel het resultaat van de grondexploitatie zoals dat in de huidige herziening gepresenteerd wordt. Figuur: Boekwaardeontwikkeling, kasstroom Grex totaal (exclusief ’t Vaneker De Schil)


18-3-2015

7

In onderstaande figuur is het saldoverloop van de grondexploitatie ADT 2015 opnieuw weergegeven, maar nu in combinatie met het saldoverloop uit de vorige grondexploitatie (per 1-1-2014). Wat opvalt is dat in de grondexploitatie per 1-1-2015 sprake is van een gelijkmatig saldoverloop terwijl in de grondexploitatie per 1-1-2014 nog de sprong in het saldoverloop is te zien, dit als gevolg van het inboeken van de erfpacht concessiegelden voor de luchthaven in 2023. Verder is uit de figuur af lezen dat de gerealiseerde boekwaarde per 31-12-2014 (startpunt blauwe lijn, circa -/- € 27,0 miljoen) lager is uitgevallen ten opzichte van de verwachting in de grex 2014 (startpunt rode lijn, circa -/- € 31,9 miljoen). Oorzaak is dat de kosten in 2014 lager zijn geweest, terwijl de opbrengsten wel ongeveer zijn behaald. Figuur: Kasstroom grex per 1-1-2015 in combinatie met de kasstroom per 1-1-2014

Voor de grondexploitatie ADT is een risicoanalyse uitgevoerd. Naast dat er onvoorzien wordt opgenomen in de grondexploitatie (10 tot 15% onvoorzien en overige risicoposten) wordt er een integrale risicosimulatie opgesteld. In deze simulatie worden zowel bijzondere gebeurtenissen, als spreidingsrisico’s van eenheidsprijzen en grondprijzen opgenomen. De risicoanalyse wijst uit dat, om bovengenoemd resultaat met 90% zekerheid te kunnen halen, er voor de grondexploitatie een risicoreserve nodig is van € 6,5 miljoen (NCW 1-1-2015). De aandeelhouders hebben hiervoor echter de hogere risicovoorziening van € 9,8 miljoen conform de grondexploitatie 2014 in stand gehouden (beide voor 50%). Ten opzichte van 2014 is de risicovoorziening fors gedaald. Ten opzichte van 2014 heeft een structurele herijking van de belangrijkste risico’s plaats gevonden. Er is een aantal risico’s toegevoegd en een aantal is weggevallen. Uit de analyse blijkt dat de volgende factoren de grootste financiële impact kunnen hebben op het resultaat en de meeste aandacht behoeven bij het risicomanagement: 1. Daling grondprijzen ’t Vaneker Zuidkamp. 2. Wijziging kostenindex en opbrengstenindex. 3. Vertraging kavelverkoop ‘t Vaneker Zuidkamp. ADT heeft voor de risico’s beheersmaatregelen geformuleerd.


18-3-2015

8

1 Inleiding 1.1 Aanleiding Elk jaar wordt aan het Algemeen Bestuur van ADT een geactualiseerde grondexploitatie aangeboden die als input dient voor de gewijzigde begroting van ADT. In tegenstelling tot voorgaande jaren, waarin herziening van de grondexploitatie met een nagenoeg gelijkblijvend resultaat kon worden gepresenteerd, is er in de grondexploitatie 2015 sprake van een forse verslechtering van het resultaat. Met het ‘stoppen van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven’ in 2014 is er in het noordelijk plangebied een nieuwe situatie ontstaan welke van grote invloed is op de grondexploitatie. In de voorliggende rapportage worden de effecten van enerzijds het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ en anderzijds de overige effecten op de grondexploitatie zoveel mogelijk apart inzichtelijk gemaakt. Het jaar 2014 heeft in het teken gestaan van: 1) Ontwikkelingen luchthaven -

het ‘stoppen van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven’ en daarbij het ontbinden van de reeds afgesloten contracten met de nieuwe exploitant

-

het onderzoeken van nieuwe mogelijkheden voor het in ontwikkeling nemen van de ‘Deelgebied Noord’; dit heeft geresulteerd in een advies van de Commissie Wientjes om in te zetten op het ontwikkelen van de Technology Base Twente tot een ‘iconische werklocatie met vliegfunctie’

2) Andere ontwikkelingen plangebied ADT -

de verkoop en levering (per 1 juli 2014) van de werkparken De Strip & Oostkamp, inclusief een deel van Deventerpoort, aan de nieuwe eigenaar Van Eck, waardoor er verdere ontwikkeling van dit gebied mogelijk is en er ook kansen zijn voor nieuwe werkgelegenheid

-

het voorbereiden van planologische procedures (projectafwijkingsbesluiten) ten behoeve van het faciliteren van verbeterde verhuurmogelijkheden in de werkparken

-

de vaststelling en het onherroepbaar zijn van bestemmingsplan ’t Vaneker en het onherroepbaar zijn van het bestemmingsplan voor Overmaat en Fokkerweg

-

de verkoop van Overmaat

-

start verkoop van Fokkerweg, resulterend in een groot aantal opties en het tekenen van de eerste concept verkoopovereenkomst

-

een actief verkoopbeleid voor ’t Vaneker-Zuidkamp, resulterend in de verkoop van vier bestaande panden, een voorlopig verkoopcontract voor nog een pand en opties op zes kavels

-

de aanbesteding van de EHS met start realisatie in november 2014

-

de verdere planuitwerking van Prins Bernhardpark, ’t Vaneker Zuidkamp en

-

‘actieplan winter’ met bommensanering in diverse deelgebieden

Deventerpoort


18-3-2015

9

De grondexploitatie 2015 is een actualisatie van de grondexploitatie 2014. Er heeft een herijking van de kosten en opbrengsten plaatsgevonden en tevens zijn de parameters aangepast. In deze grondexploitatie hebben de boekwaarden die verwerkt zijn in de jaarrekening 2014 (die door het Algemeen Bestuur zal worden vastgesteld in het voorjaar van 2015) als vertrekpunt gediend.

1.2 Leeswijzer De rapportage bestaat uit een openbaar deel en een geheim deel. In het geheime deel wordt gedetailleerder ingegaan op de in het openbare deel gepresenteerde gegevens. Het tweede deel is geheim, omdat hierin aanbestedingsgevoelige informatie wordt vermeld. Ook de te verwachte opbrengsten per deelgebied zijn hierin vastgelegd. Deze dienen vooralsnog geheim te zijn omdat dit de onderhandelingspositie van ADT zou kunnen beïnvloeden. Openbaarmaking van het geheime deel zou derhalve de financiële en economische belangen van ADT kunnen schaden, terwijl dit voorts een onevenredige bevoordeling of benadeling zou betekenen van bij de aangelegenheid betrokken personen of rechtspersonen dan wel derden. Het geheime rapport wordt onder geheimhouding ter inzage gelegd voor de leden van de gemeenteraad van Enschede en provinciale Staten in Overijssel. Deel 1 – Grondexploitatie ADT 2015 (openbaar) Deel 1, het openbare deel, begint met een managementsamenvatting, waarin de kerncijfers, het totaalresultaat, de belangrijkste verschillen en de risicovoorziening worden behandeld. In hoofdstuk 2 wordt allereerst ingegaan op de ontwikkelingen in Deelgebied Noord en daarna volgen in dit deel de algemene uitgangspunten met een toelichting op het totale exploitatiegebied ADT, de parameters, de boekwaarden en de bijzondere onderdelen (bovenplanse investeringen, subsidies en bijdragen, plankosten, beheer en fiscale aspecten). Deel 2 – Grondexploitatie ADT 2015 (geheim) In deel 2, het geheime deel, worden de grondexploitaties per deelgebied inhoudelijk en gedetailleerd behandeld (hoofdstuk 3). Vervolgens wordt ingegaan op de verschillen met de grondexploitatie per 1-1-2014 (hoofdstuk 4). Het rapport sluit af met een gedetailleerde risicoanalyse, behorende bij deze grondexploitatie (hoofdstuk 5). Bijlagen In de bijlagen worden alle relevante documenten (kaarten, deelexploitaties, verschilanalyses en andere overzichten) weergegeven (de bijlagen 2 tot en met 5, alsmede de verwervingskaart in bijlage 1 zijn geheim).


18-3-2015

10

2 Uitgangspunten grondexploitatie

2.1 Deelgebied Noord - Technology Base Twente

In 2014 werd er nog vanuit gegaan dat de commerciële burgerluchthaven gerealiseerd zou worden. Nadat die beoogde ontwikkeling in het voorjaar van 2014 moest worden beëindigd, is direct een begin gemaakt om de mogelijkheden voor een toekomstige ontwikkeling van het ‘noordelijk plangebied’ in beeld te brengen. Er zijn door ADT scenario- en haalbaarheidsanalyses uitgevoerd. In augustus 2014 hebben de provincie Overijssel en de gemeente Enschede de ‘Commissie van Wijzen’ onder leiding van de heer Wientjes ingesteld, die een rapport hebben opgesteld met haar visie op het gebied: Technology Base Twente. Technology Base Twente, Topteam en Kwaliteitsteam De commissie adviseert in haar plan van aanpak om de voormalige luchthaven Twente te ontwikkelen tot ‘Technology Base Twente’, dé iconische internationale ontwikkel-, demonstratieen productiezone voor Advanced Materials and Manufacturering (AMM), waarbij ruimte is voor luchtvaart-gerelateerde bedrijvigheid en General en Business Aviation. Om de economische ontwikkeling van de HTSM-sector in Twente te versterken en een profiel voor de vier toplocaties en daarmee ook voor de ontwikkeling van deelgebied Noord aan te geven, wordt een Topteam ingesteld. De scope van het Topteam beperkt zich dus niet alleen tot Deelgebied Noord, maar is gericht op de economische ontwikkeling van Twente als geheel. Daarnaast wordt er een Kwaliteitsteam ingesteld met als taak de kwaliteit, richting en ambitie van de ontwikkeling van het gebied te bewaken en te versterken. De werkzaamheden van het Kwaliteitsteam zijn wél specifiek gericht op het Deelgebied Noord, maar daarbij zal ook de directe omgeving (zoals de werkparken) en de relatie met de andere toplocaties aandacht krijgen. Fase 0/1 en vervolgfase In het Plan van Aanpak (februari 2015) voor de implementatie van het advies van de ‘Commissie van Wijzen’, zijn ook de werkzaamheden opgenomen die nodig zijn om de verdere ontwikkeling van het ‘noordelijke plangebied’ te faciliteren. De basis daarvoor wordt gevormd door de kaders die Topteam en Kwaliteitsteam voor de ontwikkeling stellen. De werkzaamheden betreffen een groot aantal procedures die moeten worden doorlopen om de beoogde ontwikkeling mogelijk te maken en om de vliegfunctie te behouden. Vanwege het vervallen van de militaire aanwijzing voor het vliegveld in november 2016 moet zeer voortvarend worden gewerkt om die vliegfunctie te kunnen continueren. Een en ander gebeurt in nauwe samenwerking tussen de provincie Overijssel, de gemeente Enschede en ADT. Fase 0/1 (januari – mei 2015) moet onder andere resulteren in een document dat kan bijdragen aan het bepalen van de richting voor de verdere uitwerking van het concept Technology Base Twente. In de vervolgfase (mei 2015 tot circa eind 2016) zal verder worden gewerkt aan alle benodigde procedures en voorbereidingen om de beoogde ontwikkeling mogelijk te maken.


18-3-2015

11

‘Stoppen ontwikkeling commerciële burgerluchthaven’ Het beëindigen van de ‘ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven’ heeft de volgende effecten op de totale grondexploitatie 2015: -

Het uitnemen van de beoogde opbrengsten (‘concessiegelden’, van de exploitatie van de luchthaven met circa € 15,5 miljoen (nadeel).

-

Het uitnemen van investeringen (infrastructuur, bouwrijp maken) in het noordelijk gebied met circa € 3,9 miljoen (voordeel).

-

Het uitnemen van plankosten met circa € 0,6 miljoen (voordeel). a)

-

De toevoeging van beheerkosten (was ten laste van de beoogde exploitant) tot en met 2029 met circa € 8,0 miljoen (nadeel).

-

De toevoeging van beheerinkomsten (was ten gunste van de beoogde

-

Het opnemen van grondwaarden (op basis van boekwaarden verwerving) met

exploitant) met circa € 7,6 miljoen (voordeel). circa € 1,5 miljoen (voordeel). a) Dit betreft alleen de plankosten projecten en de plankosten aanbesteding luchthaven. Voor de plankosten projectorganisatie geldt weliswaar dat Deelgebied Noord daar niet langer mee wordt belast, dit vanwege de NIEGG-status, maar tegelijk is er even groot negatief effect op de overige deelgebieden, die nu een groter aandeel in de projectorganisatie krijgen toebedeeld.

Het totale negatieve effect is daarmee nominaal circa -/- € 10,0 miljoen. Inclusief rente en indexering van de kosten en de uitgaven betekent dit dat de eindwaarde per 31-12-2029 een verslechtering geeft van circa -/- € 11,4 miljoen. Op contante waarde resulteert het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ in een verslechtering van de grondexploitatie per 1-1-2014 met circa -/- € 6,4 miljoen. Deelgebied Noord als NIEGG Op het moment van de actualisatie van de grondexploitatie (1e kwartaal 2015) is er nog geen besluitvorming omtrent de concrete verdere ontwikkeling van Deelgebied Noord. Om die reden is dit deelgebied als ‘niet in exploitatie genomen grond’ (NIEGG) in de grondexploitatie 2015 opgenomen. Dit betekent dat voor de uitgaven en de inkomsten nog géén rekening wordt gehouden met toekomstige ontwikkelingen. In paragraaf 3.6 wordt hier verder op ingegaan.

2.2 Exploitatiegebied ADT Zoals in paragraaf 2.1 is aangegeven, wordt het Deelgebied Noord nu als ‘NIEGG’ beschouwd en wordt in de grondexploitatie geen rekening gehouden met verdere ontwikkeling van dit deelgebied. Om die reden zijn de deelexploitaties Hoofdinfranoord (exploitatie 4), Luchthaven (exploitatie 5) en Leisure-noord (exploitatie 6) komen te vervallen. Hiervoor in de plaats is één deelgebied Noord (exploitatie 5) gekomen. De deelgebieden De Strip (exploitatie 8) en Oostkamp (exploitatie 9) zijn, inclusief een deel van Deventerpoort, afgelopen jaar verkocht. Vanwege de beperkte resterende investeringen voor ADT in deze deelgebieden is besloten de deelexploitaties De Strip (exploitatie 8) en Oostkamp (exploitatie 9) samen te voegen in één deelexploitatie De Strip & Oostkamp (exploitatie 8). In de tekening op de volgende pagina zijn de deelgebieden weergegeven.


18-3-2015

12

Tekening: Plangebied met deelgebieden ADT (zie ook kaart in bijlage 1)

1

2

3 6

3 4 5

7

8 8a


18-3-2015

13

Het exploitatiegebied is onderverdeeld in de volgende deelgebieden: 1. Deelgebied Noord 2. Ecologische Hoofdstructuur (EHS) 3. De Strip & Oostkamp (en parkeergronden Deventerpoort) 4. Deventerpoort 5. Fokkerweg 6. Prins Bernhardpark 7. Overmaat 8. ’t Vaneker Zuidkamp PS. Met ‘8a’ is ‘t Vaneker De Schil aangegeven, wat in eigendom is van de gemeente Enschede. Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 zijn er de volgende verschillen: -

(ad 1.) Deelgebied Noord is één deelgebied (samenvoeging luchthaven, hoofdinfra-noord en leisure-noord)

-

(ad 1.) Deelgebied Noord is aan de zuidoostkant (boven Oostkamp) met een ‘driehoekje’ uitgebreid (ten behoeve van de zweefvliegclub)

-

(ad 2.) bovenstaande uitbreiding in de EHS is in de directe omgeving met

-

(ad 3.) de gronden die inmiddels eigendom zijn van Van Eck zijn

eenzelfde oppervlak gecompenseerd samengevoegd tot één deelgebied, waarbij nog geldt dat de zogenaamde ‘Gefechtstand’ (betreft een klein stukje grond aan de zuidkant van De Strip) in het kader van het zichtbaar maken van de cultuurhistorie, is toegevoegd aan de EHS Verwerving Het totale exploitatiegebied ADT beslaat circa 483 hectare, waarvan 469 hectare voormalige rijksgronden al in eigendom zijn bij ADT. In 2012 en 2013 zijn aanvullende verwervingen gedaan om de gebiedsontwikkeling te kunnen realiseren. In 2014 zijn nog gronden aangekocht ter plaatse van de Oude Vliegveldweg en de Sniedersveldweg, totaal circa 1 hectare. In de grondexploitatie wordt nog rekening gehouden met enkele verwervingen in 2015-2016.

2.3 Financiële parameters Looptijd en omslagrente De grondexploitatie heeft als eindjaar 2029. Dit is het laatste jaar waarin, voor wat betreft de deelexploitatie ’t Vaneker Zuidkamp, gronduitgifte plaatsvindt. De deelexploitaties van de andere deelgebieden hebben een kortere looptijd (daarvan Deventerpoort nog de langste, tot en met 2022). Daarnaast wordt voor Deelgebied Noord (NIEGG) nog rekening gehouden met een beheerexploitatie tot het eindjaar 2029. De saldi van alle deelgebieden worden in de grondexploitatie gerekend naar einddatum 31-12-2029 en vervolgens contant gemaakt naar prijspeil 1-1-2015, tegen de gehanteerde discontovoet. In de praktijk betekent dit, wanneer een deelgebied voor 2029 afgerond is, dat het plansaldo blijft meelopen in de totale boekwaardeontwikkeling grondexploitatie ADT, om de totale grondexploitatie ADT eind 2029 af te sluiten. Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 is de looptijd, tot en met 31-12-2029, niet gewijzigd. Grondexploitatie 2015 Area Development Twente

18-3-2015

14

ADT rekende tot en met 2013 met een discontovoet van 4,75%. In de grondexploitatie 2014 heeft een herijking van het rentescenario plaatsgevonden. Aanleiding was dat in de grondexploitatie 2013 werd gerekend met een rente, die royaal boven de actuele marktrentes lag, met als gevolg dat er, bij de jaarlijkse herziening, sprake was van een forse vrijval van rentekosten. Om er voor te zorgen dat de grondexploitatie een zo realistisch mogelijke inschatting is van de werkelijkheid, is daarom de rente in de grondexploitatie 2014 naar beneden bijgesteld. Voor de grondexploitatie 2015 geldt nog dezelfde argumentatie. ADT heeft de leningenportefeuille (0 tot 1,5 jaar) weliswaar gewijzigd, maar daarbij is nog steeds sprake van lage rentes, gemiddeld circa 0,6%. De actuele rentes waar ADT voor kan lenen zijn als volgt:

Tabel: Rentes ADT bij de Bank Nederlandse Gemeenten (rentedatum 04-02-2015)

Rente

1 jaar

2 jaar

3 jaar

5 jaar

10 jaar

15 jaar

0,31%

0,36%

0,46%

0,69%

1,27%

1,56%

De ‘rente-staffel’ zoals deze in de grondexploitatie 2014 voor het eerst is toegepast is in de grondexploitatie 2015 gehandhaafd, maar wel één jaar doorgeschoven, zie onderstaande tabellen.

Tabel: Rentestaffel in grondexploitatie 2014

Rente

2014

2015

2016

2017-2029

1,34%

2,38%

3,00%

4,00%

Tabel: Rentestaffel in grondexploitatie 2015

Rente

2015

2016

2017

2018-2029

1,34%

2,38%

3,00%

4,00%

Er is dus opnieuw gekozen voor een oplopende rente omdat met enige zekerheid kan worden vastgesteld dat de rente op korte termijn laag is. Ook is de verwachting dat ADT de komende jaren kortlopend blijft lenen. Omdat de rente op lange termijn onzeker is, loopt de rente in het scenario voorzichtigheidshalve op tot 4,0 %. Het rentescenario is afwijkend van de omslagrente van de gemeente. De gemeente hanteert vanaf 2015 een langjarig constante omslagrente van 4,5 %. De reden dat de rente van ADT hiervan kan afwijken, kan gevonden worden in het feit dat: -

De gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente (en omgeving) een op zichzelf staande unieke gebiedsontwikkeling is waarin sprake is van een projectfinanciering met een op de gebiedsontwikkeling geënte financieringsbehoefte, die elk kwartaal door het opgerichte treasurycomité wordt geactualiseerd. Hierdoor kan sprake zijn van een andere strategie dan bij de lening-portefeuille van de gemeente, omdat bij de gemeente veel meer componenten een rol spelen dan bij een afgebakende gebiedsontwikkeling zoals bij ADT.


18-3-2015

15

-

De gemeente heeft een portefeuille die al jaren loopt. Hierin bevinden zich ook leningen uit het verleden met een andere rente en looptijd. ADT heeft geen last van hogere historische rentestanden uit het verleden waardoor zij in deze tijd met een lagere rente gunstiger kan rekenen dan de gemeente.

In het boekjaar 2014 is een positief resultaat behaald op de rentekosten. Voor dat jaar was de rente begroot op circa € 389.000. De werkelijke rentekosten over 2014 bedragen circa € 228.000. Kosten- en opbrengstenstijging In grondexploitaties wordt rekening gehouden met kosten- en opbrengstenstijgingen. Deze indexen worden bepaald op basis van historische reeksen en op verwachtingen in de toekomst. Elk jaar worden deze herijkt op basis van verwachtingen in de markt. In de grondexploitatie 2014 werd, vanwege een afvlakkende kostenontwikkeling, langjarig gekozen voor eenzelfde percentage kostenstijging als de opbrengsten van 2,0%. In de grondexploitatie 2015 is dit uitgangspunt gehandhaafd. Ook is er bij de herziening per 1-1-2015 geen kosten- en opbrengstenstijging doorgevoerd. Hiermee was in de vorige herziening al rekening gehouden. Voor de toekomstige jaren (2015 en verder) zijn de parameters gelijkgesteld aan de parameters die door de gemeente Enschede worden gebruikt voor de meerjaren prognose grondexploitaties 2015 (MPG 2015). Deze parameters zijn in onderstaande tabel weergegeven.

2015

2016

2017

2018

2019-2029

Kostenstijging

0,0%

1,0%

1,0%

1,0%

2,0%

Opbrengstenstijging

0,0%

0,0%

1,0%

1,0%

2,0%

2.4 Boekwaarden De boekwaarden 1-1-2014 zoals verwerkt in de jaarrekening 2013 hebben als vertrekpunt gediend bij de herziening van de grondexploitatie 2015. Hierbij zijn vervolgens de boekwaarden over het afgelopen jaar 2014 (die nog vastgesteld dienen te worden in de jaarrekening 2014) opgeteld om tot een definitieve boekwaarde per 31 december 2014 te komen. De accountant zal het juist, volledig en tijdig verwerken van deze mutaties meenemen binnen haar controles en oordeelsvorming over de getrouwheid en rechtmatigheid bij haar jaarrekeningcontrole voor het boekjaar 2014. In de tabel op de volgende bladzijde is de boekwaarde per 31-12-2014 weergegeven. Per deelexploitatie is de boekwaarde van de kosten en de boekwaarde van de opbrengsten weergegeven. Dit resulteert per deelexploitatie in een nominaal saldo, zijnde het saldo van beide boekwaarden, zonder rente- en indexinvloeden. De totale boekwaarde aan gemaakte kosten per 31-12-2014 bedraagt circa € 72,8 miljoen. De totaal gerealiseerde opbrengsten bedragen circa € 45,8 miljoen. Het boekwaarde saldo bedraagt per 31-12-2014 circa -/- € 27,0 miljoen.


18-3-2015

16

Tabel: Totale boekwaarden per 31-12-2014 Boekwaarden per 31-12-2014 expl1 expl2 expl3 expl4 expl5 expl7 expl8 expl10 expl11 expl12 expl13 expl14 Totaal

Boekwaarden/verpl. Saneren Strategische verwerving Fonds bovenwijks Deelgebied Noord EHS De Strip & Oostkamp Deventerpoort Fokkerweg Prins Bernhardpark Overmaat 't Vaneker - Zuidkamp

€ € € € € € € € € € € € €

totaal bw kosten -50.369.143 -508.519 -494.000 -1.664 -10.764.070 -1.637.193 -3.369.693 -957.778 -411.656 -848.958 -291.349 -3.115.723 -72.769.746

€ € € € € € € € € € € € €

totaal bw opbrengsten 19.933.197 7.000.000 330.070 5.167.695 5.524.090 3.937.036 149.242 2.650 47.045 1.118.456 2.565.010 45.774.491

€ € € € € € € € € € € € €

saldo boekwaarden -30.435.947 6.491.481 -494.000 328.406 -5.596.375 3.886.896 567.343 -808.535 -409.006 -801.913 827.107 -550.713 -26.995.255

In de volgende tabel is de boekwaardenontwikkeling te zien ten opzichte van de grondexploitatie 2014. Daaruit blijkt dat de boekwaarde van circa -/- € 27,0 miljoen per 31-12-2014 in het jaar 2014 met circa -/- € 350.000 is opgelopen. In de grondexploitatie 2014 was echter nog een veel groter verschil voorzien, namelijk een boekwaarde per 31-12-2014 van circa -/- € 31,9 miljoen. Oorzaak van de beperkte daling is dat de kosten in 2014 lager zijn geweest, terwijl de opbrengsten wel vrijwel zijn behaald. Tabel: Boekwaardenontwikkeling in 2014 Boekwaardenontwikkeling grex 2014 naar grex 2015 expl1 Boekwaarden/verpl. expl2 Saneren expl3 Strategische verwerving expl4 STOG expl5 Deelgebied Noord expl7 EHS expl8 De Strip & Oostkamp expl10 Deventerpoort expl11 Fokkerweg expl12 Prins Bernhardpark expl13 Overmaat expl14 't Vaneker - Zuidkamp Totaal

totaal bw per 31-12-2013 € -30.006.442 € 6.667.917 € -486.422 € € -3.682.295 € 4.715.802 € -1.327.160 € -625.336 € -174.980 € -502.056 € 99.451 € -1.322.844 € -26.644.365

totaal bw per 31-12-2014 € -30.435.947 € 6.491.481 € -494.000 € 328.406 € -5.596.375 € 3.886.896 € 567.343 € -808.535 € -409.006 € -801.913 € 827.107 € -550.713 € -26.995.255

€ € € € € € € € € € € € €

boekwaardeontwikkeling -429.505 -176.437 -7.578 328.406 -1.914.080 -828.905 1.894.503 -183.199 -234.026 -299.856 727.657 772.131 -350.890

2.5 Bovenplanse investeringen In de grondexploitatie is in de ramingen een bedrag opgenomen voor afdracht aan het Fonds Bovenwijks. Hierbij zijn de actuele beleidskaders van de gemeente gehanteerd: -

woningbouwontwikkeling: € 10,67 per m² uitgeefbaar (prijspeil 1-1-2015)

-

bedrijvigheid: € 7,46 per m² uitgeefbaar (prijspeil 1-1-2015)

In de totale grondexploitatie (zonder ’t Vaneker De Schil) komt dit neer op circa € 2,7 miljoen aan fondsafdrachten (exclusief Deelgebied Noord, inclusief boekwaarden afdracht De Strip & Oostkamp en Overmaat).


18-3-2015

17

Contractueel is in de Bestuursovereenkomst tussen de gemeente Enschede en de provincie Overijssel in artikel 6.6 het volgende vastgelegd: “6.6 Partijen komen overeen dat in de grondexploitatie een ‘Fonds Bovenwijkse Voorzieningen’ zal worden opgenomen. Dit fonds zal worden gebruikt ter dekking van investeringen in het gebied rondom de luchthaven op grondgebied van Enschede voor zover deze investeringen noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van de grond van de voormalige luchtmachtbasis. Er vinden geen andere fonds bovenwijkse afdrachten plaats, dan wel andere vereveningen of afdrachten in algemene zin aan de Gemeente.” In 2014 is er overleg geweest met de provincie en de gemeente welke investeringen ten laste van het fonds mogen komen. Medio 2014 is binnen het Algemeen Bestuur van ADT een besluit genomen over de bijdragen aan de te verrichten investeringen. In de grondexploitatie 2015 is een nieuwe deelexploitatie (’reserveringsmodule’) ingericht ten behoeve van ‘het beheer’ van het Fonds Bovenwijks (zie paragraaf 3.5).

2.6 Subsidies en bijdragen In de grondexploitatie zijn totaal € 12,1 miljoen aan te ontvangen subsidies en bijdragen van de provincie Overijssel opgenomen. Voor deze gelden heeft politieke besluitvorming plaats gehad. De bedragen zijn in 2012 uitbetaald aan ADT. In 2014 is een bijdrage van € 8.000 ontvangen via de gemeente Enschede voor ‘de doorontwikkeling Gefechtstand’ en ‘camouflage educatiegebouw EHS’. Het betreft een subsidie van de provincie Overijssel aan de gemeente in het kader van ‘het beleefbaar maken van de cultuurhistorie in de EHS’. In de risicoanalyse is een negatief risico geformuleerd voor eventueel te ontvangen subsidies.

2.7 Plankosten Voor het project is een plankostenraming opgesteld, welke ten behoeve van de grondexploitatie ADT 2015 is geactualiseerd. Er wordt onderscheid gemaakt in: -

Plankosten projectorganisatie ADT: Dit betreft de plankosten voor ‘projectoverstijgende functies’ (directie, financieel management, ondersteuning, huisvesting et cetera).

-

Plankosten projecten: Dit betreft per deelexploitatie een raming voor de ‘project-gerelateerde’ plankosten.

Daarnaast zijn als boekwaarden in de grondexploitatie 2015 opgenomen: -

Plankosten aanbesteding luchthaven: Dit betreft de plankosten voor de aanbesteding van de luchthaven tot en met 2014.


18-3-2015

18

Niet (als boekwaarden) in de grondexploitatie 2015 opgenomen zijn: -

Plankosten scenario’s noordelijk plangebied: Dit betreft plankosten in 2014 voor ‘scenarioanalyses’, beperkte ondersteuning van de Commissie Wientjes en het opstellen van een werkplan door ADT om de beoogde ontwikkeling voor het noordelijk deelgebied, uit de adviezen van de ‘Commissie van Wijzen Luchthaven Twente’, te faciliteren.

-

Plankosten ‘fase 0/1’ en plankosten ‘vervolgfase’ tot eind 2016: Dit betreft plankosten voor de werkzaamheden die ADT verricht, zoals omschreven in het Plan van Aanpak voor de implementatie van het advies van de Commissie Wientjes.

-

Over deze plankosten vindt apart besluitvorming plaats en zal dekking plaatsvinden buiten de grondexploitatie ADT. Onderstaand worden de verschillende plankosten nader toegelicht. Plankosten Projectorganisatie ADT De totale plankosten voor de projectorganisatie van ADT bedragen circa € 20,6 miljoen. In de grondexploitatie per 1-1-2014 was dit nog circa € 19,7 miljoen. Er is dus sprake van een stijging van deze plankosten, terwijl bij de herziening van de grondexploitatie 2014 nog was voorzien dat de projectorganisatie vanaf 2015 kon worden afgebouwd, mede omdat de luchthaven vanaf dat jaar onder verantwoordelijkheid van de beoogde exploitant zou vallen. Een belangrijke reden van de toename van de kosten is dan ook het ‘stoppen van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven’. ADT zal, als uitvoerende organisatie, voor het faciliteren van de ontwikkeling van Deelgebied Noord de komende twee jaar veel werkzaamheden moeten verrichten. Dit vereist extra inzet voor diverse functies (directie en secretariaat, financieel management, juridische ondersteuning, communicatie), extra benodigde onderzoeken en ook extra facilitaire kosten voor ADT. Daarnaast geldt voor een aantal deelgebieden dat de planologische procedures (bestemmingsplannen, milieu-effect-rapportages, project-afwijkingsbesluiten) later zullen worden afgerond. Het bestemmingsplan voor het Prins Bernhardpark en het Omgevingsplan voor het Middengebied zijn naar verwachting in 2016 onherroepelijk. Voor het Middengebied zal begin 2015 eerst een Nota van Uitgangspunten door de gemeente Enschede worden vastgesteld. In 2016 is het benodigde budget al wel fors lager als in 2015, maar de echte afbouw van projectorganisatie van ADT vindt waarschijnlijk plaats vanaf 2017. Voordat de planologische procedures voor Deelgebied Noord in 2016, het Prins Bernhardpark en het Middengebied gereed zijn zal nog veel inzet van de projectorganisatie nodig zijn. Ondanks die toename van de kosten in de komende jaren, is er in 2015 al wel sprake van een eerste afname van de algemene kosten van de projectorganisatie. Dit geldt met name voor de directie(secretaris) en het secretariaat. De plankosten van de projectorganisatie zijn (vanaf 2012) toegerekend aan de projecten (deelgebieden) naar rato van de project-gerelateerde plankosten. Dit geeft in de grondexploitatie ongewenste effect dat Deelgebied Noord nu niet meer wordt belast vanwege de ‘NIEGG-status’ en de overige deelgebieden dus extra. Bij actualisatie van de grondexploitatie, na besluitvorming halverwege 2015 over de


18-3-2015

19

verdere ontwikkeling van Deelgebied Noord, zal dit effect weer ongedaan worden gemaakt. Per saldo is er een toename van de plankosten voor de projectorganisatie met circa € 960.000. Plankosten Projecten De totale project-gerelateerde plankosten bedragen, circa € 17,1 miljoen. In de grondexploitatie per 1-1-2014 was dit nog circa € 16,6 miljoen. De boekwaarde per 31-12-2014 bedraagt -/- € 9.590.859. De plankostenramingen van de deelprojecten zijn geactualiseerd. Er zijn meer plankosten opgenomen voor onder andere de begeleiding van uitgifte kavels, marketing, voorbereiding & toezicht en begeleiding planologische procedures. Deze toename doet zich met name voor in deelgebied ’t Vaneker Zuidkamp, maar ook in de EHS, Prins Bernhardpark en Fokkerweg zijn extra kosten opgenomen. Afname is er bij de plankosten van De Strip & Oostkamp (alleen nog boekwaarde), Deelgebied Noord (vrijval plankosten voormalige hoofdinfra en leisure-noord) en in beperkte mate voor Deventerpoort en Overmaat. Per saldo is er een toename van de project-gerelateerde plankosten met circa € 490.000. Plankosten aanbesteding luchthaven Met het ‘stoppen van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven’ zijn de resterende kosten voor het aanbestedingsteam en bijkomende (advies)kosten uit de grondexploitatie genomen. Dit was nog een bedrag van € 325.175. De boekwaarde bedraagt -/- € 3.931.608. Scenarioanalyses en plan van aanpak Deelgebied Noord Bij het ‘stoppen van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven’ in 2014 is direct daarna een begin gemaakt om de mogelijkheden voor een toekomstige ontwikkeling van het ‘noordelijk plangebied’ in beeld te brengen. Gedurende de rest van het jaar waren daarin een aantal fasen te benoemen: -

Scenarioanalyse (mei tot en met augustus 2014): Voordat de ‘Commissie van Wijzen’ is ingesteld is er door ADT gewerkt aan haalbaarheidsanalyses van een viertal alternatieven (‘vliegen’ en ‘niet-vliegen’).

-

Ondersteuning ‘Commissie van Wijzen’ (september en oktober 2014): Ten behoeve van de commissie is door ADT beperkte ondersteuning verleend (begeleidingskosten, opstellen informatiedocumenten).

-

Plan van aanpak (november en december 2014): Op basis van de rapportage van de ‘Commissie van Wijzen’ heeft ADT een werkplan opgesteld hoe de verdere ontwikkeling van het ‘noordelijke plangebied’ qua juridischplanologische procedures gefaciliteerd kan worden. Dat is gebruikt om bijdragen te leveren voor het Plan van Aanpak.

De totale kosten voor deze werkzaamheden in 2014 waren € 169.388. De deelnemers in de Gemeenschappelijke Regeling hebben inmiddels aangegeven dat de dekking van deze plankosten buiten de grondexploitatie plaatsvindt. De kosten zijn daarom niet in de grondexploitatie 2015 opgenomen.


18-3-2015

20

Fase 0/1 en vervolgfase tot eind 2016 De kosten voor de verdere facilitering van de ontwikkeling van Deelgebied Noord zijn ook niet in de grondexploitatie 2015 opgenomen. Ook voor deze kosten zal een apart bestuursbesluit volgen. Het gaat hierbij om de kosten voor de voorbereiding en verdere begeleiding van de planologische procedures, het traject om te komen tot een nieuw luchthavenbesluit per 1-11-2016 en het faciliteren van kansrijke initiatieven voor de ‘Technology Base Twente’. Als na besluitvorming (halverwege 2015, door provincie en gemeente) over Deelgebied Noord de grondexploitatie kan worden geactualiseerd, zal ook duidelijk zijn welke plankosten (en de dekking voor deze kosten) daarin worden meegenomen. Plankosten Totaal De totale plankosten bedragen circa € 41,7 miljoen. In de grondexploitatie 2014 was dit circa € 40,6 miljoen. Deze aanpassing met circa € 1,1 miljoen is het gevolg van: -

toename plankosten projectorganisatie met circa € 960.000

-

toename plankosten projecten met circa € 490.000

-

vrijval kosten aanbesteding luchthaven € 325.175

2.8 Beheer vastgoed en terreinen Het beheer valt inhoudelijk uiteen in de beheerorganisatie, de beveiliging, het beheer van de terreinen en het onderhoud en de exploitatie van het bestaande vastgoed. Deze onderdelen zijn afzonderlijk in beeld gebracht en geraamd. In 2014 zijn fors minder kosten gemaakt dan was geraamd (circa € 530.000). Dit is vooral toe te schrijven aan minder onderhoudswerkzaamheden van het groen, de terreinen en de verharding (circa € 260.000) en minder onderhoud aan het bestaande vastgoed (circa € 270.000). Een groot deel hiervan heeft betrekking op minder onderhoud (terrein en vastgoed) in De Strip & Oostkamp. Voor deze gebieden was namelijk in de grondexploitatie 2014 nog rekening gehouden met beheer gedurende het hele jaar, ook in het kader van mogelijk achterstallig onderhoud. Verder is nog rekening gehouden met een beperkte voorziening ‘dubieuze debiteuren’. De gerealiseerde beheerinkomsten in 2014 zijn iets hoger (circa € 26.000) dan geraamd. Enerzijds waren er lagere (huur)inkomsten in Oostkamp, Deventerpoort en ’t Vaneker Zuidkamp, anderzijds waren de inkomsten hoger in Prins Bernhardpark en vooral in Overmaat (nog verhuurd tot eind 2014). In de grondexploitatie 2015 zijn de beheerkosten en beheeropbrengsten voor de komende 15 jaar (2015-2029) opnieuw in beeld gebracht. Onderstaand volgt per onderdeel een nadere toelichting. Beheer terrein De Strip & Oostkamp en Overmaat zijn niet meer in eigendom van ADT en derhalve ook niet meer in beheer bij ADT. Grondexploitatie 2015 Area Development Twente

18-3-2015

21

Voor de EHS geldt dat het beheer onderdeel is van de huidige realisatie van de herinrichting van het gebied en daarom geen onderdeel meer is van de beheerraming van ADT. In totaal is daarmee circa 190 hectare niet meer in beheer bij ADT. Voor de overige deelgebieden is een gedetailleerde meerjarenonderhoudsraming opgesteld voor het onderhoud van het openbaar gebied. In deze raming zijn voor de woonparken en Deventerpoort kosten voor het terreinbeheer tot en met 2020 opgenomen. Dit was in de grondexploitatie 2014 ook al het uitgangspunt. Voor Deelgebied Noord is de beheerraming fors aangepast. In de grondexploitatie 2014 was nog het uitgangspunt dat het beheer van de luchthaven zou overgaan naar de nieuwe exploitant. In de nieuwe situatie, na het stoppen van de initiatieven om te komen tot een commerciële burgerluchthaven, blijft ADT verantwoordelijk voor het onderhoud van het gebied. In de nieuwe beheerraming zijn daarom voor Deelgebied Noord, gedurende de gehele looptijd van de grondexploitatie (eindjaar 2029) weer kosten opgenomen. De kosten voor het beheer van het terrein zijn voor de komende 15 jaar in totaal ruim € 2,0 miljoen hoger dan was geraamd in de grondexploitatie 2014. Beheer vastgoed In 2014 is verder gewerkt aan een vastgoedbeheermodel waarmee in beeld wordt gebracht wat langjarig de kosten en (huur)opbrengsten kunnen zijn, wanneer het vastgoed niet afgestoten kan worden en er meer en meer sprake zal zijn van een organische ontwikkeling. Ook is een nieuwe meerjarenplanning opgesteld voor het onderhoud van het vastgoed. Datzelfde geldt voor de verwachte huuropbrengsten. Voor het Prins Bernhardpark wordt uitgegaan van beheer van het vastgoed tot en met 2019 (kosten afnemend op basis van verkoop panden). Voor ’t Vaneker Zuidkamp en Deventerpoort geldt het jaar 2022 als het laatste onderhoudsjaar (kosten afnemend in relatie tot verkoop panden). Voor Deelgebied Noord wordt er vooralsnog (in afwachting van de verdere besluitvorming voor de verdere ontwikkeling van het gebied) van uitgegaan dat alle panden tot en met 2029 in onderhoud bij ADT blijven. In totaal zijn de kosten voor het beheer van het vastgoed in de komende 15 jaar circa € 2,7 miljoen hoger. De extra opbrengsten bedragen circa € 6,7 miljoen. Beheerorganisatie Omdat Deelgebied Noord tot en met 2029 bij ADT in beheer blijft, zal ook de beheerorganisatie in stand moeten worden gehouden, zij het in de latere jaren in een meer afgeslankte omvang. In totaal zijn de meerkosten voor de komende 15 jaar circa € 1,0 miljoen. Beveiliging en personeel luchthaven Ook de beveiliging van met name het luchthaventerrein valt tot en met 2029 weer onder verantwoordelijkheid van ADT. Verder is ook rekening gehouden met de kosten voor de inzet van een ‘directeur luchthaven (waarnemend)’ en een ‘luchthavenmeester’ in 2015 en 2016 (tot aan het moment dat er een nieuw ‘luchthavenbesluit’ wordt verwacht). In totaal zijn de meerkosten voor de komende 15 jaar circa € 1,3 miljoen.


18-3-2015

22

Totale beheerraming Inclusief nog een kleine toename van de niet-verrekenbare btw zijn de totale beheerkosten in de grondexploitatie 2015 voor de periode 2015 tot en met 2029 met circa € 7,2 miljoen toegenomen. De toename van de opbrengsten in deze periode bedraagt circa € 6,7 miljoen. Per saldo derhalve een nadelig effect van circa -/- € 0,5 miljoen. Omdat de gerealiseerde boekwaarde in 2014 circa € 0,5 miljoen minder negatief was dan verwacht in de grondexploitatie 2014 is er, ondanks de ingrijpende wijziging van de beheerraming, per saldo geen nadelig of voordelig effect op de grondexploitatie.

2.9 Fiscale aspecten De fiscale aspecten van de grondexploitatie ADT zijn eind 2011 getoetst door PricewaterhouseCoopers belastingadviseurs. Gebleken is dat de btw, toerekenbaar aan de kosten van de huidige exploitatie (plankosten en beheer), voor 71% verrekend kan worden (29% kostprijsverhogend) en de btw op de algemene kosten van de toekomstige exploitatie (overige posten grondexploitatie) voor 92% verrekend kan worden en dus voor circa 8% kostprijsverhogend werkt. De uitgangspunten voor de niet-verrekenbare btw voor beheer zijn meegenomen in de beheerraming. De kosten voor niet-verrekenbare btw voor de overige onderdelen zijn niet apart in de grondexploitatie geraamd en worden verondersteld deel uit te maken van de onvoorziene kosten, gerekend over alle ramingen (zie ook risicoanalyse voor opbouw post onvoorzien). In 2014 was de niet-verrekenbare btw circa € 202.000.

2.10 Systematiek en waardering kavels en bestaand vastgoed Ten behoeve van de grondexploitatie 2015 heeft herwaardering van de woon- en bedrijfskavels en van het bestaande vastgoed plaatsgevonden in de deelgebieden ’t Vaneker Zuidkamp, Prins Bernhardpark en Deventerpoort. De meeste taxaties hebben recent plaatsgevonden (januari 2015). Woonkavels Voor de uit te geven woonkavels heeft opnieuw waardering plaatsgevonden. Vastgesteld is dat de marktomstandigheden in Twente nog steeds een verdere daling van de grondprijzen rechtvaardigen. De daling is wel geringer dan in het jaar 2013. Voor de kavels geldt nog steeds dat de prijs per m² lager wordt naarmate de kavel groter wordt. In ’t Vaneker Zuidkamp wordt dit effect nu versterkt omdat de grotere kavels (> 2.000 m²) meer zijn afgewaardeerd. In het Prins Bernhardpark is de afwaardering meer verdeeld over alle kavels. Voor ’t Vaneker Zuidkamp is de daling van de grondwaarde circa -/- € 820.000 en voor het Prins Bernhardpark is dit circa -/- € 120.000. Dit is in de grondexploitatie 2015 verwerkt.


18-3-2015

23

Wanneer de kavels daadwerkelijk in de verkoop gaan, worden de kavels alsnog afzonderlijk getaxeerd. Er wordt dan een uitgifteprijs per kavel vastgesteld, behalve wanneer er sprake is van flexibele kavelgrenzen en er een formule wordt gehanteerd op basis van een grondprijsstaffel. Dit laatste wordt toegepast bij Fokkerweg en zal ook voor de noordelijke kavels van het Prins Bernhardpark gaan gebeuren. In totaal zijn de opbrengsten uit de woonkavels in de grondexploitatie 2015 naar beneden bijgesteld van circa € 37,3 miljoen naar circa € 36,3 miljoen. Dit is een afwaardering van 2,5%. De woonkavels in deelgebied Fokkerweg zijn niet opnieuw gewaardeerd. Op basis van de grote belangstelling, resulterend in veel opties en recent ook al in de verkoop van een kavel, kan worden geconstateerd dat voor deze kavels een juiste marktwaarde is bepaald. Bestaand vastgoed woonparken ADT taxeert, na afspraken met de accountant in 2012, elk jaar circa 30% van haar bestaande vastgoed. In 2013 was het resultaat dat de waardering van de panden deels hoger en deels lager uitviel ten opzichte van de waarden zoals die in de grondexploitatie waren opgenomen. Voor de recente taxaties geldt een vergelijkbare uitkomst. Op basis van taxaties in ‘t Vaneker Zuidkamp en taxaties in het Prins Bernhardpark kan worden vastgesteld dat er per saldo sprake is van een nagenoeg gelijkblijvende vastgoedwaarde van de betreffende panden (uitgezonderd Z31). Daarom is er voor gekozen om bij de overige panden (het niet-getaxeerde vastgoed) de waardering niet aan te passen. De waarden van de getaxeerde panden zijn in de grondexploitatie 2015 aangepast conform de uitkomsten van de taxaties. Bedrijfskavels Deventerpoort In Deventerpoort heeft herwaardering van enkele panden plaatsgevonden. Daarnaast zijn ook de kavels met de overige bestaande panden getaxeerd (op basis van ‘grondprijzen voor bouwrijp kavels’), alsook de overige ‘nieuw uitgeefbare’ kavels. De totale taxatie heeft geresulteerd in een waardestijging van circa € 70.000. Dit vooral als gevolg van een toename van het kaveloppervlak. Tevens is onderscheid gemaakt in ‘zichtkavels’ met een opbrengst van € 110 per m² en overige kavels met een opbrengst van € 95 per m². In totaal zijn de opbrengsten uit de kavels (met en zonder pand) op Deventerpoort in de grondexploitatie 2015 naar boven bijgesteld van circa € 3,7 miljoen naar circa € 3,8 miljoen.


18-3-2015

24

ONTWERP JAARREKENING

2014

Gemeenschappelijke Regeling Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving 23 maart 2015

Jaarrekening 2014 (versie BDO / DB10-04-2015 – 23 maart ‘15)

1/68

Inhoudsopgave:

A

JAARVERSLAG .......................................................................... 4

1.

Inleiding ........................................................................................... 4

2.

3.

4.

5.

1.1.

Gemeenschappelijke regeling Area Development Twente ............................ 4

1.2.

Bepalingen met betrekking tot jaarstukken in de gemeenschappelijke regeling (art. 23 jaarrekening)............................................................................. 4

1.3.

Functie van de jaarstukken ..................................................................... 5

1.4.

Leeswijzer opbouw van de jaarstukken ..................................................... 5

Verslag van de directie ....................................................................... 6 2.1.

Terugblik op 2014 .................................................................................. 6

2.2.

Vooruitblik op 2015 ................................................................................ 9

2.3.

Jaarrekening en exploitatieberekeningen .................................................11

2.4.

Bestuurssamenstelling ...........................................................................13

Financiën van het openbaar lichaam ADT ............................................ 14 3.1.

Lasten en baten 2014 (excl. dotatie voorzieningen en mutatie OHW) ..........14

3.2.

Staat van kapitaallasten 2014 ................................................................16

3.3.

Raming eindresultaat gebiedsontwikkeling ...............................................17

3.4.

Mutatie onderhanden werk – waaronder bouwgronden in exploitatie ...........18

Programmaverantwoording ............................................................... 19 4.1.

Pijler luchthaven ...................................................................................19

4.2.

Pijler natuur .........................................................................................20

4.3.

Pijler economie .....................................................................................20

4.4.

Pijler wonen .........................................................................................22

4.5.

Algemene deelprojecten ........................................................................23

Paragrafen ...................................................................................... 25 5.1.

Algemeen ............................................................................................25

5.2.

Paragraaf weerstandsvermogen ..............................................................25

5.3.

Financiering .........................................................................................26

5.4.

Bedrijfsvoering .....................................................................................28

5.5.

Verbonden partijen ...............................................................................30

5.6.

Grondbeleid .........................................................................................31


2/68

B

JAARREKENING ...................................................................... 32

6.

Jaarrekening Area Development Twente 2014 ..................................... 32 6.1.

Balans per 31 december 2014 (na voorstel resultaatbestemming) ..............33

6.2.

Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014 ..............................34

6.3.

Toelichting ...........................................................................................36

6.3.1.

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling ...................................36

6.3.2.

Toelichting op de balans per 31 december 2014 (na voorstel resultaatbestemming) ...........................................................................38

6.3.3.

Toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014 ....47

6.4.

Risicoparagraaf .....................................................................................59

C

OVERIGE GEGEVENS ............................................................... 64

7.

Overige gegevens Area Development Twente 2014 .............................. 64 7.1.

Resultaatbestemming 2014 ....................................................................65

7.2.

Gebeurtenissen na balansdatum .............................................................66

7.3.

Controleverklaring ................................................................................67


3/68

A

JAARVERSLAG

1. Inleiding 1.1. Gemeenschappelijke regeling Area Development Twente Om alle plannen ten behoeve van de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. te ontwikkelen en tot uitvoering te brengen, is in 2010 een gemeenschappelijke regeling van gemeente Enschede en provincie Overijssel opgericht, genaamd Area Development Twente (hierna ADT), die als gebiedsregisseur optreedt en eigenaar van de grond is. De missie van ADT is de transformatie van het huidige gebied in een vliegwiel voor een economisch sterker en duurzamer Twente. Hiertoe is een grondexploitatie opgesteld die vanaf dat moment ieder jaar herzien wordt. In 2011 is, ten gevolge van de financiële en economische crisis, een strategische heroriëntatie op de plannen rondom de woon- en werkparken uitgevoerd. Begin 2012 is de uitwerking hiervan vastgelegd in het Ontwikkelingsplan 2012, waarbij de opgave en de organisatorische setting nader zijn uitgewerkt in het Bedrijfsplan ADT. Eind 2013 is het Bedrijfsplan 2014–2015 opgesteld, waarin de opgave voor jaren 2014 en 2015 is omschreven en de deelprojecten binnen de gebiedsontwikkeling en thema’s in hun actualiteit zijn opgenomen. Ook is ingegaan op de organisatie en haar verwachte inrichting en ontwikkeling in de jaren 2014 en 2015. De organisatie beweegt zich hierbij van de planfase naar de uitvoeringsfase. De op dit bedrijfsplan afwijkende bijzonderheid in 2014 betreft het stopzetten van de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven. De grondexploitatie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving 2014 (vaststelling 23 juni 2014) diende als basis voor de gewijzigde begroting 2014 (vaststelling 23 juni 2014), waarover binnen dit jaarverslag en jaarrekening verantwoording wordt afgelegd. Bij de totstandkoming van de grondexploitatie 2014 was nog geen rekening gehouden met de gebeurtenissen (na balansdatum) rondom het stopzetten van de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven. Het negatief financiële effect is echter reeds verwerkt in de jaarrekening 2013. 1.2. Bepalingen met betrekking tot jaarstukken in de gemeenschappelijke regeling (art. 23 jaarrekening) 1. Het Dagelijks Bestuur zendt jaarlijks vóór 15 april de voorlopige jaarrekening aan de Gemeenteraad en aan Provinciale Staten. 2. Het dagelijks bestuur legt jaarlijks voor 1 mei aan het algemeen bestuur verantwoording af over het afgelopen kalenderjaar, onder overlegging van de jaarrekening, het ingediende jaarverslag met de daarbij behorende bescheiden en indien noodzakelijk een berekening van de door de deelnemers te betalen bijdragen ten behoeve van de exploitatie van gemeenschappelijk regeling Area Development Twente alsmede het rapport van de met de controles belaste registeraccountant. Het boekjaar 2014 is gelijk aan het kalenderjaar. 3. Het Algemeen Bestuur stelt vervolgens de jaarrekening alsmede de verwerking van het hierin opgenomen exploitatieresultaat voor 1 juli vast.


4/68

4. Twee weken nadat deze is vastgesteld, doch uiterlijk 15 juli volgende op het jaar waarop de jaarrekening betrekking heeft, zendt het dagelijks bestuur de jaarrekening aan de minister van Binnenlandse Zaken. 5. Het besluit tot vaststelling van de jaarrekening strekt - voor zover het de daarin opgenomen baten en lasten betreft - het dagelijks bestuur tot décharge behoudens later in rechte gebleken onregelmatigheden. 1.3. Functie van de jaarstukken Op basis van de artikel 212 Gemeentewet en artikel 216 Provinciewet heeft het algemeen bestuur de Financiële verordening vastgesteld over het financiële beleid en het financiële beheer als ook over de inrichting van de financiële organisatie. In de Controleverordening op basis van artikel 213 Gemeentewet en 217 Provinciewet heeft het algemeen bestuur de regels vastgesteld voor de controle op het financiële beheer en de inrichting van de financiële organisatie. De financiële functie in de verordening omvat alle directe en indirecte activiteiten en processen ter uitvoering van de onderwerpen die zijn opgenomen in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De kernonderwerpen in het besluit zijn de begroting en rekening, de paragrafen en de financiële positie en in relatie daarmee de balans. 1.4. Leeswijzer opbouw van de jaarstukken De jaarstukken van ADT zijn onderverdeeld in het jaarverslag (A), de jaarrekening (B) en de overige gegevens (C). Het jaarverslag (A) start met de inleiding en aansluitend in hoofdstuk 2 het verslag van de directie. In hoofdstuk 3 treft u het financiële kader aan van 2014. Hierin worden ook de staat van lasten en baten, staat van kapitaallasten 2014 en de raming van het eindresultaat gebiedsontwikkeling weergegeven. In hoofdstuk 4 is de programmaverantwoording opgenomen. Hierin wordt verantwoording afgelegd over het gerealiseerde beleid en de activiteiten in het kader van de gebiedsontwikkeling, onderverdeeld in 5 pijlers. Hoofdstuk 5 bevat de verplichte paragrafen zoals voorgeschreven in Artikel 26 BBV. De jaarrekening (B) is weergegeven in hoofdstuk 6. Hier worden achtereenvolgens de balans (na voorstel resultaatbestemming) en het overzicht van baten en lasten weergegeven en toegelicht. Ook zijn de grondslagen voor waardering en de risicoparagraaf weergegeven. De overige gegevens (C) zijn opgenomen binnen hoofdstuk 7. Hier worden achtereenvolgens de resultaatbestemming, eventuele gebeurtenissen na balansdatum en de controleverklaring weergegeven.


5/68

2. Verslag van de directie 2.1. Terugblik op 2014 De meest in het oog springende gebeurtenis in 2014 betreft de ontwikkelingen rondom de commerciële burgerluchthaven in het noordelijk plangebied. Ondanks deze tegenvaller binnen de gehele gebiedsontwikkeling is binnen de andere deelgebieden goede voortgang geboekt. Veel resultaten geboekt: Zo is in 2014 de concessie van de aanleg van de EHS uitgegeven en gewonnen door de Timmerhuis Groep uit Vriezenveen. In november 2014 is de uitvoering van start gegaan. Ook is het bestemmingsplan en bijbehorende beeldkwaliteitsplan van ’t Vaneker onherroepelijk geworden. Vanaf eind 2013 is fors ingezet met een marketingcampagne met als doel een aansprekend beeld over ’t Vaneker ten behoeve van de publieke opinie te bewerkstelligen. In 2014 heeft ADT samen met de gemeente Enschede een succesvolle start gemaakt met de verkoop van de eerste kavels en bestaande gebouwen. Inmiddels zijn meerdere kavels en panden verkocht en notarieel geleverd. Het bestemmingsplan van Fokkerweg is in 2014 onherroepelijk geworden en ook in dit deelgebied is de kaveluitgifte gestart. Eind 2014 was ca. 60% van de gronden aan de Fokkerweg belegd met een reservering en begin 2015 is de eerste kavel daadwerkelijk verkocht. In 2014 is ook de verkoop van De Overmaat afgerond, waardoor de ontwikkelingen en uitvoerende activiteiten van ADT in relatie tot dit deelgebied zo goed als volledig zijn afgerond. De Werkparken De Strip, Oostkamp en het overloopgebied Deventerpoort zijn in 2014 verkocht aan een private ondernemer, de familie Van Eck. Het gaat om 50 ha bestaand vastgoed en aanwezige voorzieningen die door Van Eck op duurzame wijze worden hergebruikt en ontwikkeld tot een concept Engineering Playground. Een unieke deal waarbij de ondernemer al vroegtijdig instapt in de ontwikkeling en het eigendom overneemt waarvoor de planologische procedures nog lopen. Dit succes betekent de vestiging van een nieuw bedrijf in Twente dat ook de broodnodige werkgelegenheid met zich meebrengt. De ondernemer stapt in met eenzelfde inzicht van organische ontwikkelen. Door stap voor stap door te ontwikkelen en te investeren, kan flexibel gereageerd worden op marktomstandigheden en -kansen. Op 12 november 2014 heeft de Staatssecretaris van Economische Zaken ADT Generieke Ontheffing verleend van de Flora- en faunawet voor de gebiedsontwikkeling op het terrein van de voormalige vliegbasis Twenthe. Een ‘generieke ontheffing’ Flora- en faunawet houdt in dat in een zogenoemd Soortmanagementplan staat beschreven hoe vóóraf en actief leefgebieden worden aangelegd op alternatieve locaties. In het kader hiervan realiseerde ADT inmiddels op diverse plaatsen vleermuisbunkers, nieuwe poelen, bosaanplant en nestkasten. Het is de vierde keer dat dit innovatieve type ontheffing in Nederland is verleend.


6/68

Stopzetting inspanningen ontwikkeling commerciële burgerluchthaven: In mei 2014 liet de Europese Commissie weten dat de voorliggende casus aanleiding is voor ernstige twijfel en dat zeker niet binnen afzienbare tijd groen licht komt. De consequenties daarvan zijn: 

het luchthavenbesluit wordt te laat geslagen;



de exploitant wil in 2016 operationeel zijn en dat wordt met zekerheid niet gehaald.

ADT heeft geconstateerd dat binnen het huidige politiek kader het thans niet mogelijk is de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven tijdig af te ronden met in achtneming van de opschortende voorwaarden uit de concessieovereenkomst. Er zijn geen reële mogelijkheden om de opdracht van het ontwikkelen van een commerciële burgerluchthaven uit te voeren. Het Algemeen Bestuur van ADT heeft daarmee de opdracht teruggegeven. Daarop hebben de colleges van Enschede en de provincie Overijssel gebiedsontwikkelaar ADT gevraagd de consequenties van deze ontwikkeling in beeld te brengen. Ook is gevraagd een aantal scenario’s te verkennen voor het gebied waarop de luchthavenontwikkeling gepland is. Na kennisgenomen te hebben van de rapportage met de scenario’s zijn deze doorgestuurd naar raad en Staten voor bespreking in de raads- en Statenvergadering van resp. 30 juni 2014 en 2 juli 2014. Tegen deze achtergrond heeft de provincie Overijssel, hierin gesteund door de gemeente Enschede in augustus 2014 een Commissie van Wijzen benoemd om de toekomst van het luchthaventerrein te onderzoeken. ADT heeft vanaf dat moment niet meer verder gewerkt aan het uitwerken van scenario’s voor dit gebied. De commissie stond onder voorzitterschap van Bernard Wientjes, tot voor kort voorzitter van ondernemingsorganisatie VNO-NCW. De andere leden van de commissie waren Hilde Blank (directeur BVR adviseurs ruimtelijke ontwikkeling Rotterdam), Frans van Vught (voormalig Rector Magnificus en voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Twente, voormalig lid van het Innovatieplatform, thans top-adviseur bij de Europese Commissie) en Loek de Vries (bestuursvoorzitter en CEO van Koninklijke Ten Cate NV). De commissie werd ondersteund door de griffier van Provinciale Staten van Overijssel, Renée Wiggers. Op 30 oktober presenteerde de Commissie van Wijzen haar bevindingen in het rapport Technology Base Twente. De Commissie Wientjes adviseert aansluiting te zoeken bij het topsectorenbeleid door binnen de regionale economie een nog sterkere focus te leggen op High Tech Systemen en Materialen (HTSM) en Advanced Materials and Manufacturing (AMM). De luchthaven Twente moet daarbij een iconische internationale ontwikkel-, demonstratieen productiezone worden voor ‘Advanced Materials and Manufacturing’. Het concept voor Technology Base Twente vraagt om een integrale ontwikkelvisie voor het gebied waarbij naast AMM ruimte is voor luchthavengerelateerde bedrijvigheid en General en Business Aviation. Het gebruik van de baan moet op een logische manier inhaken bij de gebiedsontwikkeling en een toevoeging zijn als vestigingsfactor voor Twente. Deze TecBT moet het symbool worden voor de vernieuwende kracht van de maakindustrie in Twente. De inhoudelijke hoofdlijnen van dit advies zijn: 

Sluit vanuit Europa aan bij de mondiale ontwikkelingen door binnen het Nederlandse Topsectorenbeleid te focussen op de regionale kracht van 'Advanced Materials and Manufacturing' ofwel: de nieuwe maakindustrie;


7/68



Investeer in de (fysieke) infrastructuur en bepaal vestigingscriteria om een aantrekkelijke internationale regio te blijven;



Maak met respect voor het gebied een iconische internationale ontwikkel-, demonstratieen productiezone;



Behoud minimaal de komende 10 jaar de starten landingsbaan en de mogelijkheid voor beperkt vliegen en luchtvaart gerelateerde bedrijvigheid.

Tegen de achtergrond van deze ontwikkelingen is de eerder ingediende aanvraag voor een luchthavenbesluit voor een commerciële burgerluchthaven door ADT ingetrokken in november 2014. Op 25 november 2014 is door de gemeenteraad van Enschede en Provinciale Staten in Overijssel het volgende besluit genomen: 1. In te stemmen met het advies van de Commissie van Wijzen “Technology Base Twente”; 2. Gedeputeerde Staten van Overijssel en Burgemeester en Wethouders van de gemeente Enschede op te dragen om zo spoedig mogelijk met een plan van aanpak voor de verdere uitwerking van het advies voor te leggen aan Raad en Staten; 3. Dit plan van aanpak ook af te stemmen met de overige 13 Twentse gemeenten; 4. De Commissie van Wijzen decharge te verlenen voor haar werkzaamheden. Op 11 februari 2015 is in een gezamenlijke raads- en Statenvergadering het Plan van aanpak over de implementatie van het advies van de commissie Wientjes besproken. In de eerste daaropvolgende raads- en Statenvergadering, te weten op respectievelijk 16 en 18 februari, is een besluit genomen door zowel de gemeenteraad van Enschede als Provinciale Staten over het Plan van aanpak. Dit plan van aanpak is het uitgangspunt voor het werk van ADT aan het noordelijk deelgebied.


8/68

2.2. Vooruitblik op 2015 Noordelijk deelgebied Voor de versterking van de HTSM sector in Twente is een Topteam ingesteld dat aan het roer staat om daar de route voor uit te stippelen en te werken aan de realisatie er van. Een klein team dat in kennis en statuur voorop gaat en partijen met elkaar verbindt. Uitgangspunt is de ontwikkeling van de voormalige luchthaven Twente tot dé iconische internationale ontwikkel-, demonstratieen productiezone voor Advanced Materials en Manufacturing (AMM) Op advies van de commissie is een Kwaliteitsteam benoemd, dat vooral naar de ruimtelijke, landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten zal kijken en de iconische uitstraling zal helpen vormgeven. 2015 zal in het teken staan van de uitwerking van de plannen. Acties die daar voor ADT uit voortkomen zijn: 1. Het ruimtelijk-planologisch voorbereiden - inclusief luchthavenbesluit - en faciliteren van de ontwikkeling van TecBT tot iconische werklocatie (Toplocatie); 2. Het behouden van starten landingsbaan en vliegfunctie als unieke asset voor de TecBT. 3. Het organisch ontwikkelen van de TecBT door het faciliteren van kansrijke initiatieven die zich momenteel al aandienen. 1 en 2 betekenen voor ADT dat in relatief korte tijd een fors aantal noodzakelijke procedures doorlopen moet worden om de mogelijkheid van vliegen vanaf Twente te behouden en de ontwikkeling van het gebied zo snel mogelijk ter hand te kunnen nemen. Voor de initiatieven van bedrijven die zich op korte termijn willen vestigen en die passen binnen het concept van Technology Base Twente zullen passende procedures worden doorlopen. De rol van ADT is daarmee vooral een faciliterende. Er wordt samengewerkt met het Topteam en het Kwaliteitsteam die de kaders voor de ontwikkeling zullen aangeven. De gemeente Enschede en de provincie Overijssel vervullen een meer zichtbare rol bij alle werkzaamheden wat zal leiden tot een accentverschuiving binnen de intensieve samenwerking. Ecologische Hoofdstructuur De EHS zal in 2015 in het teken staan van de realisatie met het voornemen om deze na inrichting eind 2015 over te dragen aan de provincie Overijssel. Het juridisch eigendom van de EHS ligt reeds bij de provincie. Geïnteresseerden zijn opgeroepen mee te werken aan diverse compenserende en mitigerende Flora en Fauna activiteiten onder de titel “Help de natuur in de steigers”. Werkparken De ontwikkeling van de werkparken De Strip en Oostkamp zal stapsgewijze plaatsvinden, en borduurt daarmee voort op de organische ontwikkeling zoals werd beschreven in het Ontwikkelingsplan 2012. Een dergelijke ontwikkeling vraagt om andere instrumentarium dan reguliere bestemmingsplannen, die een vastgestelde ontwikkeling beschrijven. In het kader van de Crisis en Herstelwet is op initiatief van ADT gebruik gemaakt om onder de 7 e


9/68

tranche een zogenaamd Omgevingsplan op te stellen, ook aangeduid als een bestemmingsplan met een verbrede reikwijdte (het Omgevingsplan). De gemeenteraad wordt al in een vroeg stadium bij de inhoud betrokken door voorafgaand aan het opstellen en in procedure brengen van het Omgevingsplan een Nota van uitgangspunten te bespreken (maart 2015). De nota heeft de vorm van een "beleidseffectrapportage": per beleidsthema worden de doelstellingen toegelicht, wordt een afweging gegeven en worden voorstellen gedaan. Bij het opstellen van de nota zijn ook de belangrijkste stakeholders (omwonenden, belangengroepen, ondernemer/eigenaren) geconsulteerd en is gebruik gemaakt van de onderzoeken die voor de concept milieueffectrapportage zijn verricht. Voor Oostkamp en De Strip staat organische ontwikkeling centraal, waardoor nu geen eindbeeld te geven is. Dit past in de huidige economische situatie, maar leidt bij de omgeving tot onzekerheid. In het Omgevingsplan is wel te omschrijven wat de maximaal toegestane belasting op de omgeving is, ofwel wat de maximale ruimte is die de ondernemer in het Omgevingsplan krijgt. Waarbij moet worden aangetekend dat de ervaring leert dat die maximale ruimte niet permanent wordt ingevuld. Elementen die door de omgeving zijn aangegeven zijn (zorg over) de geluidsbelasting van activiteiten en evenementen voor omwonenden en voor de fauna en recreanten in de EHS. Daarbij gaat het niet alleen om de activiteiten zelf, maar ook om de gevolgen van de verkeersbewegingen. Voor de FCE is potentiële concurrentie met de binnenstad aan de orde. Voor de deelgebieden De Strip en Oostkamp beperkt ADT zich in 2015 tot aanvraag en afstemming met de gemeente bij de planologische procedures rondom het Mer en Omgevingsplan Middengebied, projectafwijkingsbesluit door De Strip, de beroepsprocedure voor H11; de afstemming met de nieuwe eigenaar omtrent zijn ontwikkelingen en praktische zaken als detectieonderzoek, ontvlechting van nutsvoorzieningen. Woonparken Gezien de ontspannen woningmarkt wordt voor ’t Vaneker voor de komende jaren uitgegaan van de verkoop van een bescheiden aantal woningen per jaar. In 2014 zijn goede verkoopresultaten geboekt. In 2015 zet deze lijn zich voort waarbij ook, evenals in 2014, een accent gelegd wordt op de verkoop van het bestaand vastgoed. Dit accent ligt voor de hand omdat juist door de bestaande panden het gebied uniek is in Twente. Prins Bernhardpark zal ontwikkeld worden als woonenclave in het groen met circa 30 woningen; de bestaande panden (waaronder verhuurde woningen en de voormalige officiersmess) worden ingepast. De groene kwaliteit en cultuurhistorische landschapsstructuur worden gehandhaafd. Het ontwerp bestemmingsplan wordt in 2015 ter visie gelegd. Vaststelling is eveneens in 2015 voorzien. Vooruitlopend op het onherroepelijk worden van het bestemmingsplan wordt het bouwrijp maken van het gebied voorbereid en zal gefaseerd de marketing starten ten behoeve van de verkoop van vastgoed en kavels. De Fokkerweg is een kleinschalig kavelproject dat door de combinatie van ligging in het buitengebied, welstandsvrijheid en gunstige prijsstelling bij uitstek geschikt is voor mensen die vrij willen wonen. Voor de ontwikkeling van Fokkerweg zijn maximaal 15 kavels voorzien, die kunnen variëren in breedte en grootte. In 2014 is gestart met de verkoop van de kavels en het bouwrijp maken van het gebied, waarbij begin 2015 de bouw van de eerste woning start. De inspanningen ten behoeve van de kavelverkoop lopen door in 2015 en volgende jaren.


10/68

2.3. Jaarrekening en exploitatieberekeningen De kosten van ADT worden geactiveerd en (uiteindelijk) goedgemaakt door opbrengsten uit verkoop van grond, dan wel subsidies en overige inkomsten. Grondexploitatie 2015: De grondexploitatie 2014 had een geprognosticeerd tekort van -/- € 11,4 miljoen op NCW 01-01-2014, waarbij de gebeurtenissen na balansdatum (de stopzetting van de inspanningen om een commerciële burgerluchthaven te ontwikkelen) nog niet waren verwerkt. Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 is dit tekort met een jaar rente bijgesteld (omslagrente van de grondexploitatie ADT voor de bepaling van de netto contante waarde is in 2014 1,34%). Hiermee zou het tekort van de grondexploitatie 2014 (voor herziening, maar op NCW 01-01-2015) uitkomen op -/- € 11,6 miljoen. Echter omdat ook het effect van het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ in de grondexploitatie 2015 wordt geëffectueerd, verslechtert het resultaat met circa -/- € 6,5 miljoen. Het geprognosticeerde exploitatietekort van de grondexploitatie 2015 bedraagt daardoor circa -/- € 18,0 miljoen (NCW 01-01-2015). Dit betekent wel dat zonder het effect van ‘het stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ er geen verslechtering of verbetering van de grondexploitatie zou hebben plaatsgevonden. Desondanks is er in 2014 wel veel gebeurd op ‘deelexploitatieniveau’. Daar zijn wél grote verschillen te zien. Per saldo resulteren al die verschillen echter in een gelijkblijvend grondexploitatieresultaat en is het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ bepalend geweest voor de verslechtering van de grondexploitatie. ADT heeft conform de BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) het geprognosticeerde tekort van € 10.852.118 al in de jaarrekening over 2011 aan de (verlies)voorziening Onderhanden Werk gedoteerd. In de jaarrekening 2012 is de (verlies)voorziening Onderhanden Werk opgehoogd met €.436.701, op basis van het resultaat van de grondexploitatie 2013. Het resultaat van de grondexploitatie is hierbij feitelijk gelijk gebleven, los van de bijtelling van de omslagrente. In de jaarrekening 2013 is de (verlies)voorziening Onderhanden Werk opgehoogd met €.118.705 (wederom voornamelijk renteverschil), op basis van het resultaat van de grondexploitatie 2014. Daarnaast was ten tijde van het vaststellen van de jaarrekening 2013 al bekend dat gestopt zou worden met de verdere ontwikkeling en exploitatie van de commerciële burgerluchthaven en dat dit een negatief resultaat van circa € 6,5 miljoen tot gevolg zou hebben. Daarom is hiervoor binnen de jaarrekening 2013 de (verlies)voorziening aangepast, dit ondanks dat dit effect nog niet in de grondexploitatie 2014 was opgenomen. Omdat het financiële effect van het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ nog niet exact was vastgesteld, is besloten om de nieuwe (verlies)voorziening Onderhanden Werk op precies afgerond € 18,0 miljoen in de jaarrekening 2013 op te nemen. Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 zou - op basis van de herziene grondexploitatie 2015 - de (verlies)voorziening Onderhanden Werk opgehoogd moeten worden met €.6,6 mln. om het negatieve resultaat van € 18.017.705,- (NCW 01-01-2015) op te vangen.


11/68

De ophoging van het geprognosticeerd tekort van de grondexploitatie is het resultaat van de volgende vier effecten: -

het effect van het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ is bepaald op -/€.6.378.307 (NCW 01-01-2014).

-

het rente-effect (1,34% in 2014) over het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ resulteert in een extra benodigde voorziening van € 85.469.

-

het rente-effect (1,34% in 2014) over het geprognosticeerde resultaat van de grondexploitatie 2014 (NCW -/- €.11.407.524 per 01-01-2014) resulteert in een extra benodigde voorziening van € 152.861.

-

de overige aanpassingen in de herziening van de grondexploitatie per 01-01-2015 resulteren nog in een gering positief effect van € 6.456.

Echter het negatief effect van het stopzetten van de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven is reeds verwerkt in de jaarrekening 2013. De (verlies)voorziening Onderhanden Werk per balansdatum 31-12-2014 is dan ook reeds afgerond € 18,0 mln. Voor 2014 resteert dus slechts een additionele dotatie van € 17.705,- aan de (verlies)voorziening Onderhanden Werk om exact op het bedrag van het geprognosticeerd tekort van de grondexploitatie 2015 te komen. De verliesvoorziening Onderhanden Werk is als waarde correctie gepresenteerd op de post “Onderhanden Werk – waaronder bouwgronden in exploitatie”. Het verloop van de geprognosticeerde saldi van de grondexploitatie over de afgelopen vier jaar is in onderstaande tabel weergegeven. Saldo Eind waarde 2029

Saldo NCW (1-1)

- Grex 2012

-25,0

-10,9

- Grex 2013

-24,8

-11,3

- Grex 2014

-20,3

-11,4

Verloop geprognosticeerd grex tekort (x mln.)

mutatie t.o.v. voorgaand jaar

-0,4

-0,1

-

-6,6

(verlies)voorziening OHW (incl. gebeurtenissen na balansdatum)

-18,0

*

0,0 - Grex 2015

-30,8

-18,0

* De extra dotatie aan de (verlies)voorziening Onderhanden Werk naar aanleiding van de gebeurtenissen na balansdatum binnen het jaarwerk 2013 was afgerond €.6,6 mln. Het negatief effect van het stopzetten van de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven bedraagt € 6,5 mln. De verschillen in de totaaltellingen zijn veroorzaakt door afrondingen.


12/68

2.4. Bestuurssamenstelling Het bestuur van de gemeenschappelijke regeling Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. wordt gevormd door bestuurders van zowel de provincie Overijssel als de gemeente Enschede. In 2014 hebben er verschillende wijzigingen plaatsgevonden in de bestuurssamenstelling. In 2014 bestond het bestuur uit de volgende personen: -

Burgemeester Peter den Oudsten, gemeente Enschede en voorzitter van het overleg (tot 7 november 2014);

-

Gedeputeerde Gerrit Jan Kok, provincie Overijssel (DB en AB) vanaf 07 november 2014 voorzitter van het overleg;

-

Wethouder Marijke van Hees, op 23 juni 2014 vervangen door Wethouder Patrick Welman (DB en AB), gemeente Enschede;

-

Gedeputeerde Theo Rietkerk, op 12 november 2014 (AB) en 19 december 2014 (DB) vervangen door Gedeputeerde Eddy van Hijum (DB en AB), provincie Overijssel;

-

Wethouder Jeroen Hatenboer (lid AB tot 23 juni 2014 en vanaf 11 februari 2015 beoogd lid DB), gemeente Enschede;

-

Wethouder Eelco Eerenberg (vanaf 23 juni 2014 lid AB), gemeente Enschede;

-

Gedeputeerde Bert Boerman (AB), provincie Overijssel.

Het algemeen bestuur bestaat uit zes personen, het dagelijks bestuur uit vier. Het algemeen bestuur heeft 11 keer en het dagelijks bestuur heeft 12 keer vergaderd in het kalenderjaar 2014. Wabhold Het bestuurlijk WABHOLD overleg met omliggende gemeenten Almelo, Borne, Hengelo, Oldenzaal, Losser en Dinkelland en het Waterschap heeft 5 keer plaatsgevonden in 2014.


13/68

3. Financiën van het openbaar lichaam ADT In de ontwerpbegroting 2014 – 2017 zijn de inhoudelijke en financiële kaders voor de planperiode vastgelegd. Door middel van dit jaarverslag 2014 worden de lasten en baten verantwoord. 3.1. Lasten en baten 2014 (excl. dotatie voorzieningen en mutatie OHW) Op 27 juni 2013 is door het Algemeen Bestuur van ADT de – op de grondexploitatie 2013 gebaseerde – begroting 2014 vastgesteld. Bij de behandeling van de grondexploitatie 2014 op 23 juni 2014 is vervolgens de gewijzigde begroting 2014 vastgesteld.

** jaarschijf

Begroting

werkelijke

(na wijziging) 2014

baten en lasten

voor- of nadeel t.o.v. begroting

2014

2014

LASTEN: Verwervingskosten

1.247.147

139.145

1.108.002

Sloopkosten

1.397.994

190.960

1.207.034

Milieu / saneren / explosieven

915.766

40.397

875.369

Wegen / openbare ruimte / natuur

549.723

160.493

389.230

Fondsen en verrekeningen

185.796

1.664

184.132

Planvoorbereidingskosten

5.411.570

4.349.823

1.061.747

Beheerkosten openbare ruimte

1.965.793

1.433.893

531.900

388.881

199.127

189.754

0

231.042

-231.042

12.062.670

6.746.546

5.316.124

300.000

300.000

0

1.506.945

1.292.614

-214.331

602.778

517.046

-85.732

3.327.945

3.229.543

-98.402

natuur / agrarisch gebruik

0

0

0

Subsidies / overige opbrengsten

0

8.000

8.000

1.021.787

1.048.105

26.318

Rente liquide middelen

0

348

348

Luchthaven

0

0

0

6.759.455

6.395.656

-363.799

-5.303.215

-350.890

4.952.325

Rente vreemd vermogen Niet verrekenbare BTW Totaal lasten BATEN: Woningbouw Economie en leisure Zorg / resort / overige voorzieningen Bestaand vastgoed

Inkomsten Beheer

Totaal baten Totaal van baten en lasten

** In bovenstaande staat van lasten en baten zijn financiële voordelen (t.o.v. begroting) als positief bedrag weergegeven, een financieel nadeel (t.o.v. begroting) negatief.


14/68

Saldo baten en lasten: In grote lijn zijn in 2014 alle geraamde baten gerealiseerd en vallen de lasten aanzienlijk lager uit dan vooraf begroot. Het saldo van baten en lasten (inclusief rente) bedraagt voor het boekjaar 2014 € 0,35 mln. negatief, waarbij het tekort € 4,95 mln. minder is dan begroot. Dit verschil is grotendeels veroorzaakt door lagere kosten vanwege de fase waarin specifiek de natuurontwikkeling EHS zich bevindt. De inrichtingswerkzaamheden van de EHS vinden grotendeels niet in 2014, maar in 2015 plaats. Dit heeft tot gevolg dat werkzaamheden voor o.a. sloopwerk, milieu / sanering / explosieven en de daadwerkelijke inrichting later plaatsvinden. Ook het stopzetten van de inspanningen tot ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven heeft consequenties op de realisatie van lasten gehad. Daarnaast heeft ADT ook in 2014 actief gestuurd op het voorkomen van kosten die kunnen worden uitgesteld naar latere maanden dan wel jaren. Een en ander is hieronder nader toegelicht. Lasten: De lasten 2014 (exclusief dotatie verliesvoorziening) zijn ruim € 5,3 mln. lager dan de begroting. Dit is voor een belangrijk deel veroorzaakt doordat in 2014 minder kosten gemaakt zijn voor verwerving, sloop, milieu / saneren / explosieven en wegen /openbare ruimte / natuur. Van onderstaande posten is de realisatie het meest verminderd ten opzichte van de begroting 2014: - Verwervingen € 1,11 mln. -

Sloopkosten

€ 1,21 mln.

-


€ 0,88 mln.

-

Wegen / openbare ruimte / Natuur

€ 0,39 mln.

-


€ 1,06 mln.

-

Beheerkosten

€ 0,53 mln.

Deze werkzaamheden (en bijbehorende kosten) zijn veelal doorgeschoven naar volgende jaren dan wel zijn komen te vervallen na het stopzetten van de inspanningen een commerciële burgerluchthaven te ontwikkelen. Werkzaamheden worden niet eerder dan strikt noodzakelijk uitgevoerd. Op het merendeel van de (deel-)projecten zijn in 2014 minder plan(voorbereiding)kosten gerealiseerd dan vooraf begroot. Het resultaat bedraagt € 1,06 mln. positief. Het gaat om een voordeel door lagere kosten voor uitgevoerde werkzaamheden (met name in de overhead) en om kosten die zijn komen te vervallen dan wel in latere jaren gemaakt worden. ADT stuurt op een zo efficiënt mogelijke inrichting van de eigen organisatie en hieraan gerelateerde plankosten. Bij de omslag die de organisatie in 2013 en 2014 heeft ingezet van planontwikkeling naar uitvoering is dit goed mogelijk gebleken. In de begroting 2014 zijn onder de lasten en baten de rentekosten voor lang- en/of kortlopende schulden separaat geraamd. Met betrekking tot de financieringslasten zijn de te verwachten rentekosten toegelicht in “hoofdstuk 3. Financiën van de GR Luchthaven Twente en omgeving” (het financieel kader) van de begroting 2014. Zie voor een nadere toelichting op de realisatie in 2014 ook de staat van kapitaallasten in paragraaf 3.2. De niet verrekenbare BTW is binnen de grondexploitatie 2015 als onderdeel van de post onvoorzien geoormerkt.


15/68

Baten: In 2014 is voor in totaal € 6,40 mln. aan baten gerealiseerd. Dit is voor € 364.000 minder dan geraamd. De helft van de inkomsten (ca. €.3,1 mln.) heeft betrekking op de verkoop van de werkparken. Deze inkomsten zijn binnen de grondexploitatie voor ca. € 1,29 mln. gerelateerd aan Economie en Leisure, €.0,52 mln. aan zorg / resort / overige voorzieningen en € 1,29 mln. aan bestaand vastgoed. Verder is voor ca. € 1,94 mln. aan overig bestaand vastgoed verkocht binnen de deelgebieden de ’t Vaneker/Zuidkamp en Overmaat en zijn inkomsten gerealiseerd op het tijdelijk beheer (verhuur) van vastgoed en openbare ruimte. 3.2. Staat van kapitaallasten 2014 Door de verschuiving van de uitvoering van de EHS naar 2015 en het stopzetten van de ontwikkeling van commerciële burgerluchthaven en de daarmee samenhangende uitgaven, heeft ADT in beperkte mate extern langlopende gelden aan hoeven trekken in 2014. In verband met de aanhoudende uiterst lage standen van de korte rente, is ook in 2014 de strategie gevolgd om - binnen de limieten van de wet FIDO - kortlopende financiering aan te trekken. De kapitaallasten in 2014 blijven dan ook sterk achter bij het geschetste financiële kader uit de begroting 2014. De geprognosticeerde toerekening van de rentelasten vanuit de gewijzigde begroting 2014 bedroeg € 0,39 mln. De staat van kapitaallasten 2014 ziet er als volgt uit: Staat van kapitaallasten 2014 lasten Rente langlopende leningen

144.500

Rente kortlopende leningen

54.627

Credit-rente rekening courant

348

Toerekening saldo rentelasten/-baten aan voorraden Totaal


baten

198.779 199.127

199.127

16/68

3.3. Raming eindresultaat gebiedsontwikkeling Conform artikel 70 van de BBV dient het onderhanden werk inzake de grondexploitatie nader toegelicht te worden. Raming eindresultaat voorraad onderhanden werk 31 december 2014

1000

26.995

Ramingen uitgaven 2015 tot en met 2029 (x € 1.000,-) Verwervingskosten

2.761

Sloopkosten

5.038


4.447

Hoofdinfra

3.512

Bouwrijpmaken

5.684

Woonrijpmaken

5.947

Natuur

1.176


10.713


10.769

Fonden en verrekeningen

2.555

subtotaal uitgaven

52.603

Verwachte invloed inflatie

2.579

Rentekosten

18.169

Totaal raming uitgaven

73.352

Ramingen inkomsten 2015 tot en met 2029 (x € 1.000,-) Woningbouw Economie en leisure Zorg / resort / overige voorzieningen Bestaand vastgoed

36.240 2.679 362 13.582


0


0

Fonds bovenwijks

2.351

Inkomsten beheer tijdelijk vastgoed

8.030

Luchthaven

1.534

subtotaal inkomsten Verwachte invloed inflatie Totaal inkomsten Verwacht tekort ultimo 2029 (eindwaarde) Verwacht tekort ultimo 31-12-2014 (NCW)


64.778 4.744 69.522 -30.825 -18.018

17/68

Voor het verwachte tekort op de grondexploitatie 2014 - 2029 van € 18,0 mln. (NCW 0101-2015) is – conform het Besluit Begroting en Verantwoording - binnen de jaarrekening 2014 de verliesvoorziening opgehoogd met € 17.705,-. Deze verliesvoorziening is als waardecorrectie gepresenteerd op de post “Onderhanden Werk - waaronder bouwgronden in exploitatie”. 3.4. Mutatie onderhanden werk – waaronder bouwgronden in exploitatie Gedurende de looptijd doen er zich binnen de grondexploitatie fluctuaties voordoen. Mutatie onderhanden werk: Het saldo van baten en lasten wordt jaarlijks toegevoegd c.q. afgeboekt van de voorraden gronden in exploitatie. Het saldo “Onderhanden werk – waaronder bouwgronden in exploitatie” is hierdoor in 2014 toegenomen. Het saldo van baten en lasten uit 2014 (-/- € 350.890) is als “mutatie onderhanden werk” toegevoegd aan de voorraden bouwgronden in exploitatie (OHW) op de balans. Dit betreffen voornamelijk de gerealiseerde lasten in 2014, waarbij de belangrijkste kostenposten betrekking hebben op de planvoorbereidingskosten, beheerkosten Openbare Ruimte, kapitaalslasten, kostprijsverhogende btw component en sloopkosten. De gerealiseerde inkomsten uit verkoop bestaand vastgoed, overdracht van de werkparken de Strip en Oostkamp en beheer van vastgoedobjecten zijn hier op totaalniveau gesaldeerd in meegenomen. Voorziening OHW: De (verlies)voorziening van € 18.017.705 is conform het BBV als waardecorrectie op de post Bouwgronden in exploitatie gepresenteerd. Op basis van de herziening van de grondexploitatie is in 2014 een dotatie aan de verliesvoorziening voor negatieve exploitatieresultaten nodig van € 17.705. Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 is het saldo op hoofdlijn gelijk gebleven en heeft alleen bijstelling met een jaar rente plaatsgevonden (omslagrente van de grondexploitatie ADT voor de netto contante waardeberekening is 1,34%). Echter deze bijstelling is vrijwel volledig opgevangen binnen de ophoging (afronding) van de verliesvoorziening in het jaarwerk 2013.

- Grond- en hulpstoffen Niet in exploitatie genomen (bouw)gronden (NIEGG) Overige gronden hulpstoffen - Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie (BIE) Boekwaarde 31-12-2013 Mutatie onderhanden werk (saldo baten - lasten) 2014 Dotatie voorziening OHW (2014) - Gereed product en handelsgoederen Totaal Voorraden

8.977.552 8.644.366 350.890 17.7058.977.552

Saldo na voorstel resultaatbestemming: Het saldo 2014 na voorstel resultaatbestemming komt uit op -/- € 17.705,- en is verder toegelicht in hoofdstuk “B Jaarrekening”.


18/68

4. Programmaverantwoording In 2014 is flinke voortgang geboekt met de voorbereiding en uitvoering van werken (met name de ontwikkeling van de EHS) en de verkoop van bestaand vastgoed. Bijzondere vermelding verdient de verkoop van De Strip en Oostkamp aan de familie Van Eck. Met deze private investeerder en ondernemer wordt de komende jaren de nodige werkgelegenheid gecreëerd. Het beeld van 2014 is echter voor een groot deel bepaald door het stopzetten van de inspanningen een commerciële burgerluchthaven te ontwikkelen. In deze programmaverantwoording wordt achtereenvolgens per pijler ingegaan op de belangrijkste ontwikkelingen in 2014. 4.1. Pijler luchthaven Zoals reeds gemeld in het verslag van de directie (H2) zijn vanaf mei 2014 de inspanningen voor de verdere ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven gestopt. De door de provincie Overijssel en gemeente Enschede benoemde commissie van Wijzen heeft onderzocht welke kansen er zijn voor een duurzaam economisch sterker Twente en welke rol de voormalige luchthaven Twente daarbij kan spelen. Het advies van de commissie luidt: ‘Maak van de luchthaven Twente een iconische, internationale ontwikkelen demonstratieen productiezone voor ‘Advanced Materials en Manufacturing’’. Hoe dit cluster concreet wordt ingevuld is mede afhankelijk van de visie van het geformeerde Topteam en Kwaliteitsteam en de initiatieven vanuit de bedrijven. Doel blijft dat de ontwikkelingen in het noordelijk plangebied een substantiële bijdrage leveren aan het aantal nieuwe arbeidsplaatsen voor de regio. In het noordelijk deelgebied bevindt zich reeds Troned (trainingscentrum Oost-Nederland), dat door de Regiobrandweer/Veiligheidsregio Twente verder ontwikkelt wordt tot een veiligheidscampus (Twente Safety Campus). Kenmerkend is de gedachte dat alle aspecten op het gebied van veiligheid bij elkaar gebracht worden. Het resultaat is een kennis-, ontwikkelen trainingscentrum op het gebied van veiligheid dat toonaangevend is in Nederland en waaraan verschillende partners uit de veiligheidsketen bijdragen. Deze Twente Safety Campus past binnen het concept van Technology Base Twente. Verder zijn de huidige vliegende gebruikers in het noordelijk deelgebied gevestigd.


19/68

4.2. Pijler natuur Ecologische hoofdstructuur (EHS) ADT heeft het ontwerpproces van de EHS in samenwerking met diverse organisaties als provincie Overijssel, Landschap Overijssel, Waterschap Regge en Dinkel, Regio Twente en Uitvoeringscommissie Enschede-Noord afgerond. Daarnaast is een klankbordgroep betrokken geweest bij het tot stand komen van het vastgestelde definitief ontwerp. Hierbij is rekening gehouden met het inspiratiedocument om aansprekende cultuurhistorische elementen uit verschillende tijdlagen zichtbaar te maken langs een zogenoemd belevingspad. De openbare aanbestedingsprocedure met voorselectie voor de realisatie van de EHS (aannemersselectie) is afgerond in 2014. De Timmerhuis Groep uit Vriezenveen heeft bij de aanbesteding op 4 november 2014 het beste plan ingediend (prijs versus kwaliteit). De aannemer zet een projectorganisatie op die zelfstandig het werk uitvoert. De Timmerhuis Groep zet contractueel 15% van de arbeidskosten in voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en langdurig werklozen. De werkzaamheden voor de inrichting van de EHS zijn half november 2014 gestart en worden eind 2015 afgerond. Het jaar 2015 staat volledig in het teken van de realisatie en inrichting van de nieuwe EHS met het voornemen om deze EHS eind 2015 over te dragen aan de provincie Overijssel. Het juridisch eigendom van de EHS gronden ligt reeds bij de provincie. Vanaf 2013 heeft Defensie al een groot deel van de EHS onderzocht op de aanwezigheid van munitie. Voor de uitvoering van het munitieonderzoek geldt een “Uitvoeringsprotocol flora en fauna”. Dit betekent dat tijdens de uitvoering rekening gehouden wordt met aanwezige flora- en fauna. Defensie zal in 2015 en 2016 nog bezig zijn met onderzoek in enkele delen van de EHS. Op 12 november 2014 heeft de Staatssecretaris van Economische Zaken ADT Generieke Ontheffing verleend van de Flora- en faunawet voor de gebiedsontwikkeling op het terrein van de voormalige vliegbasis Twenthe. ADT heeft een ‘generieke ontheffing’ Flora- en faunawet aangevraagd. Dat houdt in dat in een zogenoemd Soortmanagementplan staat beschreven hoe vóóraf en actief leefgebieden worden aangelegd op alternatieve locaties. In het kader hiervan realiseerde ADT inmiddels op diverse plaatsen vleermuisbunkers, nieuwe poelen, bosaanplant en nestkasten. In november 2014 startte bovendien de realisatie van 130 hectare EHS waardoor nog meer alternatief leefgebied aangelegd wordt, zodat instandhouding van aanwezige soorten geborgd is. Het is de vierde keer dat dit innovatieve type ontheffing in Nederland is verleend. 4.3. Pijler economie Onder de pijler economie vallen de werkparken Oostkamp, De Strip en Deventerpoort. Het creëren van werkgelegenheid en het stimuleren van hergebruik van bestaande gebouwen en infrastructuur is de doelstelling van ADT voor deze deelgebieden. Zoals reeds gemeld in het verslag van de directie (H2) zijn op 1 juli 2014 zijn circa 50 ha. van de werkparken De Strip, Oostkamp en het overloopgebied Deventerpoort verkocht en geleverd aan een private ondernemer, de familie Van Eck. Hiermee vestigt zich een nieuw bedrijf in Twente. Deze ondernemer wil vooral het bestaand vastgoed en de aanwezige voorzieningen inzetten voor de ontwikkeling van een concept Engineering Playground. De gemeente Enschede is verantwoordelijk voor totstandkoming van de benodigde planologische procedures ten behoeve van de organische ontwikkeling van het gebied. Zodra de besluitvorming over de MER heeft plaatsgevonden en de gegevens uit de MER bekend zijn, wordt het Omgevingsplan Middengebied in procedure gebracht. Een dergelijk plan is een nieuw instrument in het kader van de Crisis- en herstelwet waarmee de Jaarrekening 2014 (versie BDO / DB10-04-2015 – 23 maart ‘15)

20/68

organische ontwikkeling van dit gebied gefaciliteerd kan worden en tegelijkertijd de belangen van de omgeving worden geborgd. De gemeente hecht grote waarde aan transparantie en input van belanghebbenden. Voorafgaand aan het Omgevingsplan wordt daarom een Nota van Uitgangspunten door de gemeenteraad van Enschede vastgesteld. Deze nota bevat de uitgangspunten van het uiteindelijke Omgevingsplan. Vaststelling van het Omgevingsplan door de gemeenteraad van Enschede wordt verwacht in het vierde kwartaal van 2015. Werkgelegenheidsmonitor ADT volgt de ontwikkeling van de werkgelegenheid in het totale projectgebied door middel van een werkgelegenheidsmonitor. Sinds 1 augustus 2012 worden halfjaarlijks door middel van een monitor de aanwezige banen en vestigingen van bedrijven binnen het ADT gebied in beeld gebracht. De ontwikkeling van het aantal banen en bedrijven wordt opgenomen in de voortgangsrapportages van ADT. In 2014 is er voor het grootste deel sprake geweest van tijdelijke bedrijvigheid op het terrein van ADT in verband met vooral tijdelijke verhuur van de bestaande gebouwen. Dit zal met de ontwikkeling van de werkparken steeds meer een structurele vorm krijgen. Toch is ook in deze situatie steeds sprake geweest van een toename van het aantal banen. In augustus 2014 bedroeg dat 207 banen bij 68 bedrijven. Vanaf 2014 is ook de herkomst van bedrijven die zich vestigen op het terrein van ADT meegenomen in de monitor, zodat inzichtelijk is of het verplaatsing binnen of van buiten Twente is of dat een bedrijf nieuw opgericht is. Dit om de centrale economische effecten voor de regio inzichtelijk te maken voor zover deze nieuwe werkgelegenheid betrekking heeft op ADT. Bedrijven en banen op ADT-gebied (NB: januari 2008 andere meetmethode)


21/68

4.4. Pijler wonen Van de vier deelgebieden die vallen onder de pijler wonen, hebben er drie een onherroepelijk bestemmingsplan. Voor de vierde – Prins Bernhardpark – wordt het bestemmingsplan in 2015 vastgesteld. De doelstelling is; een bijdrage leveren aan de sociaal economische structuurversterking van Enschede en Twente door unieke woonmilieus te creëren voor de bovenkant van de markt en daarmee de verhouding tussen de goedkope woningvoorraad en de duurdere woningvoorraad te verbeteren. Hierdoor wordt Enschede aantrekkelijker als woonstad. Inmiddels zijn de Overmaat en enkele objecten uit het bestaand vast van de Zuidkamp / ’t Vaneker verkocht. Voor Fokkerweg en ‘t Vaneker zijn meerdere kavels onder optie en zijn enkele (gemeentelijke) kavels verkocht. ‘t Vaneker ’t Vaneker heeft een woonmilieu dat bijzonder is in Twente door de aanwezigheid van karakteristiek, bestaand vastgoed en door het bijzondere landschap met houtwallen, open veldjes en bossages. De nieuwe woningen zijn bedoeld voor midden en hoge inkomens. Het project draagt bij aan een evenwichtige Enschedese woningvoorraad en is, gezien de geringe afstanden, tevens aantrekkelijk voor mensen uit met name Hengelo en Oldenzaal. Het motto dat met de marketingcampagne in 2013 is gelanceerd is: “Precies wat je wilt!”. De Schil en Zuidkamp worden ontwikkeld als één project, ’t Vaneker. Om de samenwerking voor de ontwikkeling van ’t Vaneker tussen de gemeente Enschede (eigenaar van De Schil) en ADT (eigenaar van het Zuidkamp) structureel vorm te geven, is in 2013 een samenwerkingsovereenkomst ’t Vaneker vastgesteld waarin verantwoordelijkheden en werkafspraken zijn opgenomen. Het bestemmingsplan voor ’t Vaneker is in 2014 onherroepelijk geworden. De verkoop van bestaande panden en uitgifte van (gemeentelijke) kavels heeft in 2014 een goede start gemaakt die in 2015 structureel doorgezet kan worden. Een van de stimuleringsmaatregel voor het ontwerpen van een duurzame woning is het duurzaamheidsadvies. Kopers van een kavel in ’t Vaneker krijgen de mogelijkheid om een duurzaamheidsadvies te laten opstellen. Daarnaast is het ontwerp voor het nieuwe Sprakelplein door omwonenden positief ontvangen. De aanleg is gepland vanaf 1 april 2015. Inmiddels is in 2014 een viertal panden verkocht en worden serieuze verkoopgesprekken gevoerd over andere bestaande objecten op de Zuidkamp. Ook zijn enkele kavels van ADT onder optie. Overmaat en Fokkerweg Het bestemmingsplan voor de deelgebieden Overmaat en Fokkerweg is in 2014 onherroepelijk geworden. De verkoop van de Overmaat 11 is daarna in 2014 bekrachtigd door de notariële levering en overdracht. Voor de Fokkerweg is gestart met de kavelverkoop en hebben voorbereidingen voor het bouwrijp maken plaatsgevonden. De start van de kaveluitgifte heeft geleid tot warme belangstelling als gevolg waarvan eind 2014 circa 60% van de gronden is belegd met reserveringen en begin 2015 de eerste kavel is verkocht. In maart 2015 start naar verwachting de bouw van de eerste woning. Prins Bernhardpark De definitiefase voor het Prins Bernhardpark is in 2013 afgesloten, waarna de planuitwerking verder is opgepakt. In overleg met marktpartijen is inhoud gegeven aan de stedenbouwkundige uitwerking wat in 2013 geresulteerd heeft in het beeldkwaliteitsplan en het landschapsplan. Deze documenten hebben als input gediend voor het bestemmingsplan dat in 2015 ter visie zal worden gelegd. Jaarrekening 2014 (versie BDO / DB10-04-2015 – 23 maart ‘15)

22/68

4.5. Algemene deelprojecten De volgende deelprojecten zijn noodzakelijk voor het bereiken van de doelen en resultaten van de hiervoor genoemde pijlers. Infrastructuur In 2013 is de realisatie van de hoofdontsluitingsweg inclusief aansluiting op de provinciale weg N737 opgenomen in het ontwerp-bestemmingsplan voor het luchthavengebied. Het vooroverleg voor dit bestemmingsplan is gestart. Realisatie zou plaatsvinden in overleg met en afstemming met de luchthavenexploitant en de provincie als wegbeheerder en was gepland in 2015. Met het stopzetten van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven, is ook de ontwikkeling van de hoofdinfrastructuur stopgezet. Dat heeft invloed op de invulling van de verschillende infrastructurele projecten. Hoe de definitieve uitwerking van de scenario’s van invloed zal zijn op deze deelprojecten, zal in een later stadium blijken. Een goede bereikbaarheid en ontsluiting van de verschillende deelgebieden is echter ook in de nieuwe situatie van groot belang. De commissie Wientjes benadrukt in haar rapport de unieke ligging van Twente als aansluitingspoort richting Duitsland en verder en het belang van een goede infrastructurele invulling en bereikbaarheid. Sanering In het 4e kwartaal is gestart met de uitvoering van de werkzaamheden voor de inrichting van de EHS. Voor de uitvoering is met betrekking tot de bodemkwaliteit de Bodembeheernota en bodemkwaliteitskaart uitgangspunt. Bij de uitvoering van de inrichtingswerkzaamheden wordt hier dan ook rekening mee gehouden. Voorts zijn voorbereidingen getroffen om de in de EHS noodzakelijk uit te voeren bodemsaneringen ten uitvoer te brengen en af te ronden in 2015. Over de uitvoering van de bodemsaneringen op Noord worden op een nader tijdstip afspraken gemaakt in het kader van de ontwikkeling van het Noordelijk plangebied. Met betrekking tot de detectie, ruiming en benadering van munitie (NGE – Niet Gesprongen Explosieven) zijn met Defensie afspraken gemaakt opdat uiterlijk 1 januari 2018 Defensie hun verplichting uit de Koopovereenkomst heeft afgerond. Communicatie en marketing Strategie ADT werkt volgens een communicatieplan dat door het bestuur is vastgesteld. Dit betreft de omgevingscommunicatie van de totale gebiedsontwikkeling en kent specifieke aandacht voor de communicatie rondom de ontwikkeling van de luchthaven. De omgevingscommunicatie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. heeft een aantal belangrijke uitgangspunten; o

Van buiten naar binnen

o

Eén-op-weinig

o

Tijdige en duidelijke informatie voorziening

ADT positioneert de woongebieden ’t Vaneker, Prins Bernhardpark en Fokkerweg separaat in de markt. Elk woongebied heeft een eigen profilering en marketingaanpak.


23/68

Informatie voorziening De nieuwsflits wordt ingezet naar aanleiding van actualiteit en als relatiemiddel om circa 2.000 geïnteresseerden te informeren over de ontwikkelingen in het plangebied. De nieuwsflitsen staan ook op de www.adttwente.nl. Ook zijn er informatiebijeenkomsten voor diverse groepen, zoals omwonenden, belangenorganisaties en huurders, geweest over de gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. Via de website www.adttwente.nl deelt ADT actueel nieuws en specifieke informatie over de gebiedsontwikkeling, waaronder informatie over de verkoop van kavels en panden dan wel de verhuurmogelijkheden van bestaand vastgoed. Cultuurhistorie ADT versterkt de kwaliteit bij de gebiedsontwikkeling door de wijze waarop ze omgaat met de cultuurhistorie, met de cultuurhistorische elementen en groepen die de cultuurhistorie koesteren of delen. Bij de herinrichting van de verschillende deelgebieden, op basis van de waardekaarten in het Ontwikkelingsplan, blijkt dat in het veld veel verschillende spelers zijn die waarde hechten aan het erfgoed. Soms uit persoonlijke overwegingen, soms met economische motieven. ADT wil ruimte geven aan alle partijen om het gebied zich eigen te maken. De cultuurhistorie moet integraal, deelgebiedoverstijgend, benaderd en als het ware opgetild worden uit de ontwikkelingen. Alleen op die manier kan het onderwerp gethematiseerd worden en wordt het gebied ‘van iedereen’. De cultuurhistorische kwaliteiten worden in het bestemmingsplan en omgevingsplan vastgelegd en geborgd. Ook in 2014 heeft ADT de cultuurhistorie zichtbaar en beleefbaar gemaakt door onder andere buzztoers te organiseren over het terrein, haalbaarheidsonderzoeken uit te voeren en een cultuurhistorisch belevingspad te ontwerpen in de EHS (initiatief van de gemeente Enschede). In 2015, het jaar van de Ruimte, wordt door Afdh uitgeverij een kroniek van Jan Schukkink uitgeven over de cultuurhistorie in de driehoek Enschede-Hengelo-Oldenzaal, waarbinnen de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente valt. Ook wordt in 2015 het cultuurhistorisch belevingspad in de EHS aangelegd.


24/68

5. Paragrafen 5.1. Algemeen Artikel 26 BBV schrijft voor dat in het jaarverslag dezelfde paragrafen opgenomen moeten worden als die in de begroting opgenomen zijn. Voor ADT zijn achtereenvolgens de volgende paragrafen van toepassing: -

Risico’s en weerstandsvermogen

-

Financiering

-

Bedrijfsvoering

-

Verbonden partijen

-

Grondbeleid

5.2. Paragraaf weerstandsvermogen Het BBV schrijft als wettelijke verplichting voor, dat er bewust wordt omgegaan met risico’s. Begroting en rekening moeten een weerstandsparagraaf bezitten, met daarin een overzicht van de aard en omvang van de risico’s die de gemeenschappelijke regeling loopt. Op basis hiervan dient er een kwantitatief inzicht te zijn in de weerstandscapaciteit waarmee deze risico’s kunnen worden opgevangen en dient de gemeenschappelijke regeling een risicobeleid te formuleren. Genoemde elementen komen in deze paragraaf aan de orde. Risico-analyse Grondexploitatie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. In het eerste kwartaal van 2015 is de grondexploitatie herzien, waarbij bestuurlijke vaststelling heeft plaatsgevonden op 10 april 2015. Bij de grondexploitatie 2015 is een integrale risicosimulatie uitgevoerd, waaruit blijkt dat de 90% zekerheidswaarde op -/- € 24,5 miljoen op NCW 1-1-2015 ligt. Ten opzichte van de basis grondexploitatie (-/- € 18,0 NCW) geeft dit een verschil van -/- € 6,5 miljoen. Dit betekent dat er een risicoreserve nodig is van € 6,5 miljoen op NCW 01-01-2015 om het resultaat van de grondexploitatie met 90% zekerheid te kunnen halen. Binnen de risicoanalyse is het risico op stopzetting van de inspanningen om een commerciële burgerluchthaven te ontwikkelen, komen te vervallen. Op dit moment kan geen risicoanalyse gevormd worden voor het noordelijk plangebied, omdat nog niet bekend is hoe de ontwikkeling vorm zal krijgen en welke risico’s hiervoor gekwantificeerd kunnen worden. Naar verwachting zal dit voor de zomer van 2015 bekend zijn. In de grondexploitatie 2014 – situatie vóór gebeurtenissen na balansdatum – was de benodigde risicoreservering € 9,8 miljoen, wat betekent dat het risicoprofiel gedaald is. Dit komt door het stoppen van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven, waardoor voor dit deel van de gebiedsontwikkeling geen risicoanalyse is uitgevoerd. Ten opzichte van 2014 heeft een herijking van de belangrijkste risico’s plaats gevonden. Een aantal risico’s is toegevoegd en een aantal is weggevallen. Zo is o.a. de totale risicoanalyse welke betrekking had op de commerciële burgerluchthaven weggevallen. Daarnaast is het risico toegevoegd dat er door een fiscale wetswijziging de btw op de aanleg van de EHS niet geheel teruggevorderd zou kunnen worden op het moment dat de aannemer later klaar is dan 1 januari 2016. Ook is het faseringsrisico op de verkoop van de kavels in de woonparken licht toegenomen.


25/68

Het weerstandsvermogen van ADT wordt feitelijk gevormd door de garanties die de deelnemende partijen aan de gemeenschappelijke regeling hebben afgegeven. ADT brengt het exploitatietekort geheel in rekening bij de deelnemers. De belangrijkste risico’s binnen de integrale gebiedsontwikkeling zijn: a) daling van de grondprijzen b) wijziging kostenindex en opbrengstenindex c) vertraging kavelverkoop in ’t Vaneker - Zuidkamp NB. De risicoreservering dient binnen de begrotingen van de deelnemers (ieder voor 50%) opgenomen te worden. ADT acht het verstandig de risicoreservering van € 9,8 mln. binnen de begroting van de deelnemers in stand te houden in verband met de onzekerheden binnen het Noordelijk plangebied. Aanvullend stellen de deelnemers in de gemeenschappelijke regeling zich borg voor het geprognosticeerde resultaat (NCW) uit de grondexploitatie 2015. Vaststelling van de grondexploitatie 2015 heeft op 10 april 2015 binnen het dagelijks bestuur plaatsgevonden. Het algemeen bestuur zal de grondexploitatie op 15 juni 2015 vaststellen. Risicobeheersing: Binnen de risicoanalyse van de Grondexploitatie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. zijn voor de benoemde risico’s ook de belangrijkste beheersmaatregelen benoemd, met het doel de betreffende risico’s te verminderen dan wel te vermijden. Binnen ADT wordt hier actief op gestuurd. 5.3. Financiering De doelstellingen van het treasurybeleid zijn vastgelegd in het treasurystatuut. Op 19 december 2014 heeft het dagelijks bestuur het aangepaste treasurystatuut vastgesteld. Aanpassing van het treasurystatuut uit 2010 was noodzakelijk vanwege gewijzigde regelgeving rondom de invoering van het verplichte schatkistbankieren en de aanscherping van regelgeving rondom derivaten (beleidskader derivaten voor decentrale overheden). Voor Area Development Twente is bij de oprichting in december 2010 een treasurycomité ingesteld onder voorzitterschap van de controller van de gemeenschappelijke regeling. Andere deelnemers van dit comité zijn de treasurer van de gemeente Enschede en provincie Overijssel. De treasurer van de gemeente Enschede heeft ook in 2014 de feitelijke contacten met de markt onderhouden en het aantrekken van de leningen verzorgd. Kasgeldlimiet Overeenkomstig artikel 3 van het treasurystatuut worden de limieten voor geldleningen vastgelegd in de begroting. Naar aanleiding van het stopzetten van de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven was de aard en richting van de gebiedsontwikkeling voor het noordelijk gebied halverwege 2014 onzeker. De eventuele herziening van de grondexploitatie voor het noordelijk gebied en de hierbij behorende liquiditeitsprognoses vindt plaats medio 2015. Daarom heeft ADT haar toezichthouder (ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) verzocht de kasgeldlimiet een tweetal kwartalen te mogen overschrijden en nog geen langlopende financieringen af te sluiten. De toezichthouder heeft hierop een schriftelijk ontheffing verleent voor het 4e kwartaal van 2014 en 1e kwartaal van 2015.


26/68

Met betrekking tot de kasgeldlimiet heeft ADT - conform de wet FIDO - rechtmatig gehandeld in 2014, door binnen de gestelde grenzen van de kasgeldlimiet (dan wel ontheffing) te blijven. Liquiditeitsplanning Binnen ADT is een liquiditeitsplanning opgesteld op basis van de per jaarschijf geraamde uitgaven aan plan- en uitvoeringskosten (kasstromenoverzicht). Daarbij zijn financiële gevolgen van de bestuurlijke overeenkomsten, het Ontwikkelingsplan 2012 en de meerjarenbegroting (en onderhavige grondexploitatie) verwerkt. In onderstaande figuur zijn de jaarlijkse kasstromen op prijspeil 2015 weergeven en het plansaldo of boekwaardeontwikkeling op nominale basis (inclusief index). Het saldoverloop (blauwe lijn) geeft de toekomstige financieringsbehoefte aan. Het saldoverloop van de grondexploitaties per 01-01-2014 (rode lijn) is voor het vergelijk ook weergegeven in onderstaand schema.

Het zwaartepunt van de financieringsbehoefte ligt in de jaren 2015 tot en met 2022, waarbij de maximale financieringsbehoefte circa € 38 miljoen bedraagt. Dit maximum doet zich voor in 2017. Vervolgens geeft de kasstroom een constante en beperkte stijging te zien naar het eindjaar 2029. Over deze periode zijn de inkomsten gemiddeld per jaar circa € 1,7 miljoen hoger dan de uitgaven. Financieringsbehoefte 2014 In 2014 heeft ADT gebruik gemaakt van een doorlopend kortlopende kasgeldlening variërend tussen € 1.000.000 en € 2.250.000. Het rentepercentage voor deze kortlopende lening lag wisselend tussen de 0,05% en 0,40%. In verband met de verplichtingen uit de Wet FIDO om binnen de kasgeldlimiet te blijven en de gewenste spreiding van looptijden in de leningenportefeuille t.b.v. de renterisiconorm, is ADT op 28 juni 2013 overgegaan tot een samengestelde leningenportefeuille.


27/68

Binnen deze leningenportefeuille van in totaal € 25.000.000 is gekozen voor relatief korte looptijden, waarbij de eerste tranche €.10.000.000 betrof tegen 0,64% met een looptijd van één jaar en twee dagen (vervaldatum 30 juni 2014). Deze lening is in juni 2014 langlopend geherfinancierd met wederom een looptijd van ruim één jaar tegen 0,35%. De tweede tranche bedraagt nogmaals €.10.000.000 tegen 0,88% met een looptijd van 24 maanden (vervaldatum 28 juni 2015). De derde en laatste tranche betreft € 5.000.000 tegen 1,13% met een looptijd van 36 maanden (vervaldatum 28 juni 2016). 5.4. Bedrijfsvoering Planning & Control De planning en control cyclus van ADT is naar aanleiding van de wijziging van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) aangepast en bestaat nu uit onderstaande (deel)producten / instrumenten: Instrument/document

aan

datum

betreft

vóór 15 april

jaar T+1

- aanleveren concept begroting *

Raad & Staten

- vaststellen meerjarenbegroting

AB

vóór 15 juli

jaar T+1

DB

apr / juli / okt

jaar T

vóór 15 april

jaar T-1

- kwartaalrapportages (maraps) - aanleveren voorlopige jaarrekening *

Raad & Staten

- aanleveren jaarverslag/jaarrekening

DB

vóór 1 mei

jaar T-1

- vaststellen jaarverslag/jaarrekening

AB

vóór 1 juli

jaar T-1

.

* Conform de gewijzigde wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) van 8 juli 2014 zendt het Dagelijks Bestuur vóór 15 april van het jaar voorafgaande aan het jaar waarvoor de begroting dient, de algemene financiële en beleidsmatige kaders – via B&W en GS – aan de Gemeenteraad respectievelijk aan Provinciale Staten. Daarnaast zendt het Dagelijks Bestuur tevens jaarlijks vóór 15 april de voorlopige jaarrekening – via B&W en GS – aan de Gemeenteraad respectievelijk aan Provinciale Staten. Administratieve organisatie en interne controle De afgelopen jaren zijn de belangrijkste financieel administratieve processen kritisch tegen het licht gehouden en waar nodig opnieuw ingericht en vastgelegd. Hierbij is o.a. rekening gehouden met het in 2012 vastgestelde besluit tot ondermandatering. Een en ander heeft geresulteerd in een grote set vastgestelde, procedures en werkbeschrijvingen. Zo zijn in 2013 en 2014 de AO-procedures rondom de debiteuren- en crediteurenadministratie opnieuw vastgelegd en vastgesteld. Het incassotraject rondom openstaande vorderingen is aangetrokken. Deze lijn wordt in de jaren 2015 en 2016 voorgezet. Op 1 februari 2013 is het auditplan vastgesteld door het Dagelijks Bestuur van ADT. Het auditplan is opgesteld om de interne organisatie van de rechtmatigheid te borgen. Binnen dit auditplan is het normenkader opgenomen, wat mede bepalend is voor de aandachtspunten binnen de uit te voeren interne controles (auditobjecten). Het normenkader is hierbij geen statisch geheel, maar wordt per auditobject nader geconcretiseerd. In samenspraak met o.a. de accountant en het team Advies van het Financieel Diensten Centrum van de gemeente Enschede is ook in 2014 gewerkt aan de uitvoering van de interne controles. De resultaten en bevindingen van deze interne controles worden tijdens het traject van de jaarrekeningcontrole wederom kortgesloten met de accountant. Jaarrekening 2014 (versie BDO / DB10-04-2015 – 23 maart ‘15)

28/68

Informatisering en Automatisering ADT maakt gebruik van een automatiseringsomgeving in eigen beheer. ADT heeft het digitale archiveringssysteem grotendeels ingericht volgens de richtlijnen en het systeem van de gemeente Enschede. De toegankelijkheid van het digitale archief is gewaarborgd door het inrichten van een herkenbare mappenstructuur. De uitwerking van de vastgestelde Archiefverordening, het Besluit informatiebeheer, is in 2013 door het dagelijks bestuur vastgesteld. Hierin is de bewaarplaats en de beheereenheid opgenomen. Verdere overdracht van het digitale archief van ADT blijft ook in 2015 en 2016 een continu proces waarin ADT verantwoordelijk is voor een correcte aanlevering zodat de gemeente Enschede zorg kan dragen voor een juiste archivering. Afstemming over archiefzorg en –beheer vindt periodiek plaats met de provinciaal archiefinspecteur – tevens provinciearchivaris – en de verantwoordelijke eenheid bij de gemeente Enschede. Deze afstemming is adviserend van karakter, er wordt geen archiefwettelijk toezicht uitgeoefend door de provinciearchivaris. In 2014 heeft een inventarisatie van het archief plaatsgevonden. De archiefbewaarplaats zal zijn het stadskantoor te Enschede of, als de digitale ontwikkelingen het toelaten, het Edepot. P&O beleid De gemeenschappelijke regeling ADT heeft in 2014 geen personeel in dienst gehad, maar heeft gebruik gemaakt van detachering en externe inhuur op projectbasis. De gedetacheerde projectmedewerkers zijn werkzaam voor de gemeente Enschede of de provincie Overijssel. Voor Area Development Twente is geen apart P&O beleid geformuleerd dan wel vastgesteld. Juridische zaken Sinds de start van ADT in 2010 zijn 30 formele procedures doorlopen, die overwegend op het terrein van de Wet openbaarheid van bestuur lagen. In een aantal gevallen (5) heeft ADT aanvragen direct gehonoreerd. In 3 gevallen is ADT daartoe overgegaan na uitspraak van de rechter. In alle overige gevallen (22) zijn besluiten in stand gebleven. In 2014 waren tien procedures tot openbaarmaking van documenten in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur in behandeling: zeven nieuwe verzoeken en drie lopende bezwaar- en beroepzaken uit 2013. De aanvragen hadden vooral betrekking op de gunning van de exploitatie van de luchthaven en de daarmee verband houdende contractstukken. In één geval werd de aanvraag na overleg met de aanvrager ingetrokken en in één geval werd het gevraagde document na ontvangst van een bezwaarschrift door ADT verstrekt. De overige vijf nieuwe verzoeken werden geweigerd. In 4 gevallen is tegen die weigering bezwaar en/of beroep ingesteld. In 2014 werden op één na alle lopende zaken afgehandeld. De Rechtbank Overijssel deed in zes beroepzaken uitspraak. In vier kwesties bleven de besluiten van ADT tot weigering in stand en in twee gevallen moest ADT de gevraagde informatie alsnog verstrekken. De gemeenschappelijke regeling was in 2014 verder als aanvrager-belanghebbende betrokken bij het beroep van twee belanghebbenden tegen de verruimde omgevingsvergunning van Hangar 11. Deze beroepen werden in december door de rechtbank ongegrond verklaard. Jaarrekening 2014 (versie BDO / DB10-04-2015 – 23 maart ‘15)

29/68

Rechtmatigheid Op grond van het Besluit Accountantscontrole Decentrale Overheden moeten ook gemeenschappelijke regelingen verantwoording afleggen over het rechtmatig handelen. De accountant doet hierover tevens een uitspraak in de controleverklaring. Voor de toetsing van rechtmatigheid is voor 2014 het volgende normen- en toetsingskader gehanteerd: - verordening 212 gemeentewet / 216 provinciewet (verordening financieel beleid en beheer) - verordening 213 gemeentewet / 217 provinciewet (controleverordening) - treasurystatuut - directiestatuut - mandaatbesluit - reglement van orde - bankreglement - gemeenschappelijke regeling Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. - Wet Fido - inkoop- en aanbestedingsbeleid ADT - wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) - besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) Conform artikel 14 uit de verordening 212 gemeentewet / 216 provinciewet (verordening financieel beleid en beheer) draagt het dagelijks bestuur zorg voor systematische interne controle van de getrouwheid (de juistheid, volledigheid en getrouwheid) van de (bestuurlijk) informatievoorziening en van de rechtmatigheid van de beheerhandelingen en legt deze vast in intern controleprogramma’s. Aan de eis tot vastlegging in interne controleprogramma’s is in 2014 voldaan. Het op 1 februari 2013 - door het dagelijks bestuur – vastgestelde auditplan is in de loop van 2014 geactualiseerd (nadere concretisering en actualisatie planningen) en biedt op deze wijze houvast voor de uitvoering van de interne controles in de aankomende jaren. 5.5. Verbonden partijen ADT heeft geen verbonden partijen, maar is zelf wel een verbonden partij van de gemeente Enschede en de provincie Overijssel.


30/68

5.6. Grondbeleid In de verordening op het financiële beleid en beheer is aangegeven dat het Dagelijks Bestuur jaarlijks, als onderdeel van de grondexploitatie, een grondverwervingsplan aanbiedt ter behandeling en vaststelling door het Algemeen Bestuur. In dit plan wordt aandacht besteed aan: a) het (meerjarig) beleid van de GR t.a.v. de verwerving en vervreemding van gronden (o.a. voorwaarden en grondprijs); b) de stand van zaken met betrekking tot de voorraadverwerving en uitgifte van gronden; c) de stand van zaken met betrekking tot de uitgifte van gronden in erfpacht en de bijstelling van de erfpachtvergoedingen. Per te ontwikkelen deelproject, vooruitlopend op de uitgifte van de gronden, wordt een grondprijsbrief opgesteld ten behoeve van de uitgifteprijzen. Jaarlijks, als onderdeel van de grondexploitatie, wordt de stand van zaken met betrekking tot de verwerving van gronden en uitgifte van gronden toegelicht. Het vigerende grondverwervings- en uitgifteplan is op 9 mei 2014 door het Algemeen Bestuur van ADT vastgesteld.

Enschede, 23 maart 2015

L.J. van der Ree Directeur ADT


31/68

B

JAARREKENING

6. Jaarrekening Area Development Twente 2014 Hierna wordt via de balans met toelichting en het overzicht van baten en lasten met toelichting de financiële verantwoording afgelegd over het in het begrotingsjaar 2014 gerealiseerde beleid.


32/68

6.1. Balans per 31 december 2014 (na voorstel resultaatbestemming) De balans per 31 december 2014 ziet er – na voorstel resultaatbestemming - als volgt uit: Activa

31-12-2014

31-12-2013

(na vo o rstel resultaatbestemming)

(euro) Vaste Activa - overige uitzettingen rentetypische looptijd > 1 jaar

18.017.705

18.000.000

18.017.705

18.000.000

8.977.552 -

8.644.366 -

8.977.552

8.644.366

- vorderingen op openbare lichamen - overige vorderingen - uitzettingen 's Rijks schatkist

482.605 118.386 250.200

372.250 258.017 -

Totaal Uitzettingen met rentetypische looptijd < 1 jaar

851.191

630.267

- liquide middelen

1.233.439

1.479

Totaal Liquide middelen

1.233.439

1.479

29.079.887

27.276.113

Totaal Financiële vaste activa Vlottende activa - gronden hulpstoffen - onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie (BIE) - gereed product en handelsgoederen Totaal Voorraden

totaal activa Passiva

31-12-2014

31-12-2013

(na vo o rstel resultaatbestemming)

(euro) Vaste passiva - algemene reserve - bestemmingsreserves - resultaat na bestemming

-

-

Totaal eigen vermogen

-

-

- onderhandse leningen van binnenlandse banken en overige financiële instellingen - waarborgsommen

5.000.000 6.225

15.000.000 8.051

Totaal vaste schulden met rentetypische looptijd > 1 jaar

5.006.225

15.008.051

22.250.000 1.823.662

10.000.000 333.454 1.934.608

24.073.662

12.268.061

Vlottende passiva - kasgeldleningen - banksaldi - overige schulden Totaal netto-vlottende schulden met rentetypische looptijd < 1 jaar - overige vooruitontvangen bedragen Totaal overlopende passiva totaal passiva - gewaarborgde geldleningen - garantstellingen Balans saldo


29.079.887 -

27.276.113 20.000.000 -

33/68

6.2. Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014 Onderstaand wordt het totaal van de bestaande lasten en baten (inclusief mutatie Onderhanden werk en dotatie verliesvoorziening) en de mutaties in de reserves weergegeven over het begrotingsjaar 2014. Overzicht baten en lasten 2014 (incl. mutaties voorzieningen)

jaarschijf

oorspronkelijke begroting 2014

begroting (na wijziging) 2014

Werkelijk 2014


821.673

1.247.147

139.145

Sloopkosten

1.597.180

1.397.994

190.960


1.654.896

915.766

40.397


5.082.621

549.723

160.493

159.513

185.796

1.664


3.744.490

5.411.570

4.349.824


1.958.963

1.965.793

1.433.893

Rentekosten

1.982.222

388.881

199.127

0

0

231.042

17.001.558

12.062.670

6.746.546

2.646.497

300.000

300.000

Economie en leisure

0

1.506.945

1.292.614

Zorg / resort / overige voorzieningen

0

602.778

517.046

2.034.812

3.327.945

3.229.543


0

0

0


0

0

8.000

1.092.230

1.021.787

1.048.105

Rente-opbrengsten

0

0

348

Algemene dekkingsmiddelen

0

0

0

5.773.540

6.759.455

6.395.656

-11.228.018

-5.303.215

-350.890

Mutatie (toename) Onderhanden werk

0

0

350.890

Dotatie / vorming verliesvoorziening

0

0

-17.705

-11.228.018

-5.303.215

-17.705

Toevoeging (algemene) reserve

0

0

0

Onttrekking (algemene) reserve

0

0

0

-11.228.018

-5.303.215

-17.705

Fondsen en verrekeningen

Niet verrekenbare BTW Totaal lasten BATEN: Woningbouw

Bestaand vastgoed

Inkomsten Beheer

Totaal baten Saldo baten en lasten

Gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten

Gerealiseerd resultaat


34/68

Het saldo van baten en lasten (-/- € 350.890) is als mutatie onderhanden werk toegevoegd aan de post “onderhanden werk – waaronder bouwgronden in exploitatie”, dat op de balans is opgenomen. In 2014 is de (verlies)voorziening Onderhanden Werk opgehoogd met € 17.705 tot het geprognosticeerde tekort van de grondexploitatie 2015 van € 18.017.705 (NCW 01-012015).


35/68

6.3. Toelichting 6.3.1. Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Inleiding: De begroting en jaarrekening 2014 zijn opgesteld met in achtneming van het “Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV)”. Dit besluit is ook van toepassing op de gemeenschappelijke regeling “Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o.”. Aanvullend worden de wettelijke bepalingen van Titel 9 boek 2 BW toegepast. De jaarrekening is opgemaakt door de directie van ADT op 23 maart 2015. Algemene grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Alle vermelde bedragen zijn nominaal, tenzij anders vermeld. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Het saldo van baten en lasten wordt jaarlijks toegevoegd c.q. afgeboekt van de voorraden gronden in exploitatie. Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien en voor zover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd aangemerkt kunnen worden. Zolang daarvan geen sprake is, worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingskosten in mindering gebracht. Conform het BBV hanteert ADT het voorzichtigheidsbeginsel. Realisatie van winst wordt uitgesteld tot daarover voldoende zekerheid bestaat. Ter bestrijding van eventuele (verwachte) tekorten in grondexploitaties, wordt een (verlies)voorziening getroffen. Deze (verlies)voorziening wordt geboekt binnen de exploitatie, waarna deze bij resultaatbestemming in het rekening courant met de deelnemers geboekt wordt. Schattingen Bij het opstellen van de jaarrekening heeft de directie, overeenkomstig algemeen geldende grondslagen , bepaalde schattingen en veronderstellingen gedaan die mede bepalend zijn voor de opgenomen bedragen. De feitelijke resultaten kunnen van deze schattingen afwijken. Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen Voor de uitvoering van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen in (semi)publieke sector heeft ADT zich gehouden aan de Beleidsregel toepassing WNT.

de

ADT heeft de Beleidsregels toepassing WNT als normenkader bij het opmaken van deze jaarrekening gehanteerd.


36/68

Balans Vaste activa -

Financiële vaste activa

De financiële vaste activa worden tegen nominale waarde opgenomen. Vlottende activa -

Voorraden

De als onderhanden werken opgenomen bouwgronden in exploitatie (BIE) zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingprijs, dan wel de lagere marktwaarde. De vervaardigingprijs omvat de kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend (zoals grondaankopen en kosten van bouwen woonrijp maken), evenals de rentekosten en de administratie- en beheerskosten. Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien en voor zover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd aangemerkt kunnen worden. Zolang daarvan geen sprake is, worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingkosten in mindering gebracht. De verliesvoorziening OHW wordt als een waardecorrectie gepresenteerd op de post Bouwgrond in exploitatie. De verliesvoorziening OHW wordt bepaald op basis van Netto Contante Waarde. -

Vorderingen en overlopende passiva

De vorderingen worden gewaardeerd voorzieningen wegens oninbaarheid. -

tegen

nominale

waarde

onder

aftrek

van

Liquide middelen en overlopende posten

Deze activa worden tegen nominale waarde opgenomen. Vaste passiva -

Vaste schulden

Vaste schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde en verminderd met gedane aflossingen. De vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer. Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde.


37/68

6.3.2. Toelichting op de balans per 31 december 2014 (na voorstel resultaatbestemming) ACTIVA Vaste activa Financiële vaste activa De overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of langer hebben betrekking op de vorderingen op de deelnemers in de GR (gemeente Enschede en provincie Overijssel), ter afdekking van de borgstelling van het geprognosticeerde resultaat (NCW) uit de vastgestelde grondexploitatie van ADT. De door het dagelijks bestuur op 10 april 2015 vastgestelde grondexploitatie 2015 presenteert een geprognosticeerd tekort van €.18.017.705 (NCW 01-01-2015). Balans 31-12-2014 (na voorstel resultaat bestemming)

* Gemeente Enschede (50% Voorziening OHW)

9.008.853

* Provincie Overijssel (50% Voorziening OHW)

9.008.853

- Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd > jaar

18.017.705

Vlottende activa Voorraden / Onderhanden werk De post “onderhanden werk – waaronder bouwgronden in exploitatie” is per 31 december 2014 als volgt samengesteld: -

Geactiveerde uitgaven

€ 72,8 miljoen

-

In mindering gebrachte inkomsten

€ 45,8 miljoen

-

In mindering gebrachte voorziening

€ 18,0 miljoen

-

Stand per 31-12-2014

€

9,0 miljoen

De voorziening is bepaald op basis van een raming van toekomstige inkomsten en uitgaven van ADT over de komende 15 jaar middels een daartoe opgezette grondexploitatie (Grex). Volgens de laatste Grex resteren nog de volgende inkomsten en uitgaven (zonder rekening te houden met het effect van indexatie): -

Opbrengsten uit verkopen bouwrijpe kavels en bestaand bezit

€ 52,9 miljoen

-

Opbrengsten uit tijdelijk beheer

€

8,0 miljoen

-

Opbrengsten uit toekomstige ontwikkeling Noordelijk deelgebied

€

1,5 miljoen

-

Fonds bovenwijks

€

2,4 miljoen

-

Totaal toekomstig geraamde opbrengsten

€ 64,8 miljoen

-

Verwervingen

€

2,8 miljoen

-

Sloop- en saneringskosten

€

9,5 miljoen

-

Aanleg hoofdinfra en bouw- c.q. woonrijp maken

€ 16,3 miljoen

-

Plan- en beheerkosten

€ 21,5 miljoen

-

Overige kosten

€

-

Rentekosten

€ 18,2 miljoen

-

Totaal toekomstig geraamde uitgaven

€ 70,8 miljoen


2,5 miljoen

38/68

De opbrengsten en uitgaven zijn geïndexeerd en gekapitaliseerd waarvan de belangrijkste parameters zijn weergegeven in paragraaf “6.4 Risicoparagraaf” van deze jaarrekening. Ten behoeve van een raming van de toekomstige opbrengsten uit bestaand bezit hebben zowel in 2011 als in 2013 en 2014 taxaties door een makelaar plaatsgevonden van enkele panden uit het bestaand bezit. De taxaties zijn onder meer gebaseerd op de huidige huursommen welke vervolgens gekapitaliseerd zijn. Niet alle panden binnen het plangebied zijn 100% verhuurd. Voor de geraamde opbrengsten uit vrije kavels is aansluiting gezocht met prijsstellingen zo als deze nu worden gehanteerd in het gemeentelijk kavelbeleid van gemeente Enschede. De uitgaven zijn geraamd op basis van inschattingen en calculaties waarbij de directie van ADT zich op verschillende vlakken heeft laten bijstaan door (externe) deskundigen. Per 31 december 2014 bedraagt het geprognosticeerd tekort van de Grex € 18,0 miljoen (31-12-2013: € 11,4 miljoen, waarbij dit verwachte tekort binnen het jaarwerk 2013 is opgehoogd tot € 18,0 mln. naar aanleiding van de gebeurtenissen na balansdatum). Daartoe is een voorziening gevormd ten laste van het resultaat van ADT. De mutatie van de voorziening is als last verantwoord in het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014 en bedraagt over 2014 € 17.705. Voor nadere detaillering zie paragraaf “6.2 Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014”. Saldo baten en lasten 2014: Het saldo baten en lasten -/- € 350.890 is als mutatie (toevoeging) onderhanden werk ten gunste / laste van de post “onderhanden werk – waaronder bouwgronden in exploitatie” geboekt. Geprognosticeerd tekort grondexploitatie 2015 - 2029: De grondexploitatie 2014 had een geprognosticeerd tekort van -/- € 11,4 miljoen op NCW 01-01-2014. Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 is dit tekort met een jaar rente bijgesteld (omslagrente van de grondexploitatie ADT voor de bepaling van de netto contante waarde is in 2014 1,34%). Hiermee zou het tekort van de grondexploitatie 2014 (voor herziening, maar op NCW 01-01-2015) uitkomen op -/- € 11,6 miljoen. Echter omdat ook het effect van het ‘stoppen van de burgerluchthaven’ in de grondexploitatie 2015 wordt geëffectueerd, verslechtert het resultaat met circa -/- € 6,5 miljoen. Het geprognosticeerde exploitatietekort van de grondexploitatie 2015 bedraagt daardoor circa -/- € 18,0 miljoen (NCW 01-01-2015). De voornaamste verschillen ten opzichte van de grondexploitatie ADT 2014 zijn: 1. Met het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ zijn veel kosten (inrichtingskosten, hoofdinfrastructuur, plankosten) uit de grondexploitatie genomen (voordeel). Tegelijk zijn echter ook de ‘concessiegelden’ komen te vervallen en is er een nadelig effect omdat de luchthaven tot en met 2029 in beheer blijft bij ADT (nadeel). Per saldo is er sprake van een verslechtering van de grondexploitatie met bijna € 6,5 miljoen (nadeel).


39/68

2. Door het vooralsnog ‘niet in gebruik nemen’ van Deelgebied Noord (NIEGG) is de afdracht aan het Fonds Bovenwijks komen te vervallen. Ook de resterende uitgaven en inkomsten uit de voormalige deelexploitaties Hoofdinfra-noord en Leisure-noord zijn uit de exploitatie genomen (voordeel). 3. De ‘plankosten projectorganisatie ADT’ zijn verhoogd. ADT zal, als uitvoerende organisatie, voor het faciliteren van de ontwikkeling van Deelgebied Noord de komende twee jaar veel werkzaamheden moeten verrichten. Dit vereist extra inzet voor diverse functies (directie en secretariaat, financieel management, juridische ondersteuning, communicatie), extra benodigde onderzoeken en ook extra huisvestingskosten van ADT (nadeel). 4. Een deel van de bij punt 3. genoemde ‘extra plankosten projectorganisatie ADT’ kan worden toegeschreven aan de vertraging van de planologische procedures in het Middengebied (EHS en werkparken) en het Prins Bernhardpark (nadeel). 5. Dankzij een gunstige aanbesteding van de EHS is er sprake van vrijval van kosten voor het saneren en (her)inrichten van het gebied (voordeel). 6. De plankostenramingen voor de projecten zijn aangepast. Enerzijds is er sprake van vrijval van kosten (voormalige Hoofdinfra, voormalig Leisure-noord, aanbesteding Luchthaven, De Strip & Oostkamp), anderzijds zijn er meer plankosten opgenomen voor onder andere de begeleiding van uitgifte kavels, marketing, voorbereiding & toezicht en begeleiding planologische procedures. Deze toename doet zich met name voor in deelgebied ’t Vaneker Zuidkamp, maar ook in de EHS, Prins Bernhardpark en Fokkerweg zijn extra kosten opgenomen (nadeel). 7. Er is een rentevoordeel doordat er een beter treasuryresultaat is behaald dan vooraf begroot in 2014 (voordeel). 8. De opbrengstwaarden van de (woon)kavels in ’t Vaneker Zuidkamp en het Prins Bernhardpark zijn naar beneden bijgesteld (nadeel). 9. De werkparken Oostkamp, De Strip en de parkeergronden van de Deventerpoort zijn in 2014 verkocht. De verkoop was al geëffectueerd in de grondexploitatie 2014. Echter, in de grondexploitatie 2015 is nog een effect van het vrijvallen van beheeren plankosten (voordeel). 10. In ’t Vaneker Zuidkamp zijn enkele risicoposten toegevoegd voor het bouwen woonrijp maken (nadeel). Tegelijk zijn de sloopkosten van de te slopen panden naar beneden bijgesteld (voordeel). Per saldo zijn de kosten voor het bouwen woonrijp bijna gelijk gebleven (neutraal). 11. Er is een nieuwe beheerraming opgesteld (beheer openbaar gebied, beheer vastgoed, beheerorganisatie). Voor ’t Vaneker Zuidkamp zijn minder kosten geraamd (voordeel). Onder punt 1. is al genoemd dat de beheerexploitatie in Deelgebied Noord doorloopt tot 2029 (nadeel). In de overige deelgebieden is sprake van kleinere verschillen. Per saldo is het totale resultaat van de beheerraming niet gewijzigd (neutraal). Het uiteindelijke geprognosticeerde exploitatietekort van de grondexploitatie 2015 komt hiermee op € 18.017.705 (NCW 01-01-2015). Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 is het exploitatietekort opgehoogd met de omslagrente en het negatief effect van het stopzetten van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven.


40/68

(verlies)voorziening per 31-12-2013: ADT heeft conform het BBV in 2011, 2012 en 2013 het geprognosticeerde tekort op de grondexploitatie van ADT reeds aan de (verlies)voorziening Onderhanden Werk gedoteerd. Naar aanleiding van de ontwikkelingen met betrekking tot het stopzetten van de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven (gebeurtenissen na balansdatum) is hier een additionele € 6,6 aan toegevoegd. Per balansdatum 31-12-2013 bedraagt de (verlies)voorziening Onderhanden Werk in totaal dus afgerond € 18,0 miljoen. - geprognosticeerd tekort grondexploitatie 2013 oprenting grondexploitatie tegen 1,00%

11.288.820 118.704 +/+

- geprognosticeerd tekort grondexploitatie 2014 effect "gebeurtenissen na balansdatum"

11.407.524 6.592.476 +/+

- verliesvoorziening Jaarrekening 2013 (31-12-2013)

18.000.000

(verlies)voorziening per 31-12-2014: Binnen deze jaarrekening 2014 wordt de (verlies)voorziening Onderhanden Werk opgehoogd met € 17.705 1 om het geprognosticeerde negatieve resultaat van de grondexploitatie van € 18.017.705 (NCW 01-01-2015) op te kunnen vangen. De verliesvoorziening is als waardecorrectie gepresenteerd op de post “Onderhanden Werk – waaronder bouwgronden in exploitatie”. Gelet op onzekerheden en risico’s gepaard gaande met de grondexploitatie is een scenario analyse uitgevoerd. De belangrijkste parameters welke aan deze scenario analyse ten grondslag liggen alsmede de belangrijkste risico’s welke thans worden onderkend, zijn opgenomen in hoofdstuk 6.4 van deze jaarrekening onder de titel “Risicoparagraaf”. Balans 31-12-2014 (na resultaat bestemming)

- Grond- en hulpstoffen Niet in exploitatie genomen (bouw)gronden (NIEGG) Overige gronden hulpstoffen - Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie (BIE) Boekwaarde 31-12-2013 Mutatie onderhanden werk (saldo baten - lasten) 2014 Dotatie voorziening OHW (2014) - Gereed product en handelsgoederen Totaal Voorraden

8.977.552 8.644.366 350.890 17.7058.977.552

In de toelichting bij de grondexploitatie 2015 is sprake van een additionele dotatie aan de verliesvoorziening van € 6.610.181,- Binnen het jaarwerk 2013 heeft reeds een ophoging van de verliesvoorziening plaatsgevonden van €.6.592.476. Voor het boekjaar 2014 resteert dus € 17.705 als toevoeging. 1


41/68

Het verloopoverzicht van de boekwaarde van de balanspost ‘onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie’, ziet er als volgt uit: Saldo boekwaarde per 1 januari 2014

8.644.366

Uitgaven 2014 Inkomsten 2014

6.746.546 +/+ 6.395.656 -/-

Netto investering 2014

350.890 +/+

Saldo boekwaarde 31 december 2014 (voor herziening grex) oprenting grondexploitatie tegen 1,34% effect "stoppen van de commerciële burgerluchthaven" rente effect van 1,34% "stoppen commerciële burgerluchthaven" positief effect overige mutaties (saldo uitgaven - inkomsten)

8.995.257 152.861 6.378.307 85.469 6.456

-/-/-/+/+

Mutatie NCW verliesvoorziening grex 2015

6.610.181 -/-

reeds verwerkt effect jaarrekening 2013

6.592.476 +/+

Mutatie NCW verliesvoorziening grex

17.705 -/-

Saldo boekwaarde per 31 december 2014 (na herziening grex)

8.977.552

Uitzettingen met rentetypische looptijd < 1 jaar De vorderingen op openbare lichamen zijn onderverdeeld in vorderingen op de deelnemers in de GR (gemeente Enschede en provincie Overijssel) en vorderingen op overige publiekrechtelijke lichamen. De vorderingen op de deelnemers in de GR hebben grotendeels betrekking op de vorderingen naar aanleiding van de door ADT voorgeschoten plankosten van € 169.388,in het kader van de planontwikkeling van het Noordelijk deelgebied en de doorbelasting van kosten t.b.v. ontwikkeling ‘t Vaneker aan de gemeente Enschede. De vorderingen op overige openbare lichamen betreft de vordering op de Belastingdienst met betrekking tot de nog terug te vorderen BTW over het 4 e kwartaal van 2014. Deze vordering is inmiddels in het 1e kwartaal van 2015 door de Belastingdienst voldaan. De overige vorderingen betreffen het reguliere debiteuren saldo (verhuur bestaand vastgoed en incidentele vorderingen), diverse vooruitbetalingen ten behoeve van 2015 en enkele nog te ontvangen bedragen. De voorziening voor mogelijke oninbaarheid van vorderingen bedroeg eind 2013 €.283.460,- Hier heeft in 2014 een afboeking (onttrekking) van ruim € 179.000,- op plaatsgevonden naar aanleiding van het uitgesproken (reeds voorziene) faillissement van een debiteur. In 2014 is voor in totaal € 11.314 aan mogelijke oninbare vorderingen gedoteerd aan de voorziening dubieuze debiteuren tot in totaal € 115.721,Boekwaarde 1-1-2014

Dubieuze debiteuren

283.460

Onttrekking voorziening 2014 (179.053)

Dotatie voorziening 2014 11.314

Boekwaarde 31-12-2014

115.721

De tegoeden van ADT aangehouden bij de Nederlandse schatkist bedragen per balansdatum € 250.200,-. Deze gelden staan volledig ter vrije beschikking van de GR.


42/68

Balans 31-12-2014 (na resultaat bestemming)

- Vorderingen op openbare lichamen (deelnemers GR)

212.557

- Vorderingen op openbare lichamen (overig)

270.048

- Overige vorderingen

234.108

- Voorziening dubieuze debiteuren

115.721-

- Uitzettingen 's Rijks schatkist

250.200


851.191

Liquide middelen Het saldo liquide middelen is opgebouwd uit het kassaldo en de banksaldi per einde boekjaar. Deze gelden staan volledig ter vrije beschikking van de GR. Balans 31-12-2014 (na resultaat bestemming)

- Liquide middelen

1.233.439


1.233.439

Schatkistbankieren: Decentrale overheden zijn verplicht hun overtollige middelen aan te houden in de schatkist bij het ministerie van Financiën. Hiervoor geldt een drempelbedrag van 0,75% van het jaarlijkse begrotingstotaal, met een minimum van € 0,25 mln. en een maximum van € 2,5 mln. Het drempelbedrag is gebaseerd op een gemiddelde per kwartaal en is voor ADT vastgesteld op € 250.000,2014

gemiddeld banksaldo

drempelbedrag

ruimte onder drempel

Kwartaal 1

201.021

250.000

48.979

Kwartaal 2

163.972

250.000

86.028

Kwartaal 3

191.092

250.000

58.908

Kwartaal 4

200.404

250.000

49.596

In 2014 is het gemiddeld banksaldo van ADT ieder kwartaal ruimschoots binnen het gestelde drempelbedrag van € 250.000 gebleven.


43/68

PASSIVA Vaste passiva Eigen Vermogen Het eigen vermogen van ADT resultaatbestemming is nihil.

op

balansdatum

31

december

2014

na

voorstel

Het resultaat voor bestemming van € 17.705 heeft betrekking op de dotatie aan de (verlies)voorziening Onderhanden Werk. Conform de oprichtingsstatuten van de Gemeenschappelijke Regeling is dit resultaat als vordering op de deelnemers in de GR (beide voor in totaal € 9.008.853 na ophoging van beide vorderingen met € 8.853) geboekt en vormt het geen onderdeel (meer) van het eigen vermogen. Balans 31-12-2014 (na resultaat bestemming)

- eigen vermogen - algemene reserve - bestemmingsreserves - resultaat na bestemming

-


-

Vaste schulden met een rentetypische looptijd > 1 jaar ADT heeft per balansdatum één onderhandse lening van een binnenlandse bank voor in totaal € 5.000.000,-. Deze per 31 december 2014 openstaande langlopende geldlening bij de BNG heeft betrekking op een rentetypische looptijd van langer dan één jaar. Dit betreft een geldlening van € 5,0 mln. (looptijd t/m 27-06-2016) tegen 1,13% rente. De werkelijke totale rentelasten in 2014 bedragen € 199.127 en zijn toegelicht in het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014. Daarnaast zijn er per balansdatum enkele waarborgsommen (borg) ontvangen in verband met de (tijdelijke) verhuur van onroerend goed. Balans 31-12-2014 (na resultaat bestemming)

- onderhandse leningen van binnenlandse banken en overige financiële instellingen - waarborgsommen Totaal vaste schulden met rentetypische looptijd > 1 jaar


5.000.000 6.225 5.006.225

44/68

Vlottende passiva Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd < 1 jaar Onder de vlottende passiva zijn een tweetal kortlopende geldleningen bij de BNG opgenomen van ieder €.10,0 mln. tegen een rentepercentage van 0,35% respectievelijk 0,88%. Daarnaast is een kasgeldlening van een maand aangetrokken tegen een rentpercentage van 0,4% op balansdatum 31-12-2014 Bovengenoemde leningen dienen medio 2015 geherfinancierd herfinanciering wordt ook de liquiditeitsprognose betrokken.

te

worden.

Bij

de

Op balansdatum 31-12-2014 heeft ADT geen gebruik gemaakt van de kredietfaciliteit bij haar huisbankier, de Rabobank. De overige schulden hebben voor ruim € 0,35 mln. betrekking op vorderingen van de gemeente Enschede op ADT. Dit betreft o.a. de kosten voor detachering van functionarissen vanuit de gemeenten Enschede, ondersteuning bij de totstandkoming van bestemmingsplannen en makelaardij en juridische zaken. Ook maakt hier de 72%doorbelasting vanuit de gemeente Enschede inzake de ontwikkelingen rondom het ‘t Vaneker (incl. Zuidkamp) deel van uit. Aan de provincie Overijssel heeft ADT op balansdatum een schuld van ca. € 14.740,- voor de detachering van de projectsecretaris / directieondersteuner. Het restant van de overige schulden heeft betrekking op reguliere openstaande crediteuren en het saldo van nog te ontvangen facturen na balansdatum. Balans 31-12-2014 (na resultaat bestemming)

- kasgeldleningen - banksaldi - overige schulden Totaal netto-vlottende schulden met rentetypische looptijd < 1 jaar

22.250.000 1.823.662 24.073.662

Overlopende passiva Onder de overlopende passiva worden normaliter de overige vooruit ontvangen bedragen ten bate van volgende begrotingsjaren opgenomen. Op balansdatum 31-12-2014 is dit voor ADT niet het geval. Balans 31-12-2014 (na resultaat bestemming)

- overige vooruitontvangen bedragen

-

Totaal overlopende passiva

-


45/68

Niet uit de balans blijkende verplichtingen en activa Met de oprichting van de GR hebben diverse overheden subsidies en bijdragen toegezegd. Deze subsidies staan op dit moment niet ter discussie. Tot en met 31-12-2014 is € 7.000.000 ontvangen van het rijk als afkoop saneringsopgave. Begin 2012 is conform de bestuursovereenkomst een subsidie ontvangen van de provincie Overijssel van € 7.000.000 ten behoeve van de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente. Daarnaast is eind 2012 – naar aanleiding van provinciaal besluit PS/2010/359 – een deel van de compensatie ontvangen inzake de financiële effecten van de motie Antuma Dalhuisen Steinmetz. In 2012 is door ADT hiervoor in totaal € 3.797.753,- ontvangen van de provincie Overijssel. In 2013 zijn een drietal subsidies aangevraagd bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voor onderzoek naar de haalbaarheid van herbestemming van achtereenvolgens de commandobunker, de brandweerkazerne en de verkeertoren. In totaal is € 47.744,subsidie ontvangen, waarbij deze in 2014 zijn verantwoord. De eventueel nog te ontvangen overige subsidiebaten en bijdragen worden verantwoord in de staat van baten en lasten na ontvangst van deze bedragen. De door ADT verstrekte garantstelling (maximaal 80% (€ 20 mln.) van de externe financiering ad € 25 mln.) aan de exploitant van de luchthaven is in 2014 komen te vervallen. Dit vanwege het stopzetten van de inspanningen voor de verdere ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven.


46/68

6.3.3. Toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014 Hieronder volgt een toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014. Indien de realisatie van onderstaande posten meer dan 10% of € 100.000,- afwijkt van de begroting wordt deze toegelicht. In het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014 zijn financiële voordelen t.o.v. de begroting als positief bedrag weergegeven, een financieel nadeel t.o.v. begroting als negatief bedrag. Onderstaand wordt het totaal van de werkelijke lasten en baten weergegeven over het begrotingsjaar 2014. De mutatie Onderhanden werk en dotatie verliesvoorziening zijn apart weergegeven en nader toegelicht bij de resultaatbestemming 2014. In grote lijn zijn in 2014 alle geraamde baten gerealiseerd en vallen de lasten aanzienlijk lager uit dan vooraf begroot. Lasten: Begroting jaarschijf SUBTOTAAL LASTEN

2014 12.062.671

werkelijk

voor- of nadelig

2014

t.o.v. begroting 2014

6.746.546

5.316.124

In 2014 heeft ADT aanzienlijk minder kosten gemaakt dan geraamd, onder andere vanwege de fase waarin specifiek de natuurontwikkeling EHS zich bevindt. De inrichtingswerkzaamheden van de EHS vinden grotendeels niet in 2014, maar in 2015 plaats. Dit heeft tot gevolg dat werkzaamheden voor o.a. sloopwerk, milieu / sanering / explosieven en de daadwerkelijke inrichting later plaatsvinden. Ook het stopzetten van de inspanningen tot ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven heeft consequenties op de realisatie van lasten gehad. Daarnaast heeft ADT ook in 2014 actief gestuurd op het voorkomen van kosten die kunnen worden uitgesteld naar latere maanden dan wel jaren. Kosten worden niet eerder dan strikt noodzakelijk gemaakt. Verwervingskosten In 2014 is voor ca. € 139.000 aan verwervingskosten gerealiseerd ten behoeve van de aankoop van een drietal noodzakelijke kleine percelen. Dit betreft gronden nabij de Oude Vliegveldweg en Sniedersveldweg ten behoeve van de toekomstige ontsluiting van het noordelijk deelgebied en de parkeerfunctie. Voor deze verwervingen waren veelal (voorlopige) koopovereenkomsten gesloten in 2013. Naar aanleiding van o.a. het stopzetten van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven zijn vooralsnog de geraamde grondverwervingen grotendeels komen te vervallen. In totaal is voor € 1.108.000 minder kosten gemaakt aan verwervingen dan binnen de begroting 2014 geraamd. Begroting jaarschijf

2014

Verwervingskosten

1.247.147


werkelijk

voor- of nadelig

2014


139.145

1.108.002

47/68

Sloopkosten Doordat de inrichtingswerkzaamheden van de EHS grotendeels in 2015 plaatsvinden zijn ook de bijbehorende werkzaamheden voor o.a. sloopwerk doorgeschoven naar 2015. Er zijn in 2014 – conform het ontwikkelingsplan – sloopwerkzaamheden uitgevoerd met betrekking tot enkele panden / vastgoed op het Zuidkamp en Prins Bernhardpark. Ook heeft er kap- en uitdunningswerk plaatsgevonden ten behoeve van (latere) saneringen. Op de Fokkerweg hebben verdere voorbereidende werkzaamheden (verwijderen houtopstand) plaatsgevonden ten behoeve van het bouwrijp maken van de kavels. Ten opzichte van de begroting 2014 zijn de kosten ca. € 1.207.000 lager. Deze resterende sloopkosten hebben veelal betrekking op de (her)inrichting van de EHS en zullen grotendeels in 2015 alsnog gerealiseerd worden. Hiermee is binnen de herziening van de grondexploitatie rekening gehouden. Begroting

werkelijk

voor- of nadelig

jaarschijf

2014

2014


Sloopkosten

1.397.994

190.960

1.207.034

Milieu / saneren / explosieven In 2014 zijn beperkt kosten gemaakt voor milieu, saneren en explosieven. Doordat de inrichtingswerkzaamheden van de EHS grotendeels in 2015 plaatsvinden zijn ook de hieraan gerelateerde werkzaamheden doorgeschoven naar 2015 en 2016. Bij de herziening van de grondexploitatie is hier rekening mee gehouden. De in 2014 gerealiseerde kosten hebben betrekking op verkennend bodemonderzoek, Triade-onderzoek en advies met betrekking tot ruiming niet gesprongen explosieven (NGE).

jaarschijf

Begroting

werkelijk

voor- of nadelig

2014

2014



915.766

40.397

875.369

Wegen / openbare ruimte / natuur In 2014 zijn kosten gemaakt voor wegen / openbare ruimte / natuur. Deze werkzaamheden (en bijbehorende kosten) hebben in 2014 voor het overgrote deel betrekking op de natuurontwikkelingsopgave. Zo is de daadwerkelijke start van de aanleg van de EHS van start gegaan. Ten behoeve van de natuurontwikkeling zijn daarnaast in 2014 al nestkasten voor vogels en vleermuizen opgehangen en poelen en vleermuisbunkers gerealiseerd. Daarnaast zijn de gronden binnen het deelgebied Fokkerweg bouwrijp gemaakt, waarna deze kavels in verkoop zijn gegaan. De overige kosten zijn doorgeschoven naar volgende jaren. De uitvoeringsperiode voor de EHS ligt grotendeels later (in 2015) dan vooraf in de grondexploitatie geraamd. Bij de herziening van de grondexploitatie is hier rekening mee gehouden.


48/68

jaarschijf Wegen / openbare ruimte / natuur

Begroting

werkelijk

voor- of nadelig

2014

2014


549.723

160.493

389.230

Fondsen en verrekeningen In de grondexploitatie van ADT is een reserveringsmodule "Fonds Bovenwijkse voorzieningen" opgenomen. Dit fonds zal worden gebruikt ter dekking van investeringen in het gebied rondom de luchthaven op grondgebied van Enschede voor zover deze investeringen noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van de grond van de voormalige luchtmachtbasis. Er vinden geen andere fonds bovenwijkse afdrachten plaats dan wel andere vereveningen of afdrachten in algemene zin aan de Gemeente Enschede. Het “Fonds bovenwijkse voorzieningen” wordt naar evenredigheid van de grondverkopen gevuld, conform het vastgestelde beleid. Binnen de grondexploitatie heeft in 2014 een afdracht aan het fonds bovenwijkse kosten plaatsgevonden van € 330.070,-. Deze dotatie komt voort uit de verkoop van de werkparken (De Strip en Oostkamp) en de Overmaat. Doordat de afdracht binnen de grondexploitatie plaatsvindt, staat hier ook een zelfde inkomst tegen over. Hierdoor zit de fondsafdracht nihil in het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014. De realisatie van € 1.664,- betreft kosten die ten laste van het fonds gemaakt zijn. Deze kosten hebben betrekking op een onderzoek naar een rotonde (Aansluiting Noordelijk plangebied) op de provinciale weg N737. Begroting jaarschijf Fondsen en verrekeningen

2014 185.796

werkelijk

voor- of nadelig

2014


1.664

184.132

Planvoorbereidingskosten Onder de plankosten zijn onder andere de kosten van personeel (gedetacheerd vanuit de deelnemers in de GR als ook extern ingehuurd), onderzoeken, advisering (bijvoorbeeld juridisch, fiscaal en op specifieke vakgebieden), communicatie en marketing en huisvesting en kantoorbenodigdheden opgenomen. Daarnaast zijn er in de eerste maanden van 2014 nog plankosten gerealiseerd met betrekking tot de aanbesteding van de luchthaven exploitatie, de bijbehorende planologische procedures en ontwikkelingen binnen het plangebied van de luchthaven. Samenhangend met de stopzetting van de inspanningen voor de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven, het zwaartepunt van de werkzaamheden rondom de aanleg van natuur in 2015 en de werkzaamheden voor wegen en openbare ruimte naar latere jaren, zijn er in 2014 aanzienlijk lagere planvoorbereidingskosten gerealiseerd dan vooraf geraamd. Begroting

werkelijk

voor- of nadelig


jaarschijf

2014

2014


5.411.570

4.349.823


1.061.747

49/68

De gerealiseerde planvoorbereidingskosten van € 4.349.823 zijn op hoofdlijn onder te verdelen in projectorganisatie ADT, plankosten projecten en aanbesteding luchthaven: Begroting

werkelijk

voor- of nadelig


jaarschijf

2014

2014

Projectorganisatie ADT

1.515.651

1.619.576

Begroting

werkelijk

voor- of nadelig


jaarschijf

2014

2014

Plankosten projecten

3.235.135

2.204.926

jaarschijf Aanbesteding Luchthaven

(103.925)

1.030.209

Begroting

werkelijk

voor- of nadelig

2014

2014


660.784

525.321

135.463

Beheerkosten openbare ruimte en vastgoed In 2014 is voor bijna € 532.000 minder kosten gerealiseerd dan binnen de begroting 2014 was geraamd. Begroting

werkelijk

voor- of nadelig


jaarschijf

2014

2014

Beheerkosten openbare ruimte en vastgoed

1.965.793

1.433.893

531.900

Door o.a. de verkoop van de werkparken aan een private investeerder/ondernemer heeft ADT in 2014 minder beheerkosten hoeven te maken voor vastgoed en openbare ruimte. Daarnaast heeft ADT ook op het gebied van beheer openbare ruimte en vastgoed in 2014 actief gestuurd op het voorkomen van kosten dan wel het uitstellen naar latere maanden en jaren. Beheeractiviteiten (en bijbehorende kosten) worden niet eerder dan strikt noodzakelijk uitgevoerd. Bovenop het positieve resultaat op kosten voor het tijdelijk beheer van de openbare ruimte en vastgoed, komt een positief resultaat van ruim € 26.000 op de inkomsten van het tijdelijk beheer (verhuur vastgoed). Zie hiertoe ook de toelichting op de baten binnen het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014. Begroting

werkelijk

voor- of nadelig

jaarschijf

2014

2014


Kosten beheer

1.965.793

1.433.893

531.900

Inkomsten beheer

1.021.787

1.048.105

26.318

944.006

385.788

558.218

Saldo Beheer


50/68

Rente vreemd vermogen In de gewijzigde begroting 2014 waren rentekosten geraamd voor vreemd vermogen van ca. € 389.000. Deze rentekosten waren geraamd op basis van een realistische ingroeirente, waarbij deze voor 2014 in de grondexploitatie op 1,34% is gesteld. ADT heeft in 2014 echter optimaal gebruik weten te maken van kortlopende financieringen, waarbij de kortlopende rente aanzienlijk lager ligt. Dit heeft voor het boekjaar 2014 een positief resultaat opgeleverd van ruim € 189.000,Zie voor een nadere toelichting op de realisatie in 2014 ook de staat van kapitaallasten. Begroting jaarschijf Rente vreemd vermogen

2014 388.881

werkelijk

voor- of nadelig

2014


199.127

189.754

Niet verrekenbare BTW In 2011 hebbende de eerste gesprekken met de Belastingdienst plaatsgevonden over de verrekenbaarheid van de BTW binnen de gebiedsontwikkeling. In samenwerking met fiscaaladviseurs van PWC is een BTW verrekeningsvoorstel bij de Belastingdienst neergelegd. In 2012 hebben vervolggesprekken plaatsgevonden, waarna de berekeningsmethodiek schriftelijk door PWC is afgestemd met de Belastingdienst. Dit houdt in dat ADT per deelgebied een berekend percentage van de betaalde voorbelasting als terug te vorderen BTW mee mag nemen binnen de Btw-aangiften. In 2014 is net als in voorgaande jaren bij de totstandkoming van de kwartaal Btwaangiften rekening gehouden met de afgestemde verrekeningspercentages per deelgebied. Het resterende gedeelte (percentage) van de betaalde voorbelasting die niet als terug te vorderen BTW mee genomen kan worden, is als niet verrekenbare (kostenverhogende) BTW in de exploitatie verantwoord. Binnen de grondexploitatie is de niet verrekenbare btw niet expliciet geraamd, maar wordt deze geacht binnen de totale post onvoorzien opgevangen te worden. In de begroting 2014 is hier dan ook geen specifiek budget voor opgenomen. Begroting jaarschijf Niet verrekenbare BTW

2014 -

werkelijk

voor- of nadelig

2014


231.042

(231.042)

De “Overeenkomst verkoop EHS-gronden en aanneming realisering EHS” die eind 2012 is gesloten tussen de provincie Overijssel en Area Development Twente heeft in 2014 geleid tot een suppletieaangifte BTW. De BTW is conform afspraak door ADT in rekening gebracht bij de provincie Overijssel, die deze btw in aanmerking kan nemen voor een bijdrage uit het BTW-compensatiefonds. Hierdoor is het effect van de BTW op de genoemde overeenkomst voor Area Development Twente dan wel de Provincie Overijssel nihil.


51/68

Wet Normering Topinkomens Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op Area Development Twente van toepassing zijnde regelgeving: Voor het jaar 2014 is de generieke maximum bezoldigingsnorm vastgesteld op maximaal 130% van het ministersalaris, wat neerkomt op € 230.474,-. Dit is inclusief belaste onkostenvergoedingen en pensioenbijdrage. Dit bezoldigingsmaximum is in 2014 voor Area Development Twente van toepassing. Het weergegeven toepasselijke WNT-maximum per persoon of functie is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Voor 2014 zijn de leden van het dagelijks- en algemeen bestuur van de gemeenschappelijke regeling ‘gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o.’ en de heer Van der Ree – directeur Area Development Twente, belast met de dagelijkse leiding – als topfunctionaris geclassificeerd. De leden van het dagelijks- en algemeen bestuur zijn allen onbezoldigd. Area Development Twente heeft geen toezichthoudende topfunctionarissen. Wet Normering Topinkomens jaarschijf 1a) naam 1b) beloning 1c) sociale verzekeringspremies 1d) belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding 1e) voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn 1f) functie 1g) duur / omvang dienstverband in boekjaar 2a) naam 2b) beloning 2c) sociale verzekeringspremies 2d) belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding 2e) voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn 2f) functie 2g) duur / omvang dienstverband in boekjaar 3a) naam 3b) beloning 3c) sociale verzekeringspremies 3d) belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding 3e) voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn 3f) functie 3g) duur / omvang dienstverband in boekjaar 4a) naam 4b) beloning 4c) sociale verzekeringspremies 4d) belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding 4e) voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn 4f) functie 4g) duur / omvang dienstverband in boekjaar


2014 dhr. P.E.J. den Oudsten onbezoldigd n.v.t. € € Voorzitter DB en AB t/m 7 november 2014 dhr. G.J. Kok onbezoldigd n.v.t. € € Lid/voorzitter* DB en AB heel 2014 Mevr. M.A. van Hees onbezoldigd n.v.t. € € Lid DB en AB tot 23 juni 2014 dhr. T.W. Rietkerk onbezoldigd n.v.t. € € Lid DB en AB tot 12 november 2014

52/68

Wet Normering Topinkomens jaarschijf 5a) naam 5b) beloning 5c) sociale verzekeringspremies 5d) belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding 5e) voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn 5f) functie 5g) duur / omvang dienstverband in boekjaar 6a) naam 6b) beloning 6c) sociale verzekeringspremies 6d) belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding 6e) voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn 6f) functie 6g) duur / omvang dienstverband in boekjaar 7a) naam 7b) beloning 7c) sociale verzekeringspremies 7d) belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding 7e) voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn 7f) functie 7g) duur / omvang dienstverband in boekjaar 8a) naam 8b) beloning 8c) sociale verzekeringspremies 8d) belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding 8e) voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn 8f) functie 8g) duur / omvang dienstverband in boekjaar 9a) naam 9b) beloning 9c) sociale verzekeringspremies 9d) belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding 9e) voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn 9f) functie 9g) duur / omvang dienstverband in boekjaar 10a) naam 10b) beloning 10c) sociale verzekeringspremies 10d) belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding 10e) voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn 10f) functie 10g) duur / omvang dienstverband in boekjaar *

2014 dhr. J. Hatenboer onbezoldigd n.v.t. € € Lid AB tot 23 juni 2014 dhr. E. Boerman onbezoldigd n.v.t. € € Lid AB heel 2014 dhr. P.G. Welman onbezoldigd n.v.t. € € Lid DB en AB vanaf 23 juni 2014 dhr. E. Eerenberg onbezoldigd n.v.t. € € Lid AB vanaf 23 juni 2014 dhr. Y.J. van Hijum onbezoldigd n.v.t. € € Lid DB en AB** vanaf 12 november 2014 dhr. L.J. van der Ree € 125.339 n.v.t. € 1.588 € Directeur ADT 12 mnd / fulltime

i.v.m. vertrek van Dhr. Den Oudsten is het voorzitterschap van ADT Twente per 7 november 2014 overgegaan naar gedeputeerde Gerrit Jan Kok van de provincie Overijssel.

**

formele benoeming als lid dagelijks bestuur (DB) per 19 december 2014


53/68

De beloning (10b) en belastbare variabele en vaste onkostenvergoeding (10d) voor de inzet van de heer Van der Ree betreffen maandelijkse detacheringsvergoedingen (excl. btw) aan de gemeente Enschede. Deze vergoeding is gebaseerd op de (fulltime) salarislasten per maand inclusief sociale lasten. Naast de vermelde topfunctionarissen zijn er evenmin overige functionarissen die in 2014 een bezoldiging boven het toepasselijke WNT-maximum hebben ontvangen, of waarvoor in eerdere jaren een vermelding op grond van de WOPT of de WNT heeft plaatsgevonden of had moeten plaatsvinden. Er zijn in 2014 geen ontslaguitkeringen aan overige functionarissen betaald die op grond van de WNT dienen te worden gerapporteerd. Conclusie is dan ook dat ADT geen topfunctionarissen dan wel overige functionarissen heeft waarbij de bezoldigingsnorm is overschreden. Ook zijn er geen uitkeringen gedaan wegens beëindiging van een dienstverband.


54/68

Baten: Begroting

werkelijk

voor- of nadelig

jaarschijf

2014

2014


SUBTOTAAL BATEN

6.759.455

6.395.656

(363.799)

In 2014 is voor in totaal € 6,40 mln. aan baten gerealiseerd. Dit is voor € 364.000 minder dan geraamd. Bijna de helft van de inkomsten (ca. €.3,1 mln.) heeft betrekking op de verkoop van de werkparken. Woningbouw Voor 2014 zijn de geraamde inkomsten uit Woningbouw volledig gerealiseerd. Deze raming had betrekking op de verkoop van de kavel Overmaat 11, inclusief de optie tot toevoeging van een tweetal kavels.

jaarschijf Woningbouw

Begroting

werkelijk

voor- of nadelig

2014

2014


300.000

300.000

-

Economie en leisure In 2014 is door de verkoop van de werkparken circa € 3,1 mln. aan inkomsten gerealiseerd. Ruim € 1,3 mln. hiervan is gerelateerd aan Economie en Leisure. Het nadelig saldo ten opzichte van de begroting heeft betrekking op een nabetaling van de verkoop van de werken na onherroepelijk worden van het projectafwijkingsbesluit H11. Dit is in verband met een ingesteld beroep bij raad & staten nu voorzien in 2015. Begroting

werkelijk

voor- of nadelig

jaarschijf

2014

2014


Economie en leisure

1.506.945

1.292.614

(214.331)

Zorg / resort / overige voorzieningen In 2014 is door de verkoop van de werkparken circa € 3,1 mln. aan inkomsten gerealiseerd. Ruim € 0,5 mln. hiervan is gerelateerd aan Zorg / resort / overige voorzieningen. Het nadelig saldo ten opzichte van de begroting heeft betrekking op een nabetaling van de verkoop van de werken na onherroepelijk worden van het projectafwijkingsbesluit H11. Dit is in verband met een ingesteld beroep bij raad & staten nu voorzien in 2015.

jaarschijf Zorg / resort / overige voorzieningen

Begroting

werkelijk

voor- of nadelig

2014

2014


602.778


517.046

(85.732)

55/68

Bestaand vastgoed In 2014 is door de verkoop van de werkparken circa € 3,1 mln. aan inkomsten gerealiseerd. Ruim € 1,3 mln. hiervan is gerelateerd aan Bestaand vastgoed. Verder is bestaand vastgoed verkocht binnen de deelgebieden Overmaat (€ 0,45 mln.) en Zuidkamp (4 panden voor € 1,49 mln.) Begroting

werkelijk

voor- of nadelig


jaarschijf

2014

2014

Bestaand vastgoed

3.327.945

3.229.543

(98.402)

Natuur / agrarisch gebruik Voor 2014 zijn geen inkomsten uit Natuur / agrarisch gebruik geraamd dan wel gerealiseerd. Begroting jaarschijf

2014

Natuur / agrarisch gebruik

werkelijk

voor- of nadelig

2014


-

-

-

Subsidies en overige opbrengsten Binnen de begroting 2014 waren geen inkomsten geraamd voor incidentele subsidies. Eind 2014 is wel voor € 8.000 aan gemeentelijke subsidie ten behoeve van cultuurhistorische belevingsplekken (EHS) ontvangen.

jaarschijf

Begroting

werkelijk

voor- of nadelig

2014

2014



-

8.000

8.000

Inkomsten Beheer In 2014 is voor ca. € 26.300 meer aan opbrengsten gerealiseerd dan binnen de begroting 2014 geraamd. Begroting

werkelijk

voor- of nadelig


jaarschijf

2014

2014

Inkomsten Beheer

1.021.787

1.048.105

26.318

Naast het voordeel op de inkomsten tijdelijk beheer van de openbare ruimte en vastgoed, is tevens op de beheerkosten een positief resultaat geboekt van ca. € 532.000. Dat resultaat is grotendeels veroorzaakt door lagere beheerkosten door afstoting van o.a. de werkparken (De Strip en Oostkamp) en het actief sturen op het voorkomen van kosten dan wel het uitstellen naar latere maanden en jaren. Zie hiertoe ook de toelichting op de lasten binnen het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2014. Jaarrekening 2014 (versie BDO / DB10-04-2015 – 23 maart ‘15)

56/68

Begroting

werkelijk

voor- of nadelig


jaarschijf

2014

2014

Kosten beheer

1.965.793

1.433.893

531.900

Inkomsten beheer

1.021.787

1.048.105

26.318

944.006

385.788

558.218

Saldo Beheer

Luchthaven Voor 2014 zijn geen inkomsten uit de luchthaven geraamd dan wel gerealiseerd. In verband met de stopzetting van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven worden deze baten ook in latere jaren niet meer gerealiseerd. Begroting jaarschijf

2014

Luchthaven

werkelijk

voor- of nadelig

2014


-

-

-

Rente liquide middelen In de begroting 2014 zijn geen separate baten op het saldo liquide middelen geraamd. In 2014 heeft ADT echter wel beperkte rente inkomsten gerealiseerd op o.a. haar positieve saldo liquide middelen. Zie voor een nadere toelichting op de realisatie in 2014 ook de staat van kapitaallasten. Begroting jaarschijf Rente-opbrengsten

2014 -


werkelijk

voor- of nadelig

2014

t.o.v. begroting 2014 348

348

57/68

Onderhanden werk mutaties en (verlies)voorziening OHW: Mutatie Onderhanden werk: Het saldo van baten en lasten uit 2014 (-/- € 350.890) is – conform BBV - als “mutatie onderhanden werk” toegevoegd aan de voorraden bouwgronden in exploitatie (OHW) op de balans. Begroting jaarschijf

2014

Mutatie Onderhanden Werk

5.303.216

werkelijk

voor- of nadelig

2014


350.890

4.952.326

Dotatie voorziening OHW Het uiteindelijke geprognosticeerde exploitatietekort van bedraagt € 18.017.705 (netto contante waarde 01-01-2015).

de grondexploitatie 2015

Conform het BBV is het te verwachte tekort van de grondexploitatie in 2011, 2012 en 2013 reeds gedoteerd aan de (verlies)voorziening Onderhanden Werk. Naar aanleiding van de gebeurtenissen na balansdatum heeft in 2013 een aanvullende dotatie aan de verliesvoorziening plaatsgevonden ter grootte van € 6.592.476. Dit betreft het negatief effect van het stopzetten van de inspanningen voor de verdere ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven. Het saldo van de (verlies)voorziening Onderhanden Werk bedraagt hierdoor € 18.000.000 per 31-12-2013. Binnen deze jaarrekening 2014 wordt de (verlies)voorziening Onderhanden Werk opgehoogd met € 17.705 om het geprognosticeerde negatieve resultaat van de grondexploitatie 2015 van € 18.017.705,- (NCW 01-01-2015) op te kunnen vangen. De (verlies)voorziening Onderhanden Werk is als waardecorrectie gepresenteerd op de post Onderhanden werk – waaronder bouwgronden in exploitatie. Begroting jaarschijf Dotatie voorziening OHW

2014 -

werkelijk

voor- of nadelig

2014


17.705

(17.705)

Incidentele baten en lasten: Gezien de aard en doel van de organisatie is er geen sprake van incidentele baten of lasten in 2014.


58/68

6.4. Risicoparagraaf Ten behoeve van de grondexploitatie 2015 is een uitgebreide risicoanalyse uitgevoerd. Hierbij zijn 3 soorten risico’s onderscheiden. Met deze risico’s is geen rekening gehouden bij het bepalen van de verliesvoorziening die is opgenomen in de balans van ADT. Allereerst de “spreidingsrisico’s”, deze hebben betrekking op de aannames in prijzen en parameters, zoals gehanteerde indexen en grondprijzen. Ten tweede zijn er de “risico’s bijzondere gebeurtenissen”. Dit zijn risico’s, buiten de scope van de grondexploitatie ramingen, die te maken hebben met de gevolgen van gebeurtenissen die zich voor kunnen doen zoals vertragingen of extra benodigde procedures. Ten derde zijn er onvoorziene gebeurtenissen, gebeurtenissen die nu nog niet in beeld zijn. Ten behoeve van het managen van deze risico’s zijn binnen de risico-analyse van de Grondexploitatie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. ook de belangrijkste beheersmaatregelen benoemd, met het doel de betreffende risico’s te verminderen dan wel te vermijden. Binnen ADT wordt hier actief op gestuurd. Risicoreservering: De gemaakte risicoanalyse wijst uit dat een additionele risicoreserve nodig is van € 6,5 miljoen op NCW 01-01-2015, wat met 90% zekerheid voldoende is om de mogelijk optredende risico’s op te vangen. In de grondexploitatie 2014 – situatie vóór gebeurtenissen na balansdatum –was de benodigde risicoreservering € 9,8 miljoen, wat betekent dat het risicoprofiel gedaald is. ADT acht het verstandig de risicoreservering van € 9,8 mln. binnen de begroting van de deelnemers in stand te houden in verband met de onzekerheden binnen het Noordelijk plangebied. Ten opzichte van 2014 heeft binnen ADT een structurele herijking van de belangrijkste risico’s plaats gevonden. Een aantal risico’s is toegevoegd en een aantal is weggevallen. Vanwege het niet doorgaan van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven en het beëindigen van de concessieovereenkomst met de beoogde exploitant zijn de hiermee samenhangende risico’s komen te vervallen. Conform het plan van aanpak naar aanleiding van het advies van de commissie Wientjes is het deelgebied leisure komen te vervallen en maakt het deel uit van het Deelgebied Noord. De risico’s m.b.t. leisure zijn daarmee eveneens komen te vervallen. De bandbreedte voor het saneringsrisico is aangepast, door voortschrijdend inzicht in de bodemgesteldheid, toekomstig gewenste kwaliteit en de integrale levering van de werkparken. Het saneringsrisico pakt hierdoor positiever uit. De bandbreedte voor de kans op aanbestedingsvoordelen is iets naar beneden toe bijgesteld op basis van de aanbestedingsresultaten die in 2014 zijn gerealiseerd. De kans op vertraging van de woningafzet in de woonparken is verhoogd vanwege de onzekerheid op de woningmarkt en de nog pas kort ingezette voortgang in de kavelverkopen in 2014 in de gemeentelijke delen. In het vierde kwartaal 2014 zijn echter goede verkoopresultaten geboekt die zich in 2015 lijken voort te zetten. De bandbreedte in de afzetprognose is iets verlaagd. De kans en de bandbreedte voor het langer beheren van het bestaande vastgoed en het openbaar gebied is ongewijzigd gebleven. Het weerstandsvermogen van ADT wordt feitelijk gevormd door de garanties die de deelnemende partijen aan de gemeenschappelijke regeling hebben afgegeven. ADT brengt het exploitatietekort geheel in rekening bij de deelnemers.


59/68

De belangrijkste risico’s binnen de integrale gebiedsontwikkeling zijn: a) daling van de grondprijzen b) wijziging kostenindex en opbrengstenindex c) vertraging kavelverkoop in ’t Vaneker - Zuidkamp De risicoreservering wordt bij de deelnemers van de GR – beide voor 50% - op de balans aangehouden. Bij ADT is hiermee in de balans per 31-12-2014 geen rekening gehouden. Volatiliteitsanalyse: In onderstaande tabel is een gevoeligheidsanalyse weergegeven van het resultaat van de grondexploitatie bij wijzigende parameters. Deze analyse heeft betrekking op de eerder aangehaalde “spreidingsrisico’s”.

Grex 2015

verschil index uitgaven ingroei van 0% naar 2%

verschil index rente/ opbrengsten disconteringsvoet ingroei van 0% van 1,34% naar 2% naar 4%

saldo netto contante waarde (NCW) per 1-1-2015 (in miljoen €) -18,0

Variant 1

-0,00%

-1,00%

+0,25%

-20,3

Variant 2

-0,50%

+0,50%

+0,25%

-16,1

Variant 3

+0,50%

0,00%

-0,25%

-18,5

Variant 4

+2,00%

+2,00%

-0,75%

-14,4

Algemeen gehanteerde parameters: De parameters voor de grondexploitatie “Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o.” zijn door gewijzigde marktomstandigheden gewijzigd ten opzichte van 2014. Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 zijn er in de parameters van de grondexploitatie 2015 de volgende veranderingen doorgevoerd: -

in 2014 geen kostenstijging doorgevoerd;

-

in 2015 de kostenstijging bijgesteld van 1,0% naar 0,0%;

-

in 2016 t/m 2017 de kostenstijging gehandhaafd op 1,0%;

-

in 2018 de kostenstijging aangepast van 2,0% naar 1,0%;

-


-

in 2014 geen opbrengstenstijging doorgevoerd;

-

in 2015 t/m 2016 de opbrengstenstijging gehandhaafd op 0%;

-

in 2017 de opbrengstenstijging bijgesteld van 0,0% naar 1,0%;

-


-

de omslagrente en discontovoet voor 1 jaar na balansdatum gehandhaafd op 1,34%;

-


-


-

in 2018 t/m 2029 de omslagrente en discontovoet gehandhaafd op 4,00%.


60/68

Kosten- en opbrengstenstijgingen: In grondexploitaties wordt rekening gehouden met kosten- en opbrengstenstijgingen. Deze indexen worden bepaald op basis van historische reeksen en op verwachtingen in de toekomst. Elk jaar worden deze herijkt op basis van verwachtingen in de markt. In de grondexploitatie 2014 werd, vanwege een afvlakkende kostenontwikkeling, langjarig gekozen voor eenzelfde percentage kostenstijging als de opbrengsten van 2,0%. In 2014 werden de volgende parameters gebruikt: -

uitgaven stijging 2014

0,00 %

-

uitgaven stijging 2015 - 2017

1,00 %

-


2,00 %

-

inkomsten stijging 2014 - 2017

0,00 %

-


2,00 %

In de grondexploitatie 2015 is de keuze voor eenzelfde langjarig percentage van 2,0% voor kostenstijging als voor opbrengststijging gehandhaafd. Ook is er bij de herziening per 01-01-2015 geen kosten- en opbrengstenstijging doorgevoerd, waarbij binnen de vorige grondexploitatie voor 2015 nog rekening gehouden werd met een stijging van 1%. Voor de toekomstige jaren (2015 en verder) zijn de parameters gelijkgesteld aan de parameters die door de gemeente Enschede worden gebruikt voor de meerjaren prognose grondexploitaties 2015 (MPG 2015). Deze parameters zijn in onderstaande tabel weergegeven. 2015

2016

2017

2018

20192029

Kostenstijging

0,0%

1,0%

1,0%

1,0%

2,0%

Opbrengstenstijging

0,0%

0,0%

1,0%

1,0%

2,0%

Omslagrente en discontovoet: ADT rekende tot en met 2013 met een discontovoet van 4,75%. In de grondexploitatie 2014 heeft een herijking van het rentescenario plaatsgevonden. Aanleiding was dat in de grondexploitatie 2013 werd gerekend met een rente, die royaal boven de actuele marktrentes lag, met als gevolg dat er, bij de jaarlijkse herziening, sprake was van een forse vrijval van rentekosten. Om er voor te zorgen dat de grondexploitatie een zo realistisch mogelijke inschatting is van de werkelijkheid, is daarom de rente in de grondexploitatie 2014 naar beneden bijgesteld. Voor de grondexploitatie 2015 geldt nog dezelfde argumentatie. ADT heeft de leningenportefeuille (0 tot 1,5 jaar) weliswaar gewijzigd, maar daarbij is nog steeds sprake van lage rentes, gemiddeld circa 0,6%. De ‘rente-staffel’ zoals deze in de grondexploitatie 2014 voor het eerst is toegepast is in de grondexploitatie 2015 gehandhaafd, maar wel één jaar doorgeschoven.


61/68

Het rentescenario ziet er derhalve als volgt uit: Tabel: Rentestaffel in grondexploitatie 2015 ADT

Rente

2015

2016

2017

2018-2029

1,34%

2,38%

3,00%

4,00%

Er is dus opnieuw gekozen voor een oplopende rente omdat met redelijke zekerheid kan worden vastgesteld dat de rente op korte termijn laag is. Ook is de verwachting dat ADT de komende jaren kortlopend blijft lenen. Omdat de rente op lange termijn onzeker is loopt de rente in het scenario voorzichtigheidshalve op tot 4,0 %. Post onvoorzien: In de grondexploitatie is voor de deelgebieden Deventerpoort en Prins Bernhardpark nog ‘standaard’ 15% onvoorzien opgenomen over de ramingen voor o.a. bouwen woonrijp maken. Voor de overige deelgebieden is, afhankelijk van de planfase en de detaillering van de ontwerpen, het onvoorzien aangepast naar 10% (’t Vaneker Zuidkamp) of zijn significante stelposten opgenomen (EHS, Fokkerweg, Saneren). Grond - ADT heeft reeds 469 hectare grond aangekocht van het Rijk, daarnaast was er een verwervingsopgaaf van ca. 18 hectare. -

Ten behoeve van de ontsluiting van het nog in ontwikkeling te nemen deelgebied Noord wordt nog 6 ha. resterende grond door ADT verworven.

-

Gecalculeerde opbrengsten kavelprijzen (161 nieuwe kavels en 48 bestaande woningen) grond variëren afhankelijk van de kaveloppervlakten;

-

In de grondexploitatie is de aanleg van wegen tot aan huidig wegennet buiten plangebied opgenomen; de ontsluiting op het bestaand wegennet is niet opgenomen.

Overige inkomsten - In de grondexploitatie zijn de inkomsten vanuit de luchthavenexploitatie komen te vervallen. -

De inkomsten voor het ‘Fonds bovenwijkse voorzieningen’ zijn, conform de afdrachten uit de deelexploitaties ‘wonen en werken’ geraamd op circa € 2,7 miljoen (per 1-1-2015). Dit is lager dan de eerder beoogde opbrengst van € 3,4 miljoen. In afwachting van de verdere besluitvorming ten aanzien van Deelgebied Noord is de eerder gerekende afdracht voor het voormalige ‘leisure-noord’ (10 hectare uitgeefbaar terrein) niet langer in de grondexploitatie opgenomen en daarmee ook als opbrengst voor het fonds vervallen.

-

Totaal begrootte subsidiebaten waarover reeds politieke besluitvorming heeft plaatsgevonden € 12,2 miljoen. Deze bijdragen zijn in 2012 ook daadwerkelijk van de provincie ontvangen.


62/68

Uitgaven - De totaal begrootte nog te realiseren uitgaven bedragen circa € 73 miljoen. De uitgaven 2015-2029 hebben voornamelijk te maken met verwerving van overige gronden, sloop- en saneringskosten, bouwen woonrijp maken, beheer, onderhoud en beheer van het Noordelijk gebied alsmede de planvoorbereidingskosten en berekende rentelasten. -

Voor beheer bestaand vastgoed en terreinen is in totaal nog voor circa € 10,8 miljoen kosten en circa € 8,0 miljoen opbrengsten geraamd. Het totale te realiseren saldo beheer is circa € 2,8 miljoen negatief. Het tekort per jaar is circa € 0,65 miljoen negatief (in 2015) aflopend naar € 0 (in 2029).

Deelgebied Noord Door het vooralsnog binnen de grondexploitatie 2015 ‘niet in gebruik nemen’ van Deelgebied Noord (NIEGG) zijn gedegen ramingen voor dit deelgebied nog niet beschikbaar. Hierdoor kunnen de werkelijke uitgaven en inkomsten significant afwijken van de berekende uitgaven en inkomsten die ten grondslag liggen aan de voorziening onderhanden werk per 31 december 2014 ad € 18,0 mln. (NCW) Vennootschapsbelasting Naar verwachting worden vanaf 1 januari 2016 sommige overheidsactiviteiten belast met vennootschapsbelasting (VPB). Vanwege de onzekerheden rondom de exacte invoering van deze wetswijziging, is hier binnen de grondexploitatie van ADT nog geen rekening mee gehouden. Het moge duidelijk zijn dat de parameters, aannames en veronderstellingen waarop de grondexploitatie is gebaseerd aanzienlijk zijn en tevens van significante invloed zijn op de uitkomst van de contante waardeberekening. De directie is van mening dat zij daarin zorgvuldige afwegingen heeft gemaakt en dat die keuzes ten tijde van het opmaken van de jaarrekening realistisch zijn. Naar de aard van toekomstige inschattingen is het realistisch te veronderstellen dat in de toekomst de uitkomsten zullen afwijken van de gehanteerde inschattingen en uitgangspunten. Jaarlijks zullen daarom de grondexploitatie en de onderliggende parameters, aannames en veronderstellingen op actualiteit worden beoordeeld en zo nodig worden herzien.


63/68

C

OVERIGE GEGEVENS

7. Overige gegevens Area Development Twente 2014 Achtereenvolgens zijn de resultaatbestemming 2014 en de controleverklaring 2014 opgenomen.


64/68

7.1. Resultaatbestemming 2014 Het saldo van baten en lasten uit 2014 bedraagt -/- €.350.890 en is als “mutatie onderhanden werk” toegevoegd aan de voorraden bouwgronden in exploitatie (OHW) op de balans. Ter bestrijding van het geprognosticeerd tekort in de grondexploitatie is in 2011 en 2012 reeds een verliesvoorziening gevormd van € 11.288.820. Het geprognosticeerde exploitatietekort van de grondexploitatie 2014 bedroeg €.11.407.524 (NCW 01-01-2014). In 2013 is de (verlies)voorziening Onderhanden Werk dan ook opgehoogd met € 118.704. Naar aanleiding van de gebeurtenissen na balansdatum is hier een additionele € 6.592.476 aan toegevoegd om tot een afgeronde verliesvoorziening van € 18.000.000,- te komen. Dit betreft het negatief effect van het stopzetten van de inspanningen voor de verdere ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven. In totaal is in 2013 €.6.711.180 aan de verliesvoorziening gedoteerd. In 2014 is de (verlies)voorziening Onderhanden Werk ten slotte opgehoogd met € 17.705 tot het geprognosticeerde tekort van de grondexploitatie 2015 van € 18.017.705 (NCW 01-01-2015). Onderstaand is het totaal van de lasten en baten (inclusief eerder genoemde mutatie Onderhanden Werk en (verlies)voorziening) over het begrotingsjaar 2014 weergegeven. RESULTAATBESTEMMING 2014 jaarschijf


begroting 2014

Werkelijk 2014

Totaal lasten 2014

17.001.558

12.062.671

6.746.546

Totaal baten 2014

5.773.540

6.759.455

6.395.656

-11.228.018

-5.303.216

-350.890

Mutatie (toename) Onderhanden werk

0

0

350.890

Dotatie verliesvoorziening OHW

0

0

-17.705

-11.228.018

-5.303.216

-17.705

Toevoeging (algemene) reserve

0

0

0

Onttrekking (algemene) reserve

0

0

0

-11.228.018

-5.303.216

-17.705

Saldo lasten en baten 2014 Mutaties OHW:

Saldo voor resultaatbestemming

Saldo na resultaatbestemming

Aan het algemeen bestuur wordt voorgesteld om tijdens de vergadering van 15 juni 2015 - conform artikel 24 uit de oprichtingsstatuten “Gemeenschappelijke Regeling Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o.” – te besluiten het definitieve nadelig exploitatiesaldo 2014 van de gemeenschappelijke regeling vast te stellen en deze in rekening te brengen bij de deelnemers.


65/68

7.2.

Gebeurtenissen na balansdatum

Artikel 29 BBV schrijft voor dat inzichten van belang voor de financiële positie, dienen te worden verwerkt in de jaarrekening, ook als deze inzichten zijn verkregen na 31 december, maar vóór het vaststellen van de jaarstukken. Voor het boekjaar 2014 zijn geen relevante gebeurtenissen na balansdatum getypeerd.


66/68

7.3. Controleverklaring


67/68


68/68

BEGROTINGSWIJZIGING

2015

Gemeenschappelijke Regeling Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving 25 maart 2015 (versie 1.0)

Begrotingswijziging 2015 (versie 1.0 / DB 10-04-2015 / grex 2015)

1/38

Deel A: Beleidsbegroting .................................................................................. 3 1.

Inleiding .......................................................................................................................................... 3

1.1.

Grondexploitatie i.r.t. begroting 2015 ....................................................................... 3

1.2.

Leeswijzer opbouw begroting ...................................................................................... 5

2.

Algemeen beleidsinhoudelijk en financieel kader .................................................................. 6

3.

Financiën van de GR Luchthaven Twente en omgeving....................................................... 6

4.

Het Ontwikkelingsplan ................................................................................................................. 7

4.1.

Algemeen ......................................................................................................................... 7

4.2.

Doelstelling Area Development Twente .................................................................... 8

4.3.

Opgave totale gebiedsontwikkeling............................................................................ 8

4.4.

Noord ................................................................................................................................ 9

4.5.

Werkparken ..................................................................................................................... 9

4.6.

Woonparken .................................................................................................................. 10

4.7.

Ecologische hoofdstructuur (voorheen pijler Natuur) .......................................... 12

4.8.

Deelgebied-overstijgende thema’s en deelprojecten ........................................... 12

5.

Paragrafen .................................................................................................................................... 15

5.1.

Algemeen ....................................................................................................................... 15

5.2.

Paragraaf risico’s en weerstandsvermogen ............................................................ 15

5.3.

Treasury / Financiering ............................................................................................... 16

Deel B: Gewijzigde financiële begroting 2015 ....................................... 20 6.

Begrotingswijziging Area Development Twente 2015 ........................................................ 20

6.1.

Balans per 31 december 2015 (prognose / raming) ............................................ 22

6.2.

Gewijzigde programmabegroting 2015 ................................................................... 23

6.3.

Toelichting ..................................................................................................................... 25

6.3.1.

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling ............................................. 25

6.3.2.

Toelichting op de begrotingswijziging 2015 ........................................................... 27

6.5.

Risicoparagraaf ............................................................................................................. 35


2/38

Deel A: Beleidsbegroting 1. Inleiding 1.1.

Grondexploitatie i.r.t. begroting 2015

De grondexploitatie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving 2015 vormt de basis voor zowel de ontwerpbegroting 2016 als deze begrotingswijziging voor het boekjaar 2015. In deze begrotingswijziging worden alleen de wijzigingen – naar aanleiding van de herziening van de grondexploitatie – toegelicht. Begrotingswijziging 2015: Op 23 juni 2014 is door het Algemeen Bestuur van ADT de begroting 2015 vastgesteld. De toenmalige ramingen uit de begroting 2015 waren gebaseerd op de vastgestelde grondexploitatie 2014 van eveneens 23 juni 2014. De grondexploitatie 2014 had een geprognosticeerd tekort van -/- € 11,4 miljoen op NCW 01-01-2014. Echter naar aanleiding van de besluitvorming tot stopzetting van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven (gebeurtenissen na balansdatum) is een negatief effect opgetreden van € 6,5 mln. Hiervoor is binnen de jaarrekening 2013 de (verlies)voorziening opgehoogd tot afgerond € 18,0 mln. op NCW 01-01-2014. In tegenstelling tot het jaarwerk was dit negatief effect nog niet verwerkt binnen de grondexploitatie 2014 dan wel (ontwerp)begroting 2015. Grondexploitatie 2015: Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 is het tekort van -/- € 11,4 mln. (NCW 01-01-2014) met een jaar rente bijgesteld (omslagrente van de grondexploitatie ADT voor de bepaling van de netto contante waarde is in 2014 1,34%). Hiermee zou het tekort van de grondexploitatie 2014 (voor herziening, maar op NCW 01-01-2015) uitkomen op -/- € 11,6 miljoen. Echter omdat ook het effect van het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ in de grondexploitatie 2015 wordt geëffectueerd, verslechtert het resultaat met circa -/- € 6,5 miljoen. Het geprognosticeerde exploitatietekort van de grondexploitatie 2015 bedraagt daardoor -/- € 18.017.705 (NCW 01-01-2015) De voornaamste verschillen ten opzichte van de grondexploitatie ADT 2014 zijn: 1. Met het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ zijn veel kosten (inrichtingskosten, hoofdinfrastructuur, plankosten) uit de grondexploitatie genomen (voordeel). Tegelijk zijn echter ook de ‘concessiegelden’ komen te vervallen en is er een nadelig effect omdat de luchthaven tot en met 2029 in beheer blijft bij ADT (nadeel). Per saldo is er sprake van een verslechtering van de grondexploitatie met bijna € 6,5 miljoen (nadeel). 2. Door het vooralsnog ‘niet in gebruik nemen’ van Deelgebied Noord (NIEGG) is de afdracht aan het Fonds Bovenwijks komen te vervallen. Ook de resterende uitgaven en inkomsten uit de voormalige deelexploitaties Hoofdinfra-noord en Leisure-noord zijn uit de exploitatie genomen (voordeel). 3. De ‘plankosten projectorganisatie ADT’ zijn verhoogd. ADT zal, als uitvoerende organisatie, voor het faciliteren van de ontwikkeling van Deelgebied Noord de komende twee jaar veel werkzaamheden moeten verrichten. Dit vereist extra inzet voor diverse functies (directie en secretariaat, financieel management, juridische ondersteuning, communicatie), extra benodigde onderzoeken en ook extra huisvestingskosten van ADT (nadeel). 4. Een deel van de bij punt 3. genoemde ‘extra plankosten projectorganisatie ADT’ kan worden toegeschreven aan de vertraging van de planologische procedures in het Middengebied (EHS en werkparken) en het Prins Bernhardpark (nadeel). 5. Dankzij een gunstige aanbesteding van de EHS is er sprake van vrijval van kosten voor het saneren en (her)inrichten van het gebied (voordeel). Begrotingswijziging 2015 (versie 1.0 / DB 10-04-2015 / grex 2015)

3/38

6. De plankostenramingen voor de projecten zijn aangepast. Enerzijds is er sprake van vrijval van kosten (voormalige Hoofdinfra, voormalig Leisure-noord, aanbesteding Luchthaven, De Strip & Oostkamp), anderzijds zijn er meer plankosten opgenomen voor onder andere de begeleiding van uitgifte kavels, marketing, voorbereiding & toezicht en begeleiding planologische procedures. Deze toename doet zich met name voor in deelgebied ’t Vaneker Zuidkamp, maar ook in de EHS, Prins Bernhardpark en Fokkerweg zijn extra kosten opgenomen (nadeel). 7. Er is een rentevoordeel doordat er een beter treasuryresultaat is behaald dan vooraf begroot in 2014 (voordeel). 8. De opbrengstwaarden van de (woon)kavels in ’t Vaneker Zuidkamp en het Prins Bernhardpark zijn naar beneden bijgesteld (nadeel). 9. De werkparken Oostkamp, De Strip en de parkeergronden van de Deventerpoort zijn in 2014 verkocht. De verkoop was al geëffectueerd in de grondexploitatie 2014. Echter, in de grondexploitatie 2015 is nog een effect van het vrijvallen van beheeren plankosten (voordeel). 10. In ’t Vaneker Zuidkamp zijn enkele risicoposten toegevoegd voor het bouwen woonrijp maken (nadeel). Tegelijk zijn de sloopkosten van de te slopen panden naar beneden bijgesteld (voordeel). Per saldo zijn de kosten voor het bouwen woonrijp bijna gelijk gebleven (neutraal). 11. Er is een nieuwe beheerraming opgesteld (beheer openbaar gebied, beheer vastgoed, beheerorganisatie). Voor ’t Vaneker Zuidkamp zijn minder kosten geraamd (voordeel). Onder punt 1. is al genoemd dat de beheerexploitatie in Deelgebied Noord doorloopt tot 2029 (nadeel). In de overige deelgebieden is sprake van kleinere verschillen. Per saldo is het totale resultaat van de beheerraming niet gewijzigd (neutraal). Het uiteindelijke geprognosticeerde exploitatietekort van de grondexploitatie 2015 komt hiermee op € 18.017.705 (NCW 01-01-2015). Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 is het exploitatietekort opgehoogd met de omslagrente en het negatief effect van het stopzetten van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven. Binnen de verschillende jaarschijven van de grondexploitatie hebben zich verschuivingen voorgedaan van zowel lasten als baten. Deze begrotingswijziging 2015 gaat dieper in op de wijzigingen voor het boekjaar 2015. Het te realiseren programma voor ADT heeft in 2015 grotendeels betrekking op de verdere uitwerking en uitvoering van de plannen voor de ontwikkeling en realisatie van het gebied. Plan van Aanpak implementatie Advies Commissie van Wijzen Luchthaven Twente: Het door de gemeente Enschede en provincie Overijssel opgestelde plan van aanpak voor de implementatie van het advies Commissie van Wijzen Luchthaven Twente is behandeld tijdens de raads- en Statenvergadering van 16 februari 2015 respectievelijk 18 februari 2015. Met eventuele financiële consequenties naar aanleiding van dit plan van aanpak is binnen de grondexploitatie 2015 vooralsnog geen rekening gehouden. Binnen deze gewijzigde begroting 2015 zijn echter wel uitgaven geraamd ten behoeve van de voorbereiding van alle ruimtelijke procedures en het behoud van de vliegfunctie. Deze kosten van ca. 0,5 mln. worden niet gedekt vanuit de grondexploitatie 2015, maar zullen apart in rekening gebracht worden bij de deelnemers in de GR. Over de verdeling worden nog afspraken gemaakt tussen de gemeente Enschede en de provincie Overijssel. De bestaande verdeling van 50/50 is daarbij een gangbaar uitgangspunt. Binnen de grondexploitatie 2015 is het Noordelijk deelgebied als ‘niet in exploitatie genomen gronden / NIEGG’ behandeld. De financiële gevolgen naar aanleiding van de nog uit te werken deelexploitatie voor het noordelijk gebied zijn dan ook niet voorzien binnen deze begroting 2016. De herziening van de grondexploitatie 2015-2 als gevolg van die uitwerking, zal voor de zomer 2015 leiden tot een gewijzigde begroting voor 2016.


4/38

1.2.

Leeswijzer opbouw begroting

Deze begroting is opgedeeld in een beleidsbegroting en een financiële begroting. Beleidsbegroting De beleidsbegroting start met hoofdstuk 2, waarin een algemene inleiding rondom het beleidsinhoudelijk en financieel kader wordt gegeven. In hoofdstuk 3 treft u het financiële kader aan waarbinnen deze begrotingswijziging en de onderhavige grondexploitatie is opgesteld. Hierin worden ook de baten, lasten en saldo van de investeringen weergegeven. Dit is de 1e begrotingswijziging van de gemeenschappelijke regeling Area Development Twente voor het boekjaar 2015. In hoofdstuk 4 is de ontwikkelingsstrategie van ADT, het Ontwikkelingsplan 2012, vertaald naar een programmatische invulling. In dit kader ook wel de ‘Opgave totale gebiedsontwikkeling’ genoemd. Binnen deze opgave zijn de uitgangspunten en doelstellingen van ADT verwoord in relatie tot de verschillende deelgebieden en belangrijkste thema’s. De stopzetting van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven is hier in meegenomen. In hoofdstuk 5 wordt aandacht besteed aan de gewijzigde verplichte paragrafen, waaronder onder andere de paragraaf risico’s en het weerstandsvermogen en financiering. Voor de overige niet gewijzigde paragrafen wordt verwezen naar de reeds eerder vastgestelde oorspronkelijke begroting 2015 Gewijzigde financiële begroting De gewijzigde financiële begroting 2015 start ten slotte met hoofdstuk 6. Hierin worden onder andere de geprognosticeerde balans 2015, de gewijzigde programmabegroting en baten en lasten in 2015 toegelicht. De gewijzigde financiële begroting sluit af met de risicoparagraaf.


5/38

2. Algemeen beleidsinhoudelijk en financieel kader In deze gewijzigde begroting 2015 zijn de gewijzigde inhoudelijke en financiële kaders voor de planperiode 2015 vastgelegd. Door vaststelling van deze begrotingswijziging wordt het dagelijks bestuur voor de jaarschijf 2015 geautoriseerd tot uitvoering over te gaan van het beleid van ADT binnen de grenzen van het programma. Aan het programma is tevens de geplande investeringen voorgesteld. Dit is de 1e begrotingswijziging van ADT voor het boekjaar 2015. De opzet van de begrotingswijziging is gebaseerd op de Financiële Verordening van het ADT en het daarin aangegeven Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Deze begrotingswijziging 2015 van ADT is afgeleid van de uitkomsten van de Grondexploitatie 2015.

3. Financiën van de GR Luchthaven Twente en omgeving Ontwikkeling en realisering van het plangebied moeten in overeenstemming zijn met de uitgangspunten van het te voeren grondexploitatiebeleid. De Grondexploitatie 2015 ligt - tegelijkertijd met de begrotingswijziging 2015 - binnen het Bestuurlijk Overleg voor ter besluitvorming. De jaarschijf 2015 in deze grondexploitatie vormt hierbij de basis voor de gewijzigde begroting 2015. Het gewijzigde financiële kader voor het boekjaar 2015 ziet er als volgt uit:

jaarschijf


saldo lasten en baten

(6.881.900)

index lasten

saldo cumulatief

Begroting 2015 Herziening (6.198.923)

(161.964)

index baten saldo lasten en baten geindexeerd (incl rente) boekwaarde

Oorspronkelijk

-

-

453

Verschil (682.977) (161.964) (453)

Boekwaarde 31-12-2015 (33.194.178) 453

(7.043.864)

(6.198.470)

(845.394)

(33.193.726)

(34.039.119)

(33.193.726)

(845.394)

(33.193.726)

(26.995.255)

Ten opzichte van de oorspronkelijke begroting 2015 is het saldo van lasten en baten (inclusief rente) verbeterd van € 7,04 mln. (negatief) naar € 6,20 mln. (negatief). De gewijzigde begroting 2015 laat op totaalniveau dus een verbetering zien van € 0,85 mln. waardoor de verwachte boekwaarde per 31-12-2015 circa € 33,19 mln. bedraagt.


6/38

4. Het Ontwikkelingsplan 4.1.

Algemeen

Om alle plannen ten behoeve van de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. te ontwikkelen en tot uitvoering te brengen, is in 2010 een gemeenschappelijke regeling van gemeente Enschede en provincie Overijssel opgericht, genaamd Area Development Twente (hierna ADT), die als gebiedsregisseur optreedt en eigenaar van de grond is. De missie van ADT is de transformatie van het huidige gebied in een vliegwiel voor een economisch sterker en duurzamer Twente. Hiertoe is een grondexploitatie opgesteld die vanaf dat moment ieder jaar herzien wordt. In 2011 is, ten gevolge van de financiële en economische crisis, een strategische heroriëntatie op de plannen rondom de woon- en werkparken uitgevoerd. Begin 2012 is de uitwerking hiervan vastgelegd in Ontwikkelingsplan 2012, waarbij de opgave en de organisatorische setting nader zijn uitgewerkt in het Bedrijfsplan ADT. Eind 2013 is het Bedrijfsplan 2014–2015 opgesteld, waarin de opgave voor jaren 2014 en 2015 is omschreven en de deelprojecten binnen de gebiedsontwikkeling en thema’s in hun actualiteit zijn opgenomen. Ook is ingegaan op de organisatie en haar verwachte inrichting en ontwikkeling in de jaren 2014 en 2015. De organisatie beweegt zich hierbij voor de ecologische hoofdstructuur en de woon- en werkparken van de planfase naar de uitvoeringsfase. Voor de ontwikkeling van het noordelijk deelgebied is dit echter (nog) niet het geval. De grondexploitatie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving 2015 vormt de basis voor deze gewijzigde begroting 2015. De grondexploitatie 2015 ligt tegelijk met deze begrotingswijziging ter besluitvorming voor bij het algemeen bestuur van 15 juni 2015. Noordelijk deelgebied: Afwijkend van voorgaande jaren is het noordelijk deelgebied binnen de grondexploitatie 2015 als zijnde ‘niet in exploitatie genomen gronden’ (NIEGG) behandeld. Dit naar aanleiding van het stoppen met de inspanningen voor de verdere ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven in mei 2014. De provincie Overijssel heeft, hierin gesteund door de gemeente Enschede, in augustus 2014 een Commissie van Wijzen benoemd om de toekomst van het luchthaventerrein te onderzoeken. Op 30 oktober presenteerde de Commissie van Wijzen – onder voorzitterschap van Bernard Wientjes - haar bevindingen in het rapport Technology Base Twente. De luchthaven Twente moet een iconische internationale ontwikkel-, demonstratieen productiezone worden voor ‘Advanced Materials and Manufacturing’. Het concept voor Technology Base Twente vraagt om een integrale ontwikkelvisie voor het gebied waarbij ruimte is voor luchthavengerelateerde bedrijvigheid en General en Business Aviation. Het gebruik van de baan moet op een logische manier inhaken bij de gebiedsontwikkeling en een toevoeging zijn als vestigingsfactor voor Twente. Deze TecBT moet het symbool worden voor de vernieuwende kracht van de maakindustrie in Twente. De inhoudelijke hoofdlijnen van dit advies zijn: 







Maak met respect voor het gebied een iconische internationale ontwikkel-, demonstratieen productiezone;




Op 11 februari 2015 is in een gezamenlijke raads- en Statenvergadering het Plan van aanpak over de implementatie van het advies van de commissie Wientjes besproken. In de eerste daaropvolgende raads- en Statenvergadering, te weten op respectievelijk 16 en 18 februari, is daarover een besluit genomen door zowel de gemeenteraad van Enschede als Provinciale Staten over het Plan van aanpak. Dit plan van aanpak is het uitgangspunt voor het werk van ADT aan het noordelijk deelgebied. De overige resterende deelgebieden binnen de gebiedsontwikkeling zijn op reguliere wijze herzien binnen de grondexploitatie 2015. Begrotingswijziging 2015 (versie 1.0 / DB 10-04-2015 / grex 2015)

7/38

4.2.

Doelstelling Area Development Twente

De oorspronkelijke ambitie te komen tot een verbetering van de economie, ecologie en leefbaarheid van de regio, is de doelstelling van ADT om binnen de functioneel en financieel haalbare kaders een gebiedsontwikkeling te realiseren die hieraan bijdraagt. De rol die ADT hierin aanneemt is met de ontwikkelingen die zich in 2014 hebben voorgedaan deels veranderd. De concrete invulling hiervan maken onderdeel uit van het Plan van Aanpak dat begin 2015 is behandeld in raad en Staten. ADT heeft de opdracht de beoogde gebiedsontwikkeling voor het noordelijk deelgebied te faciliteren en om nieuwe initiatieven tot vestiging te laten leiden, ten behoeve van de dringend gewenste groei van de werkgelegenheid. Voor alle andere onderdelen van de gebiedsontwikkeling is de rol van ADT ongewijzigd.

4.3.

Opgave totale gebiedsontwikkeling

De stand van zaken rondom de gebiedsontwikkeling laat zich wisselend typeren. De meest in het oog springende gebeurtenis betreft de ontwikkelingen in 2014 rondom het stopzetten van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven in het noordelijk plangebied. Ondanks deze tegenvaller binnen de gehele gebiedsontwikkeling is binnen de andere deelgebieden goede voortgang geboekt. Resultaten tot nu toe Naast de ontwikkelingen in het Noordelijk plangebied is in andere deelgebieden goede voortgang geboekt, zoals (niet limitatief): 

Concessie aanleg EHS uitgegeven, waarna de uitvoering van de inrichting van de EHS van start is gegaan;



Bestemmingsplan ’t Vaneker onherroepelijk;



Succesvolle start verkoop kavels en bestaand vastgoed binnen ’t Vaneker, waarbij eind 2014 meerdere panden zijn verkocht;



Bestemmingsplan Fokkerweg / Overmaat onherroepelijk;



Succesvolle start kaveluitgifte Fokkerweg, waarbij eind 2014 60% van de gronden met een reservering belegd was en begin 2015 de eerste kavel is verkocht;



Verkoop De Overmaat 11 afgerond, waarmee het deelgebied Overmaat – met de eerdere verkopen – is gesloten;



Verkoop van de Werkparken De Strip, Oostkamp en het overloopgebied Deventerpoort (totaal zo’n 50 ha) in 2014 aan een private ondernemer / investeerder

Naar realisatie Met al deze ontwikkelingen komt ADT vanaf 2015 steeds verder in de realisatiefase. Er wordt voor veel deelgebieden en thema’s, zoals explosievenruiming, gewerkt aan de verdere uitvoering. Ontwerpen, bestekken en aanbesteden en de realisatie en uitvoering zelf , zoals aanleg, verkoop en verhuur worden uitgerold. Hierdoor worden de plannen voor de deelgebieden in deze fase zichtbaar. Deze ontwikkelingen vragen van ADT inzet, die zich kenmerkt door een sterke gerichtheid op samenwerken met huidige en potentiële gebruikers van het terrein en met mensen uit de omgeving. ADT wil in verbinding staan met haar omgeving en wensen en ideeën constructief bespreken binnen de aangegeven ontwikkelingsrichting. ADT zorgt daarbij voor tijdige en duidelijke informatievoorziening en laat gesprekken wanneer mogelijk in kleine groepen plaatsvinden. Met betrekking tot de ontwikkeling voor het noordelijk deelgebied is het plan van aanpak ‘implementatie advies Commissie van Wijzen Luchthaven Twente’ van de gemeente Enschede en Provincie Overijssel het uitgangspunt voor het werk van ADT.


8/38

ADT-organisatie verandert De fase waar de gebiedsontwikkeling zich de komende twee jaren bevindt, brengt gaandeweg ook een aanpassing van de interne organisatie van ADT met zich mee. Hoe de invulling van de governance zich na 2015 vertaalt naar de ADT-organisatie is nog niet duidelijk. Wel is duidelijk dat in 2015 de inrichting van de EHS wordt afgerond en wordt opgeleverd aan de provincie Overijssel, de Werkparken in 2014 zijn overgedragen aan de familie Van Eck en de woonparken gaandeweg ook naar concrete verkoop en uitgifte gaan. Ten behoeve van de werkparken heeft ADT nog wel de verantwoordelijkheid de diverse planologische procedures in goede banen te leiden en te werken aan de ontvlechting van de ondergrondse infrastructuur. Het noordelijk deelgebied vraagt in 2015 en 2016 een forse inzet van ADT, waarin nauw samengewerkt wordt met het Topteam en het Kwaliteitsteam. De ADT organisatie zal in omvang veranderen en meebewegen met de ontwikkelingen. (Deel)projecten en belangrijkste inhoudelijke thema’s Het totale plangebied is opgedeeld in verschillende deelgebieden met elk een eigen karakter en ontwikkelperspectief. Vanaf het volgende hoofdstuk 4.4 worden de concrete opgaven per deelgebied benoemd en nader toegelicht. Ook zijn de belangrijkste deelgebied-overstijgende inhoudelijke thema’s en deelprojecten benoemd.

4.4.

Noord

Doel en resultaat Noord is met 228,6 ha. het grootste deelgebied. De Commissie van Wijzen heeft onderzocht welke kansen er zijn voor een duurzaam economisch sterker Twente en welke rol de voormalige luchthaven Twente daarbij kan spelen. Het advies van de commissie luidt: ‘Maak van de luchthaven Twente een iconische, internationale ontwikkelen demonstratieen productiezone voor ‘Advanced Materials en Manufacturing’’. Hoe dit cluster concreet wordt ingevuld is mede afhankelijk van de visie van het te formeren Topteam en Kwaliteitsteam en de initiatieven vanuit de bedrijven. Doel blijft dat de ontwikkelingen in het noordelijk plangebied een substantiële bijdrage leveren aan het aantal nieuwe arbeidsplaatsen voor de regio. In het noordelijk deelgebied bevindt zich reeds Troned (trainingscentrum Oost-Nederland), dat door de Regiobrandweer/Veiligheidsregio Twente verder ontwikkelt wordt tot een veiligheidscampus (Twente Safety Campus). Kenmerkend is de gedachte dat alle aspecten op het gebied van veiligheid bij elkaar gebracht worden. Het resultaat is een kennis-, ontwikkelen trainingscentrum op het gebied van veiligheid dat toonaangevend is in Nederland en waaraan verschillende partners uit de veiligheidsketen bijdragen. Deze Twente Safety Campus past binnen het concept van Technology Base Twente. Verder zijn de huidige vliegende gebruikers in het noordelijk deelgebied gevestigd. Uitvoering Het bestemmingsplan van luchthavengebied Noord, waarbinnen de ontwikkeling van Troned valt, is in december 2014 door de gemeenteraad van Enschede vastgesteld. Het bestemmingsplan doorloopt momenteel nog de procedures om onherroepelijk te worden.


9/38

4.5.

Werkparken

Doel en resultaat Strip, Oostkamp en Deventerpoort zijn de werkparken van ADT. Het creëren van werkgelegenheid en het stimuleren van hergebruik van bestaande gebouwen en infrastructuur is de doelstelling van ADT voor deze deelgebieden. Uitvoering Op 1 juli 2014 zijn circa 50 ha. van de werkparken De Strip, Oostkamp en het overloopgebied Deventerpoort verkocht en geleverd aan een private investeerder, de familie Van Eck. Hiermee vestigt zich een nieuw bedrijf in Twente. Een unieke deal in deze tijd. Deze investeerder wil vooral het bestaand vastgoed en de aanwezige voorzieningen inzetten voor de ontwikkeling van een concept Engineering Playground. De gemeente Enschede is verantwoordelijk voor totstandkoming van de benodigde planologische procedures ten behoeve van de organische ontwikkeling van het gebied. De ontwikkeling van de werkparken De Strip en Oostkamp zal stapsgewijze plaatsvinden en borduurt daarmee voort op de organische ontwikkeling zoals werd beschreven in het Ontwikkelingsplan 2012. Een dergelijke ontwikkeling vraagt om andere instrumentarium dan reguliere bestemmingsplannen, die een vastgestelde ontwikkeling beschrijven. In het kader van de Crisis en Herstelwet is op initiatief van ADT gebruik gemaakt om onder de 7 e tranche een zogenaamd Omgevingsplan op te stellen, ook aangeduid als een bestemmingsplan met een verbrede reikwijdte (het Omgevingsplan). De gemeenteraad wordt al in een vroeg stadium bij de inhoud betrokken door voorafgaand aan het opstellen en in procedure brengen van het Omgevingsplan een Nota van uitgangspunten te bespreken (maart 2015). De nota heeft de vorm van een "beleidseffectrapportage": per beleidsthema worden de doelstellingen toegelicht, wordt een afweging gegeven en worden voorstellen gedaan. Bij het opstellen van de nota zijn ook de belangrijkste stakeholders (omwonenden, belangengroepen, ondernemer/eigenaren) geconsulteerd en is gebruik gemaakt van de onderzoeken die voor de concept milieueffectrapportage zijn verricht. Voor Oostkamp en De Strip staat organische ontwikkeling centraal, waardoor nu geen eindbeeld te geven is. Dit past in de huidige economische situatie, maar leidt bij de omgeving tot onzekerheid. In het Omgevingsplan is wel te omschrijven wat de maximaal toegestane belasting op de omgeving is, ofwel wat de maximale ruimte is die de ondernemer in het Omgevingsplan krijgt. Waarbij moet worden aangetekend dat de ervaring leert dat die maximale ruimte niet permanent wordt ingevuld. Voor de deelgebieden De Strip en Oostkamp beperkt ADT zich in 2015 en 2016 tot aanvraag en afstemming met de gemeente bij de planologische procedures rondom het Mer en Omgevingsplan Middengebied, projectafwijkingsbesluit door De Strip, de beroepsprocedure voor H11; de afstemming met de nieuwe eigenaar omtrent zijn ontwikkelingen en praktische zaken als detectieonderzoek, ontvlechting van nutsvoorzieningen.


10/38

4.6.

Woonparken

Doel en resultaat Van de oorspronkelijke vier deelgebieden die vallen onder de woonparken, hebben er drie een onherroepelijk bestemmingsplan. Voor de vierde – Prins Bernhardpark – wordt het bestemmingsplan in 2015 vastgesteld. De ontwikkeling van deelgebied De Overmaat is volledig afgerond, waarbij de deelexploitatie is gesloten. De doelstelling is; een bijdrage leveren aan de sociaal economische structuurversterking van Enschede en Twente door unieke woonmilieus te creëren voor de bovenkant van de markt en daarmee de verhouding tussen de goedkope woningvoorraad en de duurdere woningvoorraad te verbeteren. Hierdoor wordt Enschede aantrekkelijker als woonstad. Prins Bernhardpark De gebouwen in dit gebied zijn kort na 1940 gebouwd. De panden bevatten een onderling verwante detaillering, zoals vensters en stalen luiken. Het zorgt voor een rustieke eenheid in het bosachtige gebied, met kenmerkende lanen en zichtlijnen. Prins Bernhardpark is vooral gericht op een specifiek segment (een enclave met extensieve bebouwing in de natuurlijke omgeving van de Lonnekerberg) en is met haar omvang geschikt voor een overzichtelijke structuur van ca. 30 kavels, waarbij de bestaande panden (waaronder verhuurde woningen en de voormalige officiersmess) worden ingepast als woning. De groene kwaliteit wordt gehandhaafd. Ter visie legging van het bestemmingsplan is voorzien in de eerste helft van 2015. Fokkerweg Het plangebied van 1,6 hectare oogt als een wat verscholen plek aan een doodlopende weg. Kenmerkend zijn de variatie en de vrijheid die deze bebouwing uitstraalt, een omgeving die ruimte biedt voor individuele keuzes. De Lonnekerberg en Hof Espelo liggen op loopafstand. Het motto is: ‘Creëer je eigen vrijheid.’ Om dit te ontwikkelen zijn maximaal 15 kavels voorzien, die kunnen variëren in breedte en grootte. Nadat het bestemmingsplan in 2014 onherroepelijk is geworden is de kaveluitgifte Fokkerweg gestart. Dit heeft geleid tot warme belangstelling als gevolg waarvan eind 2014 circa 60% van de gronden is belegd met reserveringen en begin 2015 de eerste kavel is verkocht. ’t Vaneker Doel en resultaat: Het motto van de ontwikkeling in ’t Vaneker is: “Precies wat je wilt!”. De Schil en Zuidkamp worden ontwikkeld als één project. Om de samenwerking voor de ontwikkeling van ’t Vaneker tussen de gemeente Enschede (eigenaar van De Schil) en ADT (eigenaar van het Zuidkamp) structureel vorm te geven, is een samenwerkingsovereenkomst ’t Vaneker vastgesteld waarin verantwoordelijkheden en werkafspraken zijn opgenomen. Uitvoering Het bestemmingsplan voor ’t Vaneker is in 2014 onherroepelijk geworden. De verkoop van bestaande panden en uitgifte van kavels heeft in 2014 een goede start gemaakt die in 2015 en daarna structureel doorgezet kan worden. Inmiddels zijn enkele objecten uit het bestaand vastgoed van de Zuidkamp / ’t Vaneker verkocht. Voor ‘t Vaneker zijn meerdere kavels onder optie en zijn enkele kavels verkocht. De eerste kavel-verkoopacte binnen het ADT plangebied is gepasseerd in februari 2015. Kopers krijgen de mogelijkheid hun eigen woning te ontwerpen. Een van de stimuleringsmaatregel voor het ontwerpen van een duurzame woning is het duurzaamheidsadvies. Kopers van een kavel in ’t Vaneker krijgen de mogelijkheid om een duurzaamheidsadvies te laten opstellen. Daarnaast is het ontwerp voor het nieuwe Sprakelplein door omwonenden positief ontvangen. De aanleg is gepland vanaf 1 april 2015.


11/38

4.7.

Ecologische hoofdstructuur (voorheen pijler Natuur)

Doel en resultaat Een groot deel van de gebiedsontwikkeling rondom luchthaven Twente betreft de ontwikkeling van de Ecologische Hoofdstructuur, de EHS. Het doel is het mogelijk maken van een duurzaam, met de omgeving samenhangend stelsel van natuurgebieden, het verbindt de Lonnekerberg met de landgoederen van Driene, zoals Hof Espelo. In de ontwikkeling van de EHS heeft de natuur voorrang en wordt beschermd. De ecologische hoofdstructuur (EHS) bevindt zich ten zuiden van de luchthaven en is het één na grootste deelgebied van ADT dat opnieuw wordt ingericht. De focus is daarbij gericht op het realiseren van een stevige groen-blauwe hoofdstructuur met behoud en ontwikkeling van biodiversiteit in het gebied. Dit wordt zoveel mogelijk gecombineerd met herstel en verbeteren van de waterhuishouding, aspecten van ruimtelijke continuïteit, belevingskwaliteit en de beleefbaarheid van natuur en landschap. Het realiseren van een EHS die ook op waarde wordt geschat als gebruiksfunctie voor de mens vergroot de maatschappelijke betekenis van de EHS. Uitvoering ADT heeft het ontwerpproces van de EHS in samenwerking met diverse organisaties als provincie Overijssel, Landschap Overijssel, Waterschap Regge en Dinkel, Regio Twente en Uitvoeringscommissie Enschede-Noord afgerond. Daarnaast is een klankbordgroep betrokken geweest bij het tot stand komen van het vastgestelde definitief ontwerp. Hierbij is rekening gehouden met het inspiratiedocument om aansprekende cultuurhistorische elementen uit verschillende tijdlagen zichtbaar te maken langs een zogenoemd belevingspad. De openbare aanbestedingsprocedure met voorselectie voor de realisatie van de EHS (aannemersselectie) is afgerond in 2014. De Timmerhuis Groep uit Vriezenveen heeft bij de aanbesteding op 4 november 2014 het beste plan ingediend (prijs versus kwaliteit). De aannemer zet een projectorganisatie op die zelfstandig het werk uitvoert. De Timmerhuis Groep zet contractueel 15% van de arbeidskosten in voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en langdurig werklozen. De werkzaamheden voor de inrichting van de EHS zijn half november 2014 gestart en worden eind 2015 afgerond. Het jaar 2015 staat volledig in het teken van de realisatie en inrichting van de nieuwe EHS met het voornemen om deze EHS eind 2015 over te dragen aan de provincie Overijssel. Het juridisch eigendom van de EHS gronden ligt reeds bij de provincie. Vanaf 2013 heeft Defensie al een groot deel van de EHS onderzocht op de aanwezigheid van munitie. Voor de uitvoering van het munitieonderzoek geldt een “Uitvoeringsprotocol flora en fauna”. Dit betekent dat tijdens de uitvoering rekening gehouden moet worden met aanwezige flora- en fauna. Defensie zal in 2015 en 2016 nog bezig zijn met onderzoek.


12/38

4.8.

Deelgebied-overstijgende thema’s en deelprojecten

Een aantal deelgebied-overstijgende, thematische aandachtsgebieden en deelprojecten vragen om een integrale benadering. Thema’s Naast de ontwikkeling van de verschillende deelgebieden ten behoeve van de integrale gebiedsontwikkeling krijgen ook de volgende algemene thematische aandachtspunten invulling. 

Communicatie en marketing;



Duurzaamheid en innovatie;



Cultuurhistorie en archeologie;

In het Bedrijfsplan 2014 – 2015 zijn deze thema’s specifiek benoemd, op basis waarvan binnen deze begroting ook budgetten zijn opgenomen. De grootste posten zijn in dit geval Duurzaamheid en innovatie en Cultuurhistorie en archeologie. Het thema Duurzaamheid en innovatie speelt in alle deelgebieden; Bij de uitwerking van de plannen is voor enkele deelgebieden een DPL scan uitgevoerd, waarmee ADT kan concluderen op welke punten meer geïnvesteerd kan worden in duurzaamheid en innovatie. In 2014 is een start gemaakt met de Innovatieagenda van ADT, Deze agenda is in samenwerking met Kennispark Twente opgesteld. Vanuit de gebiedsontwikkelingsopgave zet ADT drie instrumenten in vanuit innovatiegericht inkopen: 1.

Haalbaarheidsonderzoeken: een opdracht geven om een prototype te ontwikkelen voor een gebiedsontwikkelingsvraagstuk;

2.

Living Lab: een zo realistisch mogelijke omgeving aanbieden voor het testen van nieuwe producten, diensten;

3.

Inkoop van innovatie: als eerste klant wordt een innovatieve dienst of product ingekocht.

ADT heeft in urgentie en haalbaarheid een aantal onderwerpen benoemd die nader worden uitgewerkt volgens deze methode, de onderwerpen zijn: afwatering, verlichting, bodemsanering, proeftuinen en beleving van mogelijkheden. Cultuurhistorie en archeologie zijn belangrijke thema’s, daar het gebied een rijke historie heeft met maar liefst 5 verschillende tijdlagen. Op verzoek van ADT is een kroniek opgesteld waarin alle voorname ontwikkelingen in de driehoek Oldenzaal, Hengelo en Enschede door de jaren heen gebundeld worden. In 2015 wordt het onderwerp Cultuurhistorie uitgelicht met onder andere de uitgave van deze kroniek en onderzoek naar ‘allianties’ op de verschillende cultuurhistorische terreinen, zoals ‘Tweede Wereldoorlog’, Defensietijd, Natuurbeleving en historie. Sanering In het kader van de gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving wordt de bodem geschikt gemaakt voor toekomstige functies. Ten behoeve van drie saneringsopgaven is de volgende doelstelling geformuleerd: Het integraal, kostenefficiënt en functiegericht binnen de beschikbare middelen uitvoeren van de bodemsanering en bodemkwaliteitsverbetering. Voor het grondgebied van de gemeente Enschede is een Bodembeheernota vastgesteld waarin het beleidskader is vastgelegd voor gebiedsspecifiek beleid. Bij deze Bodembeheernota behoort een Bodemkwaliteitskaart. De uitvoering van de saneringen en de grondkwaliteitsverbeteringen geschiedt in afstemming met Defensie in verband met het ruimen van munitie. Defensie is verantwoordelijk voor de detectie en ruiming van niet gesprongen explosieven (NGE). Na uitvoering van de saneringen wordt een evaluatierapport opgesteld voor goedkeuring door het Bevoegde Gezag, waarna de saneringen zijn afgerond.


13/38

Tijdelijk Beheer De te beheren objecten betreffen het hele terrein van de voormalige vliegbasis (uitgezonderd de in 2014 aan de familie Van Eck verkochte werkparken en De Overmaat), ’t Vaneker – Zuidkamp, Fokkerweg, Deventerpoort en Prins Bernhardpark, allen gelegen binnen de grenzen van de gemeente Enschede. In het beheer dienen natuur, economie en maatschappelijke betrokkenheid elkaar te versterken om daarmee het gewenste vliegwieleffect voor Twente te ondersteunen. Hiervoor liggen ook in 2015 en verder de volgende opdrachten / doelstellingen: 

Het technisch onderhouden en beheren van het vastgoed en bijbehorende installaties om verhuur mogelijk te maken



Het technisch onderhouden en beheren van de terreinen voor wat betreft wegen, rioleringspompen, verlichting, drainage, graslandbeheer, afrastering, waterlopen, gemalen, riolering, groenvoorziening (deze laatste op een minimaal niveau)



Het in stand houden van de luchthaven functionaliteit



Het beveiligen van het vliegveld



Nieuwe huurders werven die complementair zijn aan de nieuwe gebruiksfuncties



Het zorg dragen voor de levering en verrekening van nutsvoorzieningen



Het creëren van een duurzaam maatschappelijke medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt



Wildbeheer

meerwaarde

door

inzet

van

Het beheer geschiedt vanuit de gedachte dat waardevermindering van het vastgoed, terrein en vliegveld moet worden voorkomen en beheer en ingebruikname door verhuur zodanig wordt gestuurd dat een kostenbeperkende exploitatie ontstaat. Het beheer valt inhoudelijk uiteen in het beheer van de terreinen en het onderhoud en de exploitatie van het bestaande vastgoed. Beide onderdelen zijn afzonderlijk in beeld gebracht en geraamd. Naast de kosten voor de daadwerkelijke, technische uitvoering van beheer en onderhoud is ook rekening gehouden met de kosten van een beheerorganisatie. Ook in 2015 wordt gewerkt met een vastgoedbeheermodel waarin in beeld is gebracht wat langjarig de kosten en opbrengsten zijn wanneer het vastgoed niet afgestoten kan worden en er meer en meer sprake zal zijn van een organische ontwikkeling. Gegeven de actuele marktsituatie is vooralsnog rekening gehouden met een meer langjarig beheer van het bestaande vastgoed en de in bezit zijnde terreinen.


14/38

5. Paragrafen 5.1.

Algemeen

Binnen deze begrotingswijziging 2015 zijn de verplichte paragrafen inzake de “risico’s en weerstandsvermogen”, “financiering” en “bedrijfsvoering” gewijzigd ten opzichte van de oorspronkelijke begroting 2015.

5.2. Paragraaf risico’s en weerstandsvermogen De BBV schrijft als wettelijke verplichting voor, dat er bewust wordt omgegaan met risico’s. Begroting en rekening moeten vanaf 2004 een weerstandsparagraaf bezitten, met daarin een overzicht van de aard en omvang van de risico’s die de Gemeenschappelijke Regeling loopt. Op basis hiervan dient er een kwantitatief inzicht te zijn in de weerstandscapaciteit waarmee deze risico’s kunnen worden opgevangen en dient de Gemeenschappelijke Regeling een risicobeleid te formuleren. Genoemde elementen komen in deze paragraaf aan de orde. Risicoanalyse grondexploitatie 2015 Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving In het eerste kwartaal van 2015 is de grondexploitatie herzien, waarbij vaststelling door het dagelijks bestuur heeft plaatsgevonden op 10 april 2015. De grondexploitatie 2015 presenteert een geprognosticeerd tekort van € 18.017.705 (NCW 01-01-2015). Bij de grondexploitatie 2015 is een integrale risicosimulatie uitgevoerd, waaruit blijkt dat de 90% zekerheidswaarde op -/- € 24,5 miljoen op NCW 1-1-2015 ligt. Ten opzichte van de basis grondexploitatie (-/- € 18,0 NCW) geeft dit een verschil van -/- € 6,5 miljoen Dit betekent dat er een risicoreserve nodig is van € 6,5 miljoen op NCW 01-01-2015 om het resultaat van de grondexploitatie met 90% zekerheid te kunnen halen. Binnen de risicoanalyse is het risico op stopzetting van de inspanningen om een commerciële burgerluchthaven te ontwikkelen, komen te vervallen. Op dit moment kan geen risicoanalyse gevormd worden voor het noordelijk plangebied, omdat nog niet bekend is hoe de ontwikkeling vorm zal krijgen en welke risico’s hiervoor gekwantificeerd kunnen worden. Naar verwachting zal dit voor de zomer van 2015 bekend zijn. In de grondexploitatie 2014 was de benodigde risicoreservering € 9,8 miljoen, wat betekent dat het risicoprofiel gedaald is. Dit komt door het stoppen van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven, waardoor voor dit deel van de gebiedsontwikkeling geen risicoanalyse is uitgevoerd. Ten opzichte van 2014 heeft een herijking van de belangrijkste risico’s plaats gevonden. Een aantal risico’s is toegevoegd en een aantal is weggevallen. Zo is o.a. de totale risicoanalyse welke betrekking had op de commerciële burgerluchthaven weggevallen. Daarnaast is het risico toegevoegd dat er door een fiscale wetswijziging de btw op de aanleg van de EHS niet geheel teruggevorderd zou kunnen worden op het moment dat de aannemer later klaar is dan 1 januari 2016. Ook is het faseringsrisico op de verkoop van de kavels in de woonparken licht toegenomen. Het weerstandsvermogen van ADT wordt feitelijk gevormd door de garanties die de deelnemende partijen aan de gemeenschappelijke regeling hebben afgegeven. ADT brengt het exploitatietekort in rekening bij de deelnemers. De belangrijkste risico’s binnen de integrale gebiedsontwikkeling zijn: a) daling van de grondprijzen b) wijziging kostenindex en opbrengstenindex c)

vertraging kavelverkoop in ’t Vaneker - Zuidkamp


15/38

NB. De risicoreservering dient binnen de begrotingen van de deelnemers (ieder voor 50%) opgenomen te worden. ADT acht het verstandig de risicoreservering van € 9,8 mln. binnen de begroting van de deelnemers in stand te houden in verband met de onzekerheden binnen het Noordelijk plangebied. Aanvullend stellen de deelnemers in de gemeenschappelijke regeling zich borg voor het geprognosticeerde resultaat (NCW) uit de grondexploitatie 2015. Vaststelling van de grondexploitatie 2015 heeft op 10 april 2015 binnen het dagelijks bestuur plaatsgevonden. Het algemeen bestuur zal de grondexploitatie op 15 juni 2015 vaststellen. Risicobeheersing: Binnen de risico-analyse van de Grondexploitatie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. zijn voor de benoemde risico’s ook de belangrijkste beheersmaatregelen benoemd, met het doel de betreffende risico’s te verminderen dan wel te vermijden. Binnen ADT wordt hier actief op gestuurd.

5.3. Treasury / Financiering De doelstellingen van het treasurybeleid zijn vastgelegd in het treasurystatuut, die door het dagelijks bestuur en het Algemeen Bestuur is vastgesteld. Voor ADT is bij de oprichting in december 2010 een treasurycomité ingesteld onder voorzitterschap van de controller van de gemeenschappelijke regeling. Andere deelnemers in dit comité zijn de treasurer van de gemeente Enschede en provincie Overijssel. De treasurer van de gemeente Enschede verzorgt feitelijk de contacten met de markt en het aantrekken van de leningen. Limieten 2015 Overeenkomstig artikel 3 van het treasurystatuut worden de limieten voor geldleningen vastgelegd in de begroting. 1. De kasgeldlimiet is gekoppeld aan het begrotingstotaal; dat wil zeggen de totale lasten dan wel baten van de begroting, inclusief tegelijkertijd met de begroting vastgestelde begrotingswijzigingen. De limiet is conform de wet Fido vastgesteld op 8,2%. Limiet kredieten in rekening-courant (= kasgeldlimiet) bedraagt in 2015 € 1,12 mln. De kasgeldlimiet uit de vastgestelde begroting 2015 bedroeg € 1,40 mln.

Berekening kasgeldlimiet (x € 1.000) 1. Begrotingstotaal (grondslag van berekening kasgeldlimiet) 2. Vastgesteld percentage (in wet fido) 3. Kasgeldlimiet (1x 2)

2015

2016

2017

2018

13.690

10.695

8.399

7.493

(lasten)

(lasten)

(lasten)

(baten)

8,2%

8,2%

8,2%

8,2%

877

689

614

1.123

2. Limiet voor langlopende financiering wordt vastgesteld op € 50.000.000,- voor het jaar 2015. Hiermee kan de ingeschatte 40 miljoen euro aan langlopende leningen worden aangetrokken en is het mogelijk om eventueel vroegtijdig financieringen af te sluiten voor de komende jaren, indien de (rente)ontwikkeling hiertoe aanleiding geeft. -

€

10.000.000,-

financiering saldo lopende plan- en ontwikkelingskosten

-

€

30.000.000,-

financiering aankoop gronden aan het Rijk

-

€

10.000.000,-

buffer voor mogelijke renteontwikkelingen


tegenvallende

inkomsten

dan

wel

16/38

3. Limiet voor uitzettingen. Deze is voor 2015 vastgesteld op het drempelbedrag van € 250.000,Overtollige liquide middelen worden, met uitzondering van het drempelbedrag, aangehouden bij ’s rijks schatkist. Risico's bij uitzettingen in vastrentende waarden tot aan het drempelbedrag worden beperkt door slechts uitzettingen te doen binnen de regelgeving uit de Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden De Gemeenschappelijke Regeling beperkt de risico’s op uitzettingen door daarbij uitsluitend de volgende relevante producten te hanteren: -

rekening-courant

-

spaarrekening

-

daggeld

-

deposito’s

Renterisico-norm De renterisico-norm geeft het kader aan voor de spreiding van looptijden in de leningenportefeuille. Het doel is om overmatige renterisico’s op de vaste schuld te vermijden. In onderstaande tabel is te zien dat deze norm niet wordt overschreden. De ruimte onder de renterisiconorm uit de vastgestelde begroting 2015 bedroeg € 3,40 mln.

Berekening renterisiconorm (x € 1.000) 1. Begrotingstotaal

2015

2016

2017

2018

13.690

10.695

8.399

7.493

2. Vastgesteld percentage (in wet fido)

20,0%

20,0%

20,0%

20,0%

3. Renterisiconorm ((1 x 2) /100)

2.738

2.139

1.680

1.499

-

-

-

-

2.738

2.139

1.680

1.499

4. Aflossingen 5. Ruimte onder renterisiconorm (3 - 4) Liquiditeitsplanning

Op basis van de liquiditeitsplanning / kasstromenoverzicht binnen de grondexploitatie 2015 zijn de toekomstige financieringsbehoeften in kaart gebracht. In onderstaande figuur zijn de jaarlijkse kasstromen op prijspeil 2015 weergeven en het plansaldo of boekwaardeontwikkeling op nominale basis (inclusief index). Het saldoverloop (blauwe lijn) geeft de toekomstige financieringsbehoefte aan. Het saldoverloop van de grondexploitaties per 01-01-2014 (rode lijn) is voor het vergelijk ook weergegeven in onderstaand schema.


17/38

De maximale financieringsbehoefte vanuit de grondexploitatie bedraagt circa € 38 miljoen. Dit maximum doet zich voor in 2017. Vervolgens geeft de kasstroom een constante en beperkte daling te zien naar het eindjaar 2029. Over deze periode zijn de inkomsten gemiddeld per jaar circa € 1,7 miljoen hoger dan de uitgaven. De geraamde uitgaven en inkomsten (kasstromen) zijn in tijd uiteengezet, waardoor een gedegen inzicht ontstaat in de toekomstige financieringsbehoeftes. Het bijhouden van de toekomstige financieringsbehoefte is een continu proces, waarbij gestreefd wordt de meest recente ontwikkelingen mee te nemen in de meest actuele versie van de liquiditeitsplanning. Op basis van de liquiditeitsplanning adviseert het treasurycomité de directie ADT over de te volgen financieringsstrategie.

5.4. Bedrijfsvoering Planning & Control De planning en control cyclus van ADT is naar aanleiding van de wijziging van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) aangepast en bestaat nu uit onderstaande (deel)producten / instrumenten: Instrument/document

aan

datum

betreft

- aanleveren concept begroting *

Raad & Staten

vóór 15 april

jaar T+1


AB

vóór 15 juli

jaar T+1

DB

apr / juli / okt

jaar T

vóór 15 april

jaar T-1

- kwartaalrapportages (maraps) - aanleveren voorlopige jaarrekening *

Raad & Staten


DB

vóór 1 mei

jaar T-1


AB

vóór 1 juli

jaar T-1

.

* Conform de gewijzigde wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) van 8 juli 2014 zendt het Dagelijks Bestuur vóór 15 april van het jaar voorafgaande aan het jaar waarvoor de begroting dient, de algemene financiële en beleidsmatige kaders – via B&W en GS – aan de Gemeenteraad respectievelijk aan Provinciale Staten. Daarnaast zendt het Dagelijks Bestuur tevens jaarlijks vóór 15 april de voorlopige jaarrekening – via B&W en GS – aan de Gemeenteraad respectievelijk aan Provinciale Staten.

Administratieve organisatie en interne controle De afgelopen jaren zijn de belangrijkste financieel administratieve processen kritisch tegen het licht gehouden en waar nodig opnieuw ingericht en vastgelegd. Hierbij is o.a. rekening gehouden met het in 2012 vastgestelde besluit tot ondermandatering. Een en ander heeft geresulteerd in een grote set vastgestelde, procedures en werkbeschrijvingen. Zo zijn in 2013 en 2014 de AO-procedures rondom de debiteuren- en crediteurenadministratie opnieuw vastgelegd en vastgesteld. Het incassotraject rondom openstaande vorderingen is aangetrokken. Deze lijn wordt in de jaren 2015 en 2016 voorgezet. Op 1 februari 2013 is het auditplan vastgesteld door het Dagelijks Bestuur van ADT. Het auditplan is opgesteld om de interne organisatie van de rechtmatigheid te borgen. Binnen dit auditplan is het normenkader opgenomen, wat mede bepalend is voor de aandachtspunten binnen de uit te voeren interne controles (auditobjecten). Het normenkader is hierbij geen statisch geheel, maar wordt per auditobject nader geconcretiseerd. De resultaten en bevindingen van de interne controles worden jaarlijks tijdens het traject van de jaarrekeningcontrole kortgesloten met de accountant.


18/38

Informatisering en Automatisering ADT maakt gebruik van een automatiseringsomgeving in eigen beheer. ADT heeft het digitale archiveringssysteem grotendeels ingericht volgens de richtlijnen en het systeem van de gemeente Enschede. De toegankelijkheid van het digitale archief is gewaarborgd door het inrichten van een herkenbare mappenstructuur. De uitwerking van de vastgestelde Archiefverordening, het Besluit informatiebeheer, is in 2013 door het dagelijks bestuur vastgesteld. Hierin is de bewaarplaats en de beheereenheid opgenomen. Verdere overdracht van het digitale archief van ADT blijft ook in 2015 en 2016 een continu proces waarin ADT verantwoordelijk is voor een correcte aanlevering zodat de gemeente Enschede zorg kan dragen voor een juiste archivering. Afstemming over archiefzorg en –beheer vindt periodiek plaats met de provinciaal archiefinspecteur – tevens provinciearchivaris – en de verantwoordelijke eenheid bij de gemeente Enschede. Deze afstemming is adviserend van karakter, er wordt geen archiefwettelijk toezicht uitgeoefend door de provinciearchivaris. In 2014 heeft een inventarisatie van het archief plaatsgevonden. De archiefbewaarplaats zal zijn het stadskantoor te Enschede of, als de digitale ontwikkelingen het toelaten, het E-depot.

P&O beleid De gemeenschappelijke regeling ADT heeft geen personeel in dienst, maar maakt gebruik van detachering en externe inhuur op projectbasis. De gedetacheerde projectmedewerkers zijn werkzaam voor de gemeente Enschede of de provincie Overijssel. Voor Area Development Twente is geen apart P&O beleid geformuleerd dan wel vastgesteld.

Rechtmatigheid Op grond van het Besluit Accountantscontrole Decentrale Overheden moeten ook gemeenschappelijke regelingen verantwoording afleggen over het rechtmatig handelen. De accountant doet hierover tevens een uitspraak in de controleverklaring. Het normen- en toetsingskader voor rechtmatigheid wordt opgenomen in de bedrijfsvoeringsparagraaf in de begroting en vastgesteld met het vaststellen van de begroting. Voor 2015 geldt het volgende normen- en toetsingkader: -

wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr)

-

verordening 212 gemeentewet / 216 provinciewet (verordening financieel beleid en beheer)

-

verordening 213 gemeentewet / 217 provinciewet (controleverordening)

-

wet financiering decentrale overheden (Wet fido)

-

wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT)

-

besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV)

-

gemeenschappelijke regeling Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving

-

treasurystatuut

-

directiestatuut

Conform artikel 14 uit de verordening 212 Gemeentewet / 216 Provinciewet draagt het dagelijks bestuur zorg voor systematische interne controle van de getrouwheid; de juistheid, volledigheid en getrouwheid, van de bestuurlijke informatievoorziening en van de rechtmatigheid van de beheerhandelingen en legt deze vast in interne controleprogramma’s. Aan de eis tot vastlegging in interne controleprogramma’s wordt door ADT voldaan. Het op 1 februari 2013 - door het dagelijks bestuur – vastgestelde auditplan is in de loop van 2014 geactualiseerd (nadere concretisering en actualisatie planningen) en biedt op deze wijze houvast voor de uitvoering van de interne controles in de aankomende jaren. Een bijgewerkte versie van het auditplan wordt in 2015 ter vaststelling aangeboden aan het dagelijks bestuur, waarbij dit richtinggevend zal zijn voor de interne controles in de jaren 2015 en 2016.


19/38

Deel B: Gewijzigde financiële begroting 2015 6. Begrotingswijziging Area Development Twente 2015 Hierna wordt een toelichting gegeven op verschillende onderdelen van de binnen de gewijzigde begroting 2015 opgenomen baten en lasten. Begrotingswijziging 2015: Op 23 juni 2014 is door het Algemeen Bestuur van ADT de begroting 2015 vastgesteld. De toenmalige ramingen uit de begroting 2015 waren gebaseerd op de vastgestelde grondexploitatie 2014 van eveneens 23 juni 2014. De grondexploitatie 2014 had een geprognosticeerd tekort van -/- € 11,4 miljoen op NCW 01-01-2014. Echter naar aanleiding van de besluitvorming tot stopzetting van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven (gebeurtenissen na balansdatum) is een negatief effect opgetreden van € 6,5 mln. Hiervoor is binnen de jaarrekening 2013 de (verlies)voorziening opgehoogd tot afgerond € 18,0 mln. op NCW 01-01-2014. In tegenstelling tot het jaarwerk was dit negatief effect nog niet verwerkt binnen de grondexploitatie 2014 dan wel (ontwerp)begroting 2015. Grondexploitatie 2015: Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 is het tekort van -/- € 11,4 mln. (NCW 01-01-2014) met een jaar rente bijgesteld (omslagrente van de grondexploitatie ADT voor de bepaling van de netto contante waarde is in 2014 1,34%). Hiermee zou het tekort van de grondexploitatie 2014 (voor herziening, maar op NCW 01-01-2015) uitkomen op -/- € 11,6 miljoen. Echter omdat ook het effect van het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ in de grondexploitatie 2015 wordt geëffectueerd, verslechtert het resultaat met circa -/- € 6,5 miljoen. Het geprognosticeerde exploitatietekort van de grondexploitatie 2015 bedraagt daardoor -/- € 18.017.705 (NCW 01-01-2015) De voornaamste verschillen ten opzichte van de grondexploitatie ADT 2014 zijn: 1. Met het ‘stoppen van de commerciële burgerluchthaven’ zijn veel kosten (inrichtingskosten, hoofdinfrastructuur, plankosten) uit de grondexploitatie genomen (voordeel). Tegelijk zijn echter ook de ‘concessiegelden’ komen te vervallen en is er een nadelig effect omdat de luchthaven tot en met 2029 in beheer blijft bij ADT (nadeel). Per saldo is er sprake van een verslechtering van de grondexploitatie met bijna € 6,5 miljoen (nadeel). 2. Door het vooralsnog ‘niet in gebruik nemen’ van Deelgebied Noord (NIEGG) is de afdracht aan het Fonds Bovenwijks komen te vervallen. Ook de resterende uitgaven en inkomsten uit de voormalige deelexploitaties Hoofdinfra-noord en Leisure-noord zijn uit de exploitatie genomen (voordeel). 3. De ‘plankosten projectorganisatie ADT’ zijn verhoogd. ADT zal, als uitvoerende organisatie, voor het faciliteren van de ontwikkeling van Deelgebied Noord de komende twee jaar veel werkzaamheden moeten verrichten. Dit vereist extra inzet voor diverse functies (directie en secretariaat, financieel management, juridische ondersteuning, communicatie), extra benodigde onderzoeken en ook extra huisvestingskosten van ADT (nadeel). 4. Een deel van de bij punt 3. genoemde ‘extra plankosten projectorganisatie ADT’ kan worden toegeschreven aan de vertraging van de planologische procedures in het Middengebied (EHS en werkparken) en het Prins Bernhardpark (nadeel). 5. Dankzij een gunstige aanbesteding van de EHS is er sprake van vrijval van kosten voor het saneren en (her)inrichten van het gebied (voordeel). 6. De plankostenramingen voor de projecten zijn aangepast. Enerzijds is er sprake van vrijval van kosten (voormalige Hoofdinfra, voormalig Leisure-noord, aanbesteding Luchthaven, De Strip & Oostkamp), anderzijds zijn er meer plankosten opgenomen voor onder andere de begeleiding van uitgifte kavels, marketing, voorbereiding & toezicht en begeleiding Begrotingswijziging 2015 (versie 1.0 / DB 10-04-2015 / grex 2015)

20/38

planologische procedures. Deze toename doet zich met name voor in deelgebied ’t Vaneker Zuidkamp, maar ook in de EHS, Prins Bernhardpark en Fokkerweg zijn extra kosten opgenomen (nadeel). 7. Er is een rentevoordeel doordat er een beter treasuryresultaat is behaald dan vooraf begroot in 2014 (voordeel). 8. De opbrengstwaarden van de (woon)kavels in ’t Vaneker Zuidkamp en het Prins Bernhardpark zijn naar beneden bijgesteld (nadeel). 9. De werkparken Oostkamp, De Strip en de parkeergronden van de Deventerpoort zijn in 2014 verkocht. De verkoop was al geëffectueerd in de grondexploitatie 2014. Echter, in de grondexploitatie 2015 is nog een effect van het vrijvallen van beheeren plankosten (voordeel). 10. In ’t Vaneker Zuidkamp zijn enkele risicoposten toegevoegd voor het bouwen woonrijp maken (nadeel). Tegelijk zijn de sloopkosten van de te slopen panden naar beneden bijgesteld (voordeel). Per saldo zijn de kosten voor het bouwen woonrijp bijna gelijk gebleven (neutraal). 11. Er is een nieuwe beheerraming opgesteld (beheer openbaar gebied, beheer vastgoed, beheerorganisatie). Voor ’t Vaneker Zuidkamp zijn minder kosten geraamd (voordeel). Onder punt 1. is al genoemd dat de beheerexploitatie in Deelgebied Noord doorloopt tot 2029 (nadeel). In de overige deelgebieden is sprake van kleinere verschillen. Per saldo is het totale resultaat van de beheerraming niet gewijzigd (neutraal). Het uiteindelijke geprognosticeerde exploitatietekort van de grondexploitatie 2015 komt hiermee op € 18.017.705 (NCW 01-01-2015). Ten opzichte van de grondexploitatie 2014 is het exploitatietekort opgehoogd met de omslagrente en het negatief effect van het stopzetten van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven. Binnen de verschillende jaarschijven van de grondexploitatie hebben zich verschuivingen voorgedaan van zowel lasten als baten. Deze begrotingswijziging 2015 gaat dieper in op de wijzigingen voor het boekjaar 2015. Het te realiseren programma voor ADT heeft in 2015 grotendeels betrekking op de verdere uitwerking en uitvoering van de plannen voor de ontwikkeling en realisatie van het gebied. Plan van Aanpak implementatie Advies Commissie van Wijzen Luchthaven Twente: Het door de gemeente Enschede en provincie Overijssel opgestelde plan van aanpak voor de implementatie van het advies Commissie van Wijzen Luchthaven Twente is behandeld tijdens de raads- en Statenvergadering van 16 februari 2015 respectievelijk 18 februari 2015. Met eventuele financiële consequenties naar aanleiding van dit plan van aanpak is binnen de grondexploitatie 2015 vooralsnog geen rekening gehouden. Binnen deze gewijzigde begroting 2015 zijn echter wel uitgaven geraamd ten behoeve van de voorbereiding van alle ruimtelijke procedures en het behoud van de vliegfunctie. Deze kosten van ca. 0,5 mln. worden niet gedekt vanuit de grondexploitatie 2015, maar zullen apart in rekening gebracht worden bij de deelnemers in de GR. Over de verdeling worden nog afspraken gemaakt tussen de gemeente Enschede en de provincie Overijssel. De bestaande verdeling van 50/50 is daarbij een gangbaar uitgangspunt. Binnen de grondexploitatie 2015 is het Noordelijk deelgebied als ‘niet in exploitatie genomen gronden / NIEGG’ behandeld. De financiële gevolgen naar aanleiding van de nog uit te werken deelexploitatie voor het noordelijk gebied zijn dan ook niet voorzien binnen deze begroting 2016. De herziening van de grondexploitatie 2015-2 als gevolg van die uitwerking, zal voor de zomer 2015 leiden tot een gewijzigde begroting voor 2016.


21/38

6.1.

Balans per 31 december 2015 (prognose / raming)

In onderstaand overzicht is de geprognosticeerde balans per 31 december 2015 – na resultaatbepaling – weergegeven: Activa

31-12-2014 (na resultaat bestemming)

31-12-2015 (raming)

(euro) Vaste Activa - overige uitzettingen rentetypische looptijd > 1 jaar Totaal Financiële vaste activa

18.018

18.259

18.018

18.259

Vlottende activa - Grond- en hulpstoffen

-

-

8.978

14.935

-

-

8.978

14.935

- Vorderingen op openbare lichamen

483

350


234

300


116-

100-


601

550

- Liquide middelen

1.484

250


1.484

250

29.080

33.994

- Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie - Gereed product en handelsgoederen Totaal Voorraden


31-12-2014 (na resultaat bestemming)

31-12-2015 (raming)

(euro) Vaste passiva - Algemene reserve

-

-

- Bestemmingsreserves

-

-

- Saldo na bestemming

-

-


-

-

- Onderhandse leningen binnenlandse banken en overige financiële instellingen

5.000

31.400

6

10

5.006

31.410

-

-

- Kasgeldleningen

22.250

1.084

- Overige schulden

1.824

1.500

24.074

2.584

- Overlopende passiva

-

-


-

-

29.080

33.994

- Waarborgsommen Totaal vaste schulden met rentetypische looptijd > 1 jaar Vlottende passiva - Banksaldi

Totaal netto-vlottende schulden met rentetypische looptijd < 1 jaar

totaal passiva


22/38

6.2.

Gewijzigde programmabegroting 2015 / overzicht van baten en lasten

Onderstaand is het totaal van de geraamde lasten en baten weergegeven voor het begrotingsjaar 2015, inclusief rentekosten en uitgaven- en inkomstenindexering.

LASTEN & BATEN 2015 jaarschijf

Oorspronkelijke begroting 2015

Herziene begroting 2015

Verschil ** 2015


1.015.120

1.369.315

-354.195

Sloopkosten

1.582.661

1.678.663

-96.002


1.326.671

1.836.884

-510.213


8.145.650

3.409.528

4.736.122

318.923

344.246

-25.323

2.875.789

3.221.396

-345.607

Beheerkosten

931.570

1.430.155

-498.585

Rente

832.664

399.465

433.200

17.029.049

13.689.651

3.339.398

Woningbouw

2.894.583

2.170.215

-724.368

Economie en leisure

1.581.010

220.513

-1.360.497

265.743

88.205

-177.538

3.463.650

2.550.663

-912.987


0

0

0


0

0

0

Fonds bovenwijks

0

140.946

140.946

Inkomsten Beheer

335.313

786.185

450.872

1.606.849

1.534.002

-72.847

Totaal baten

10.147.148

7.490.728

-2.656.420

Saldo lasten en baten

-6.881.900

-6.198.923

682.977

161.964

0

161.964

0

453

453

-7.043.864

-6.198.470

845.394

Fondsen en verrekeningen Planvoorbereidingskosten

Totaal lasten BATEN:

Zorg / resort / overige voorzieningen Bestaand vastgoed

Luchthaven / Noordelijk deelgebied

indexatie uitgaven indexatie inkomsten Saldo geïndexeerd (incl. rente)

** In bovenstaande staat van lasten en baten zijn financiële voordelen (t.o.v. de oorspronkelijke begroting) als positief bedrag weergegeven, een financieel nadeel (t.o.v. de oorspronkelijke begroting) negatief.


23/38

Eenmalige kosten buiten de grondexploitatie 2015: Naast de baten en lasten benoemd en geraamd binnen de grondexploitatie 2015, zal ADT in 2015 eenmalige uitgaven doen die niet binnen de grex zijn voorzien. Naar aanleiding van het Plan van aanpak implementatie Advies Commissie van Wijzen Luchthaven Twente is voorzien dat er in 2015 sprake is van eenmalige advieskosten voor de voorbereiding van alle ruimtelijke procedures en het behoud van de vliegfunctie. Over de verdeling van deze kosten worden binnen de provincie Overijssel en gemeente Enschede nog afspraken gemaakt. De bestaande verdeling van 50/50 is daarbij een gangbaar uitgangspunt. Door deze bijdrage zitten de eenmalige lasten en baten saldo neutraal in deze gewijzigde begroting 2015.

eenmalige baten en lasten 2015 (buiten grondexploitatie) jaarschijf

Oorspronkelijke begroting 2015

Herziene begroting 2015

Verschil ** 2015

LASTEN: Advieskosten ruimtelijke procedures & kosten behoud vliegfunctie

0

517.000

-517.000

Totaal eenmalige lasten

0

517.000

-517.000

Bijdrage deelnemers GR

0

517.000

517.000

Totaal eenmalige baten

0

517.000

517.000

Saldo eenmalige lasten en baten

0

0

0

BATEN:

** In bovenstaande staat van eenmalige lasten en baten zijn financiële voordelen (t.o.v. de oorspronkelijke begroting) als positief bedrag weergegeven, een financieel nadeel (t.o.v. de oorspronkelijke begroting) negatief.


24/38

6.3.

Toelichting

6.3.1. Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling De gewijzigde begroting 2015 is opgesteld met in achtneming van het ‘Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV)’. Dit besluit is ook van toepassing op de gemeenschappelijke regeling ‘Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving’. Aanvullend worden de wettelijke bepalingen van Titel 9 boek 2 BW toegepast. De begroting is opgemaakt door de directie van ADT en is conform planning op 10 april 2015 ter vaststelling aangeboden aan het dagelijks bestuur.

Algemene grondslagen voor het opstellen van de begroting en jaarrekening De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Alle vermelde bedragen zijn nominaal, tenzij anders vermeld. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Het saldo van baten en lasten wordt jaarlijks toegevoegd c.q. afgeboekt van de voorraden gronden in exploitatie. Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien en voor zover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd aangemerkt kunnen worden. Zolang daarvan geen sprake is, worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingskosten in mindering gebracht. Conform het BBV hanteert ADT het voorzichtigheidsbeginsel. Realisatie van winst wordt uitgesteld tot daarover voldoende zekerheid bestaat. Ter bestrijding van eventuele (verwachte) tekorten in grondexploitaties, wordt een (verlies)voorziening getroffen. Deze (verlies)voorziening wordt geboekt binnen de exploitatie, waarna deze bij resultaatbestemming in het rekening courant met de deelnemers geboekt wordt. Schattingen Bij het opstellen van de jaarrekening heeft de directie, overeenkomstig algemeen geldende grondslagen , bepaalde schattingen en veronderstellingen gedaan die mede bepalend zijn voor de opgenomen bedragen. De feitelijke resultaten kunnen van deze schattingen afwijken. Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen Voor de uitvoering van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen in de (semi)publieke sector houdt ADT zich aan de Beleidsregel toepassing WNT. ADT heeft de Beleidsregels toepassing WNT als normenkader bij het opmaken van deze begroting gehanteerd.


25/38

Balans Vaste activa Financiële vaste activa De financiële vaste activa worden tegen nominale waarde opgenomen. Vlottende activa Voorraden De als onderhanden werken opgenomen bouwgronden in exploitatie zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingprijs, dan wel de lagere marktwaarde. De vervaardigingprijs omvat de kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend (zoals grondaankopen en kosten van bouwen woonrijp maken), evenals de rentekosten en de administratie- en beheerskosten. Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien en voor zover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd aangemerkt kunnen worden. Zolang daarvan geen sprake is, worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingkosten in mindering gebracht. De verliesvoorziening OHW wordt als een waardecorrectie gepresenteerd op de post Bouwgrond in exploitatie. De verliesvoorziening OHW wordt bepaald op basis van Netto Contante Waarde. Vorderingen en overlopende passiva De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van voorzieningen wegens oninbaarheid. Liquide middelen en overlopende posten Deze activa worden tegen nominale waarde opgenomen. Vaste passiva Vaste schulden Vaste schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde en verminderd met gedane aflossingen. De vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer. Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde.


26/38

6.3.2. Toelichting op de begrotingswijziging 2015 De toelichting op de begrotingswijziging 2015 bevat de belangrijkste wijzigingen binnen de geraamde lasten en baten ten opzichte van de oorspronkelijke begroting 2015. Per onderdeel van de binnen deze gewijzigde begroting 2015 opgenomen lasten en baten wordt een toelichting gegeven. De gewijzigde begroting 2015 en de ramingen zijn gebaseerd op de grondexploitatie 2015. De kolom “Boekwaarde 31-12-2014” betreft de realisatie tot en met het boekjaar 2014. Gezien het tijdstip van opstellen van deze begrotingswijziging 2015 zijn de boekwaardes uit de ontwerpjaarrekening 2014 opgenomen. Op het moment van de totstandkoming van deze begrotingswijziging 2015 is het controleproces van de accountant nog niet afgerond. Een goedkeurende verklaring op deze gerealiseerde boekwaarde wordt naar verwachting medio april 2015 ontvangen.

Lasten: Met het stoppen van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven zijn ook veel kosten uit de grondexploitatie genomen (inrichtingskosten, hoofdinfrastructuur en plankosten), maar zijn tegelijkertijd ook de ‘concessiegelden’ komen te vervallen. Per saldo is er sprake van een verslechtering van de grondexploitatie (nadeel). Boekwaarde jaarschijf TOTAAL LASTEN (incl. rente)

31-12-2014 72.769.746

Begroting 2014 Oorspronkelijk 17.029.049

Herziening 13.689.651

Boekwaarde Verschil 3.339.398

31-12-2015 86.459.397

Verwervingskosten De begroting is gebaseerd op het zogenaamde Grondverwerving- en uitgifteplan waarin de uitgangspunten voor de grond aan- en verkopen door ADT zijn opgenomen. Voor de begroting van 2015 is verder rekening gehouden met een actief aankoopbeleid, conform verwervingsplan. Uitgangspunt is de minnelijke verwerving van de benodigde gronden. Om de noodzakelijke voortgang van de exploitatie van de gebiedsontwikkeling niet in gevaar te brengen wordt – indien nodig - parallel aan het onderhandelingstraject een onteigeningsplan opgesteld. Voor 2015 en 2016 hebben er wijzigingen plaatsgevonden in de planning van te verwerven gronden. Er wordt nog rekening gehouden met enkele verwervingen. Ook is onder de post verwervingskosten eventuele afkoop van huurrechten geraamd. Boekwaarde jaarschijf Verwervingskosten

31-12-2014 32.393.117

Begroting 2015 Oorspronkelijk

Herziening

1.015.120

1.369.315

Boekwaarde Verschil (354.195)

31-12-2015 33.762.433

Sloopkosten Het vliegveld is in totaal ongeveer 430 ha. groot met daarop - naast de volledige luchthaven infrastructuur - ruim 490 opstallen van zeer diverse aard. Zuidkamp heeft een oppervlakte van ongeveer 43 ha. en beschikt over ruim 100 opstallen. Ook op Overmaat en Prins Bernardpark bevinden zich specifieke opstallen. Afhankelijk van de ontwikkelingsstrategie worden in de aankomende jaren nog enkele opstallen (geen beeldbepalende opstallen, dan wel opstallen met hoge situationele en stedenbouwkundige waarde) gesloopt. De sloopkosten hebben op hoofdlijn betrekking op opstallen, verwijdering van verhardingen, verwijdering van houtopstanden en eventuele nutsvoorzieningen. Doordat de inrichtingswerkzaamheden van de EHS grotendeels in 2015 plaatsvinden zijn ook de bijbehorende werkzaamheden voor o.a. sloopwerk doorgeschoven en geraamd in 2015.


27/38

Boekwaarde jaarschijf Sloopkosten

31-12-2014 339.443


Herziening

1.582.661

1.678.663


31-12-2015 2.018.106

Milieu en saneren In het kader van de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving wordt de bodem geschikt gemaakt voor toekomstige functies. Voor het grondgebied van de gemeente Enschede van de Vliegbasis Twente is een Bodembeheernota opgesteld waarin een beleidskader is vastgelegd voor gebiedsspecifiek beleid. In het kader van opstellen van deze Bodembeheernota is een Bodemkwaliteitskaart opgesteld. Voor alle saneringsgevallen op Vliegbasis Twente die vallen onder de Wet Bodembescherming wordt een raamsaneringsplan opgesteld. Dit rapport wordt bij het Bevoegde Gezag van de gemeente Enschede ingediend voor het verkrijgen van een saneringsbeschikking. Het raamsaneringsplan is gericht op het beschrijven van prestaties, doelstellingen en procedures. De saneringswerkzaamheden worden gecombineerd met de uitvoering van werken binnen het plangebied. De ophoging van de kosten voor milieu en sanering hebben betrekking op de inrichtingswerkzaamheden van de EHS die nu grotendeels in 2015 plaatsvinden. Hierdoor zijn ook de bijbehorende werkzaamheden voor o.a. milieu en sanering doorgeschoven naar 2015. Boekwaarde jaarschijf Milieu en saneren

31-12-2014 145.296


Herziening

1.326.671

1.836.884


31-12-2015 1.982.179

Hoofdinfra In de gewijzigde begroting 2015 wordt geen rekening meer gehouden met investeringen in hoofdinfrastructuur. Deze investeringen die betrekking hebben op de noordelijke ontsluiting zijn grotendeels komen te vervallen dan wel beperkt doorgeschoven naar latere jaren. De geraamde investeringen hebben vooral betrekking op investeringen met betrekking tot deelprojecten binnen de woonparken en ecologische hoofdstructuur. Boekwaarde jaarschijf Hoofdinfra

31-12-2014 135.634


Herziening

4.544.987

899.354


31-12-2015 1.034.988

Bouwrijp maken In de gewijzigde begroting 2015 is met aanzienlijk lagere kosten rekening gehouden voor bouwrijp maken met betrekking tot deelprojecten binnen de deelgebieden. De kosten voor het bouwrijp maken hebben op hoofdlijn betrekking op onder andere upgrading van bestaande ontsluitingen, aanleg riolering, aanbrengen en aanpassen van nutsvoorzieningen en het bouwrijp maken van kavels. In de gewijzigde begroting 2015 zijn de werkzaamheden voor bouwrijp maken binnen de woonparken ’t Vaneker Zuidkamp en Prins Bernhardpark grotendeels uit gefaseerd naar latere jaren. Boekwaarde jaarschijf Bouwrijp maken

31-12-2014 134.351


Herziening

1.481.060


985.933

Boekwaarde Verschil 495.127

31-12-2015 1.120.284

28/38

Woonrijp maken In de gewijzigde begroting 2015 is met lagere kosten rekening gehouden voor woonrijp maken, specifiek met betrekking tot de Woonparken. Hierbij kan gedacht worden aan werkzaamheden met betrekking tot definitieve verhardingen, aanleg groenvoorzieningen en of straatmeubilair. Boekwaarde jaarschijf

31-12-2014

Woonrijp maken

39.684


Herziening

1.105.803

978.934


31-12-2015 1.018.618

Natuur In de gewijzigde begroting 2015 is rekening gehouden met uitvoeringskosten voor natuur. Deze vinden naar verwachting in 2015 en 2016 plaats. De belangrijkste uitgaven voor de aanleg van de EHS betreffen in 2015 de groen- en natuuraanleg. Verder zijn kosten geraamd voor de aanleg van paden, hekwerken, meubilair, flora- en faunavoorzieningen en dergelijke. Boekwaarde jaarschijf

31-12-2014

Natuur

39.801


Herziening

1.013.800

545.306


31-12-2015 585.107

Projectorganisatie ADT In de gewijzigde begroting 2015 zijn de plankosten onderverdeeld in projectorganisatie ADT, plankosten projecten en aanbesteding luchthaven (vanwege stopzetting ontwikkeling commerciële burgerluchthaven geen kosten meer geraamd, maar in verband met gerealiseerde boekwaarde wel apart weergegeven). Binnen de plankosten projectorganisatie ADT is rekening gehouden met de volgende projectorganisatiekosten ten behoeve van de programma’s binnen de woonparken, werkparken (Deventerpoort) en ecologische hoofdstructuur. Voor het noordelijk deelgebied zijn vooralsnog geen plankosten geraamd. -

organisatiekosten (directie, projectbureau, staf, etc.)

-

administratiekosten

-

huisvestingskosten

-

algemene communicatiekosten

-

algemene fiscale en juridische advieskosten

-

publiekrechtelijke procedures

De plankosten projectorganisatie ADT zijn de laatste jaren sterk teruggebracht. De afbouw van de organisatie in omvang en kosten zal in 2015 – vanwege de ontwikkelingen met betrekking tot het noordelijk gebied - minder hard gaan dan eerder geraamd. Ten behoeve van de verdere begeleiding voor de ontwikkeling van het noordelijk gebied zijn in 2015 en 2016 aanvullende plankosten geraamd. De sterke afbouw vindt nu vooral plaats in de jaren 2016 en 2017, uitgaande van een kleinere organisatie. Boekwaarde jaarschijf Projectorganisatie ADT

31-12-2014 17.461.519


Herziening

814.553

1.082.103


31-12-2015 18.543.622

De boekwaarde per 01-12-2010 van de plankosten bedraagt de € 12,88 miljoen aan historische plankosten. Om deze historische plankosten inzichtelijk en transparant te houden is de overname van deze plankosten door de deelnemers in de gemeenschappelijke regeling binnen deze begrotingsopzet verwerkt onder de realisatie van “Inkomsten - overig”.


29/38

Plankosten projecten In de gewijzigde begroting 2015 zijn de plankosten onderverdeeld in projectorganisatie ADT, plankosten projecten en aanbesteding luchthaven (vanwege stopzetting ontwikkeling commerciële burgerluchthaven geen kosten meer geraamd, maar in verband met gerealiseerde boekwaarde wel apart weergegeven). Binnen de plankosten projecten is o.a. rekening gehouden met de volgende plankosten ten behoeve van de programma’s binnen de woonparken, werkparken (Deventerpoort) en ecologische hoofdstructuur. -

planontwikkelingskosten

-

verwervingskosten

-

project specifieke onderzoeks- en advieskosten

-

kosten civieltechnische voorbereiding en directievoering (VTU)

-

kosten grond uitgifte

-

overall projectmanagement en –ondersteuningskosten

Het zwaartepunt van de plankosten projecten ligt in de jaren tot en met 2105. De ophoging van de plankosten projecten heeft gedeeltelijk betrekking op de inrichtingswerkzaamheden van de EHS die nu grotendeels in 2015 plaatsvinden. Hierdoor zijn ook de bijbehorende werkzaamheden en de planbegeleiding vanuit 2014 doorgeschoven naar 2015. Daarnaast zijn er nieuwe plankostenramingen voor de projecten gemaakt. Enerzijds is er sprake van vrijval van kosten (voormalige hoofdinfra, voormalig Leisure Noord, de Strip en Oostkamp), anderzijds zijn er meer plankosten opgenomen voor onder andere de begeleiding van uitgifte kavels, marketing, voorbereiding & toezicht en begeleiding planologische procedures. Deze toename doet zich met name voor in deelgebied ’t Vaneker Zuidkamp, maar ook in de EHS en Prins Bernhardpark. Boekwaarde jaarschijf Plankosten projecten

31-12-2014 9.590.859


Herziening

1.871.524

2.139.293


31-12-2015 11.730.152

Aanbesteding luchthaven In de gewijzigde begroting 2015 zijn de plankosten onderverdeeld in projectorganisatie ADT, plankosten projecten en aanbesteding luchthaven. Naar aanleiding van het stoppen van de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven zijn er geen plankosten voor aanbesteding van de luchthaven meer geraamd. In verband met gerealiseerde boekwaarde zijn deze plankosten wel apart inzichtelijk gemaakt. Boekwaarde jaarschijf Aanbesteding luchthaven

31-12-2014 3.931.608


Herziening

189.712

-


31-12-2015 3.931.608

Beheer Er is een nieuwe beheerraming opgesteld (beheer openbaar gebied, beheer vastgoed, beheerorganisatie). Voor ’t Vaneker Zuidkamp zijn minder kosten geraamd (voordeel). Daarentegen loopt de beheerexploitatie in Deelgebied Noord nu door tot 2029 (nadeel). In de overige deelgebieden is sprake van kleinere verschillen. Per saldo is het totale resultaat van de beheerraming in de grondexploitatie niet gewijzigd (neutraal), mede doordat ook de beheerinkomsten hoger uitvallen. Per jaarschijf uit de grondexploitatie kunnen er echter wel verschuivingen optreden. Boekwaarde jaarschijf Beheerkosten

31-12-2014 6.508.478


Herziening

931.570


1.430.155


31-12-2015 7.938.632

30/38

Fondsen en verrekeningen Conform de GR worden, gekoppeld aan de verkoop van gronden, gelden gereserveerd ten behoeve van het Fonds Bovenwijks. Dit fonds zal worden gebruikt ter dekking van investeringen in het gebied rondom de luchthaven op grondgebied van Enschede voor zover deze investeringen noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van de gronden van de voormalige luchtmachtbasis, er vinden geen andere fondsbovenwijkse afdrachten plaatsen dan wel andere vereffeningen of afdrachten in algemene zin aan de gemeente. Doordat de afdracht binnen de grondexploitatie plaatsvindt, staat hier ook een zelfde inkomst tegen over. Hierdoor zit de fondsafdracht op totaalniveau nihil in het overzicht van baten en lasten in de begroting 2015. De post ‘fondsafdracht(en).’ werkt dan ook als een communicerend vat met de later genoemde ‘Fonds bovenwijks’ aan de baten kant. Voorinvestering: Naast de fondsafdracht voor 2015 van € 140.946 zijn er ook uitgaven geraamd voor een voorinvestering in aansluitingen ten behoeve van glasvezel binnen ‘t Vaneker. Deze voorinvestering wordt binnen de grondexploitatie volledig terugverdiend door hogere baten binnen het onderdeel woningbouw. Bij de verkoop van een kavel binnen ’t Vaneker – Zuidkamp wordt de (voor)investering afgerekend met de koper van de kavel. Boekwaarde jaarschijf Fondsen en verrekeningen

31-12-2014 2.049.958


Herziening

318.923

344.246

Boekwaarde Verschil

31-12-2015

(25.323)

2.394.203

Rentelasten In de begroting 2015 werd uitgegaan van een ingroeirente van 2,38% voor 2015 oplopend tot 4,00% vanaf 2017. Binnen de gewijzigde begroting 2015 wordt de omslagrente uit de grondexploitatie 2015 gehanteerd van 1,34%, oplopend van 2,38% in 2016, 3,00% in 2017 tot 4,00% vanaf 2018 voor de rest van de looptijd van de grondexploitatie. Voor 2015 is binnen de gewijzigde begroting voor ca. 0,4 mln. aan rentekosten geraamd. Boekwaarde jaarschijf Rente

31-12-2014 -


Herziening

832.664

399.465


31-12-2015 399.465

Niet verrekenbare BTW Binnen de gewijzigde begroting 2015 wordt – op basis van de vastgestelde verrekenpercentages terugvorderbaarheid van BTW per deelgebied – rekening gehouden met niet verrekenbare btw. Voor 2015 is binnen de begroting voor ca. 0,20 mln. aan niet verrekenbare BTW voorzien. De niet verrekenbare BTW is binnen de grondexploitatie 2015 niet apart geraamd, maar is als onderdeel van de post onvoorzien geoormerkt binnen de verschillende deelgebieden en kostenregels.

Eenmalige lasten (buiten de grondexploitatie): Naar aanleiding van het Plan van aanpak implementatie Advies Commissie van Wijzen Luchthaven Twente is voorzien dat er in 2015 sprake is van eenmalige advieskosten voor de voorbereiding van alle ruimtelijke procedures en het behoud van de vliegfunctie. Tegenover deze eenmalige lasten staan eenmalige baten van gelijke omvang, waardoor deze eenmalige baten en lasten saldo neutraal in deze gewijzigde begroting 2015 zitten. Boekwaarde jaarschijf eenmalige lasten 2015

31-12-2014 -


Herziening

-


517.000


31-12-2015 517.000

31/38

Baten: Boekwaarde jaarschijf SUBTOTAAL BATEN

31-12-2014 45.774.491


Herziening

10.147.148

7.490.728


31-12-2015 53.265.219

Woningbouw Van de vier deelgebieden die betrekking hebben op de woningbouw, is de Overmaat in 2014 volledig gerealiseerd. Vanaf 2015 zijn inkomsten uit kaveluitgifte geraamd voor de deelgebieden Fokkerweg en ’t Vaneker – Zuidkamp. Vanaf 2017 komen daar ook inkomstenramingen ten behoeve van Prins Bernardpark bij. Voorinvestering: Bovenop de inkomstenramingen t.g.v. kavelverkoop zijn er voor 2015 ook inkomsten geraamd naar aanleiding van de voorinvestering die ADT gedaan heeft in aansluitingen ten behoeve van glasvezel binnen ‘t Vaneker. Deze voorinvestering wordt binnen de grondexploitatie volledig terugverdiend door hogere baten binnen het onderdeel woningbouw. Bij de verkoop van een kavel binnen ’t Vaneker – Zuidkamp wordt de (voor)investering afgerekend met de koper van de kavel. Voor 2015 zijn in totaal baten uit woningbouw van ca. € 2,17 mln. (€ 2.139.815 kavelverkoop + €.30.400 inkomsten n.a.v. voorinvestering glasvezel) voorzien, waarbij o.a. de opbrengstwaarden van kavels in ’t Vaneker Zuidkamp (lagere grondprijsstaffel gemeente Enschede) verlaagd zijn. Boekwaarde jaarschijf Woningbouw

31-12-2014 300.000


Herziening

2.894.583

2.170.215


31-12-2015 2.470.215

Economie en leisure In de gewijzigde begroting 2015 is met aanzienlijk lagere inkomsten rekening gehouden voor economie & leisure naar aanleiding van het stopzetten van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven. Het noordelijk deelgebied is binnen de grondexploitatie 2015 behandeld als zijnde ‘niet in exploitatie genomen gronden / NIEGG’. T.b.v. economie en leisure zijn in 2015 en 2016 nog wel inkomsten geraamd vanuit de verkoop van de werkparken (Oostkamp en de Strip) aan Van Eck naar aanleiding van de nog te ontvangen nabetalingen afronding planologische procedures. Voor de Noordzijde van het vliegveld zijn in 2015 en daarna vooralsnog geen inkomsten geraamd op dit onderdeel. Boekwaarde jaarschijf Economie en leisure

31-12-2014 1.292.614


Herziening

1.581.010

220.513


31-12-2015 1.513.127

Zorg / resort / overige voorzieningen Ook t.b.v. zorg / resort en overige voorzieningen zijn in 2015 en 2016 nog inkomsten geraamd vanuit de verkoop van de werkparken (Oostkamp en de Strip) aan Van Eck naar aanleiding van de nog te ontvangen nabetalingen afronding planologische procedures. Na 2016 zijn er geen inkomsten meer geraamd ten behoeve van zorg / resort en overige voorzieningen. Boekwaarde jaarschijf Zorg / resort / overige voorzieningen

31-12-2014 517.046


Herziening

265.743


88.205


31-12-2015 605.251

32/38

Bestaand vastgoed Inkomsten hebben betrekking op de verkoop van bestaand vastgoed. Voor het begrotingsjaar 2015 heeft de verkoop van bestaand vastgoed vooral betrekking op de deelgebieden ’t Vaneker – Zuidkamp, Fokkerweg en de nabetaling t.b.v. de verkoop van de werkparken aan Van Eck. Boekwaarde jaarschijf Bestaand vastgoed

31-12-2014 3.514.543


Herziening

3.463.650

2.550.663

Boekwaarde Verschil

31-12-2015

912.987

6.065.206

Natuur / agrarisch gebruik In zowel de oorspronkelijke begroting 2015 als de gewijzigde begroting 2015 zijn geen inkomsten geraamd voor dit onderdeel. De gerealiseerde boekwaarde uit heeft betrekking op de overdracht van de EHS aan de provincie in 2012. Boekwaarde jaarschijf Natuur / agrarisch gebruik

31-12-2014 4.140.000


Herziening

-

Boekwaarde Verschil

-

31-12-2015 -

4.140.000

Subsidies / bijdragen In zowel de oorspronkelijke begroting 2015 als de gewijzigde begroting 2015 zijn geen inkomsten geraamd voor dit onderdeel. Boekwaarde jaarschijf Subsidies / bijdragen

31-12-2014 19.234.265


Herziening

-

Boekwaarde Verschil

-

31-12-2015 -

19.234.265

Fonds bovenwijks In de grondexploitatie van ADT is vanaf 2015 een reserveringsmodule "Fonds Bovenwijkse voorzieningen" opgenomen. Dit fonds zal worden gebruikt ter dekking van investeringen in het gebied rondom de luchthaven op grondgebied van Enschede voor zover deze investeringen noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van de grond van de voormalige luchtmachtbasis, er vinden geen andere fonds bovenwijkse afdrachten plaats dan wel andere vereveningen of afdrachten in algemene zin aan de Gemeente Enschede. Het Fonds bovenwijkse voorzieningen wordt naar evenredigheid van de grondverkopen gevuld. Aan de lasten kant van de begroting staat hier op het onderdeel ‘Fondsen en verrekeningen’ een even grote bedrag tegenover. De post ‘Fonds bovenwijks’ werkt dan ook als een communicerend vat met eerder genoemde fondsafdracht(en). Boekwaarde jaarschijf Fonds bovenwijks

31-12-2014 330.070


Herziening

-

140.946


31-12-2015 471.016

Inkomsten beheer In de gewijzigde begroting 2015 is voor ruim € 786.000 aan beheerinkomsten geraamd. Deze inkomsten hebben betrekking op de (tijdelijke) verhuur van onroerend goed binnen het totale plangebied dat nog in eigendom is van ADT. Er zijn aanzienlijk meer beheerinkomsten geraamd ten opzichte van de begroting 2015. Door het stopzetten van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven, wordt het noordelijk gebied niet in een erfpachtconcessie uitgegeven. Het complete noordelijk deelgebied blijft hierdoor langer bij ADT in beheer, met hogere beheerkosten en –inkomsten tot gevolg.


33/38

Door verdere geplande verkopen en afstotingen van deelgebieden en bestaand vastgoed, zullen zowel de geraamde kosten als inkomsten voor beheer in de aankomende jaren teruglopen. Boekwaarde jaarschijf Inkomsten Beheer

31-12-2014 3.500.724


Herziening

335.313

786.185

Boekwaarde Verschil

31-12-2015

(450.872)

4.286.909

Luchthaven / Noordelijk gebied Op het moment van actualisatie van de grondexploitatie 2015 is er nog geen besluitvorming omtrent de verdere ontwikkeling van deelgebied Noord. Om die reden is dit deelgebied binnen de grondexploitatie 2015 als “niet in exploitatie genomen grond’ behandeld. Voor dit deelgebied zal medio 2015 een nieuwe deelexploitatie opgesteld worden. Vooralsnog is alleen in 2015 de grondwaarde van ca. € 1,5 mln. als verwacht inkomst geraamd. Boekwaarde jaarschijf Luchthaven / Noordelijk deelgebied

31-12-2014 -


Herziening

1.606.849

1.534.002

Boekwaarde Verschil

31-12-2015

72.847

1.534.002

Overig De overname van de historische plankosten uit de jaren 2007 tot en met november 2010 door de deelnemers in de GR van in totaal € 12.882.089,- is binnen deze begrotingsopzet opgenomen als onderdeel van de boekwaarde per 31-12-2014. Dit om het bedrag aan historische plankosten inzichtelijk en transparant te maken. Het verschil in boekwaarde heeft betrekking op de gerealiseerde rentebaten op liquide middelen over voorgaande jaren. In zowel de oorspronkelijke begroting 2015 als de gewijzigde begroting 2015 zijn geen inkomsten geraamd voor dit onderdeel. Boekwaarde jaarschijf Overig

31-12-2014 12.945.230


Herziening

-

Boekwaarde Verschil

-

31-12-2015 -

12.945.230

Eenmalige baten (buiten de grondexploitatie): Naar aanleiding van het Plan van aanpak implementatie Advies Commissie van Wijzen Luchthaven Twente is voorzien dat er in 2015 sprake is van eenmalige advieskosten voor de voorbereiding van alle ruimtelijke procedures en het behoud van de vliegfunctie. Tegenover deze eenmalige lasten staan eenmalige baten van gelijke omvang, waardoor deze eenmalige baten en lasten saldo neutraal in deze gewijzigde begroting 2015 zitten. Over de verdeling van deze kosten worden binnen de provincie Overijssel en gemeente Enschede nog afspraken gemaakt. De bestaande verdeling van 50/50 is daarbij een gangbaar uitgangspunt Boekwaarde jaarschijf eenmalige baten 2015

31-12-2014 -


Herziening

-


517.000


31-12-2015 517.000

34/38

6.5.

Risicoparagraaf

Ten behoeve van de grondexploitatie 2015 is een uitgebreide risicoanalyse uitgevoerd. Hierbij zijn 3 soorten risico’s onderscheiden. Met deze risico’s is geen rekening gehouden bij het bepalen van de verliesvoorziening die is opgenomen in de balans van ADT. Allereerst de “spreidingsrisico’s”, deze hebben betrekking op de aannames in prijzen en parameters, zoals gehanteerde indexen en grondprijzen. Ten tweede zijn er de “risico’s bijzondere gebeurtenissen”. Dit zijn risico’s, buiten de scope van de grondexploitatie ramingen, die te maken hebben met de gevolgen van gebeurtenissen die zich voor kunnen doen zoals vertragingen of extra benodigde procedures. Ten derde zijn er onvoorziene gebeurtenissen, gebeurtenissen die nu nog niet in beeld zijn. Ten behoeve van het managen van deze risico’s zijn binnen de risico-analyse van de Grondexploitatie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. ook de belangrijkste beheersmaatregelen benoemd, met het doel de betreffende risico’s te verminderen dan wel te vermijden. Binnen ADT wordt hier actief op gestuurd. Risicoreservering: De gemaakte risicoanalyse wijst uit dat een additionele risicoreserve nodig is van € 6,5 miljoen op NCW 01-01-2015, wat met 90% zekerheid voldoende is om de mogelijk optredende risico’s op te vangen. In de grondexploitatie 2014 – situatie vóór gebeurtenissen na balansdatum –was de benodigde risicoreservering € 9,8 miljoen, wat betekent dat het risicoprofiel gedaald is. ADT acht het verstandig de risicoreservering van € 9,8 mln. binnen de begroting van de deelnemers in stand te houden in verband met de onzekerheden binnen het Noordelijk plangebied. Ten opzichte van 2014 heeft binnen ADT een structurele herijking van de belangrijkste risico’s plaats gevonden. Een aantal risico’s is toegevoegd en een aantal is weggevallen. Vanwege het niet doorgaan van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven en het beëindigen van de concessieovereenkomst met de beoogde exploitant zijn de hiermee samenhangende risico’s komen te vervallen. Conform het plan van aanpak naar aanleiding van het advies van de commissie Wientjes is het deelgebied leisure komen te vervallen en maakt het deel uit van het Deelgebied Noord. De risico’s m.b.t. leisure zijn daarmee eveneens komen te vervallen. De bandbreedte voor het saneringsrisico is aangepast, door voortschrijdend inzicht in de bodemgesteldheid, toekomstig gewenste kwaliteit en de integrale levering van de werkparken. Het saneringsrisico pakt hierdoor positiever uit. De bandbreedte voor de kans op aanbestedingsvoordelen is iets naar beneden toe bijgesteld op basis van de aanbestedingsresultaten die in 2014 zijn gerealiseerd. De kans op vertraging van de woningafzet in de woonparken is verhoogd vanwege de onzekerheid op de woningmarkt en de nog pas kort ingezette voortgang in de kavelverkopen in 2014 in de gemeentelijke delen. In het vierde kwartaal 2014 zijn echter goede verkoopresultaten geboekt die zich in 2015 lijken voort te zetten. De bandbreedte in de afzetprognose is iets verlaagd. De kans en de bandbreedte voor het langer beheren van het bestaande vastgoed en het openbaar gebied is ongewijzigd gebleven. Het weerstandsvermogen van ADT wordt feitelijk gevormd door de garanties die de deelnemende partijen aan de gemeenschappelijke regeling hebben afgegeven. ADT brengt het exploitatietekort geheel in rekening bij de deelnemers. De belangrijkste risico’s binnen de integrale gebiedsontwikkeling zijn: a) daling van de grondprijzen b) wijziging kostenindex en opbrengstenindex c)


De risicoreservering wordt bij de deelnemers van de GR – beide voor 50% - op de balans aangehouden. Bij ADT is hiermee in de balans per 31-12-2014 geen rekening gehouden.


35/38



-


-


-


-


-


-


-


-


-


-


-


-




0,00 %

-


1,00 %

-


2,00 %

-


0,00 %

-


2,00 %

In de grondexploitatie 2015 is de keuze voor eenzelfde langjarig percentage van 2,0% voor kostenstijging als voor opbrengststijging gehandhaafd. Ook is er bij de herziening per 01-01-2015 geen kosten- en opbrengstenstijging doorgevoerd, waarbij binnen de vorige grondexploitatie voor 2015 nog rekening gehouden werd met een stijging van 1%. Voor de toekomstige jaren (2015 en verder) zijn de parameters gelijkgesteld aan de parameters die door de gemeente Enschede worden gebruikt voor de meerjaren prognose grondexploitaties 2015 (MPG 2015). Deze parameters zijn in onderstaande tabel weergegeven.


36/38

2015

2016

2017

2018

2019 2029

Kostenstijging

0,0%

1,0%

1,0%

1,0%

2,0%

Opbrengstenstijging

0,0%

0,0%

1,0%

1,0%

2,0%

Omslagrente en discontovoet: ADT rekende tot en met 2013 met een discontovoet van 4,75%. In de grondexploitatie 2014 heeft een herijking van het rentescenario plaatsgevonden. Aanleiding was dat in de grondexploitatie 2013 werd gerekend met een rente, die royaal boven de actuele marktrentes lag, met als gevolg dat er, bij de jaarlijkse herziening, sprake was van een forse vrijval van rentekosten. Om er voor te zorgen dat de grondexploitatie een zo realistisch mogelijke inschatting is van de werkelijkheid, is daarom de rente in de grondexploitatie 2014 naar beneden bijgesteld. Voor de grondexploitatie 2015 geldt nog dezelfde argumentatie. ADT heeft de leningenportefeuille (0 tot 1,5 jaar) weliswaar gewijzigd, maar daarbij is nog steeds sprake van lage rentes, gemiddeld circa 0,6%. De ‘rente-staffel’ zoals deze in de grondexploitatie 2014 voor het eerst is toegepast is in de grondexploitatie 2015 gehandhaafd, maar wel één jaar doorgeschoven. Het rentescenario ziet er derhalve als volgt uit: Tabel: Rentestaffel in grondexploitatie 2015 ADT

Rente

2015

2016

2017

2018-2029

1,34%

2,38%

3,00%

4,00%

Er is dus opnieuw gekozen voor een oplopende rente omdat met redelijke zekerheid kan worden vastgesteld dat de rente op korte termijn laag is. Ook is de verwachting dat ADT de komende jaren kortlopend blijft lenen. Omdat de rente op lange termijn onzeker is loopt de rente in het scenario voorzichtigheidshalve op tot 4,0 %. Post onvoorzien: In de grondexploitatie is voor de deelgebieden Deventerpoort en Prins Bernhardpark nog ‘standaard’ 15% onvoorzien opgenomen over de ramingen voor o.a. bouwen woonrijp maken. Voor de overige deelgebieden is, afhankelijk van de planfase en de detaillering van de ontwerpen, het onvoorzien aangepast naar 10% (’t Vaneker Zuidkamp) of zijn significante stelposten opgenomen (EHS, Fokkerweg, Saneren).

Het moge duidelijk zijn dat de parameters, aannames en veronderstellingen waarop de grondexploitatie is gebaseerd aanzienlijk zijn en tevens van significante invloed zijn op de uitkomst van de contante waardeberekening. De directie is van mening dat zij daarin zorgvuldige afwegingen heeft gemaakt en dat die keuzes ten tijde van het opmaken van de jaarrekening realistisch zijn. Naar de aard van toekomstige inschattingen is het realistisch te veronderstellen dat in de toekomst de uitkomsten zullen afwijken van de gehanteerde inschattingen en uitgangspunten. Jaarlijks zullen daarom de grondexploitatie en de onderliggende parameters, aannames en veronderstellingen op actualiteit worden beoordeeld en zo nodig worden herzien. Op het moment van de totstandkoming van deze gewijzigde begroting 2015 is het controleproces van de accountant nog niet afgerond. Een goedkeurende verklaring op deze gerealiseerde boekwaarde wordt naar verwachting medio april 2015 ontvangen.


37/38

Bijlagen

1: Totale plangebied gebiedsontwikkeling Area Development Twente (per 01-01-2015)


38/38

ONTWERPBEGROTING 2016 - 2019

Gemeenschappelijke Regeling Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving 25 Maart 2015 (versie 1.0)

Ontwerpbegroting 2016 (versie 1.0 / DB 10-04-2015 / grex 2015)

1/37

Deel A: Beleidsbegroting .................................................................................. 3 1.

Inleiding .......................................................................................................................................... 3

1.1. 1.2. 1.3. 1.4.

Grondexploitatie ............................................................................................................. 3 Bepalingen met betrekking tot de begrotingscyclus .............................................. 3 De functie van de begroting ........................................................................................ 3 Leeswijzer opbouw begroting ...................................................................................... 4

2.

Algemeen beleidsinhoudelijk en financieel kader .................................................................. 5

3.

Financiën van de gemeenschappelijke regeling Luchthaven Twente en omgeving ....... 5

4.

De ontwikkelopgave ..................................................................................................................... 6

4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. 4.7. 4.8. 5.

Algemeen ......................................................................................................................... 6 Doelstelling Area Development Twente .................................................................... 7 Opgave totale gebiedsontwikkeling............................................................................ 7 Noord ................................................................................................................................ 8 Werkparken ..................................................................................................................... 9 Woonparken .................................................................................................................. 10 Ecologische hoofdstructuur ........................................................................................ 11 Deelgebied-overstijgende thema’s en deelprojecten ........................................... 12 Paragrafen .................................................................................................................................... 14

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

Paragraaf risico’s en weerstandsvermogen ............................................................ 14 Treasury / Financiering ............................................................................................... 16 Bedrijfsvoering .............................................................................................................. 18 Verbonden partijen ...................................................................................................... 20 Grondbeleid ................................................................................................................... 20

Deel B: Financiële begroting ......................................................................... 21 6.

Begroting Area Development Twente 2016 .......................................................................... 21

6.1. 6.2. 6.3. 6.3.1. 6.3.2. 6.4.

Balans per 31 december 2016 (prognose / raming) ..................................22 Overzicht van lasten en baten ...............................................................23 Toelichting ..........................................................................................24 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling ..................................24 Toelichting op de programmabegroting 2016 ...........................................26 Risicoparagraaf ....................................................................................34


2/37

Deel A: Beleidsbegroting 1. Inleiding 1.1.

Grondexploitatie

De grondexploitatie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving 2015 vormt de basis voor de begroting 2016.

1.2. a.

Bepalingen met betrekking tot de begrotingscyclus

Het dagelijks bestuur zendt - overeenkomstig artikel 22 lid 1 van de Gemeenschappelijke Regeling - vóór 15 april van het jaar voorafgaande aan het jaar waarvoor de begroting dient, de algemene financiële en beleidsmatige kaders aan de Gemeenteraad en Provinciale Staten. Het dagelijks bestuur zendt de ontwerpbegroting acht weken voordat zij aan het algemeen bestuur wordt aangeboden, onder bijvoeging van de grondexploitatie en voorzien van een toelichting toe. Tevens wordt een inzicht in de financiële toestand en meerjarenraming van de Gemeenschappelijke Regeling voor ten minste drie op het begrotingsjaar volgende jaren aan Provinciale Staten en aan de gemeenteraad van Enschede toegezonden. Het begrotingsjaar is gelijk aan het kalenderjaar. Voor de grondexploitatie geldt dat deze, in verband met marktgevoelige gegevens, in een openbaar en een vertrouwelijk deel wordt opgesteld. Het vertrouwelijk deel zal onder geheimhouding ter inzage worden gelegd bij Provinciale Staten en de gemeenteraad.

b.

Op de ontwerpbegroting is artikel 59 van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen van toepassing. Provinciale Staten en de gemeenteraad van Enschede kunnen binnen acht weken na ontvangst van de ontwerpbegroting bij het dagelijks bestuur schriftelijk een zienswijze indienen. Het dagelijks bestuur voegt deze schriftelijke zienswijze, eventueel voorzien van een schriftelijke reactie daarop, bij de ontwerpbegroting zoals die aan het algemeen bestuur wordt aangeboden.

c.

Het algemeen bestuur stelt vervolgens uiterlijk 15 juli van het jaar, voorafgaande aan het jaar waarvoor de begroting dient, de begroting vast.

d.

Twee weken nadat deze is vastgesteld, doch uiterlijk 1 augustus van het jaar voorafgaande aan het jaar waarvoor de begroting dient, zendt het dagelijks bestuur - zo nodig - de begroting aan Provinciale Staten en de gemeenteraad, die bij de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties bedenkingen kunnen indienen.

1.3.

De functie van de begroting

Op basis van de Financiële verordening (artikel 212 Gemeentewet / 216 Provinciewet) heeft het algemeen bestuur kaders gesteld voor het financiële beleid en het financiële beheer als ook de kaders voor de inrichting van de financiële organisatie. Bij de Controle verordening (artikel 213 Gemeentewet / 217 Provinciewet) heeft het algemeen bestuur de regels vastgesteld voor de controle op het financiële beheer en de inrichting van de financiële organisatie. De financiële functie in de verordening omvat alle directe en indirecte activiteiten en processen ter uitvoering van de onderwerpen die zijn opgenomen in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De kernonderwerpen in het besluit zijn de begroting en rekening, de paragrafen, de financiële positie en in relatie daarmee de balans. De begroting betreft het vaststellen en toedelen van beschikbare gelden en de programma´s die daarmee gerealiseerd moeten worden en vormt het kader waarbinnen de directie van ADT bevoegd is tot het doen van uitgaven en het aangaan van verplichtingen. De begroting en de financiële positie zijn in onderlinge samenhang van belang voor het inzicht in de financiën van ADT. Om de financiële positie te beoordelen moet de vraag beantwoord worden of de financiën van het ADT gezond zijn, ook op lange termijn. De grondexploitatie die met deze begroting wordt meegezonden speelt een belangrijke rol hierin en geeft aan dat de financiële positie van ADT gezond is.


3/37

Het te realiseren programma voor ADT heeft in 2015 voor het grootste gedeelte betrekking op de verdere uitwerking en uitvoering van de vastgestelde plannen voor het gebied en het plan van aanpak ten behoeve van het noordelijk plangebied. Het door de gemeente Enschede en provincie Overijssel opgestelde plan van aanpak voor de implementatie van het advies Commissie van Wijzen Luchthaven Twente is behandeld tijdens de raads- en Statenvergadering van 16 februari 2015 respectievelijk 18 februari 2015. Met eventuele financiële consequenties naar aanleiding van dit plan van aanpak is binnen de grondexploitatie 2015 geen rekening gehouden. Binnen de grondexploitatie 2015 is het Noordelijk deelgebied als ‘niet in exploitatie genomen gronden / NIEGG’ behandeld. De financiële gevolgen naar aanleiding van de nog uit te werken deelexploitatie voor het noordelijk gebied zijn dan ook niet voorzien binnen deze begroting 2016. De herziening van de grondexploitatie 2015-2 als gevolg van die uitwerking, zal voor de zomer 2015 leiden tot een gewijzigde begroting voor 2016.

1.4.

Leeswijzer opbouw begroting

Deze begroting bestaat uit een beleidsbegroting en een financiële begroting. Beleidsbegroting De beleidsbegroting start met hoofdstuk 2, waarin een algemene inleiding rondom het beleidsinhoudelijk en financieel kader wordt gegeven. In hoofdstuk 3 treft u het financiële kader aan waarbinnen deze begroting en de onderhavige grondexploitatie is opgesteld. Hierin worden ook de baten, lasten en saldo van de investeringen weergegeven. In hoofdstuk 4 is de ontwikkelingsstrategie van ADT, het Ontwikkelingsplan 2012, en plan van aanpak vertaald naar een programmatische invulling. In dit kader ook wel de ‘Opgave totale gebiedsontwikkeling’ genoemd. Binnen deze opgave zijn de uitgangspunten en doelstellingen van ADT verwoord in relatie tot de verschillende deelgebieden en belangrijkste thema’s. In hoofdstuk 5 wordt aandacht besteed aan de verplichte paragrafen, waaronder onder andere de paragraaf risico’s en het weerstandsvermogen, financiering, bedrijfsvoering en het grondbeleid. Financiële begroting De financiële begroting start ten slotte in hoofdstuk 6. Hierin worden onder andere de balans 2016, de programmabegroting en baten en lasten in 2016 toegelicht. Voor de baten en lasten is ook een doorkijk gemaakt naar de jaren 2017, 2018 en 2019 door middel van ramingen. Deze ramingen kunnen in de loop van 2016 nog nader geconcretiseerd worden.


4/37

2. Algemeen beleidsinhoudelijk en financieel kader In de ontwerpbegroting 2016 zijn de activiteiten en financiële kaders voor de betreffende planperiode vastgelegd. Door vaststelling van deze begroting wordt het dagelijks bestuur voor de jaarschijf 2016 geautoriseerd tot uitvoering over te gaan van het beleid van het ADT binnen de grenzen van het programma. Bij het programma zijn tevens de geplande investeringen voorgesteld. Noodzakelijke financiële afwijkingen zullen - in het kader van door het algemeen bestuur vast te stellen begrotingswijzigingen - worden doorgevoerd, met inachtneming van het bepaalde in artikel 11 lid 4 van de Gemeenschappelijke Regeling. Genoemd artikel bepaalt, dat ten behoeve van een slagvaardig bestuur en beheer het dagelijks bestuur besluiten mag nemen die in financieel opzicht maximaal 10% afwijken van hetgeen ingevolge het vigerende grondverwervingsplan en de geldende grondaankoop- en gronduitgifteprijzen gelden, mits passend binnen het totaal van de begroting.

3. Financiën van de gemeenschappelijke regeling Luchthaven Twente en omgeving De ontwikkeling en realisatie van de vastgestelde plannen voor het gebied, moeten overeenkomen met de uitgangspunten van het te voeren grondexploitatiebeleid. Het financiële kader voor de periode 2016 - 2019 ziet er als volgt uit: Boekwaarde GREX jaarschijf saldo lasten en baten

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

(6.198.923)

index lasten

-

index baten saldo lasten en baten geindexeerd (incl rente)

453

boekwaarde saldo cumulatief

(4.023.046)

(861.351)

(98.676)

(146.367)

2.193

79.134

(6.198.470)

(4.119.529)

(928.583)

(33.193.726)

(37.313.255)

(38.241.838)

1.478.985

850.838

(137.658)

(187.643)

154.780

245.510

1.496.107

908.705

(26.995.255)


(36.745.731)

(35.837.025)

5/37

4. De ontwikkelopgave 4.1.

Algemeen

Om alle plannen ten behoeve van de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. te ontwikkelen en tot uitvoering te brengen, is in 2010 een gemeenschappelijke regeling van gemeente Enschede en provincie Overijssel opgericht, genaamd Area Development Twente (hierna ADT), die als gebiedsregisseur optreedt en eigenaar van de grond is. De missie van ADT is de transformatie van het huidige gebied in een vliegwiel voor een economisch sterker en duurzamer Twente. Hiertoe is een grondexploitatie opgesteld die vanaf dat moment ieder jaar herzien wordt. In 2011 is, ten gevolge van de financiële en economische crisis, een strategische heroriëntatie op de plannen rondom de woon- en werkparken uitgevoerd. Begin 2012 is de uitwerking hiervan vastgelegd in Ontwikkelingsplan 2012, waarbij de opgave en de organisatorische setting nader zijn uitgewerkt in het Bedrijfsplan ADT. Eind 2013 is het Bedrijfsplan 2014–2015 opgesteld, waarin de opgave voor jaren 2014 en 2015 is omschreven en de deelprojecten binnen de gebiedsontwikkeling en thema’s in hun actualiteit zijn opgenomen. Ook is ingegaan op de organisatie en haar verwachte inrichting en ontwikkeling in de jaren 2014 en 2015. De organisatie beweegt zich hierbij voor de ecologische hoofdstructuur en de woon- en werkparken van de planfase naar de uitvoeringsfase. Voor de ontwikkeling van het noordelijk deelgebied is dit echter (nog) niet het geval. De grondexploitatie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving 2015 vormt de basis voor deze ontwerpbegroting 2016 - 2019. De grondexploitatie 2015 ligt tegelijk met deze Ontwerpbegroting ter besluitvorming voor bij het algemeen bestuur van 15 juni 2015. Noordelijk deelgebied: Afwijkend van voorgaande jaren is het noordelijk deelgebied binnen de grondexploitatie 2015 als zijnde ‘niet in exploitatie genomen gronden’ (NIEGG) behandeld. Dit naar aanleiding van het stoppen met de inspanningen voor de verdere ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven in mei 2014. De provincie Overijssel heeft, hierin gesteund door de gemeente Enschede, in augustus 2014 een Commissie van Wijzen benoemd om de toekomst van het luchthaventerrein te onderzoeken. Op 30 oktober presenteerde de Commissie van Wijzen – onder voorzitterschap van Bernard Wientjes - haar bevindingen in het rapport Technology Base Twente. De luchthaven Twente moet een iconische internationale ontwikkel-, demonstratieen productiezone worden voor ‘Advanced Materials and Manufacturing’. Het concept voor Technology Base Twente vraagt om een integrale ontwikkelvisie voor het gebied waarbij ruimte is voor luchthavengerelateerde bedrijvigheid en General en Business Aviation. Het gebruik van de baan moet op een logische manier inhaken bij de gebiedsontwikkeling en een toevoeging zijn als vestigingsfactor voor Twente. Deze TecBT moet het symbool worden voor de vernieuwende kracht van de maakindustrie in Twente. De inhoudelijke hoofdlijnen van dit advies zijn: 







Maak met respect voor het gebied een iconische internationale ontwikkel-, demonstratieen productiezone;




Op 11 februari 2015 is in een gezamenlijke raads- en Statenvergadering het Plan van aanpak over de implementatie van het advies van de commissie Wientjes besproken. In de eerste daaropvolgende raads- en Statenvergadering, te weten op respectievelijk 16 en 18 februari, is daarover een besluit genomen door zowel de gemeenteraad van Enschede als Provinciale Staten over het Plan van aanpak. Dit plan van aanpak is het uitgangspunt voor het werk van ADT aan het noordelijk deelgebied. De overige resterende deelgebieden binnen de gebiedsontwikkeling zijn op reguliere wijze herzien binnen de grondexploitatie 2015. Ontwerpbegroting 2016 (versie 1.0 / DB 10-04-2015 / grex 2015)

6/37

4.2.

Doelstelling Area Development Twente

De oorspronkelijke ambitie te komen tot een verbetering van de economie, ecologie en leefbaarheid van de regio, is de doelstelling van ADT om binnen de functioneel en financieel haalbare kaders een gebiedsontwikkeling te realiseren die hieraan bijdraagt. De rol die ADT hierin aanneemt is met de ontwikkelingen die zich in 2014 hebben voorgedaan deels veranderd. De concrete invulling hiervan maken onderdeel uit van het Plan van Aanpak dat begin 2015 is behandeld in raad en Staten. ADT heeft de opdracht de beoogde gebiedsontwikkeling voor het noordelijk deelgebied te faciliteren en om nieuwe initiatieven tot vestiging te laten leiden, ten behoeve van de dringend gewenste groei van de werkgelegenheid. Voor alle andere onderdelen van de gebiedsontwikkeling is de rol van ADT ongewijzigd.

4.3.

Opgave totale gebiedsontwikkeling

De stand van zaken rondom de gebiedsontwikkeling laat zich wisselend typeren. De meest in het oog springende gebeurtenis betreft de ontwikkelingen in 2014 rondom het stopzetten van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven in het noordelijk plangebied. Ondanks deze tegenvaller binnen de gehele gebiedsontwikkeling is binnen de andere deelgebieden goede voortgang geboekt. Resultaten tot nu toe Naast de ontwikkelingen in het Noordelijk plangebied is in andere deelgebieden goede voortgang geboekt, zoals (niet limitatief): 

Concessie aanleg EHS uitgegeven, waarna de uitvoering van de inrichting van de EHS van start is gegaan;



Bestemmingsplan ’t Vaneker onherroepelijk;



Succesvolle start verkoop kavels en bestaand vastgoed binnen ’t Vaneker, waarbij eind 2014 meerdere panden zijn verkocht;



Bestemmingsplan Fokkerweg / Overmaat onherroepelijk;



Succesvolle start kaveluitgifte Fokkerweg, waarbij eind 2014 60% van de gronden met een reservering belegd was en begin 2015 de eerste kavel is verkocht;



Verkoop De Overmaat 11 afgerond, waarmee het deelgebied Overmaat – met de eerdere verkopen – is gesloten;



Verkoop van de Werkparken De Strip, Oostkamp en het overloopgebied Deventerpoort (totaal zo’n 50 ha) in 2014 aan een private ondernemer / investeerder

Naar realisatie Met al deze ontwikkelingen komt ADT vanaf 2015 steeds verder in de realisatiefase. Er wordt voor veel deelgebieden en thema’s, zoals explosievenruiming, gewerkt aan de verdere uitvoering. Ontwerpen, bestekken en aanbesteden en de realisatie en uitvoering zelf , zoals aanleg, verkoop en verhuur worden uitgerold. Hierdoor worden de plannen voor de deelgebieden in deze fase zichtbaar. Deze ontwikkelingen vragen van ADT inzet, die zich kenmerkt door een sterke gerichtheid op samenwerken met huidige en potentiële gebruikers van het terrein en met mensen uit de omgeving. ADT wil in verbinding staan met haar omgeving en wensen en ideeën constructief bespreken binnen de aangegeven ontwikkelingsrichting. ADT zorgt daarbij voor tijdige en duidelijke informatievoorziening en laat gesprekken wanneer mogelijk in kleine groepen plaatsvinden. Met betrekking tot de ontwikkeling voor het noordelijk deelgebied is het plan van aanpak ‘implementatie advies Commissie van Wijzen Luchthaven Twente’ van de gemeente Enschede en Provincie Overijssel het uitgangspunt voor het werk van ADT.


7/37

ADT-organisatie verandert De fase waar de gebiedsontwikkeling zich de komende twee jaren bevindt, brengt gaandeweg ook een aanpassing van de interne organisatie van ADT met zich mee. Hoe de invulling van de governance zich na 2015 vertaalt naar de ADT-organisatie is nog niet duidelijk. Wel is duidelijk dat in 2015 de inrichting van de EHS wordt afgerond en wordt opgeleverd aan de provincie Overijssel, de Werkparken in 2014 zijn overgedragen aan de familie Van Eck en de woonparken gaandeweg ook naar concrete verkoop en uitgifte gaan. Ten behoeve van de werkparken heeft ADT nog wel de verantwoordelijkheid de diverse planologische procedures in goede banen te leiden en te werken aan de ontvlechting van de ondergrondse infrastructuur. Het noordelijk deelgebied vraagt in 2015 en 2016 een forse inzet van ADT, waarin nauw samengewerkt wordt met het Topteam en het Kwaliteitsteam. De ADT organisatie zal in omvang veranderen en meebewegen met de ontwikkelingen. (Deel)projecten en belangrijkste inhoudelijke thema’s Het totale plangebied is opgedeeld in verschillende deelgebieden met elk een eigen karakter en ontwikkelperspectief. Vanaf het volgende hoofdstuk 4.4 worden de concrete opgaven per deelgebied benoemd en nader toegelicht. Ook zijn de belangrijkste deelgebied-overstijgende inhoudelijke thema’s en deelprojecten benoemd.

4.4.

Noord

Doel en resultaat Noord is met 228,6 ha. het grootste deelgebied. De Commissie van Wijzen heeft onderzocht welke kansen er zijn voor een duurzaam economisch sterker Twente en welke rol de voormalige luchthaven Twente daarbij kan spelen. Het advies van de commissie luidt: ‘Maak van de luchthaven Twente een iconische, internationale ontwikkelen demonstratieen productiezone voor ‘Advanced Materials en Manufacturing’’. Hoe dit cluster concreet wordt ingevuld is mede afhankelijk van de visie van het te formeren Topteam en Kwaliteitsteam en de initiatieven vanuit de bedrijven. Doel blijft dat de ontwikkelingen in het noordelijk plangebied een substantiële bijdrage leveren aan het aantal nieuwe arbeidsplaatsen voor de regio. In het noordelijk deelgebied bevindt zich reeds Troned (trainingscentrum Oost-Nederland), dat door de Regiobrandweer/Veiligheidsregio Twente verder ontwikkelt wordt tot een veiligheidscampus (Twente Safety Campus). Kenmerkend is de gedachte dat alle aspecten op het gebied van veiligheid bij elkaar gebracht worden. Het resultaat is een kennis-, ontwikkelen trainingscentrum op het gebied van veiligheid dat toonaangevend is in Nederland en waaraan verschillende partners uit de veiligheidsketen bijdragen. Deze Twente Safety Campus past binnen het concept van Technology Base Twente. Verder zijn de huidige vliegende gebruikers in het noordelijk deelgebied gevestigd. Uitvoering Het bestemmingsplan van luchthavengebied Noord, waarbinnen de ontwikkeling van Troned valt, is in december 2014 door de gemeenteraad van Enschede vastgesteld. Het bestemmingsplan doorloopt momenteel nog de procedures om onherroepelijk te worden.


8/37

4.5.

Werkparken

Doel en resultaat Strip, Oostkamp en Deventerpoort zijn de werkparken van ADT. Het creëren van werkgelegenheid en het stimuleren van hergebruik van bestaande gebouwen en infrastructuur is de doelstelling van ADT voor deze deelgebieden. Uitvoering Op 1 juli 2014 zijn circa 50 ha. van de werkparken De Strip, Oostkamp en het overloopgebied Deventerpoort verkocht en geleverd aan een private investeerder, de familie Van Eck. Hiermee vestigt zich een nieuw bedrijf in Twente. Een unieke deal in deze tijd. Deze investeerder wil vooral het bestaand vastgoed en de aanwezige voorzieningen inzetten voor de ontwikkeling van een concept Engineering Playground. De gemeente Enschede is verantwoordelijk voor totstandkoming van de benodigde planologische procedures ten behoeve van de organische ontwikkeling van het gebied. De ontwikkeling van de werkparken De Strip en Oostkamp zal stapsgewijze plaatsvinden en borduurt daarmee voort op de organische ontwikkeling zoals werd beschreven in het Ontwikkelingsplan 2012. Een dergelijke ontwikkeling vraagt om andere instrumentarium dan reguliere bestemmingsplannen, die een vastgestelde ontwikkeling beschrijven. In het kader van de Crisis en Herstelwet is op initiatief van ADT gebruik gemaakt om onder de 7 e tranche een zogenaamd Omgevingsplan op te stellen, ook aangeduid als een bestemmingsplan met een verbrede reikwijdte (het Omgevingsplan). De gemeenteraad wordt al in een vroeg stadium bij de inhoud betrokken door voorafgaand aan het opstellen en in procedure brengen van het Omgevingsplan een Nota van uitgangspunten te bespreken (maart 2015). De nota heeft de vorm van een "beleidseffectrapportage": per beleidsthema worden de doelstellingen toegelicht, wordt een afweging gegeven en worden voorstellen gedaan. Bij het opstellen van de nota zijn ook de belangrijkste stakeholders (omwonenden, belangengroepen, ondernemer/eigenaren) geconsulteerd en is gebruik gemaakt van de onderzoeken die voor de concept milieueffectrapportage zijn verricht. Voor Oostkamp en De Strip staat organische ontwikkeling centraal, waardoor nu geen eindbeeld te geven is. Dit past in de huidige economische situatie, maar leidt bij de omgeving tot onzekerheid. In het Omgevingsplan is wel te omschrijven wat de maximaal toegestane belasting op de omgeving is, ofwel wat de maximale ruimte is die de ondernemer in het Omgevingsplan krijgt. Waarbij moet worden aangetekend dat de ervaring leert dat die maximale ruimte niet permanent wordt ingevuld. Voor de deelgebieden De Strip en Oostkamp beperkt ADT zich in 2015 en 2016 tot aanvraag en afstemming met de gemeente bij de planologische procedures rondom het Mer en Omgevingsplan Middengebied, projectafwijkingsbesluit door De Strip, de beroepsprocedure voor H11; de afstemming met de nieuwe eigenaar omtrent zijn ontwikkelingen en praktische zaken als detectieonderzoek, ontvlechting van nutsvoorzieningen.


9/37

4.6.

Woonparken

Doel en resultaat Van de oorspronkelijke vier deelgebieden die vallen onder de woonparken, hebben er drie een onherroepelijk bestemmingsplan. Voor de vierde – Prins Bernhardpark – wordt het bestemmingsplan in 2015 vastgesteld. De ontwikkeling van deelgebied De Overmaat is volledig afgerond, waarbij de deelexploitatie is gesloten. De doelstelling is; een bijdrage leveren aan de sociaal economische structuurversterking van Enschede en Twente door unieke woonmilieus te creëren voor de bovenkant van de markt en daarmee de verhouding tussen de goedkope woningvoorraad en de duurdere woningvoorraad te verbeteren. Hierdoor wordt Enschede aantrekkelijker als woonstad. Prins Bernhardpark De gebouwen in dit gebied zijn kort na 1940 gebouwd. De panden bevatten een onderling verwante detaillering, zoals vensters en stalen luiken. Het zorgt voor een rustieke eenheid in het bosachtige gebied, met kenmerkende lanen en zichtlijnen. Prins Bernhardpark is vooral gericht op een specifiek segment (een enclave met extensieve bebouwing in de natuurlijke omgeving van de Lonnekerberg) en is met haar omvang geschikt voor een overzichtelijke structuur van ca. 30 kavels, waarbij de bestaande panden (waaronder verhuurde woningen en de voormalige officiersmess) worden ingepast als woning. De groene kwaliteit wordt gehandhaafd. Ter visie legging van het bestemmingsplan is voorzien in de eerste helft van 2015. Fokkerweg Het plangebied van 1,6 hectare oogt als een wat verscholen plek aan een doodlopende weg. Kenmerkend zijn de variatie en de vrijheid die deze bebouwing uitstraalt, een omgeving die ruimte biedt voor individuele keuzes. De Lonnekerberg en Hof Espelo liggen op loopafstand. Het motto is: ‘Creëer je eigen vrijheid.’ Om dit te ontwikkelen zijn maximaal 15 kavels voorzien, die kunnen variëren in breedte en grootte. Nadat het bestemmingsplan in 2014 onherroepelijk is geworden is de kaveluitgifte Fokkerweg gestart. Dit heeft geleid tot warme belangstelling als gevolg waarvan eind 2014 circa 60% van de gronden is belegd met reserveringen en begin 2015 de eerste kavel is verkocht. ’t Vaneker Doel en resultaat: Het motto van de ontwikkeling in ’t Vaneker is: “Precies wat je wilt!”. De Schil en Zuidkamp worden ontwikkeld als één project. Om de samenwerking voor de ontwikkeling van ’t Vaneker tussen de gemeente Enschede (eigenaar van De Schil) en ADT (eigenaar van het Zuidkamp) structureel vorm te geven, is een samenwerkingsovereenkomst ’t Vaneker vastgesteld waarin verantwoordelijkheden en werkafspraken zijn opgenomen. Uitvoering Het bestemmingsplan voor ’t Vaneker is in 2014 onherroepelijk geworden. De verkoop van bestaande panden en uitgifte van kavels heeft in 2014 een goede start gemaakt die in 2015 en daarna structureel doorgezet kan worden. Inmiddels zijn enkele objecten uit het bestaand vastgoed van de Zuidkamp / ’t Vaneker verkocht. Voor ‘t Vaneker zijn meerdere kavels onder optie en zijn enkele kavels verkocht. De eerste kavel-verkoopacte binnen het ADT plangebied is gepasseerd in februari 2015. Kopers krijgen de mogelijkheid hun eigen woning te ontwerpen. Een van de stimuleringsmaatregel voor het ontwerpen van een duurzame woning is het duurzaamheidsadvies. Kopers van een kavel in ’t Vaneker krijgen de mogelijkheid om een duurzaamheidsadvies te laten opstellen. Daarnaast is het ontwerp voor het nieuwe Sprakelplein door omwonenden positief ontvangen. De aanleg is gepland vanaf 1 april 2015.


10/37

4.7.

Ecologische hoofdstructuur

Doel en resultaat Een groot deel van de gebiedsontwikkeling rondom luchthaven Twente betreft de ontwikkeling van de Ecologische Hoofdstructuur, de EHS. Het doel is het mogelijk maken van een duurzaam, met de omgeving samenhangend stelsel van natuurgebieden, het verbindt de Lonnekerberg met de landgoederen van Driene, zoals Hof Espelo. In de ontwikkeling van de EHS heeft de natuur voorrang en wordt beschermd. De ecologische hoofdstructuur (EHS) bevindt zich ten zuiden van de luchthaven en is het één na grootste deelgebied van ADT dat opnieuw wordt ingericht. De focus is daarbij gericht op het realiseren van een stevige groen-blauwe hoofdstructuur met behoud en ontwikkeling van biodiversiteit in het gebied. Dit wordt zoveel mogelijk gecombineerd met herstel en verbeteren van de waterhuishouding, aspecten van ruimtelijke continuïteit, belevingskwaliteit en de beleefbaarheid van natuur en landschap. Het realiseren van een EHS die ook op waarde wordt geschat als gebruiksfunctie voor de mens vergroot de maatschappelijke betekenis van de EHS. Uitvoering ADT heeft het ontwerpproces van de EHS in samenwerking met diverse organisaties als provincie Overijssel, Landschap Overijssel, Waterschap Regge en Dinkel, Regio Twente en Uitvoeringscommissie Enschede-Noord afgerond. Daarnaast is een klankbordgroep betrokken geweest bij het tot stand komen van het vastgestelde definitief ontwerp. Hierbij is rekening gehouden met het inspiratiedocument om aansprekende cultuurhistorische elementen uit verschillende tijdlagen zichtbaar te maken langs een zogenoemd belevingspad. De openbare aanbestedingsprocedure met voorselectie voor de realisatie van de EHS (aannemersselectie) is afgerond in 2014. De Timmerhuis Groep uit Vriezenveen heeft bij de aanbesteding op 4 november 2014 het beste plan ingediend (prijs versus kwaliteit). De aannemer zet een projectorganisatie op die zelfstandig het werk uitvoert. De Timmerhuis Groep zet contractueel 15% van de arbeidskosten in voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en langdurig werklozen. De werkzaamheden voor de inrichting van de EHS zijn half november 2014 gestart en worden eind 2015 afgerond. Het jaar 2015 staat volledig in het teken van de realisatie en inrichting van de nieuwe EHS met het voornemen om deze EHS eind 2015 over te dragen aan de provincie Overijssel. Het juridisch eigendom van de EHS gronden ligt reeds bij de provincie. Vanaf 2013 heeft Defensie al een groot deel van de EHS onderzocht op de aanwezigheid van munitie. Voor de uitvoering van het munitieonderzoek geldt een “Uitvoeringsprotocol flora en fauna”. Dit betekent dat tijdens de uitvoering rekening gehouden moet worden met aanwezige flora- en fauna. Defensie zal in 2015 en 2016 nog bezig zijn met onderzoek.


11/37

4.8.

Deelgebied-overstijgende thema’s en deelprojecten

Een aantal deelgebied-overstijgende, thematische aandachtsgebieden en deelprojecten vragen om een integrale benadering. Thema’s Naast de ontwikkeling van de verschillende deelgebieden ten behoeve van de integrale gebiedsontwikkeling krijgen ook de volgende algemene thematische aandachtspunten invulling. 

Communicatie en marketing;



Duurzaamheid en innovatie;



Cultuurhistorie en archeologie;

In het Bedrijfsplan 2014 – 2015 zijn deze thema’s specifiek benoemd, op basis waarvan binnen deze begroting ook budgetten zijn opgenomen. De grootste posten zijn in dit geval Duurzaamheid en innovatie en Cultuurhistorie en archeologie. Het thema Duurzaamheid en innovatie speelt in alle deelgebieden; Bij de uitwerking van de plannen is voor enkele deelgebieden een DPL scan uitgevoerd, waarmee ADT kan concluderen op welke punten meer geïnvesteerd kan worden in duurzaamheid en innovatie. In 2014 is een start gemaakt met de Innovatieagenda van ADT, Deze agenda is in samenwerking met Kennispark Twente opgesteld. Vanuit de gebiedsontwikkelingsopgave zet ADT drie instrumenten in vanuit innovatiegericht inkopen: 1.

Haalbaarheidsonderzoeken: een opdracht geven om een prototype te ontwikkelen voor een gebiedsontwikkelingsvraagstuk;

2.

Living Lab: een zo realistisch mogelijke omgeving aanbieden voor het testen van nieuwe producten, diensten;

3.

Inkoop van innovatie: als eerste klant wordt een innovatieve dienst of product ingekocht.

ADT heeft in urgentie en haalbaarheid een aantal onderwerpen benoemd die nader worden uitgewerkt volgens deze methode, de onderwerpen zijn: afwatering, verlichting, bodemsanering, proeftuinen en beleving van mogelijkheden. Cultuurhistorie en archeologie zijn belangrijke thema’s, daar het gebied een rijke historie heeft met maar liefst 5 verschillende tijdlagen. Op verzoek van ADT is een kroniek opgesteld waarin alle voorname ontwikkelingen in de driehoek Oldenzaal, Hengelo en Enschede door de jaren heen gebundeld worden. In 2015 wordt het onderwerp Cultuurhistorie uitgelicht met onder andere de uitgave van deze kroniek en onderzoek naar ‘allianties’ op de verschillende cultuurhistorische terreinen, zoals ‘Tweede Wereldoorlog’, Defensietijd, Natuurbeleving en historie. Sanering In het kader van de gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving wordt de bodem geschikt gemaakt voor toekomstige functies. Ten behoeve van drie saneringsopgaven is de volgende doelstelling geformuleerd: Het integraal, kostenefficiënt en functiegericht binnen de beschikbare middelen uitvoeren van de bodemsanering en bodemkwaliteitsverbetering. Voor het grondgebied van de gemeente Enschede is een Bodembeheernota vastgesteld waarin het beleidskader is vastgelegd voor gebiedsspecifiek beleid. Bij deze Bodembeheernota behoort een Bodemkwaliteitskaart. De uitvoering van de saneringen en de grondkwaliteitsverbeteringen geschiedt in afstemming met Defensie in verband met het ruimen van munitie. Defensie is verantwoordelijk voor de detectie en ruiming van niet gesprongen explosieven (NGE). Na uitvoering van de saneringen wordt een evaluatierapport opgesteld voor goedkeuring door het Bevoegde Gezag, waarna de saneringen zijn afgerond.


12/37

Tijdelijk Beheer De te beheren objecten betreffen het hele terrein van de voormalige vliegbasis (uitgezonderd de in 2014 aan de familie Van Eck verkochte werkparken en De Overmaat), ’t Vaneker – Zuidkamp, Fokkerweg, Deventerpoort en Prins Bernhardpark, allen gelegen binnen de grenzen van de gemeente Enschede. In het beheer dienen natuur, economie en maatschappelijke betrokkenheid elkaar te versterken om daarmee het gewenste vliegwieleffect voor Twente te ondersteunen. Hiervoor liggen ook in 2015 en verder de volgende opdrachten / doelstellingen: 

Het technisch onderhouden en beheren van het vastgoed en bijbehorende installaties om verhuur mogelijk te maken



Het technisch onderhouden en beheren van de terreinen voor wat betreft wegen, rioleringspompen, verlichting, drainage, graslandbeheer, afrastering, waterlopen, gemalen, riolering, groenvoorziening (deze laatste op een minimaal niveau)



Het in stand houden van de luchthaven functionaliteit



Het beveiligen van het vliegveld



Nieuwe huurders werven die complementair zijn aan de nieuwe gebruiksfuncties



Het zorg dragen voor de levering en verrekening van nutsvoorzieningen



Het creëren van een duurzaam maatschappelijke medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt



Wildbeheer

meerwaarde

door

inzet

van

Het beheer geschiedt vanuit de gedachte dat waardevermindering van het vastgoed, terrein en vliegveld moet worden voorkomen en beheer en ingebruikname door verhuur zodanig wordt gestuurd dat een kostenbeperkende exploitatie ontstaat. Het beheer valt inhoudelijk uiteen in het beheer van de terreinen en het onderhoud en de exploitatie van het bestaande vastgoed. Beide onderdelen zijn afzonderlijk in beeld gebracht en geraamd. Naast de kosten voor de daadwerkelijke, technische uitvoering van beheer en onderhoud is ook rekening gehouden met de kosten van een beheerorganisatie. Ook in 2016-2019 wordt gewerkt met een vastgoedbeheermodel waarin in beeld is gebracht wat langjarig de kosten en opbrengsten zijn wanneer het vastgoed niet afgestoten kan worden en er meer en meer sprake zal zijn van een organische ontwikkeling. Gegeven de actuele marktsituatie is vooralsnog rekening gehouden met een meer langjarig beheer van het bestaande vastgoed en de in bezit zijnde terreinen.


13/37

5. Paragrafen Artikel 26 BBV schrijft voor dat in het jaarverslag dezelfde paragrafen opgenomen moeten worden als die in de begroting opgenomen zijn. Voor ADT zijn achtereenvolgens de volgende paragrafen van toepassing: 

Risico’s en weerstandsvermogen



Financiering



Bedrijfsvoering



Verbonden partijen



Grondbeleid

5.1 Paragraaf risico’s en weerstandsvermogen De BBV schrijft als wettelijke verplichting voor, dat er bewust wordt omgegaan met risico’s. Begroting en rekening moeten vanaf 2004 een weerstandsparagraaf bezitten, met daarin een overzicht van de aard en omvang van de risico’s die de Gemeenschappelijke Regeling loopt. Op basis hiervan dient er een kwantitatief inzicht te zijn in de weerstandscapaciteit waarmee deze risico’s kunnen worden opgevangen en dient de Gemeenschappelijke Regeling een risicobeleid te formuleren. Genoemde elementen komen in deze paragraaf aan de orde. Risicoanalyse grondexploitatie 2015 Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving In het eerste kwartaal van 2015 is de grondexploitatie herzien, waarbij vaststelling door het dagelijks bestuur heeft plaatsgevonden op 10 april 2015. De grondexploitatie 2015 presenteert een geprognosticeerd tekort van € 18.017.705 (NCW 01-01-2015). Bij de grondexploitatie 2015 is een integrale risicosimulatie uitgevoerd, waaruit blijkt dat de 90% zekerheidswaarde op -/- € 24,5 miljoen op NCW 1-1-2015 ligt. Ten opzichte van de basis grondexploitatie (-/- € 18,0 NCW) geeft dit een verschil van -/- € 6,5 miljoen Dit betekent dat er een risicoreserve nodig is van € 6,5 miljoen op NCW 01-01-2015 om het resultaat van de grondexploitatie met 90% zekerheid te kunnen halen. Binnen de risicoanalyse is het risico op stopzetting van de inspanningen om een commerciële burgerluchthaven te ontwikkelen, komen te vervallen. Op dit moment kan geen risicoanalyse gevormd worden voor het noordelijk plangebied, omdat nog niet bekend is hoe de ontwikkeling vorm zal krijgen en welke risico’s hiervoor gekwantificeerd kunnen worden. Naar verwachting zal dit voor de zomer van 2015 bekend zijn. In de grondexploitatie 2014 was de benodigde risicoreservering € 9,8 miljoen, wat betekent dat het risicoprofiel gedaald is. Dit komt door het stoppen van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven, waardoor voor dit deel van de gebiedsontwikkeling geen risicoanalyse is uitgevoerd. Ten opzichte van 2014 heeft een herijking van de belangrijkste risico’s plaats gevonden. Een aantal risico’s is toegevoegd en een aantal is weggevallen. Zo is o.a. de totale risicoanalyse welke betrekking had op de commerciële burgerluchthaven weggevallen. Daarnaast is het risico toegevoegd dat er door een fiscale wetswijziging de btw op de aanleg van de EHS niet geheel teruggevorderd zou kunnen worden op het moment dat de aannemer later klaar is dan 1 januari 2016. Ook is het faseringsrisico op de verkoop van de kavels in de woonparken licht toegenomen. Het weerstandsvermogen van ADT wordt feitelijk gevormd door de garanties die de deelnemende partijen aan de gemeenschappelijke regeling hebben afgegeven. ADT brengt het exploitatietekort in rekening bij de deelnemers.


14/37

De belangrijkste risico’s binnen de integrale gebiedsontwikkeling zijn: a) daling van de grondprijzen b) wijziging kostenindex en opbrengstenindex c)


NB. De risicoreservering dient binnen de begrotingen van de deelnemers (ieder voor 50%) opgenomen te worden. ADT acht het verstandig de risicoreservering van € 9,8 mln. binnen de begroting van de deelnemers in stand te houden in verband met de onzekerheden binnen het Noordelijk plangebied. Aanvullend stellen de deelnemers in de gemeenschappelijke regeling zich borg voor het geprognosticeerde resultaat (NCW) uit de grondexploitatie 2015. Vaststelling van de grondexploitatie 2015 heeft op 10 april 2015 binnen het dagelijks bestuur plaatsgevonden. Het algemeen bestuur zal de grondexploitatie op 15 juni 2015 vaststellen. Risicobeheersing: Binnen de risico-analyse van de Grondexploitatie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. zijn voor de benoemde risico’s ook de belangrijkste beheersmaatregelen benoemd, met het doel de betreffende risico’s te verminderen dan wel te vermijden. Binnen ADT wordt hier actief op gestuurd.


15/37

5.2 Treasury / Financiering De doelstellingen van het treasurybeleid zijn vastgelegd in het treasurystatuut, die door het dagelijks bestuur en het Algemeen Bestuur is vastgesteld. Voor ADT is bij de oprichting in december 2010 een treasurycomité ingesteld onder voorzitterschap van de controller van de gemeenschappelijke regeling. Andere deelnemers in dit comité zijn de treasurer van de gemeente Enschede en provincie Overijssel. De treasurer van de gemeente Enschede verzorgt feitelijk de contacten met de markt en het aantrekken van de leningen.

Limieten 2016 Overeenkomstig artikel 3 van het treasurystatuut worden de limieten voor geldleningen vastgelegd in de begroting. 1. De kasgeldlimiet is gekoppeld aan het begrotingstotaal; dat wil zeggen de totale lasten dan wel baten van de begroting, inclusief tegelijkertijd met de begroting vastgestelde begrotingswijzigingen. De limiet is conform de wet Fido vastgesteld op 8,2%. Limiet kredieten in rekening-courant (= kasgeldlimiet) bedraagt in 2016 € 0,88 mln.

Berekening kasgeldlimiet (x € 1.000) 1. Begrotingstotaal

2016

2017

2018

2019

10.695

8.399

7.493

5.960

(lasten)

(lasten)

(baten)

(baten)


8,2%

8,2%

8,2%

8,2%

3. Kasgeldlimiet (1x 2)

877

689

614

489

(grondslag van berekening kasgeldlimiet)

2. Limiet voor langlopende financiering wordt vastgesteld op € 50.000.000,- voor het jaar 2016. Hiermee kan de ingeschatte 40 miljoen euro aan langlopende leningen worden aangetrokken en is het mogelijk om eventueel vroegtijdig financieringen af te sluiten voor de komende jaren, indien de (rente)ontwikkeling hiertoe aanleiding geeft. -

€

10.000.000,-

financiering saldo lopende plan- en ontwikkelingskosten

-

€

30.000.000,-

financiering aankoop gronden aan het Rijk

-

€

10.000.000,-

buffer voor mogelijke renteontwikkelingen

tegenvallende

inkomsten

dan

wel

3. Limiet voor uitzettingen. Deze is voor 2016 vastgesteld op het drempelbedrag van € 250.000,Overtollige liquide middelen worden, met uitzondering van het drempelbedrag, aangehouden bij ’s rijks schatkist. Risico's bij uitzettingen in vastrentende waarden tot aan het drempelbedrag worden beperkt door slechts uitzettingen te doen binnen de regelgeving uit de Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden De Gemeenschappelijke Regeling beperkt de risico’s op uitzettingen door daarbij uitsluitend de volgende relevante producten te hanteren: -

rekening-courant

-

spaarrekening

-

daggeld

-

deposito’s

Renterisico-norm De renterisico-norm geeft het kader aan voor de spreiding van looptijden in de leningenportefeuille. Het doel is om overmatige renterisico’s op de vaste schuld te vermijden. In onderstaande tabel is te zien dat deze norm niet wordt overschreden.


16/37

Berekening renterisiconorm (x € 1.000) 1. Begrotingstotaal

2016

2017

2018

2019

10.695

8.399

7.493

5.960


20,0%

20,0%

20,0%

20,0%

3. Renterisiconorm ((1 x 2) /100)

2.139

1.680

1.499

1.192

-

-

-

-

2.139

1.680

1.499

1.192

4. Aflossingen 5. Ruimte onder renterisiconorm (3 - 4)

Liquiditeitsplanning Binnen ADT is een liquiditeitsplanning opgesteld op basis van de per jaarschijf geraamde uitgaven aan plan- en uitvoeringskosten (kasstromenoverzicht). Daarbij zijn financiële gevolgen van de bestuurlijke overeenkomsten, het Ontwikkelingsplan 2012 en de meerjarenbegroting (en onderhavige grondexploitatie) verwerkt. In onderstaande figuur zijn de jaarlijkse kasstromen op prijspeil 2015 weergeven en het plansaldo of boekwaardeontwikkeling op nominale basis (inclusief index). Het saldoverloop (blauwe lijn) geeft de toekomstige financieringsbehoefte aan. Het saldoverloop van de grondexploitaties per 01-01-2014 (rode lijn) is voor het vergelijk ook weergegeven in onderstaand schema.

De maximale financieringsbehoefte vanuit de grondexploitatie bedraagt circa € 38 miljoen. Dit maximum doet zich voor in 2017. Vervolgens geeft de kasstroom een constante en beperkte daling te zien naar het eindjaar 2029. Over deze periode zijn de inkomsten gemiddeld per jaar circa € 1,7 miljoen hoger dan de uitgaven. De geraamde uitgaven en inkomsten (kasstromen) zijn in tijd uiteengezet, waardoor een gedegen inzicht ontstaat in de toekomstige financieringsbehoeftes. Het bijhouden van de toekomstige financieringsbehoefte is een continu proces, waarbij gestreefd wordt de meest recente ontwikkelingen mee te nemen in de meest actuele versie van de liquiditeitsplanning. Op basis van de liquiditeitsplanning adviseert het treasurycomité de directie ADT over de te volgen financieringsstrategie.


17/37

5.3 Bedrijfsvoering Planning & Control De planning en control cyclus van ADT is naar aanleiding van de wijziging van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) aangepast en bestaat nu uit onderstaande (deel)producten / instrumenten: Instrument/document - aanleveren concept begroting *

aan Raad & Staten

datum

betreft

vóór 15 april

jaar T+1


AB

vóór 15 juli

jaar T+1

- kwartaalrapportages (maraps)

DB

apr / juli / okt

jaar T

- aanleveren voorlopige jaarrekening *

Raad & Staten

vóór 15 april

jaar T-1


DB

vóór 1 mei

jaar T-1


AB

vóór 1 juli

jaar T-1

.

* Conform de gewijzigde wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) van 8 juli 2014 zendt het Dagelijks Bestuur vóór 15 april van het jaar voorafgaande aan het jaar waarvoor de begroting dient, de algemene financiële en beleidsmatige kaders – via B&W en GS – aan de Gemeenteraad respectievelijk aan Provinciale Staten. Daarnaast zendt het Dagelijks Bestuur tevens jaarlijks vóór 15 april de voorlopige jaarrekening – via B&W en GS – aan de Gemeenteraad respectievelijk aan Provinciale Staten.

Administratieve organisatie en interne controle De afgelopen jaren zijn de belangrijkste financieel administratieve processen kritisch tegen het licht gehouden en waar nodig opnieuw ingericht en vastgelegd. Hierbij is o.a. rekening gehouden met het in 2012 vastgestelde besluit tot ondermandatering. Een en ander heeft geresulteerd in een grote set vastgestelde, procedures en werkbeschrijvingen. Zo zijn in 2013 en 2014 de AO-procedures rondom de debiteuren- en crediteurenadministratie opnieuw vastgelegd en vastgesteld. Het incassotraject rondom openstaande vorderingen is aangetrokken. Deze lijn wordt in de jaren 2015 en 2016 voorgezet. Op 1 februari 2013 is het auditplan vastgesteld door het Dagelijks Bestuur van ADT. Het auditplan is opgesteld om de interne organisatie van de rechtmatigheid te borgen. Binnen dit auditplan is het normenkader opgenomen, wat mede bepalend is voor de aandachtspunten binnen de uit te voeren interne controles (auditobjecten). Het normenkader is hierbij geen statisch geheel, maar wordt per auditobject nader geconcretiseerd. De resultaten en bevindingen van de interne controles worden jaarlijks tijdens het traject van de jaarrekeningcontrole kortgesloten met de accountant.

Informatisering en Automatisering ADT maakt gebruik van een automatiseringsomgeving in eigen beheer. ADT heeft het digitale archiveringssysteem grotendeels ingericht volgens de richtlijnen en het systeem van de gemeente Enschede. De toegankelijkheid van het digitale archief is gewaarborgd door het inrichten van een herkenbare mappenstructuur. De uitwerking van de vastgestelde Archiefverordening, het Besluit informatiebeheer, is in 2013 door het dagelijks bestuur vastgesteld. Hierin is de bewaarplaats en de beheereenheid opgenomen. Verdere overdracht van het digitale archief van ADT blijft ook in 2015 en 2016 een continu proces waarin ADT verantwoordelijk is voor een correcte aanlevering zodat de gemeente Enschede zorg kan dragen voor een juiste archivering. Afstemming over archiefzorg en –beheer vindt periodiek plaats met de provinciaal archiefinspecteur – tevens provinciearchivaris – en de verantwoordelijke eenheid bij de gemeente Enschede. Deze afstemming is adviserend van karakter, er wordt geen archiefwettelijk toezicht uitgeoefend door de provinciearchivaris.


18/37

In 2014 heeft een inventarisatie van het archief plaatsgevonden. De archiefbewaarplaats zal zijn het stadskantoor te Enschede of, als de digitale ontwikkelingen het toelaten, het E-depot.

P&O beleid De gemeenschappelijke regeling ADT heeft geen personeel in dienst, maar maakt gebruik van detachering en externe inhuur op projectbasis. De gedetacheerde projectmedewerkers zijn werkzaam voor de gemeente Enschede of de provincie Overijssel. Voor Area Development Twente is geen apart P&O beleid geformuleerd dan wel vastgesteld.

Rechtmatigheid Op grond van het Besluit Accountantscontrole Decentrale Overheden moeten ook gemeenschappelijke regelingen verantwoording afleggen over het rechtmatig handelen. De accountant doet hierover tevens een uitspraak in de controleverklaring. Het normen- en toetsingskader voor rechtmatigheid wordt opgenomen in de bedrijfsvoeringsparagraaf in de begroting en vastgesteld met het vaststellen van de begroting. Voor 2016 geldt het volgende normen- en toetsingkader: -

wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr)

-

verordening 212 gemeentewet / 216 provinciewet (verordening financieel beleid en beheer)

-

verordening 213 gemeentewet / 217 provinciewet (controleverordening)

-

wet financiering decentrale overheden (Wet fido)

-

wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT)

-

besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV)

-

gemeenschappelijke regeling Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving

-

treasurystatuut

-

directiestatuut

Conform artikel 14 uit de verordening 212 Gemeentewet / 216 Provinciewet draagt het dagelijks bestuur zorg voor systematische interne controle van de getrouwheid; de juistheid, volledigheid en getrouwheid, van de bestuurlijke informatievoorziening en van de rechtmatigheid van de beheerhandelingen en legt deze vast in interne controleprogramma’s. Aan de eis tot vastlegging in interne controleprogramma’s wordt door ADT voldaan. Het op 1 februari 2013 - door het dagelijks bestuur – vastgestelde auditplan is in de loop van 2014 geactualiseerd (nadere concretisering en actualisatie planningen) en biedt op deze wijze houvast voor de uitvoering van de interne controles in de aankomende jaren. Een bijgewerkte versie van het auditplan wordt in 2015 ter vaststelling aangeboden aan het dagelijks bestuur, waarbij dit richtinggevend zal zijn voor de interne controles in de jaren 2015 en 2016.


19/37

5.4 Verbonden partijen ADT heeft geen verbonden partijen, maar is zelf wel een verbonden partij van de gemeente Enschede en de provincie Overijssel.

5.5 Grondbeleid In de verordening op het financiële beleid en beheer is aangegeven dat het Dagelijks Bestuur jaarlijks, als onderdeel van de grondexploitatie, een grondverwervingsplan aanbied ter behandeling en vaststelling door het Algemeen Bestuur. In dit plan wordt aandacht besteed aan: a) het (meerjarig) beleid van de GR t.a.v. de verwerving en vervreemding van gronden (o.a. voorwaarden en grondprijs); b) de stand van zaken met betrekking tot de voorraadverwerving en uitgifte van gronden; c)

de stand van zaken met betrekking tot de uitgifte van gronden in erfpacht en de bijstelling van de erfpachtvergoedingen.

Per te ontwikkelen deelproject, vooruitlopend op de uitgifte van de gronden, wordt een grondprijsbrief opgesteld ten behoeve van de uitgifteprijzen. Jaarlijks, als onderdeel van de grondexploitatie, wordt de stand van zaken met betrekking tot de verwerving van gronden en uitgifte van gronden toegelicht. Het vigerende grondverwervings- en uitgifteplan is op 9 mei 2014 door het Algemeen Bestuur van ADT vastgesteld.


20/37

Deel B: Financiële begroting 6. Begroting Area Development Twente 2016 Hierna wordt een toelichting gegeven op verschillende onderdelen van de binnen de begroting 2016 en ramingen voor de jaren 2017, 2018 en 2019 opgenomen baten en lasten. De begroting 2016 en de ramingen zijn gebaseerd op de grondexploitatie 2015. De kolom ‘Boekwaarde 31-12-2014’ betreft de realisatie tot en met het boekjaar 2014. Gezien het tijdstip van opstellen van deze ontwerpbegroting 2016 zijn de boekwaardes uit de ontwerp jaarrekening 2014 opgenomen, die op 10 april 2015 geagendeerd is voor bestuurlijke vaststelling.


21/37

6.1.

Balans per 31 december 2016 (prognose / raming)

In onderstaand overzicht is de geprognosticeerde balans per 31 december 2015 en 31 december 2016 – na resultaatbepaling – weergegeven: Activa

31-12-2015 (raming)

31-12-2016 (raming)

(euro) Vaste Activa - overige uitzettingen rentetypische looptijd > 1 jaar

18.259

18.694

18.259

18.694

-

-

14.935

18.620

-

-

14.935

18.620

- Vorderingen op openbare lichamen

350

350


300

300


100-

100-

Totaal Uitzettingen met rentetypische looptijd < 1 jr.

550

550

- Liquide middelen

250

250


250

250

33.994

38.113

Totaal Financiële vaste activa Vlottende activa - Grond- en hulpstoffen - Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie - Gereed product en handelsgoederen Totaal Voorraden


31-12-2015 (raming)

31-12-2016 (raming)

(euro) Vaste passiva - Algemene reserve

-

-

- Bestemmingsreserves

-

-

- Saldo na bestemming

-

-


-

-

31.400

36.200

10

10

31.410

36.210

-

-

- Onderhandse leningen binnenlandse banken en overige financiële instellingen - Waarborgsommen Totaal vaste schulden met rentetypische looptijd > 1 jr. Vlottende passiva - Banksaldi - Kasgeldleningen

1.084

903

- Overige schulden

1.500

1.000

Totaal netto-vlottende schulden met rentetypische looptijd < 1 jr.

2.584

1.903

- Overlopende passiva

-

-


-

-

33.994

38.113

totaal passiva Ontwerpbegroting 2016 (versie 1.0 / DB 10-04-2015 / grex 2015)

22/37

6.2.

Overzicht van lasten en baten

Onderstaand is het totaal van de geraamde lasten en baten weergegeven voor het begrotingsjaar 2016, inclusief rentekosten en uitgaven- en inkomstenindexering.

LASTEN & BATEN 2016 jaarschijf


Werkelijk 2014

begroting 2016


139.145

1.369.315

1.002.159

Sloopkosten

190.960

1.678.663

1.117.367

40.397

1.836.884

625.055

160.493

3.409.528

3.402.627

1.664

344.246

140.946


4.349.823

3.221.396

2.422.392

Beheerkosten

1.433.893

1.430.155

1.157.089

Rente

199.127

399.465

827.791

Niet verrekenbare BTW

231.042

0

0

6.746.546

13.689.651

10.695.427

300.000

2.170.215

2.157.105

1.292.614

220.513

683.719

517.046

88.205

273.488

3.229.543

2.550.663

2.693.292

0

0

0

8.000

0

0

Fonds bovenwijks

0

140.946

140.946

Inkomsten Beheer

1.048.105

786.185

723.830

0

1.534.002

0

348

0

0

6.395.656

7.490.728

6.672.381

-350.890

-6.198.923

-4.023.046

indexatie uitgaven

0

0

98.676

indexatie inkomsten

0

453

2.193

-350.890

-6.198.470

-4.119.529

Milieu / saneren / explosieven Wegen / openbare ruimte / natuur Fondsen en verrekeningen

Totaal lasten BATEN: Woningbouw Economie en leisure Zorg / resort / overige voorzieningen Bestaand vastgoed Natuur / agrarisch gebruik Subsidies / overige opbrengsten

Luchthaven / Noordelijk deelgebied Rente liquide middelen Totaal baten Saldo lasten en baten

Saldo geïndexeerd (incl. rente)


23/37

6.3.

Toelichting

6.3.1. Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling De begroting 2016 is opgesteld met in achtneming van het ‘Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV)’. Dit besluit is ook van toepassing op de gemeenschappelijke regeling ‘Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving’. Aanvullend worden de wettelijke bepalingen van Titel 9 boek 2 BW toegepast. De begroting is opgemaakt door de directie van ADT en is conform planning op 10 april 2015 ter vaststelling aangeboden aan het dagelijks bestuur.

Algemene grondslagen voor het opstellen van de begroting en jaarrekening De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Alle vermelde bedragen zijn nominaal, tenzij anders vermeld. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Het saldo van baten en lasten wordt jaarlijks toegevoegd c.q. afgeboekt van de voorraden gronden in exploitatie. Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien en voor zover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd aangemerkt kunnen worden. Zolang daarvan geen sprake is, worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingskosten in mindering gebracht. Conform het BBV hanteert ADT het voorzichtigheidsbeginsel. Realisatie van winst wordt uitgesteld tot daarover voldoende zekerheid bestaat. Ter bestrijding van eventuele (verwachte) tekorten in grondexploitaties, wordt een (verlies)voorziening getroffen. Deze (verlies)voorziening wordt geboekt binnen de exploitatie, waarna deze bij resultaatbestemming in het rekening courant met de deelnemers geboekt wordt. Schattingen Bij het opstellen van de jaarrekening heeft de directie, overeenkomstig algemeen geldende grondslagen , bepaalde schattingen en veronderstellingen gedaan die mede bepalend zijn voor de opgenomen bedragen. De feitelijke resultaten kunnen van deze schattingen afwijken. Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen Voor de uitvoering van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen in de (semi)publieke sector houdt ADT zich aan de Beleidsregel toepassing WNT. ADT heeft de Beleidsregels toepassing WNT als normenkader bij het opmaken van deze begroting gehanteerd.


24/37

Balans Vaste activa Financiële vaste activa De financiële vaste activa worden tegen nominale waarde opgenomen. Vlottende activa Voorraden De als onderhanden werken opgenomen bouwgronden in exploitatie zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingprijs, dan wel de lagere marktwaarde. De vervaardigingprijs omvat de kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend (zoals grondaankopen en kosten van bouwen woonrijp maken), evenals de rentekosten en de administratie- en beheerskosten. Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien en voor zover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd aangemerkt kunnen worden. Zolang daarvan geen sprake is, worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingkosten in mindering gebracht. De verliesvoorziening OHW wordt als een waardecorrectie gepresenteerd op de post Bouwgrond in exploitatie. De verliesvoorziening OHW wordt bepaald op basis van Netto Contante Waarde. Vorderingen en overlopende passiva De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van voorzieningen wegens oninbaarheid. Liquide middelen en overlopende posten Deze activa worden tegen nominale waarde opgenomen. Vaste passiva Vaste schulden Vaste schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde en verminderd met gedane aflossingen. De vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer. Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde.


25/37

6.3.2. Toelichting op de programmabegroting 2016 De toelichting op de programmabegroting 2016 bevat een meerjarenoverzicht van de lasten en baten, inclusief toelichting investeringen. Per onderdeel van de in de begroting 2016 en ramingen voor de jaren 2017, 2018 en 2019 opgenomen baten en lasten wordt een toelichting gegeven. De begroting 2016 en de ramingen zijn gebaseerd op de grondexploitatie 2015 (NCW 01-01-2015). De totale boekwaarde aan gemaakte kosten per 31-12-2014 bedraagt ca. € 72,8 mln. De totale gerealiseerde opbrengsten bedragen ca. € 45,8 mln. Per saldo bedraagt de boekwaarde per 31-12-2014 ca. € 27,0 mln. De kolom “Boekwaarde 31-12-2014” betreft de realisatie tot en met het boekjaar 2014. Gezien het tijdstip van opstellen van deze begrotingswijziging 2015 zijn de boekwaardes uit de ontwerpjaarrekening 2014 opgenomen. Op het moment van de totstandkoming van de ontwerpbegroting 2016 is het controleproces van de accountant nog niet afgerond. Een goedkeurende verklaring op deze gerealiseerde boekwaarde wordt naar verwachting medio april 2015 ontvangen.

Lasten (inclusief rentelasten): Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf SUBTOTAAL LASTEN

72.769.746

Rente TOTAAL LASTEN (incl. rente) saldo cumulatief

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

9.867.636

7.281.919

4.543.021

3.685.992

13.290.186 399.465

827.791

1.116.598

1.470.915

1.423.640

13.689.651

10.695.427

8.398.517

6.013.936

5.109.631

86.459.397

97.154.824

105.553.341

111.567.277

116.676.909

Verwervingskosten De begroting is gebaseerd op het zogenaamde Grondverwerving- en uitgifteplan waarin de uitgangspunten voor de grond aan- en verkopen door ADT zijn opgenomen. Voor de begroting van 2015 is verder rekening gehouden met een actief aankoopbeleid, conform verwervingsplan. Uitgangspunt is de minnelijke verwerving van de benodigde gronden. Om de noodzakelijke voortgang van de exploitatie van de gebiedsontwikkeling niet in gevaar te brengen wordt – indien nodig - parallel aan het onderhandelingstraject een onteigeningsplan opgesteld. Voor 2015 en 2016 hebben er wijzigingen plaatsgevonden in de planning van te verwerven gronden. Er wordt nog rekening gehouden met enkele verwervingen. Ook is onder de post verwervingskosten eventuele afkoop van huurrechten geraamd. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Verwervingskosten saldo cumulatief

32.393.117

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

1.369.315 33.762.433

1.002.159 34.764.592

307.571 35.072.163

13.694 35.085.857

13.694 35.099.551

Sloopkosten Het vliegveld is in totaal ongeveer 430 ha. groot met daarop - naast de volledige luchthaven infrastructuur - ruim 490 opstallen van zeer diverse aard. Zuidkamp heeft een oppervlakte van ongeveer 43 ha. en beschikt over ruim 100 opstallen. Ook op Prins Bernardpark bevinden zich specifieke opstallen. Afhankelijk van de ontwikkelingsstrategie worden in de aankomende jaren nog enkele opstallen (geen beeldbepalende opstallen, dan wel opstallen met hoge situationele en stedenbouwkundige waarde) gesloopt. De sloopkosten hebben op hoofdlijn betrekking op opstallen, verwijdering van verhardingen, verwijdering van houtopstanden en eventuele nutsvoorzieningen.


26/37

Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Sloopkosten saldo cumulatief

339.443

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

1.678.663 2.018.106

1.117.367 3.135.473

830.851 3.966.325

346.975 4.313.300

346.975 4.660.275

Milieu en saneren In het kader van de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving wordt de bodem geschikt gemaakt voor toekomstige functies. Voor het grondgebied van de gemeente Enschede van de Vliegbasis Twente is een Bodembeheernota opgesteld waarin een beleidskader is vastgelegd voor gebiedsspecifiek beleid. In het kader van opstellen van deze Bodembeheernota is een Bodemkwaliteitskaart opgesteld. Voor alle saneringsgevallen op Vliegbasis Twente die vallen onder de Wet Bodembescherming wordt een raamsaneringsplan opgesteld. Dit rapport wordt bij het Bevoegde Gezag van de gemeente Enschede ingediend voor het verkrijgen van een saneringsbeschikking. Het raamsaneringsplan is gericht op het beschrijven van prestaties, doelstellingen en procedures. De saneringswerkzaamheden worden gecombineerd met de uitvoering van werken binnen het plangebied. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Milieu en saneren saldo cumulatief

145.296

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

1.836.884 1.982.179

625.055 2.607.234

625.055 3.232.289

588.336 3.820.625

385.715 4.206.340

Hoofdinfra In de begroting 2016 wordt rekening gehouden met investeringen in hoofdinfrastructuur. Deze investeringen hebben betrekking op infrastructurele kosten binnen de werkparken (Deventerpoort) en woonparken (’t Vaneker – Zuidkamp en Prins Bernhardpark). Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Hoofdinfra saldo cumulatief

135.634

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

899.354 1.034.988

629.919 1.664.907

1.347.319 3.012.226

499.022 3.511.247

34.022 3.545.269

Bouwrijp maken In de begroting 2016 is rekening gehouden met kosten voor bouwrijp maken met betrekking tot de werkparken (Deventerpoort), woonparken (’t Vaneker – Zuidkamp, Fokkerweg en Prins Bernhardpark) en ecologische hoofdstructuur / natuur. De kosten voor het bouwrijp maken hebben op hoofdlijn betrekking op onder andere upgrading van bestaande ontsluitingen, aanleg riolering, aanbrengen en aanpassen van nutsvoorzieningen en het bouwrijp maken van kavels. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Bouwrijp maken saldo cumulatief

134.351

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

985.933 1.120.284

1.559.704 2.679.988

1.293.454 3.973.442

662.375 4.635.817

591.163 5.226.980

Woonrijp maken In de begroting 2016 is rekening gehouden met kosten voor woonrijp maken met betrekking tot o.a. de woonparken (’t Vaneker – Zuidkamp, Fokkerweg en Prins Bernardpark) en de Ecologische hoofdstructuur. Hierbij kan gedacht worden aan werkzaamheden met betrekking tot definitieve verhardingen, aanleg afwateringssystemen, eventuele straatverlichting, aanleg groenvoorzieningen en of straatmeubilair.


27/37


jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

978.934 1.018.618

667.699 1.686.316

474.749 2.161.065

526.199 2.687.263

641.139 3.328.402

jaarschijf Woonrijp maken saldo cumulatief

39.684

Natuur In de begroting 2016 wordt rekening gehouden met uitvoeringskosten voor natuur, te weten de inrichting van de ecologische hoofdstructuur en beperkt binnen de woonparken (’t Vaneker – Zuidkamp). De belangrijkste uitgaven voor de aanleg van de EHS betreffen in 2015 en 2016 de groen- en natuuraanleg. Verder zijn (beperkte) kosten geraamd voor de aanleg van paden, hekwerken, meubilair, flora- en faunavoorzieningen en dergelijke. Boekwaarde 31-12-2014

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

545.306 1.130.414

9.483 1.139.897

9.483 1.149.380

9.483 1.158.863

jaarschijf Natuur saldo cumulatief

39.801

545.306 585.107

Projectorganisatie ADT In de begroting 2016 zijn de plankosten onderverdeeld in projectorganisatie ADT, plankosten projecten en aanbesteding luchthaven (vanwege stopzetting ontwikkeling commerciële burgerluchthaven geen kosten meer geraamd, maar in verband met gerealiseerde boekwaarde wel apart weergegeven). Binnen de plankosten projectorganisatie ADT is rekening gehouden met de volgende projectorganisatiekosten ten behoeve van de programma’s binnen de woonparken, werkparken (Deventerpoort) en ecologische hoofdstructuur. Voor het noordelijk deelgebied zijn vooralsnog geen plankosten geraamd. -

organisatiekosten (directie, projectbureau, staf, etc.)

-

administratiekosten

-

huisvestingskosten

-

algemene communicatiekosten

-

algemene fiscale en juridische advieskosten

-

publiekrechtelijke procedures

De plankosten projectorganisatie ADT zijn de laatste jaren reeds teruggebracht en in 2016 aanzienlijk verder verlaagd naar ca. € 941.000, uitgaande van een kleinere organisatie. Na 2016 wordt deze verlaging verder doorgezet. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Projectorganisatie ADT saldo cumulatief

17.461.519

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

1.082.103 18.543.622

941.184 19.484.805

343.649 19.828.455

272.149 20.100.604

272.149 20.372.753

De boekwaarde per 01-12-2010 van de plankosten bedraagt de € 12,88 miljoen aan historische plankosten. Om deze historische plankosten inzichtelijk en transparant te houden is de overname van deze plankosten door de deelnemers in de gemeenschappelijke regeling binnen deze begrotingsopzet verwerkt onder de realisatie van “Inkomsten - overig”.


28/37

Plankosten projecten In de begroting 2016 zijn de plankosten onderverdeeld in projectorganisatie ADT, plankosten projecten en aanbesteding luchthaven (vanwege stopzetting ontwikkeling commerciële burgerluchthaven geen kosten meer geraamd, maar in verband met gerealiseerde boekwaarde wel apart weergegeven). Binnen de plankosten projecten is o.a. rekening gehouden met de volgende plankosten ten behoeve van de programma’s binnen de woonparken, werkparken (Deventerpoort) en ecologische hoofdstructuur. -

planontwikkelingskosten

-

verwervingskosten

-

project specifieke onderzoeks- en advieskosten

-

kosten civieltechnische voorbereiding en directievoering (VTU)

-

kosten grond uitgifte

-

overall projectmanagement en –ondersteuningskosten

Het zwaartepunt van de plankosten projecten ligt in de jaren tot en met 2105. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Plankosten projecten saldo cumulatief

9.590.859

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

2.139.293 11.730.152

1.481.209 13.211.360

791.502 14.002.862

439.087 14.441.949

325.255 14.767.204

Aanbesteding luchthaven In de begroting 2016 zijn de plankosten onderverdeeld in projectorganisatie ADT, plankosten projecten en aanbesteding luchthaven. Naar aanleiding van het stoppen van de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven zijn er geen plankosten voor aanbesteding van de luchthaven meer geraamd. In verband met gerealiseerde boekwaarde zijn deze plankosten wel apart inzichtelijk gemaakt. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Aanbesteding luchthaven saldo cumulatief

3.931.608

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

3.931.608

3.931.608

3.931.608

3.931.608

3.931.608

Beheer Het beheer van het gebied van de voormalige vliegbasis heeft betrekking op de volgende zaken: -

Vastgoed: er is een grote variëteit aan gebouwen die ook zeer verschillen in onderhoudsniveau en –verplichtingen. Per gebouw is een inventarisatie opgesteld met de (wettelijke) onderhoudsverplichtingen;

-

Terrein en infrastructuur: het terrein is voor een deel verhard met beton, klinkers en asfalt (o.a. de starten landingsbaan); het onderhoud hiervan bestaat uit reparaties en het schoon- en onkruidvrij houden (borstelen en vegen);

-

Beveiliging vliegveld;

-

In stand houden luchthaven functionaliteit en bijbehorend machine en wagenpark.

Er is een nieuwe beheerraming opgesteld (beheer openbaar gebied, beheer vastgoed, beheerorganisatie). Voor ’t Vaneker Zuidkamp zijn minder kosten geraamd (voordeel). Daarentegen loopt de beheerexploitatie in Deelgebied Noord nu door tot 2029 (nadeel). In de overige deelgebieden is sprake van kleinere verschillen. Per saldo is het totale resultaat van de beheerraming in de grondexploitatie niet gewijzigd (neutraal), mede doordat ook de


29/37

beheerinkomsten hoger uitvallen. Per jaarschijf uit de grondexploitatie kunnen er echter wel verschuivingen optreden. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Beheer saldo cumulatief

6.508.478

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

1.430.155 7.938.632

1.157.089 9.095.721

999.907 10.095.628

927.322 11.022.950

841.532 11.864.482

Fondsen en verrekeningen Conform de GR worden, gekoppeld aan de verkoop van gronden, gelden gereserveerd ten behoeve van het Fonds Bovenwijks. Dit fonds zal worden gebruikt ter dekking van investeringen in het gebied rondom de luchthaven op grondgebied van Enschede voor zover deze investeringen noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van de gronden van de voormalige luchtmachtbasis, er vinden geen andere fondsbovenwijkse afdrachten plaatsen dan wel andere vereffeningen of afdrachten in algemene zin aan de gemeente. Doordat de afdracht binnen de grondexploitatie plaatsvindt, staat hier ook een zelfde inkomst tegen over. Hierdoor zit de fondsafdracht op totaalniveau nihil in het overzicht van baten en lasten in de begroting 2016. De post ‘fondsafdracht(en).’ werkt dan ook als een communicerend vat met de later genoemde ‘Fonds bovenwijks’ aan de baten kant. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Fondsen en verrekeningen saldo cumulatief

2.049.958

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

344.246 2.394.203

140.946 2.535.149

258.379 2.793.528

258.379 3.051.907

224.864 3.276.771

Rentelasten Binnen de begroting 2016 wordt de omslagrente (ingroeirente) uit de grondexploitatie 2015 gehanteerd van 2,38%. Voor 2016 is binnen de begroting voor ca. 0,83 mln. aan rentekosten geraamd. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Rente saldo cumulatief

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

827.791 1.227.256

1.116.598 2.343.854

1.470.915 3.814.769

1.423.640 5.238.409

399.465 399.465

Niet verrekenbare BTW Binnen de gewijzigde begroting 2015 wordt – op basis van de vastgestelde verrekenpercentages terugvorderbaarheid van BTW per deelgebied – rekening gehouden met niet verrekenbare btw. Voor 2015 is binnen de begroting voor ca. 0,20 mln. aan niet verrekenbare BTW voorzien. De niet verrekenbare BTW is binnen de grondexploitatie 2015 niet apart geraamd, maar is als onderdeel van de post onvoorzien geoormerkt binnen de verschillende deelgebieden en kostenregels.


30/37

Baten Boekwaarde 31-12-2014

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

jaarschijf SUBTOTAAL BATEN saldo cumulatief

45.774.491

7.490.728 53.265.219

6.672.381 59.937.599

7.537.166 67.474.765

7.492.921 74.967.687

5.960.470 80.928.156

Woningbouw Van de vier deelgebieden die betrekking hebben op de woningbouw, is de Overmaat in 2014 volledig gerealiseerd. Vanaf 2015 zijn inkomsten uit kaveluitgifte geraamd voor de deelgebieden Fokkerweg en ’t Vaneker – Zuidkamp. Vanaf 2017 komen daar ook inkomstenramingen ten behoeve van Prins Bernardpark bij. Voorinvestering: Bovenop de inkomstenramingen t.g.v. kavelverkoop zijn er voor 2016 ook inkomsten geraamd naar aanleiding van de voorinvestering die ADT gedaan heeft in aansluitingen ten behoeve van glasvezel binnen ‘t Vaneker. Deze voorinvestering wordt binnen de grondexploitatie volledig terugverdiend door hogere baten binnen het onderdeel woningbouw. Bij de verkoop van een kavel binnen ’t Vaneker – Zuidkamp wordt de (voor)investering afgerekend met de koper van de kavel. Voor 2016 zijn in totaal baten uit woningbouw van ca. € 2,16 mln. (€ 2.139.815 kavelverkoop + €.17.290 inkomsten n.a.v. voorinvestering glasvezel) voorzien. Boekwaarde 31-12-2014

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

2.170.215 2.470.215

2.157.105 4.627.320

3.942.269 8.569.588

jaarschijf Woningbouw saldo cumulatief

300.000

3.942.269 12.511.857

3.552.576 16.064.434

Economie en leisure T.b.v. economie en leisure zijn in 2015 en 2016 nog inkomsten geraamd vanuit de verkoop van de werkparken (Oostkamp en de Strip) aan Van Eck naar aanleiding van de nog te ontvangen nabetalingen afronding planologische procedures. Daarnaast zijn vanaf 2017 inkomsten geraamd naar aanleiding van kaveluitgifte op Deventerpoort. Voor de Noordzijde van het vliegveld zijn in 2016 vooralsnog geen inkomsten geraamd. Boekwaarde 31-12-2014

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

220.513 1.513.127

683.719 2.196.846

295.796 2.492.642

295.796 2.788.438

295.796 3.084.234

jaarschijf Economie en leisure saldo cumulatief

1.292.614

Zorg / resort / overige voorzieningen Ook t.b.v. zorg / resort en overige voorzieningen zijn in 2015 en 2016 nog inkomsten geraamd vanuit de verkoop van de werkparken (Oostkamp en de Strip) aan Van Eck naar aanleiding van de nog te ontvangen nabetalingen afronding planologische procedures. Na 2016 zijn er geen inkomsten meer geraamd ten behoeve van zorg / resort en overige voorzieningen. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Zorg / resort / overige voorzieningen saldo cumulatief

517.046

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

88.205 605.251


273.488 878.738

878.738

878.738

878.738

31/37

Bestaand vastgoed Inkomsten hebben betrekking op de verkoop van bestaand vastgoed. Voor de begrotingsjaren 2016 tot en met 2019 betreft dit grotendeels de verkoop van bestaand vastgoed binnen de deelprojecten binnen de werkparken en woonparken. In 2016 heeft de verkoop van bestaand vastgoed vooral betrekking op de deelgebieden ’t Vaneker – Zuidkamp, Prins Bernardpark en de nabetaling t.b.v. de verkoop van de werkparken aan Van Eck. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Bestaand vastgoed saldo cumulatief

3.514.543

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

2.550.663 6.065.206

2.693.292 8.758.498

2.351.501 11.109.999

2.351.501 13.461.499

1.286.501 14.748.000

Natuur / agrarisch gebruik Binnen dit onderdeel zijn geen inkomsten meer geraamd. De gerealiseerde boekwaarde uit 2012 heeft betrekking op de overdracht van de EHS aan de provincie. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Natuur / agrarisch gebruik saldo cumulatief

4.140.000

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

4.140.000

4.140.000

4.140.000

4.140.000

4.140.000

Subsidies / bijdragen Binnen dit onderdeel zijn voor de periode 2016 tot en met 2019 geen inkomsten geraamd. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Subsidies / bijdragen saldo cumulatief

19.234.265

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

19.234.265

19.234.265

19.234.265

19.234.265

19.234.265

Fonds bovenwijks In de grondexploitatie van ADT is een reserveringsmodule "Fonds Bovenwijkse voorzieningen" opgenomen. Dit fonds zal worden gebruikt ter dekking van investeringen in het gebied rondom de luchthaven op grondgebied van Enschede voor zover deze investeringen noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van de grond van de voormalige luchtmachtbasis, er vinden geen andere fonds bovenwijkse afdrachten plaats dan wel andere vereveningen of afdrachten in algemene zin aan de Gemeente Enschede. Het Fonds bovenwijkse voorzieningen wordt naar evenredigheid van de grondverkopen gevuld. Aan de lasten kant van de begroting staat hier op het onderdeel ‘Fondsen en verrekeningen’ een even grote bedrag tegenover. De post ‘Fonds bovenwijks’ werkt dan ook als een communicerend vat met eerder genoemde fondsafdracht(en). Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Fonds bovenwijks saldo cumulatief

330.070

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

258.379 1.128.719

224.864 1.353.583

140.946 471.016

140.946 611.962

258.379 870.340

Inkomsten beheer


32/37

In de begroting 2016 is voor ruim € 723.000 aan beheerinkomsten geraamd. Deze inkomsten hebben betrekking op de (tijdelijke) verhuur van onroerend goed binnen het totale plangebied dat nog in eigendom is van ADT. Door verdere geplande verkopen en afstotingen van deelgebieden en bestaand vastgoed, zullen zowel de geraamde kosten als inkomsten voor beheer in de aankomende jaren teruglopen. Door het stopzetten van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven, wordt het noordelijk gebied niet in een erfpachtconcessie uitgegeven. Het complete noordelijk deelgebied blijft hierdoor langer bij ADT in beheer, met hogere beheerkosten en –inkomsten tot gevolg. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Inkomsten Beheer saldo cumulatief

3.500.724

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

786.185 4.286.909

723.830 5.010.739

689.222 5.699.961

644.977 6.344.939

600.732 6.945.671

Luchthaven / Noord Op het moment van actualisatie van de grondexploitatie 2015 is er nog geen besluitvorming omtrent de verdere ontwikkeling van deelgebied Noord. Om die reden is dit deelgebied binnen de grondexploitatie 2015 als “niet in exploitatie genomen grond’ behandeld. Voor dit deelgebied zal medio 2015 een nieuwe deelexploitatie opgesteld worden. Vooralsnog is alleen in 2015 de grondwaarde van ca. € 1,5 mln. als verwacht inkomst geraamd. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Luchthaven / Noord saldo cumulatief

-

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

1.534.002 1.534.002

1.534.002

1.534.002

1.534.002

1.534.002

Overig De overname van de historische plankosten uit de jaren 2007 tot en met november 2010 door de deelnemers in de GR van in totaal € 12.882.089,- is binnen deze begrotingsopzet opgenomen als onderdeel van de boekwaarde per 31-12-2013. Dit om het bedrag aan historische plankosten inzichtelijk en transparant te maken. Het verschil in boekwaarde heeft betrekking op de gerealiseerde rentebaten op liquide middelen over voorgaande jaren. Boekwaarde 31-12-2014 jaarschijf Overig saldo cumulatief

12.945.230

jaarschijf

Begroting

Raming

Raming

Raming

2015

2016

2017

2018

2019

12.945.230


12.945.230

12.945.230

12.945.230

12.945.230

33/37

6.4.

Risicoparagraaf

Ten behoeve van de grondexploitatie 2015 is een uitgebreide risicoanalyse uitgevoerd. Hierbij zijn 3 soorten risico’s onderscheiden. Met deze risico’s is geen rekening gehouden bij het bepalen van de verliesvoorziening die is opgenomen in de balans van ADT. Allereerst de “spreidingsrisico’s”, deze hebben betrekking op de aannames in prijzen en parameters, zoals gehanteerde indexen en grondprijzen. Ten tweede zijn er de “risico’s bijzondere gebeurtenissen”. Dit zijn risico’s, buiten de scope van de grondexploitatie ramingen, die te maken hebben met de gevolgen van gebeurtenissen die zich voor kunnen doen zoals vertragingen of extra benodigde procedures. Ten derde zijn er onvoorziene gebeurtenissen, gebeurtenissen die nu nog niet in beeld zijn. Ten behoeve van het managen van deze risico’s zijn binnen de risico-analyse van de Grondexploitatie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. ook de belangrijkste beheersmaatregelen benoemd, met het doel de betreffende risico’s te verminderen dan wel te vermijden. Binnen ADT wordt hier actief op gestuurd. Risicoreservering: De gemaakte risicoanalyse wijst uit dat een additionele risicoreserve nodig is van € 6,5 miljoen op NCW 01-01-2015, wat met 90% zekerheid voldoende is om de mogelijk optredende risico’s op te vangen. In de grondexploitatie 2014 – situatie vóór gebeurtenissen na balansdatum –was de benodigde risicoreservering € 9,8 miljoen, wat betekent dat het risicoprofiel gedaald is. ADT acht het verstandig de risicoreservering van € 9,8 mln. binnen de begroting van de deelnemers in stand te houden in verband met de onzekerheden binnen het Noordelijk plangebied. Ten opzichte van 2014 heeft binnen ADT een structurele herijking van de belangrijkste risico’s plaats gevonden. Een aantal risico’s is toegevoegd en een aantal is weggevallen. Vanwege het niet doorgaan van de ontwikkeling van de commerciële burgerluchthaven en het beëindigen van de concessieovereenkomst met de beoogde exploitant zijn de hiermee samenhangende risico’s komen te vervallen. Conform het plan van aanpak naar aanleiding van het advies van de commissie Wientjes is het deelgebied leisure komen te vervallen en maakt het deel uit van het Deelgebied Noord. De risico’s m.b.t. leisure zijn daarmee eveneens komen te vervallen. De bandbreedte voor het saneringsrisico is aangepast, door voortschrijdend inzicht in de bodemgesteldheid, toekomstig gewenste kwaliteit en de integrale levering van de werkparken. Het saneringsrisico pakt hierdoor positiever uit. De bandbreedte voor de kans op aanbestedingsvoordelen is iets naar beneden toe bijgesteld op basis van de aanbestedingsresultaten die in 2014 zijn gerealiseerd. De kans op vertraging van de woningafzet in de woonparken is verhoogd vanwege de onzekerheid op de woningmarkt en de nog pas kort ingezette voortgang in de kavelverkopen in 2014 in de gemeentelijke delen. In het vierde kwartaal 2014 zijn echter goede verkoopresultaten geboekt die zich in 2015 lijken voort te zetten. De bandbreedte in de afzetprognose is iets verlaagd. De kans en de bandbreedte voor het langer beheren van het bestaande vastgoed en het openbaar gebied is ongewijzigd gebleven. Het weerstandsvermogen van ADT wordt feitelijk gevormd door de garanties die de deelnemende partijen aan de gemeenschappelijke regeling hebben afgegeven. ADT brengt het exploitatietekort geheel in rekening bij de deelnemers. De belangrijkste risico’s binnen de integrale gebiedsontwikkeling zijn: a) daling van de grondprijzen b) wijziging kostenindex en opbrengstenindex c)


De risicoreservering wordt bij de deelnemers van de GR – beide voor 50% - op de balans aangehouden. Bij ADT is hiermee in de balans per 31-12-2014 geen rekening gehouden.


34/37



-


-


-


-


-


-


-


-


-


-


-


-




0,00 %

-


1,00 %

-


2,00 %

-


0,00 %

-


2,00 %

In de grondexploitatie 2015 is de keuze voor eenzelfde langjarig percentage van 2,0% voor kostenstijging als voor opbrengststijging gehandhaafd. Ook is er bij de herziening per 01-01-2015 geen kosten- en opbrengstenstijging doorgevoerd, waarbij binnen de vorige grondexploitatie voor 2015 nog rekening gehouden werd met een stijging van 1%. Voor de toekomstige jaren (2015 en verder) zijn de parameters gelijkgesteld aan de parameters die door de gemeente Enschede worden gebruikt voor de meerjaren prognose grondexploitaties 2015 (MPG 2015). Deze parameters zijn in onderstaande tabel weergegeven.


35/37

2015

2016

2017

2018

2019 2029

Kostenstijging

0,0%

1,0%

1,0%

1,0%

2,0%

Opbrengstenstijging

0,0%

0,0%

1,0%

1,0%

2,0%

Omslagrente en discontovoet: ADT rekende tot en met 2013 met een discontovoet van 4,75%. In de grondexploitatie 2014 heeft een herijking van het rentescenario plaatsgevonden. Aanleiding was dat in de grondexploitatie 2013 werd gerekend met een rente, die royaal boven de actuele marktrentes lag, met als gevolg dat er, bij de jaarlijkse herziening, sprake was van een forse vrijval van rentekosten. Om er voor te zorgen dat de grondexploitatie een zo realistisch mogelijke inschatting is van de werkelijkheid, is daarom de rente in de grondexploitatie 2014 naar beneden bijgesteld. Voor de grondexploitatie 2015 geldt nog dezelfde argumentatie. ADT heeft de leningenportefeuille (0 tot 1,5 jaar) weliswaar gewijzigd, maar daarbij is nog steeds sprake van lage rentes, gemiddeld circa 0,6%. De ‘rente-staffel’ zoals deze in de grondexploitatie 2014 voor het eerst is toegepast is in de grondexploitatie 2015 gehandhaafd, maar wel één jaar doorgeschoven. Het rentescenario ziet er derhalve als volgt uit: Tabel: Rentestaffel in grondexploitatie 2015 ADT

Rente

2015

2016

2017

2018-2029

1,34%

2,38%

3,00%

4,00%

Er is dus opnieuw gekozen voor een oplopende rente omdat met redelijke zekerheid kan worden vastgesteld dat de rente op korte termijn laag is. Ook is de verwachting dat ADT de komende jaren kortlopend blijft lenen. Omdat de rente op lange termijn onzeker is loopt de rente in het scenario voorzichtigheidshalve op tot 4,0 %. Post onvoorzien: In de grondexploitatie is voor de deelgebieden Deventerpoort en Prins Bernhardpark nog ‘standaard’ 15% onvoorzien opgenomen over de ramingen voor o.a. bouwen woonrijp maken. Voor de overige deelgebieden is, afhankelijk van de planfase en de detaillering van de ontwerpen, het onvoorzien aangepast naar 10% (’t Vaneker Zuidkamp) of zijn significante stelposten opgenomen (EHS, Fokkerweg, Saneren). Het moge duidelijk zijn dat de parameters, aannames en veronderstellingen waarop de grondexploitatie is gebaseerd aanzienlijk zijn en tevens van significante invloed zijn op de uitkomst van de contante waardeberekening. De directie is van mening dat zij daarin zorgvuldige afwegingen heeft gemaakt en dat die keuzes ten tijde van het opmaken van de jaarrekening realistisch zijn. Naar de aard van toekomstige inschattingen is het realistisch te veronderstellen dat in de toekomst de uitkomsten zullen afwijken van de gehanteerde inschattingen en uitgangspunten. Jaarlijks zullen daarom de grondexploitatie en de onderliggende parameters, aannames en veronderstellingen op actualiteit worden beoordeeld en zo nodig worden herzien. Op het moment van de totstandkoming van deze gewijzigde begroting 2015 is het controleproces van de accountant nog niet afgerond. Een goedkeurende verklaring op deze gerealiseerde boekwaarde wordt naar verwachting medio april 2015 ontvangen.


36/37

Bijlagen

1: Totale plangebied gebiedsontwikkeling Area Development Twente (per 01-01-2015)


37/37

PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL. Reg.nr. \$*> 2bV573,5Z. Dat. ontv.: 1 4 APR Onderwerp: aanbieding financiële stukken ADT % :»

Recommend Documents