Programmatische Samenwerking Monument en Kennis

Programmatische Samenwerking Monument en Kennis Januari 2015

2 —

Programmatische Samenwerking Monument en Kennis

Inhoud

1. Inleiding 2. Missie 3. Ambitie 4. Wat doet het Samenwerkingsverband? 5. Kennispartners 6. Belanghebbende partijen 7. Onderzoeksprogramma 8. Kennisontwikkeling, -beheer en -overdracht 9. Samenwerking

pag. 3 pag. 4 pag. 4 pag. 4 pag. 5 pag. 5 pag. 6 pag. 7 pag. 7

3 —


1 Inleiding Het instandhouden van monumenten, historische binnensteden en cultuurlandschap dient een groot maatschappelijk belang: Leefbaarheid van steden, maar ook sociale veiligheid en culturele identiteit worden er door bepaald. Welzijn en welbevinden van mensen in stedelijke gebieden worden er door vergroot. Monumenten vormen ook een belangrijke waarde in de (stedelijke) gebiedsontwikkeling. Aan de instandhouding van monumenten wordt veel publiek geld besteed. Om deze redenen zijn RCE,

Rotterdam, een figuratieve console in een monument van rond 1900

TU Delft en TNO een programmatische samenwerking gestart rond kennisopbouw, -beheer en -overdracht met betrekking tot de instandhouding van gebouwd cultureel erfgoed in de vorm van een (virtueel) samenwerkingsverband. Binnen deze samenwerking wordt bijvoorbeeld expertise gebundeld en voor externe partijen ontsloten op het gebied van degradatie en levensduur van natuursteen, maar ook van andere nieuwe materialen uit de jongere bouwkunst.

4 —


2 Missie De missie van het Samenwerkingsverband Monument en Kennis is:

Kennisbehoud, kennisontwikkeling en kennisoverdracht op het gebied van instandhouding van gebouwd cultureel erfgoed. Vanwege een afnemende hoeveelheid vakbekwame expertise, spelen kennisbehoud en kennisoverdracht een belangrijke rol.

3 Ambitie Het Samenwerkingsverband Monument en Kennis wil wezenlijk bijdragen aan de conservering en restauratie van oud en recent gebouwd Cultureel Erfgoed, met in achtneming van het complexe spanningsveld tussen historische materialen, context en hedendaagse (her)bestemming.

Wij beantwoorden bedreiging voor erfgoed met meer (en integrale) kennis.

4W at doet het Samenwerkingsverband? Binnen de programmatische samenwerking tussen de drie partijen wordt onderzoek uitgevoerd op basis van een brede expertise die alleen beschikbaar is dankzij deze samenwerking. Verder wordt bestaande kennis publiek toegankelijk gemaakt. Een voorbeeld hiervan is de diagnose-tool MCDS; MCDS staat voor Monument Conserverings Diagnose Systeem en is er op gericht om professionals (beheerders, eigenaren, architecten, aannemers, etc.) in het veld te ondersteunen om op basis van kennis verantwoorde beslissingen te nemen. Latere informatie (nieuwe kennis) uit het onderzoek programma zal hier in de loop van de tijd aan toegevoegd worden. Vraagstukken worden benaderd vanuit wetenschappelijk onderzoek (TU Delft), toegepaste wetenschappen (TNO) en praktijkervaring en beleid (RCE). Hierdoor worden uitdagingen sneller en kwalitatief zeer hoogwaardig beantwoord. De meerwaarde van het samenwerkingsverband is de integrale benadering. Specialisten vanuit de drie geschetste achtergronden werken samen aan kennis-ontwikkeling en vernieuwende, toekomstgerichte oplossingen. Daarnaast zorgt het centrum voor versterking van de kennisinfrastructuur binnen de monumentenzorg. Het zijn van een nieuw consultancy agency wordt niet beoogd.

Een gemetselde stenen molen vraagt vanwege de vorm extra zorgvuldig onderhoud. Bij deze molen in Gelderland bleef dat achterwege met vegetatie tot gevolg.

5 —


5 Kennispartners

6 Belanghebbende partijen

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is als onderdeel van OCW beleidsadviseur en –uitvoerder van de Minister van OCW. De RCE richt zich primair op het beter laten functioneren van de erfgoedzorg in Nederland. Zij doet dat onder andere door praktijk, beleid en wetenschap te verbinden. Inhoudelijk zijn binnen de programmatische samenwerking onder andere belangrijk: restauratiekwaliteit en modern erfgoed (bouwtypes, -constructies, -materialen en hun toepassingen) uit de periode ca. 1850-heden.

Behalve de drie kennispartners zijn er verschillende partijen die belang kunnen hebben bij een toegankelijke en gedegen kennisinfrastructuur rond instandhouding. Het gaat hierbij onder meer om het Rijksvastgoedbedrijf, de Vereniging van Grote Monumenten- Gemeenten, het NRF, de provincies, en ook een organisatie als de stichting ERM, die in principe niet kan goed functioneren zonder de kennisbasis die de samenwerking beoogt te bieden.

TNO heeft vanouds expertise rond aantastingsprocessen en innovatieve materialen, zowel in grote onderzoeksprojecten als bij praktisch advies op de steiger, en is bovendien rond het genoemde thema bezig met de ontwikkeling van een belangrijk instrument voor kennisverspreiding: MCDS (Monument Conserverings Diagnose Systeem).

Andere belanghebbenden zijn betrokkenen bij onderhoud, instandhouding en restauratie van monumentale gebouwen en complexen, zoals restauratie-architecten en –aannemers alsmede Monumentenwacht. Een schematisch overzicht van de restauratiekolom wordt gegeven in fig. 1.

De TU Delft heeft met de leerstoel Conserveringstechnieken van Gebouwen (binnen de sectie Heritage & Architecture) een belangrijke rol in de (technische) kennisoverdracht naar de toekomstige restauratie-architect en de duidelijke ambitie om bij te dragen aan instandhoudingsaspecten van de belangrijke ontwerpopgave van hergebruik en herbestemming.

TNO TUD RCE

Instandhoudingskennis & -innovatie

Onderwijs: en vak opleidingen + bv historisch-metselwerk.nl

Fig. 1. Overzicht van belanghebbende partijen

Onderzoek Kennisgerichte verenigingen

Forum

Beheer

Praktijk

Beheersorganisaties van het Rijk, andere overheden en particulieren

Beroeps-, branche- en vakverenigingen van b.v. architecten, aannemers, andere monumenten zorgers, en producenten

Kennisoverdracht

Veld

6 —


7 Onderzoeksprogramma De inhoudelijke activiteiten van de programmatische samen werking voor de periode 2015-2018 beslaan drie hoofdgroepen: 1. Kennisontsluiting 2. Natuursteen 3. Moderne bouwmaterialen In het eerste jaar (2015) zal het zwaartepunt liggen op de onderdelen Kennisontsluiting en Natuursteen. Dit laatste onderwerp zal ook in de volgende jaren nog aan bod komen. In het tweede tot en met het vierde jaar (2016-2018) zal de nadruk verschuiven naar Moderne bouwmaterialen. Hieronder wordt kort weergegeven welke accenten binnen de hoofdgroepen zullen worden gelegd.

Kennisontsluiting De activiteiten in het kader van de op te zetten Kennisontsluiting behelzen het gedurende het eerste jaar publiek toegankelijk maken van bestaande kennis via het internet. Een belangrijke aandeel zal hierin het Monument Conserverings Diagnose Systeem (MCDS) zijn. Voor kennisverspreiding zal ook het instandhoudingssymposium nieuwe stijl – momenteel (in de oude vorm) getrokken door de RCE – worden ingezet. Tenslotte valt onder dit onderdeel het bevorderen van kennisuitwisseling tussen onderzoekers van de betrokken instellingen gedurende de gehele samenwerking.

Natuursteen Het onderdeel Natuursteen omvat zowel het ontsluiten van bestaande kennis als het verkrijgen van nieuwe kennis. Er zal een web-gebaseerde natuursteendatabase worden gemaakt. Er zal een start worden gemaakt met restlevensduur voorspellingen en er zal nadrukkelijk gekeken worden naar degradatiemechanismen van tufsteen.

Moderne Bouwmaterialen Het onderdeel Moderne bouwmaterialen sluit aan bij de activiteiten van de RCE op het gebied van monumenten vanaf 1850 en de instandhoudingsvragen die deze monumenten oproepen. Uit de grote groep materialen die in deze bouwperiode gebruikt zijn, zijn vier groepen geselecteerd voor gezamenlijk onderzoek, te weten oppervlaktebehandelingen van metselwerk, plaatmaterialen en blokken, bevestigingen van plaatmaterialen en isolatiematerialen. Bij TNO zal de nadruk liggen op de materiaalkundige aspecten zoals identificatie en karakterisatie, experimenteel onderzoek en waar relevant risico-analyse. Bij TUD ligt de nadruk meer op archief- en (bouw)historisch onderzoek, beslismodellen en restauratievisie en –filosofie.

Eén van de meest spectaculaire toepassingen van marmer ons land: het trappenhuis van het Koninklijk Instituut voor de Tropen, Amsterdam

7 —


8K ennisontwikkeling, -beheer en -overdracht

9 Samenwerking

Kennisontwikkelingstrajecten in het samenwerkingsverband vinden plaats op basis van kennisbehoefte gesignaleerd binnen de samenwerking, met een belangrijke inbreng vanuit de belanghebbende partijen. De kennis komt beschikbaar voor de belanghebbende partijen en voor de overheden t.b.v. beleidsontwikkeling. Figuur 2 geeft een beeld van de samenhang tussen verschillende kennis segmenten en een model voor het structureren van die kennis. Kennis zal beschikbaar komen op een intelligente wijze: op verzoek en toegespitst op het onderwerp waarvoor de belanghebbende op dat moment behoefte heeft. Aan deze randvoorwaarde kan worden voldaan door het gebruik van zogenaamde knowledge based systems; MCDS is een voorbeeld van een dergelijk systeem. Hierbij zal zoveel mogelijk aansluiting worden gezocht bij bestaande structuren. Kennisoverdracht richt zich nadrukkelijk niet alleen op het onderwijs maar ook op partijen actief in de praktijk, inclusief het ambachtelijke deel van de restauratiekolom. Er zal naar wegen gezocht worden om ook dit deel van de kennisoverdracht te waarborgen. Uitgangspunt van de samenwerking is dat de ontwikkelde kennis vrij ter beschikking staat van de partijen en verder op non-discriminatoire basis verspreid wordt.

De samenwerking krijgt gestalte via een programma waarin de drie partijen deelnemen. Onderzoekers spelen een centrale rol. Aangewezen vertegenwoordigers van de drie partijen vormen het Programma Management Team. De pen wordt gevoerd door TNO. Naast hogere betrokkenen van de deelnemende partijen blijven geinformeerd via een klankbordgroep. Zie fig. 3.

Klankbordgroep

TNO TUD RCE

Programma Management team

Instandhouding projecten

Fig. 3 Aansturing Samenwerkingsverband

PRECOMO Preventieve Conservering Monumenten

Nieuwe kennis

Voorraad Object

Interventieopties

Diagnose

Achtergrond

Interventie

Waarden

Evaluatie

Monitoring

Beleid

Nieuwe kennis

Nieuwe kennis

Fig. 2 Kennisontwikkeling, -beheer en -overdracht: preventieve conservering monumenten

Nieuwe kennis

Colofon Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Smallepad 5 | 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 | 3800 BP Amersfoort 033 – 421 7 421 | fax 033 – 421 7 799 [email protected] www.cultureelerfgoed.nl Januari 2015

Programmatische Samenwerking Monument en Kennis

Recommend Documents