CONCEPT
Profielschets nieuwe burgemeester gemeente Arnhem Op 7 februari 2013 heeft de gemeenteraad een profielschets voor de nieuwe burgemeester opgesteld. De profielschets is voorbereid door de vertrouwenscommissie bestaande uit de 12 fractievoorzitters van de gemeenteraad. Zij raadpleegde hiervoor de Arnhemse burgers, de wethouders, de gemeentesecretaris en functionarissen uit de top van politie, justitie en brandweer. De profielschets bestaat uit twee onderdelen. Het eerste deel gaat in op het profiel van de burgemeester die de gemeente Arnhem zoekt; welke kwaliteiten en competenties zijn gewenst. Dit deel vormt het hart van de profielschets. Het tweede deel betreft een schets van de gemeente Arnhem en beschrijft ondermeer de bestuurlijke opgaven voor de stad.
1. Wat voor burgemeester zoekt Arnhem? Arnhem zoekt een man of vrouw die met verve invulling geeft aan het burgemeestersambt en alles wat daarbij komt kijken: het voorzitterschap van de raad en het college, de verantwoordelijkheid voor de openbare orde en veiligheid, het optreden als belangenbehartiger, bruggenbouwer en vooral boegbeeld en ambassadeur voor de stad. Natuurlijk is de kandidaat integer en beschikt hij* over bindend vermogen, onafhankelijkheid, stressbestendigheid en signaalgevoeligheid. Maar we zoeken meer dan een ‘algemene’ burgemeester, we zoeken een kandidaat die oprechte interesse heeft in Arnhem. Die (snel) weet wat er leeft en speelt in de stad, de tradities kent en in ere houdt, de potenties van Arnhem ziet en vol enthousiasme uitdraagt en die tegelijkertijd oog heeft voor de problematiek waar Arnhem ook mee te kampen heeft. Arnhem is een unieke stad in het oosten van het land: prachtig gelegen op de Veluwe en in de Betuwe, tussen Randstad en Ruhrgebied, doorkruist door de Rijn. Een stad die bruist van creativiteit, hoofdstad van Gelderland, groene stad, dienstenstad. Maar waar tegelijkertijd een sterke tweedeling bestaat tussen arm en rijk, waar de werkgelegenheid terug dreigt te lopen en waar de veiligheid permanente aandacht behoeft. Om invulling te geven aan de specifieke opgaven die deze constellatie met zich meebrengt, moet de kandidaat-burgemeester in de eerste plaats een verbinder zijn, sociaal, een mensenmens, inhoudelijk betrokken en met een groot communicatietalent. In relatie tot de bevolking betekent dit dat hij zich kan inleven in de situatie waarin de mensen in de stad verkeren, of dat nu ondernemers op de bedrijventerreinen of bezoekers van de koffiehuizen in de wijken zijn. Dat hij zichtbaar is van Schaarsbergen tot Schuytgraaf en van Hoogkamp tot Malburgen, daar contact zoekt, het gesprek aangaat, luistert, dóórvraagt en het Arnhemse beleid helder voor het voetlicht brengt. Hij heeft gevoel voor de specifiek Arnhemse mentaliteit. De nieuwe burgemeester is benaderbaar en brengt bevolkingsgroepen nader tot elkaar. Bovendien slaagt hij er door ondernemend en doortastend optreden in om economische partijen aan de stad te binden, om bedrijven en instellingen voor de stad te winnen en te behouden. Ook buiten de stad treedt de nieuwe burgemeester op als gezaghebbend bruggenbouwer. Met een duidelijke visie op de toekomst van de (stads)regio en de rol die Arnhem daarin zou moeten hebben, houdt hij proactief contact met buurgemeenten en steden in de omgeving. Daarnaast behartigt hij de belangen van Arnhem en zorgt hij voor een stevige profilering van de stad. Zowel richting de landelijke en provinciale politiek als richting het oosten, over de landsgrenzen. Daarbij is het een voordeel als de kandidaat over een uitstekend politiek en zakelijk netwerk beschikt, of op zijn minst over de communicatieve vaardigheden om dit snel op te bouwen. Bestuurlijke ervaring in het openbaar bestuur of daarbuiten is daarbij noodzakelijk; minstens even belangrijk is het bewezen talent om partijen bij elkaar te brengen.
Pagina 1
Dat geldt eveneens voor de interne verhoudingen: de nieuwe burgemeester van Arnhem moet ook daar een verbinder zijn. Niet alleen moet hij boven de partijen staan en gemakkelijk door één deur kunnen met het college, de veelkleurige raad – met een stevige debatcultuur - en het ambtenarenapparaat, hij moet daar ook de kaders scheppen voor een goede samenwerking en mensen de ruimte en het vertrouwen bieden om het beste uit zichzelf te halen voor de stad. Inspireren en motiveren. Hij stelt wethouders in positie om daar op hun dossiers het maximale uit te halen. De burgemeester zal daarbij soms ook de scheidsrechtersrol op zich moeten nemen. Er wordt ook van hem verwacht dat hij een antenne voor bestuurlijke gevoeligheden aan de dag legt en waar nodig souplesse toont. Maar hij weet ook daadkrachtig en besluitvaardig op te treden. Tijdens vergaderingen én in crisissituaties waarbij de openbare orde en veiligheid in het geding zijn. Op zijn eigen portefeuille, de veiligheidsagenda, toont hij ambitie en ondernemerschap. Daarbij ziet hij naast brandweer, politie en justitie ook de raad als natuurlijke partner. De politieke voorkeur van de kandidaat wordt ondergeschikt geacht aan bekwaamheid en geschiktheid. De burgemeester kan nevenfuncties vervullen in het belang van de stad. Een assessment kan onderdeel uitmaken van de procedure. *Waar ‘hij’ en ‘zijn’ staat, kan ook ‘zij’ en ‘haar’ gelezen worden.
2. De Arnhemse context A. Bestuurlijke opgaven Arnhem staat voor de zware opgave om een attractieve stad te blijven en de tweedeling steviger aan te pakken. Hier ligt op het ogenblik het grootste risico én de grootste kans voor de gemeente Arnhem. Attractieve stad Arnhem blijft de komende jaren groeien, maar legt het accent niet op uitbreiding maar op nieuwe ontwikkelingen binnen de bestaande stad. De binnenstad moet door de veranderingen in het koopgedrag, de economische crisis en de krimpende bevolking in de regio op zoek naar nieuwe winkel- en uitgaansconcepten om de bestedingen vast te houden. Door de vergrijzing komen Arnhemse bedrijven moeilijker aan medewerkers. Tegelijk is er een groot aantal Arnhemse werkzoekenden die de gemeente aan werk wil helpen. Voor Arnhem is er werk aan de winkel om een aantrekkelijke stad te blijven om te wonen en te werken, te winkelen en te recreëren. Tweedeling Arnhem pakt de tweedeling steviger aan. De gemeente wil voor elkaar brengen dat de Arnhemmers wonen in leefbare wijken en een ongedeelde stad. In de vier krachtwijken waren de problemen het grootst en hier heeft de wijkaanpak goed gewerkt. In alle wijken wil het gemeentebestuur problemen op buurt- en soms straatniveau helpen oplossen. Niet afhankelijkheid, maar zelfredzaamheid van bewoners is het uitgangspunt: met steun van de gemeente en maatschappelijke instellingen nemen bewoners de regie over hun leven en leefomgeving in eigen hand. Tegen de achtergrond van deze twee hoofdopgaven heeft de gemeenteraad in de Meerjarenprogrammabegroting 2013-2016 het beleid voor de komende jaren opgenomen in negen programma’s met 15 veranderopgaven.
Pagina 2
Een korte weergave: 1. De Arnhemse binnenstad klaar voor de toekomst De binnenstad van Arnhem staat onder druk. De economie zit in een crisis, de bevolking in de regio krimpt, het koopgedrag van de consument verandert, de structuur van de detailhandel wijzigt. Grote projecten (Arnhem Centraal, Rijnboog, Gele Rijdersplein) moeten elkaar aanvullen en versterken om de vitaliteit van de binnenstad te vergroten en de binnenstad economisch sterk en bereikbaar te houden.
2. Arnhem – groene en duurzame stad De groene stad Arnhem - in 2009 uitgeroepen tot de groenste stad van Europa – is een aantrekkelijke plaats om te wonen, te werken en te verblijven. De stad benut haar blijvend groene karakter extra sterk, als zij tegelijk investeert in duurzaamheid. Als elektriciteitsstad van oudsher is Arnhem bij uitstek de plaats om nieuwe werkgelegenheid in duurzame energie te scheppen. Bestaande gebouwen krijgen een nieuwe, toekomstbestendige bestemming. 3. Arnhem werkt! De regionale arbeidsmarkt vergrijst en krimpt. Daardoor komen Arnhemse bedrijven steeds moeilijker aan geschikte mensen. Tegelijkertijd blijft de werkloosheid in Arnhem hoog. Arnhem staat voor een dubbele opgave: het werk in de stad te houden en werkzoekende Arnhemmers blijvend aan het werk te krijgen. 4. Marketing van Arnhem: product en verhaal op orde Groen en creatief zijn de merkwaarden van Arnhem. In de nieuwe visie op de citymarketing Made in [Arnhem] komt daar een derde merkwaarde bij: Arnhemse zakelijkheid. Een sterke positionering van de unieke kwaliteiten van de stad vergroot de aantrekkingskracht op potentieel nieuwe inwoners, ondernemers en bezoekers. In de citymarketing richten we ons op deze doelgroepen. Daarmee wil Arnhem haar concurrentiepositie versterken en haar sociaaleconomische vitaliteit versterken. 5. Wijkaanpak nieuwe stijl Arnhem wil inwoners sterker betrekken bij het maken en uitvoeren van beleid en wil hen de ruimte geven om eigen initiatief te nemen en uit te voeren. Zó benutten we de kracht van burgers in de civil society. De gemeente stuurt op basis van vragen uit de stad. De gemeentelijke organisatie plooit zich naar de inwoners om vast te stellen wat zij zelf kunnen en waarbij ze ondersteuning nodig hebben. Daardoor kunnen bewoners met steun van de gemeente werken aan de verbetering van de fysieke en sociale kwaliteit van hun woon- en leefomgeving. Deze stijl van samenwerken vergt een cultuuromslag in de ambtelijke organisatie. 6. Wonen in de wijken De gemeente gaat wijk- en gebiedsgericht te werk om het woon- en leefklimaat op een blijvend niveau te brengen, met o.a. meer evenwicht in het woningaanbod. Vertrekpunt zijn de woonbehoeften van bewoners. De opgave is om door een vraaggestuurde aanpak te koersen op sociaal, fysiek en economisch sterke, toekomstbestendige wijken waarbinnen het voor iedere portemonnee goed wonen en leven is. 7. Participatie van kwetsbare inwoners Het beroep op zorg en ondersteuning neemt toe. De gemeentelijke taak op dit gebied breidt zich uit door de overdracht van rijkstaken. Het beslag op de middelen wordt daardoor steeds groter. Deze ontwikkeling vraagt om een omslag in het sociale domein. De focus verlegt zich van de aanspraak op zorg naar ondersteuning bij maatschappelijke participatie. Hierbij gaan we niet uit van beperkingen maar richten we ons op het versterken van de zelfredzaamheid van burgers en hun sociale omgeving. Dit leidt tot een heel nieuwe vorm van toegang en aanbod, van contracten en verantwoording.
Pagina 3
8. Samenhangende inzet op zorgtaken voor de jeugd Het tekort aan geschikte huisvesting voor het speciaal onderwijs in Arnhem is nijpend. Op basis van een integraal huisvestingsplan zet de gemeente zich in extra gelden aan te trekken om de huisvesting kwalitatief en kwantitatief op het vereiste niveau te brengen. 9. Overige veranderopgaven In de veranderopgave ‘Veilig leven in Arnhem’ ligt de focus op extra preventie tegen overvallen en inbraken, waarbij de ondernemers steun krijgen, en op de bestrijding van overlast en verloedering in samenwerking tussen politie, gemeentelijke handhavers en andere toezichthouders. Een laatste veranderopgave is ‘Financieel gezonde stad’. Het weerstandsvermogen moet toegroeien naar een toereikend niveau om ook in de toekomst financiële klappen op te kunnen vangen én flexibiliteit in de begroting in te bouwen om te kunnen inspelen op externe ontwikkelingen. Openbare orde en veiligheid De portefeuille van de burgemeester bestaat primair uit de (wettelijke) taken op het gebied van openbare en veiligheid. Met de komst van de Nationale Politie heeft de Arnhemse burgemeester zijn rol als korpsbeheerder verloren, maar blijft hij onverminderd verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid. Tevens is hij voorzitter van de veiligheidsregio. Met erkenning van zijn wettelijke positie geeft de burgemeester op interactieve wijze, samen met de gemeenteraad vorm aan het integrale veiligheidsbeleid.
B. Bestuur en ambtelijke organisatie Gemeenteraad De gemeenteraad bestaat uit 39 leden, verdeeld over 12 fracties. De zetelverdeling is: PvdA SP VVD GroenLinks D66 Zuid Centraal CDA Christen Unie Trots Arnhems Belang Nieuw Leefbaar Arnhem Lokale Partij Arnhem
7 zetels 7 6 5 4 3 2 1 1 1 1 1
fractievoorzitter:
Martien Louwers Cris Lenting Leendert Combée David Willemsen Hans Giesing Nico Wiggers Ine van Burgsteden Addy Plieger Bert Geurtz Ali Özyürek Martin van Meurs Ton van Beers
De raad concentreert zijn activiteiten op de zogenaamde Politieke Maandag (www.7PM.nl). De maandagavond is natuurlijk vergaderavond maar wordt ook afgewisseld met ontmoetingen met inwoners, organisaties en instellingen in de stad. De raad experimenteert nog met haar werkzaamheden, op zoek naar een definitieve vormgeving van zijn vergaderwijze en overige raadsactiviteiten.
College Het Arnhemse college van burgemeester en wethouders wordt gevormd door de burgemeester en zes wethouders. De portefeuilleverdeling is: • Burgemeester: Openbare orde en veiligheid, Algemene Bestuurlijke zaken, Coördinatie collegebeleid • Gerrie Elfrink (SP): Volkshuisvesting, Sport, Rijnboog, Arnhem Centraal, Communicatie, Vastgoed
Pagina 4
• • • • •
Henk Kok (GroenLinks): Welzijn, Zorg, Wijkgericht werken, Coördinatie Vogelaarwijken, Sociale Pijler G32, Stadsblokken/Meinerswijk Margreet van Gastel (VVD): Ruimtelijke Ordening, Openbare ruimte, Milieu, Ontwikkelplan Presikhaaf en Malburgen, Schuytgraaf, Stadsregio, Centrum-Oost, Fysieke Pijler G32 Martijn Leisink (D66): Financiën, Mobiliteit, Grondzaken, Personeel en Organisatie, ICT, Grote Stedenbeleid Luuk van Geffen (SP): Jeugdbeleid, Publieke dienstverlening, Onderwijs, Veiligheid (ketenbenadering), Coördinatie integrale aanpak overlast, Inburgering en Integratie Michiel van Wessem (VVD): Sociale Zaken, Economische Zaken, externe betrekkingen, Toerisme, recreatie en evenementen, Cultuur, Monumenten en Archeologie
Ambtelijke organisatie In februari 2011 is door het college de ‘Organisatievisie’ vastgesteld. Deze visie is er op gericht om binnen enkele jaren te komen tot een flexibele organisatie die ‘mee kan ademen’ met de ontwikkelingen binnen de maatschappij. In 2012 is de nieuwe organisatie ingericht als een procesgericht netwerkmodel. De organisatie is gekanteld naar clusters. Het jaar 2013 staat in het teken van het verder doorvoeren van de organisatieverandering die voortvloeit uit de visie. Gekoerst wordt op een bedrijfsvoeringsmodel dat uitgaat van verantwoordelijkheden lager in de organisatie, minder leidinggevenden en een reductie van het aantal controlemechanismen. Tegelijk met de organisatieverandering is er een noodzaak om te bezuinigen. Het aantal fte zal in 2015 gedaald zijn met 315 fte tot een niveau van 1516 fte.
C. Arnhem algemeen Historische achtergrond Aan de voet van de stuwwal, achtergelaten door de schuivende ijsmassa’s uit de ijstijd en begrensd door de Rijn, vormde zich heel natuurlijk een nederzetting. De oudste sporen van menselijke bewoning zijn gevonden in Schuytgraaf en dateren van 70.000 jaar geleden. Vele jaren later, rond 40 na Christus, bouwden de Romeinen het fort (castellum) Meinerswijk. In de negende eeuw bestaat Arnhem uit niet meer dan een klein kerkje en enkele boerderijen langs de Jansbeek. De nederzetting groeide sterk in de 12e en 13e eeuw. Op 13 juli 1233 kreeg Arnhem stadsrechten van graaf Otto II van Gelre met het bijbehorende stadswapen van de tweekoppige adelaar. Arnhem is, sinds het stadsrechten kreeg, altijd een bestuurscentrum geweest. Stadhuis, Huis der Provincie en Paleis van Justitie vormen het hart van dit centrum rond de Markt. De stad staat bekend als het Haagje van het Oosten. Dat heeft alles te maken met de vele oudIndiëgangers die zich in de tweede helft van de 19e eeuw in Arnhem vestigden en villa’s bouwden langs de Velperweg, Utrechtseweg en Amsterdamseweg. Aan de oud-Indiëgangers herinnert nog steeds Bronbeek waar sinds 1863 het Koloniaal Militair Invalidenhuis is gevestigd. Tweede Wereldoorlog en wederopbouw De Slag om Arnhem (17-26 september 1944) trof de stad diep in het hart en veranderde Arnhem eens en voor altijd. De hele binnenstad werd verwoest. Van de Eusebiuskerk stonden alleen de muren nog overeind. De vernielde toren werd het symbool van het zwaar getroffen Arnhem. De wederopbouw ging verder dan alleen het herstellen van oorlogsschade. Binnenstad en oude wijken werden gesaneerd, de verkeerssituatie verbeterd en de industrie verplaatst. Opbouw en sloop gingen hand in hand. De ergste woningnood werd bestreden met veelal woningwetwoningen en portiekflats in de nieuwe wijken Presikhaaf en Malburgen. In 1964 werd de wederopbouw symbolisch afgesloten met de, naar later bleek eerste, restauratie/reconstructie van de Grote Eusebiuskerk.
Pagina 5
De vraag naar woningen bleef. Na Presikhaaf en Malburgen volgden aan de zuidkant van de Rijn de wijken Vredenburg, Elderveld, De Laar, Rijkerswoerd en als laatste stadsuitbreiding de wijk Schuytgraaf. Het dorp Elden werd in 1966 onderdeel van de stad Arnhem. Arnhem Zuid telt inmiddels meer inwoners dan Noord. Na de Tweede Wereldoorlog groeide de dienstverlening zeer sterk. Nieuwe grote zakelijke dienstverleners vestigden zich, zoals de Giro. Traditionele bedrijven als Akzo veranderden steeds meer in kantoorondernemingen. Hoewel de KEMA nooit tot de grote werkgevers van de stad behoorde, straalde de wereldfaam van het bedrijf ook op de stad af. Op de vijf industrieterreinen (Kleefse Waard, Het Broek, IJsseloord I en II en Overmaat) vestigden zich in sneltreinvaart allerlei nieuwe bedrijven. De goede bereikbaarheid van de stad en het openbaar vervoersnetwerk dragen daaraan bij. Arnhem ligt centraal aan oost-west en noord-zuid verbindingen en is een van de halteplaatsen van de Hoge Snelheids Lijn (HSL). Arnhem, anno nu Arnhem heeft goede voorzieningen, creatieve bewoners en vernieuwende ondernemers. De stad werd gekozen tot Groenste stad van Nederland en Europa. Arnhem weet zich te onderscheiden door de aanwezigheid van Het Gelders Orkest, Introdans en Oostpool, de musea, ArtEZ, het Modekwartier in Klarendal en door talloze evenementen en initiatieven in de stad. Groene ligging Arnhem combineert de dynamiek van de stad met de rust en de ruimte van het groen in en rondom de stad. De ligging tussen Veluwe en Betuwe gecombineerd met de grote stadsparken, die als groene vingers tot diep in het centrum van de stad doordringen, maken Arnhem uniek en zijn kenmerkend voor deze provinciehoofdstad aan de Rijn. Ligging in de regio Als provinciehoofdstad, gelegen in een stedelijk gebied tussen Randstad en Ruhrgebied is Arnhem van nature sterk georiënteerd op regionale samenwerking in diverse verbanden, om doelen en projecten die de gemeentegrenzen overschrijden te realiseren. Cultuur en creativiteit Arnhem is een creatieve en culturele stad. Er is een groot en divers aanbod aan theater, muziek en film. Bekende musea zijn het Nederlands Openluchtmuseum en het Museum voor Moderne Kunst Arnhem. De modeopleiding van ArtEZ behoort tot de top van Nederland en de Arnhem Modebiënnale (MoBA) die iedere twee jaar wordt gehouden is nationaal en internationaal bekend. Deze creatieve en ondernemende sfeer vind je ook terug in het hoogwaardige winkelaanbod dat een landelijke aantrekkingskracht heeft. Zo kent Arnhem een eigen Modekwartier in de wijk Klarendal. De boetieks van aanstormende en bekende ontwerpers maken Arnhem als winkelstad aantrekkelijk en afwisselend. Er is voor ieder wat wils en allemaal Made in [Arnhem]. Internationale attracties Burgers’ Zoo is een (inter)nationaal bekend dierenpark dat dit jaar zijn 100ste verjaardag viert. Het park ligt evenals zijn ‘buurman’ het Nationaal Openlucht Museum (NOM) aan de noordrand van de stad. Beide zijn belangrijke attracties en de grootste publiekstrekkers voor Arnhem. Het NOM trok het afgelopen jaar een recordaantal van ruim een half miljoen bezoekers, 74.000 meer dan in 2011. Vanaf 2013 gaat het NOM samen met het Rijksmuseum de canon van de Nederlandse geschiedenis uitwerken, nadat eerder was besloten geen apart Nationaal Historisch Museum te bouwen. Voor de regie krijgt het NOM jaarlijks 2 miljoen rijkssubsidie. Gelredome/Vitesse Gelredome is behalve de thuisbasis van eredivisieclub Vitesse door zijn multifunctionele opzet ook een (inter)nationaal bekend evenementencomplex. Het bevindt zich in het zuidelijke deel van de stad. In 1998 werd Gelredome geopend. Het is door zijn schuifdak en uitschuifbare grasmat één van de modernste stadions ter wereld. Jaarlijks vinden er vele evenementen en concerten plaats zoals Symphonica in Rosso.
Pagina 6
HBO-stad De aanwezigheid van gerenommeerde beroepsopleidingen zoals ArtEZ hogeschool voor de kunsten en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) maken van Arnhem een echte HBO-stad. Het aanbod van deze creatieve en innovatieve beroepsopleidingen trekt jonge mensen uit het hele land naar Arnhem. Werk Arnhem is mede door zijn centrale ligging de standplaats van veel regionale en nationale hoofdkantoren. Door de aanwezigheid van veel bedrijven biedt Arnhem goede kansen voor ondernemers in de zakelijke dienstverlening, zorg, vrijetijdsindustrie, energie- en milieutechnologie en de creatieve sector. Bevolkingsopbouw Arnhem is een multi-culturele stad en telt begin 2013 149.954 inwoners. De stad groeit verder mede name dankzij de Vinex-locatie Schuytgraaf. In 2030 bedraagt het inwoneraantal volgens de prognoses bijna 165.000. Arnhem kent een relatief jonge leeftijdsopbouw. De stad is als centrum van werkgelegenheid en op grond van haar woningvoorraad aantrekkelijk voor starters in de regio. Tezamen met het grote aantal studenten dat in de stad woont leidt dit blijvend tot een stedelijke bevolkingsopbouw (relatief jong), ook al zullen er in de komende decennia wel verschuivingen in de leeftijdsopbouw optreden. Arnhem is een stad met twee gezichten. Niet alleen door de rivier de Rijn wordt de stad in tweeën gedeeld, maar ook door de kloof tussen arm en rijk. Het verminderen van de tweedeling in de stad én ervoor zorgen dat Arnhem een aantrekkelijke stad blijft waar iedereen kan meedoen en waar het prettig wonen, werken, studeren en recreëren is, staat hoog op de Arnhemse agenda .
Pagina 7
