Productgerichte milieuzorg in de volwassenheidsfase in de cellenbetonindustrie

Productgerichte milieuzorg in de volwassenheidsfase in de cellenbetonindustrie Eindrapport

Novem projectnummer: 366100/9909 Aan dit project is in het kader van het Besluit milieusubsidies, regeling milieugerichte technologie een subsidie verleend uit het programma PMZ 1999 dat gefinancierd wordt door het Ministerie van Volkshuisvestiging, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Novem beheert dit programma.

Utrecht, 10 juni 2002

PricewaterhouseCoopers N.V. is gevestigd te Amsterdam, ingeschreven in het handelsregister aldaar onder nummer 34107196. Op alle overeenkomsten die met ons worden gesloten zijn de algemene voorwaarden van PricewaterhouseCoopers N.V. van toepassing, die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam onder nummer 4220, tenzij hiervan uitdrukkelijk schriftelijk is afgeweken.

Inhoud Voorwoord

2

Managementsamenvatting

3

Inleiding Achtergrond en aanleiding Hoofddoelstelling Samenwerking met derden Rapportindeling

6 6 7 7 7

1 Opzet van het project Keuzes doelstelling, aanpak en projectfasering Werkwijze en uitgevoerde werkzaamheden Gepland en gerealiseerd tijdpad

9 9 10 15

2 Resultaten van het project Ontwikkelde PMZ-model Ontwikkeld instrumentarium Milieuverdienste en economische aspecten Toepasbaarheid en kennisoverdracht

16 16 17 17 18

3 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen voor NCV Aanbevelingen voor YTONG Aanbevelingen voor andere bedrijven

19 19 19 20 21

Bijlagen A B C D

Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Plan van aanpak project Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Inbedding raamwerk milieumanagement – module 1A en 1BFout! Bladwijzer niet gedefinieer Ketenoplossingen voor cellenbeton bouwafval – module 2Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Communicatie en leiderschapspositionering – module 3Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Inhoud (1)

Voorwoord Dit rapport presenteert de resultaten en conclusies van het project “Productgerichte milieuzorg in de volwassenheidsfase in de cellenbetonindustrie”, dat in 2000 is gestart en in 2002 werd afgesloten. In het project is een belangrijke stap gezet met de inbedding van productgerichte milieuzorg in de cellenbetonindustrie. De financiële ondersteuning van het Ministerie van Volkshuisvestiging, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer was daarbij een welkome steun in de rug, en een bevestiging van het belang van het project. Het succes van het project is met name tot stand gekomen door het enthousiasme en de inzet van de vele betrokken personen van bijvoorbeeld NOVEM, de Nederlandse Cellenbeton Vereniging NCV, YTONG en PricewaterhouseCoopers. Wij willen allen hartelijk bedanken voor hun bijdrage! Voor meer informatie over het project nodigen wij u uit om u te wenden tot NCV (www.cellenbeton.nl, [email protected], telefoon 0111 692 442 of YTONG (www.ytong.com, [email protected], telefoon 0183 671 234. Gorinchem, 10 juni 2002 Peter Vissers PricewaterhouseCoopers/Vissers&Partners Han de Groot NCV/YTONG Nederland BV

Voorwoord (2)

Managementsamenvatting Achtergrond en aanleiding De Nederlandse Cellenbeton Vereniging (hierna NCV) is al geruime tijd actief om de branche ook op milieugebied een voorloper te laten zijn. Sinds 1997 experimenteert men met het concept van productgerichte milieuzorg (PMZ). Om verregaande integratie van PMZ in de normale bedrijfsvoering te bewerkstelligen hebben NCV en pilotbedrijf YTONG in 2000 het project “Productgerichte milieuzorg in de volwassenheidsfase in de cellenbetonindustrie” opgestart. Voor dit project heeft Novem subsidie verleend in het kader van de PMZ-regeling. NCV was met name betrokken bij de kennisoverdracht van de resultaten van het project; YTONG nam als pilotbedrijf de projectuitvoering ter hand. Doelstellingen Het project kende twee hoofddoelstellingen: - enerzijds om productgerichte milieuzorg in te bedden bij NCV-lid YTONG; - anderzijds om de opgedane ervaringen in de cellenbetonindustrie te communiceren naar andere spelers in de keten en te gebruiken bij het opstarten van ketenoverleg. Om tot inbedding te komen van PMZ is er nadrukkelijk voor gekozen om PMZ niet afzonderlijk te lanceren, maar om PMZ in te bedden in bestaande systemen en structuren van pilotbedrijf YTONG en te vertalen in drie concrete modules. Module 1: inbedding via een afspraken raamwerk en een milieuprestatie database In deze module is eerst een raamwerk ontwikkeld met richtlijnen vanuit de directie voor de bedrijfsleiders, met daarin productgerichte milieuzorg verwerkt, dat bovenop de bedrijfsinterne milieuzorgsystemen conform ISO 14001 gelegd wordt. Vervolgens is in het kader van dit raamwerk één database ontwikkeld, voor alle bedrijfsleiders, met daarin prestatieindicatoren voor zowel milieuzorg als productgerichte milieuzorg. Met het raamwerk en de daaraan gekoppelde database heeft het management een sturingsinstrument dat bedrijfsinterne milieuzorg en productgerichte milieuzorg bij elkaar brengt. De milieuprestaties worden meegenomen in de management reviews van de productielocaties. De baten voor het bedrijf liggen enerzijds in een verbetering van de sturingsmogelijkheden en een verduidelijking van de verantwoordelijkheden, anderzijds in kosten- en tijdswinst.

Managementsamenvatting (3)

Module 2 Ketenoplossingen voor cellenbeton bouwafval In deze module is in overleg met ketenpartners de haalbaarheid onderzocht van verschillende alternatieven voor de verwerking van cellenbetonafval en van gewenste veranderingen in de cellenbetonketen. Het was moeilijker dan verwacht om met de partijen helderheid te scheppen in de mogelijke oplossingen en hun kosten. Het is wel duidelijk geworden dat eigenlijk alleen een win-win door alle partijen geaccepteerd wordt. Het sluiten van de keten moet op korte termijn directe voordelen opleveren om alle partijen in de keten mee te krijgen, en bovendien kostenneutraal zijn of geld opleveren. Module 3 Communicatie en leiderschapspositionering In deze module is duidelijkheid en ordening aangebracht in de interne en externe communicatie op milieugebied. De module is aangevangen met een interne bezinning op wat de achtergronden en doelen zijn bij het communiceren van milieurelevante onderwerpen, zowel intern als extern. Vervolgens zijn per doelgroep de aard van de boodschap, het communicatiemiddel, de stijl en taakverdeling vastgesteld. Daarbij is duidelijk geworden dat de som van de communicatie op meerdere fronten zijn oorsprong moet vinden in eenduidige en reproduceerbare informatie vanuit de eigen organisatie en onderdeel zal moeten zijn van het integraal communicatieplan van de organisatie. Om de interne communicatie tussen o.a. de techniek en de marketing te verbeteren zijn dan ook fact sheets milieu ontwikkeld. Leiderschapspositionering is nog een brug te ver gebleken omdat de dialoog dan ook daadwerkelijk breed aangegaan moet worden, breder dan in het ketenoverleg rondom cellenbetonafval zoals dat in het project heeft plaatsgevonden. YTONG heeft hiertoe recentelijk een stakeholder dialoog programma gestart. Toepasbaarheid Het gehanteerde concept van verregaande integratie van PMZ in de bedrijfsvoering op basis van het inbedden van PMZ-indicatoren in de informatiesystemen, en het sterk sturen van het management op deze indicatoren, is in principe goed toepasbaar bij andere bedrijven. De belangrijkste randvoorwaarden daarbij zijn dat het bedrijf over een informatiesysteem beschikt dat voldoende ontwikkeld is om ook over life-cycle inventory-indicatoren als grondstoffengebruik en energie te rapporteren, en over een management dat gewend is om op basis van prestatieindicatoren te sturen. Tevens is het cruciaal dat het bedrijf voldoende basiskennis op milieugebied heeft opgedaan, commitment heeft (getoond) om milieuzaken


op vrijwillige basis op te pakken, en belangrijke voordelen heeft om dit te doen (kostenvoordelen, tijdsbesparing, strategisch voordelen). Aanbevelingen Naar aanleiding van het project zijn aanbevelingen voor de NCV, voor lidbedrijf YTONG en voor andere bedrijven geformuleerd. Deze aanbevelingen zijn weergegeven in onderstaande tabel. Doelgroep NCV

Aanbevelingen 1. Gebruik de projectresultaten om thought leadership te demonstreren; 2. Beveel lidbedrijven aan om: a. eerst te experimenten met PMZ b. vervolgens PMZ op een simpele manier te vertalen naar het bedrijf, en c. dan te gaan implementeren door verregaande integratie in de bedrijfsvoering; 3. Blijf zoeken naar mogelijkheden om de cellenbetonketen te sluiten.

YTONG

1. 2. 3.

Overige bedrijven

1. Maak PMZ specifiek en afrekenbaar, en integreer het in de normale bedrijfsvoering; 2. Werk continue aan voldoende management commitment.

Ga verder met het vinden van de balans tussen top-down en bottom-up; Combineer planet met people en profit; Externaliseer maar vergeet de interne zaak niet.


Inleiding Achtergrond en aanleiding 001 Cellenbeton wordt toegepast in de woningbouw en utiliteitsbouw in gevels, vloeren, daken en wanden. Cellenbeton is relatief licht, het is een goede warmteisolator en kan door wapening met staal ook als constructiemateriaal zijn toepassing vinden. Het wordt in blokken en panelen geleverd en kan op een eenvoudige manier op maat gemaakt worden en geplaatst worden. 002 De Nederlandse Cellenbeton Vereniging (hierna NCV) is al een aantal jaren actief om de branche ook op milieugebied een voorloper te laten zijn. Zo heeft de NCV in 1997/1998 een onderzoek uitgevoerd naar de haalbaarheid van productgerichte milieuzorg (hierna PMZ) in de cellenbetonindustrie. Conclusie was dat PMZ een goed instrument kan zijn om de aandacht voor product en milieu te systematiseren, aanbeveling was om er op bedrijfsniveau mee te experimenteren. 003 Op basis van dit onderzoek is in 1998 één van de lidbedrijven, YTONG Nederland BV (hierna YTONG), een pilotproject gestart gericht op de ontwikkeling van productgerichte milieuzorg voor één van haar locaties, te weten de productielocatie te Meppel1. De nadruk lag op het inzicht krijgen in en het grip krijgen op het milieuprofiel van het YTONG product. Dit project werd in 1999 afgerond. 004 Vervolgens heeft YTONG in begin 2000 deelgenomen aan het project strategisch bedrijfsmilieumanagement (SBM)2. YTONG zag dit project als een kans om de bottom-up gegroeide behoefte aan afstemming en opschaling van verschillende milieuprojecten (milieuzorgsystemen, productgerichte milieuzorg, duurzaam bouwen) binnen de organisatie te vervullen en daarmee een sprong te maken met de inbedding van integrale milieuzorg (productiegericht en ketengericht) in het gehele bedrijf. In dit SBM-project zijn door het MT van YTONG een drietal strategische milieuprojecten geformuleerd, te weten op het gebied van ‘geluideisen’, ‘raamwerk milieumanagement’ en ‘alternatieve routes voor cellenbetonafval’. Voorbereidende activiteiten zijn gepland voor een aantal andere onderwerpen, waaronder het ‘geschikt maken meet- en registratiesystemen fabrieken voor invoering milieuprestatie-eis’.

1

De resultaten van dit project zijn gepubliceerd in het huisblad van de Vereniging voor Milieukundigen (Arena - juli 1999). 2 Over dit project is een rapport verschenen (“De praktijk van duurzaam ondernemen, leerervaringen met Strategisch bedrijfsmilieumanagement”, rapport van PricewaterhouseCoopers voor het Ministerie van VROM, november 2000).

Inleiding (6)

005 NCV en pilotbedrijf YTONG hebben vervolgens bevestigd door te willen gaan met productgerichte milieuzorg. Zodoende is het onderhavige project opgestart door NCV en YTONG waarvoor door Novem subsidie verleend is in het kader van de PMZ-regeling. 006 (a)

(b) (c) 007 (a) (b) (c)

Het belang van NCV was er met name in gelegen dat het project: een werkbaar concept oplevert voor inbedding van PMZ in bedrijven (met het oog op toepassing bij haar lidbedrijven, en uitstraling naar nationale en internationale partijen in de bouwketen); mogelijkheden creëert om ketenoverleg op te starten en concrete cellenbetonketenvraagstukken te kunnen adresseren; input levert en ertoe bijdraagt tot een continue dialoog met stakeholders van cellenbeton over milieuzaken. Het belang van YTONG lag er met name in dat het project: Inbedding van PMZ in de bedrijfsvoering tot stand brengt; De mogelijkheden onderzoekt voor hergebruik van bouwen sloopafval van cellenbeton; Communicatie met stakeholders over milieuvraagstukken structureert.

008 NCV was met name betrokken bij de kennisoverdracht van de resultaten van het project, YTONG nam als pilotbedrijf de projectuitvoering ter hand. Hoofddoelstelling 009 (a) (b)

Bovengenoemd PMZ-project heeft twee hoofddoelstellingen: enerzijds om productgerichte milieuzorg in te bedden bij NCV-lid YTONG; anderzijds om de opgedane ervaringen in de cellenbetonindustrie te communiceren naar andere spelers in de keten en te gebruiken bij het opstarten van ketenoverleg.

Samenwerking met derden 010 De NCV en YTONG hebben een deel van de werkzaamheden in dit project uitbesteed aan PricewaterhouseCoopers. Verder is in dit project samenwerking gezocht met ketenpartijen uit de cellenbetonketen om de mogelijkheden van het sluiten van de keten te onderzoeken. Rapportindeling 011 Dit rapport kent drie hoofdstukken die nader ingaan op de opzet van het project (hoofdstuk 1), de projectresultaten (hoofdstuk 2) en de conclusies en aanbevelingen (hoofdstuk 3).

Inleiding (7)

012 Op diverse plaatsen in dit rapport wordt verwezen naar de bijlagen A – D. Deze bijlagen bevatten documenten en instrumenten die gedurende het project geproduceerd zijn.

Inleiding (8)

1 Opzet van het project Keuzes doelstelling, aanpak en projectfasering 101 De hoofddoelstellingen uit het project zijn vertaald in vier subdoelstellingen. De realisatie van elke subdoelstelling is een module uit het project. 102 Om tot inbedding te komen van PMZ is er nadrukkelijk voor gekozen om PMZ niet afzonderlijk te lanceren, maar om kernelementen van PMZ in te bedden in bestaande systemen en structuren van pilotbedrijf YTONG. Dit is de leidraad van het projectplan, dat in oktober 2000 door NCV, YTONG en Novem is goedgekeurd (dit plan is opgenomen in bijlage A). Er is gekozen om bij YTONG: (a) een raamwerk met richtlijnen vanuit de directie voor de bedrijfsleiders te ontwikkelen en te implementeren, met daarin productgerichte milieuzorg verwerkt, dat bovenop de bedrijfsinterne milieuzorgsystemen conform ISO 14001 gelegd wordt (module 1A); (b) in het kader van dit raamwerk één database te ontwikkelen, voor alle bedrijfsleiders, met daarin prestatieindicatoren voor zowel milieuzorg als productgerichte milieuzorg (module 1B); (c) een ketenproject te starten om de keten van cellenbeton te sluiten (module 2); (d) een structuur te ontwikkelen en te implementeren om met milieu in communicatie met stakeholders te treden (module 3). 103

Tabel 1 geeft de verschillende modules en hun subdoelstellingen weer.

Opzet van het project (9)

Tabel 1: doelstellingen en modules in het project Hoofddoelstelling/module

Subdoelstelling

1. Inbedding PMZ

(uitreksels uit het projectplan uit bijlage A)

1A Opstellen raamwerk milieumanagement YTONG

Doelstelling is om in overleg met de YTONG betrokkenen een raamwerk te ontwikkelen voor de drie fabrieken van YTONG NL. Het raamwerk geeft richting aan de wijze waarop milieuissues opgepakt moeten worden (bijvoorbeeld stof en geur), stelt milieudoelen vast (bijvoorbeeld het halen van een bepaalde stofnorm, het verminderen van klachten) en geeft weer hoe instrumenten ingezet dienen te worden (bijvoorbeeld milieuzorgsysteem, milieujaarverslag). Het raamwerk voor milieumanagement zal bepaald worden door de eisen, wensen en randvoorwaarden die YTONG er zélf aan stelt en door de eisen die de YTONG-stakeholders eraan stellen als vergunningverlenende instanties, leveranciers, transporteurs, bouwmaterialenhandel, omwonenden en werknemers. Invulling van het raamwerk zal in de loop der jaren gebeuren door de fabrieken afhankelijk van de prioriteiten van elke fabriek.

1B Uitwerken raamwerk wat betreft meet- en registratie en rapportagestructuur

Doelstelling is om enerzijds te inventariseren of en op welke wijze de informatie verzameld wordt die nodig is voor de totstandkoming van de indicatoren uit projectonderdeel 1A en de milieuprestatieindicatoren van de MRPI/milieuprestatie-eis. Anderzijds is het doel om tot een concreet voorstel te komen voor een uniforme invoer en zoveel mogelijk geautomatiseerde verwerking van milieugegevens voor YTONG Nederland. Hierbij worden ook geplande ontwikkelingen in de toekomst, zoals de aanstaande implementatie van SAP R/3, meegenomen.

2/3. Opstarten ketenoverleg en communiceren naar andere spelers in de keten 2. Ketenoplossingen voor cellenbeton bouwafval

Doelstelling is een haalbaarheidsstudie uit te voeren naar de verschillende opties voor de verwerking van cellenbetonafval en de eventueel daaruit voortvloeiende gewenste veranderingen in de cellenbetonketen.

3. Communicatie en leiderschapspositionering

Doelstelling is om de milieuactiviteiten effectief te communiceren naar klanten en de omgeving. Het gaat daarbij om producten productiegerelateerde milieuactiviteiten.

104 Zoals gezegd was NCV met name betrokken bij de kennisoverdracht van de resultaten van het project en nam YTONG als pilotbedrijf de projectuitvoering ter hand. 105 In module 2 heeft ook directe betrokkenheid van NCV plaatsgevonden: het ketenoverleg is onder de vlag van de NCV tot stand gekomen. YTONG leverde als pilotbedrijf de inhoudelijk expertise voor het overleg. Werkwijze en uitgevoerde werkzaamheden


106 Voor elk van de vier modules was een YTONG directie-lid eindverantwoordelijk en werd een projectleider uit het MT benoemd. Zodoende werden de betroffen lijnmanagers (productie, automatisering, R&D, marketing) verantwoordelijk gemaakt voor het succes van de projecten en werd integratie in de bedrijfsvoering nagestreefd. De verantwoordelijkheden zijn weergegeven in tabel 2. Tabel 2: verantwoordelijkheden modules Module

Eindverantwoordelijke

Projectleider

1A Raamwerk milieumanagement

Directeur Productie

Bedrijfsleider Vuren

1B Meet-, registratie- en rapportagestructuur raamwerk

Directeur Productie

Hoofd Automatisering

2. Ketenoplossingen voor cellenbeton bouwafval

Directeur Productie

Manager R&D

3. Communicatie en leiderschaps-positionering

Directeur Verkoop

Manager Marketing

107 Per module worden hierna de uitgevoerde werkzaamheden kort beschreven, voor een complete beschrijving verwijzen wij naar bijlage A die het complete werkplan bevat. Module 1A Raamwerk milieumanagement 108 Het opstellen en uitwerken van het raamwerk voor milieumanagement binnen YTONG NL draagt in sterke mate bij aan de sturing vanuit de directie van milieumanagement en de verankering ervan in de bedrijfsvoering van YTONG in Nederland. Deze module is een logisch vervolg op en complementair aan de voorgaande stappen die door YTONG zijn gezet op het milieu-pad: certificatie van het milieuzorgsysteem van Meppel, pilot-implementatie van productgerichte milieuzorg te Meppel, strategisch bedrijfsmilieumanagement YTONG-breed. Het project brengt de resultaten uit deze eerdere projecten bij elkaar en koppelt ze, zodat een hoofdstructuur ontstaat voor de middellange termijn voor de fabrieken waarin milieuzorg en productgerichte milieuzorg geïntegreerd zijn. 109 (a)

De aanpak was er één in twee stappen:inventarisatie eisen, wensen en randvoorwaarden raamwerk: in deze stap zijn de eisen, wensen en randvoorwaarden aan het raamwerk voor milieumanagement binnen YTONG geïnventariseerd. Hierbij gaat het om wensen, eisen etc. zowel binnen YTONG zelf als binnen de stakeholders (klanten, productregelgevers, vergunning verlenende instanties, omwonenden, medewerkers, leveranciers, transporteurs, bouwmaterialenhandel).


(b)

opstellen raamwerk: in deze stap is het raamwerk voor milieumanagement daadwerkelijk opgesteld en uitgediscussiëerd met de YTONG betrokken. De issues, maatregelen en management-instrumenten zijn gekozen en gedefinieerd, de richtlijnen van het raamwerk vastgesteld.

Module 1B Meet-, registratie- en rapportagestructuur raamwerk 110 Door de verzameling en verwerking van milieugegevens af te stemmen op de informatiebehoefte kan daadwerkelijke integratie van milieuzorg en productgerichte milieuzorg plaatsvinden. Dit schept de mogelijkheid om écht te sturen op milieuprestaties. Door hierbij een horizon van 5 jaar voor ogen te houden gaat het niet alleen om de huidige informatiebehoefte efficiënter en doeltreffender in te vullen, maar ook om de informatiebehoefte in de nabije toekomst. 111 (a)

(b)

(c)

De aanpak was er één in drie stappen:inventarisatie huidige procedures / systemen en gap analyse. In deze stap is bekeken wat de huidige procedures zijn voor de verzameling en verwerking van de in module 1A bepaalde milieugegevens, wat de bron hiervan is, en wat de afstand is met de gewenste situatie; inventarisatie mogelijke geautomatiseerde oplossingen, keuze. Na vaststelling van het eisenpakket en de inventarisatie van de huidige procedures, is bezien welke mogelijke geautomatiseerde oplossingen er zijn. Hiertoe is in eerste instantie binnen de bij YTONG bestaande pakketten en systemen gezocht. Koppeling met SAP R/3 is overwogen, maar op korte termijn niet mogelijk. Besloten is om een Lotus Notes database te ontwikkelen omdat hiermee een uniforme en gebruikersvriendelijke oplossing binnen Ytong mogelijk is; uitwerken (voorstel voor) geautomatiseerde oplossing(en). In deze stap is de gekozen oplossing(en), bovengenoemde Lotus Notes database, nader uitgewerkt en gerealiseerd.

112 Binnen het technisch management zijn dus in module 1A en 1B de relevante indicatoren vastgesteld, is het raamwerk ingericht op een wijze die alle milieurelevante beleidszaken en uitvoeringsactiviteiten omvat, wordt de registratie grotendeels naar een centrale database verwezen en is vervolgens de structuur voor de verschillende rapportages verband houdend met milieu aspecten opgebouwd. Verantwoordelijkheden zijn bevestigd en vervolgens is er een koppeling van dit raamwerk met de nieuw te implementeren SAP software voorbereid.


113 Het resultaat van deze module is in overeenstemming met de doelstelling van het project en kan als zeer bevredigend beschouwd worden. Het is de overtuiging dat het bereikte integrale resultaat bij het actualiseren van de milieudata naast milieuwinst ook tijds- en kostenbesparingen zal opleveren in de komende jaren. Module 2 Ketenoplossingen voor cellenbeton bouwafval 114 Voorheen werd cellenbetonafval op de bouwplaats verzameld door diverse afvalinzamelingsbedrijven en vervolgens via brekers gerecycled tot her te gebruiken c.q. nuttig toe te passen (grond)stoffen of als bouwen sloopafval gestort. Onder invloed van veranderende wetgeving (afvalstoffenregelgeving, bouwstoffenbesluit) moet er op termijn alternatieven voor het storten gezocht worden. 115 In deze module is in overleg met ketenpartners (nota bene de bouwen sloopafvalsector (BRBS), de mobiele brekers (VMR), de slopersbranche (BABEX), de betonproductenindustrie (Concrelit), de cementindustrie, de regelgevers (VROM), een kennisinstituut (TUD)) de haalbaarheid onderzocht van verschillende alternatieven voor de verwerking van cellenbetonafval en van gewenste veranderingen in de cellenbetonketen. In afstemming met deze ketenpartijen heeft een strategiebepaling plaatsgevonden, en is ketenoverleg gevoerd. 116 (a)

(b)

(c)

Een aanpak in de drie stappen is doorlopen:Vaststellen van het kader en ontwikkelingen rondom cellenbetonafval. In deze stap is een inventarisatie uitgevoerd van i) de huidige cellenbetonketen, ii) de huidige en toekomstige samenstelling afval en iii) de huidige en toekomstige nationale en internationale wetgeving. Tevens zijn de ontwikkelingen in de afvalmarkt en bij afvalafnemers in kaart gebracht. Dit is onder andere gebeurd aan de hand van interviews met Ministerie van VROM en BRBS. Hier is ook bepaald wie voor het sluiten van de keten fungeren als de belangrijkste spelers; Inventariseren van alternatieven tot verwerking van cellenbetonafval. In deze stap zijn de alternatieven tot verwerking van cellenbetonafval en mogelijke veranderingen in de cellenbetonketen geïnventariseerd. In dit kader zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van ketenpartijen als brancheverenigingen van slopers en van mobiele brekers, met een kennisinstituut (TUD) alsmede met mogelijke verwerkers voor cellenbetonafval (cementindustrie en betonproductenindustrie); Prioriteren van de verschillende alternatieven en rapportage. In deze stap is een prioritering aangebracht tussen de verschillende alternatieven voor verwerking van cellenbetonafval en veranderingen in de cellenbetonketen, en is gerapporteerd over de resultaten van deze module.


117 Op basis van de rapportage is vervolgens met bovengenoemde spelers een dialoog gestart waarin duidelijkheid verkregen is op welke basis deze spelers bereid zijn mee te werken aan het sluiten van de productketen van cellenbeton daar waar het bouwen sloopafval betreft. 118 Ook in de dialoog lukte het niet om twee belangrijke elementen zijnde kosten en logistiek op te lossen. Betrokkenen zijn van mening dat hiervoor nog verder onderzoek noodzakelijk is. Binnen het tijdsbestek van dit deelproject is niet mogelijk gebleken verder te komen. Middels vervolggesprekken wordt getracht met betrokkenen het vervolgonderzoek te organiseren. 119 Het was moeilijker dan verwacht om met de partijen helderheid te scheppen in de mogelijke oplossingen en hun kosten. Het is wel duidelijk geworden dat eigenlijk alleen een win-win door alle partijen geaccepteerd wordt. Het sluiten van de keten moet op korte termijn directe voordelen opleveren om alle partijen in de keten mee te krijgen, en bovendien kostenneutraal zijn of geld opleveren. Module 3 Communicatie en leiderschapspositionering 120 Om effectief te communiceren moet aan een aantal voorwaarden voldaan worden. In deze module zijn deze voorwaarden benoemd en vervolgens ingevuld: (a) er moeten milieuresultaten beschikbaar zijn, en deze resultaten moeten zo geformuleerd zijn dat ze ‘communicabel’ zijn; (b) bij sleutelpersonen moet er een visie zijn op wat nodig en belangrijk is om te communiceren en wat niet; (c) er moet een plan en structuur ten grondslag liggen aan de communicatie; (d) het plan moet zowel een interne als een externe component hebben (als je extern wilt communiceren zul je eerst intern medewerkers op de hoogte moeten brengen en hen vervolgens moeten blijven informeren). 121 (a)

(b)

De aanpak was er één in drie stappen: uitwerken communicatieplan. Allereerst is aangevangen met een interne bezinning op wat de achtergronden en doelen zijn bij het communiceren van milieu relevante onderwerpen, zowel intern als extern. Vervolgens zijn per doelgroep de aard van de boodschap, het communicatiemiddel, de stijl en taakverdeling vastgesteld. Daarbij is duidelijk geworden dat de som van de communicatie op meerdere fronten zijn oorsprong moet vinden in eenduidige en reproduceerbare informatie vanuit de eigen organisatie en onderdeel zal moeten zijn van het integraal communicatieplan van de organisatie. Dit plan is opgenomen in bijlage D1; ontwikkelen enkele geselecteerde communicatiemiddelen. Op basis van het communicatieplan is besloten dat met name een factsheet met korte, kernachtige


(c)

boodschappen op milieugebied ontbreekt. Met een dergelijke factsheet kan de afdeling marketing interessante boodschappen eruit pikken en hierover communiceren. Het primaat voor communiceren ligt nadrukkelijk bij de afdeling marketing van YTONG, zij bepalen welke boodschap op welk moment gecommuniceerd wordt. De factsheet is opgenomen in bijlage D2; inzetten communicatiemiddelen. In deze stap is de procedure bepaald die geldt voor de factsheet. De Directeur Verkoop en vervolgens het gehele MT hebben zich gecommiteerd aan deze procedure. Daadwerkelijke implementatie heeft op zich laten wachten doordat de positie van manager marketing geruime tijd onïngevuld is gebleven. De procedure is opgenomen in bijlage D3;

122 Het project heeft duidelijkheid en ordening aangebracht in de interne en externe communicatie op milieugebied, iets wat als positief beleefd wordt. 123 Leiderschapspositionering is nog een brug te ver gebleken omdat de dialoog dan ook daadwerkelijk breed aangegaan moet worden, breder dan in het ketenoverleg rondom cellenbetonafval zoals dat in het project heeft plaatsgevonden. Om de leiderschapspositionering te kunnen bereiken is het noodzakelijk om een beter beeld te hebben van de externe stakeholders: wie zijn dat voor de cellenbetonindustrie en waarover willen zij met ons communiceren? Om antwoord te krijgen op deze twee vragen is YTONG deelnemer geworden van een NIDO leerproject waarin “Duurzaam ondernemen, marketing en communicatie” centraal staan. Gepland en gerealiseerd tijdpad 124 De projectstart was in oktober 2000, de afronding in februari 2002, een doorlooptijd van zo’n 17 maanden. De geplande doorlooptijd was zo’n 6 maanden. De uitloop had met name te maken met het inpassen van de projectwerkzaamheden in de dagelijkse bezigheden en ontwikkelingen binnen YTONG. Zo was de YTONG-organisatie in 2001 zeer druk met een omvangrijke SAP-implementatie en een ophanden zijnde overname. 125 De voornaamste vertraging is opgelopen in de besluitvorming rondom en het daadwerkelijk vormgeven van raamwerk en database. Er is nadrukkelijk gekozen om de werkzaamheden en besluitvorming zoveel mogelijk af te stemmen met de agenda’s van de betrokken bedrijfsleiders en hun medewerkers, om zo invoering van raamwerk en database mogelijk te laten worden ondanks de drukke werkzaamheden.


2 Resultaten van het project Ontwikkelde PMZ-model 201 Het belang van NCV en YTONG was er met name in gelegen dat het project een werkbaar concept opleverde voor inbedding van PMZ. 202 Het gekozen concept is om PMZ niet in te bedden als een op zich zelfstaand managementsysteem, maar om kernelementen in te bedden in bestaande systemen, en het management van instrumenten te voorzien waarmee het gericht kan sturen op milieuresultaat zowel van de productie als in de keten. 203 Dit concept is met succes toegepast bij YTONG. Belangrijk daarbij is dat YTONG al veel voorwerk had verricht: LCA’s waren beschikbaar, de strategische keuzen waren gemaakt, er was ervaring met het koppelen van productgerichte milieuzorg en ISO 14001, er was draagvlak binnen het management, door het gehele bedrijf was er milieukennis opgebouwd. 204 In dit project konden dan ook een aantal klappen gemaakt worden: het project was er met name op gericht om enerzijds de verankering te bewerkstelligen, en anderzijds voorbereidend en structurerend werk te verrichten om over milieuzaken in de keten te communiceren en milieukansen in de keten te plukken. 205 (a)

(b)

(c)

In termen van de drie kernmerken van PMZ zijn de volgende resultaten geboekt: Verankering in de organisatie: door de afspraken in het raamwerk milieumanagement en de prestatieindicatoren in de milieudatabase zijn milieuzorg en productgerichte milieuzorg geïntegreerd. De milieuprestaties worden meegenomen in de management reviews van de productielocaties. Daarbij gaat het zowel om productiegegevens als om keteneffecten, doordat Life Cyle Inventory (LCI) gegevens integraal opgenomen zijn in de database. Ketenbetrokkenheid: de ketenbetrokkenheid speelt een belangrijke rol bij elke module. Bij module 1A (raamwerk) en 1B (database) vormen de LCI-gegevens een belangrijk onderdeel, er wordt ook gestuurd op deze gegevens. Bij module 2 (ketensluiten) is een proces gestart om in overleg met de ketenpartijen een mogelijkheid te vinden om de keten van cellenbeton te sluiten. Bij module 3 (communicatie) heeft YTONG een interne structuur neergezet waarmee stakeholdercommunicatie over milieuzaken opgepakt wordt Continue productverbetering: continue productverbetering op milieugebied komt op een aantal punten in de visie van YTONG terug. De manager R&D heeft als expliciete taak om continue de ontwikkelingen in het veld te monitoren, te vertalen

Resultaten van het project (16)

naar de producten en productiemethoden van YTONG en terug te koppelen naar het MT van YTONG en de rest van de organisatie. Hij communiceert veelvuldig (zowat dagelijks) met stakeholders over milieuzaken, onderneemt acties of initiëert naar behoefte projecten om milieuzaken op te pakken. In het huidge project heeft hij enerzijds instrumenten gekregen op basis waarvan milieuprestaties van YTONG-producten in de keten gemonitord en beheerst kunnen worden, anderzijds is er een concreet stakeholder project ‘ketensluiten’ gelanceerd. Ontwikkeld instrumentarium 206 In dit project zijn een viertal instrumenten ontwikkeld bij NCV-lidbedrijf YTONG. Deze instrumenten kunnen met eenvoudige aanpassingen ook geïmplementeerd worden bij andere bedrijven die PMZ-sturing willen versterken en de PMZ-communicatie willen intensiveren en structureren. Het gaat om de volgende instrumenten: (a) Raamwerk milieumanagement: een stelsel van afspraken waarin bedrijfsinterne milieuzorg en productgerichte milieuzorg zijn geïntegreerd (opgenomen in bijlage B); (b) Database milieumanagement: een bedrijfsbrede database met indicatoren die zowel bedrijfsinterne milieuzorg als productgerichte milieuzorg betreffen, waardoor de kwaliteit van de gegevens sterk omhoog gaat, waarmee gestuurd kan worden op milieuprestaties en waarmee op een relatief eenvoudige wijze de gegevens voor een nieuwe LCA of MRPI gegenereerd kunnen worden (opgenomen in bijlage B); (c) Communicatieplan milieu: een structuur voor de communicatie met stakeholders over milieuzaken die aspecten van bedrijfsinterne milieuzorg en productgerichte milieuzorg integreert (opgenomen in bijlage D); (d) Factsheet milieu: een voorbeeld factsheet en een structuur waarbinnen YTONG interessanten milieuontwikkelingen kan genereren, op basis waarvan marketing communicatiemomenten uitkiest om met stakeholders over milieu te communiceren (opgenomen in bijlage D). Milieuverdienste en economische aspecten 207 Het project beoogde niet om directe milieuwinst te behalen. Milieuwinst is echter wel te verwachten: omdat de milieuprestaties van productie en product nu op een vergelijkbare manier gemeten, geregistreerd en gerapporteerd wordt, is het nu ook mogelijk om erop te sturen.


208 Bij het opzetten van het raamwerk en de database met prestatieindicatoren kwamen ook economische motieven aan bod: bij productverbeteringen gaan milieuwinst en kostenvermindering vaak hand in hand. Voorbeelden bij YTONG zijn transport van granulaat minimaliseren (wegsnijden van dubbeltransport) en het gebruik van gevaarlijke stoffen minimaliseren (dit kost tijd en geld bij inkoop, bij opslag van de grondstoffen, bij opslag van de afvalstoffen en bij de verwerking). Toepasbaarheid en kennisoverdracht 209 Het gehanteerde concept van verregaande integratie van PMZ in de bedrijfsvoering op basis van het inbedden van PMZ-indicatoren in de informatiesystemen, en het sterk sturen van het management op deze indicatoren, is in principe goed toepasbaar bij andere bedrijven. 210 (a) (b) (c) (d) (e) (f)

De belangrijkste randvoorden daarbij zijn dat: Het bedrijf beschikt over een informatiesysteem dat voldoende ontwikkeld is om ook over LCI-indicatoren als grondstoffengebruik en energie te rapporteren; Het management gewend is om op basis van prestatieindicatoren uit het informatiesysteem te sturen; Het bedrijf voldoende basiskennis op milieugebied opgedaan heeft; Betrokken medewerkers en management goed inzicht hebben vergaard in de belangrijkste factoren die het milieueffect van het product in de keten bepalen; Het bedrijf commitment heeft (getoond) om ook op vrijwillige basis milieuzaken op te pakken; Het bedrijf belangrijke voordelen heeft (kostenvoordelen, tijdsbesparing, strategisch voordelen) om PMZ te implementeren.

211 Het succes bij YTONG werd in belangrijke mate mogelijk gemaakt door de eerdere ervaringen en het opgebouwde commitment met PMZ. 212 NCV heeft de resultaten van het project gecommuniceerd met de business community die geïnteresseerd is in PMZ. De volgende kennisoverdracht heeft plaatsgevonden: (a) NCV heeft diverse presentaties gehouden over het project, over PMZ en over milieurelevante productinformatie MRPI (als externe motor voor PMZ); (b) NCV heeft haar ervaringen gedeeld met andere bedrijven die PMZ-projecten uitvoeren in een 2-tal contractor meetings PMZ van Novem; (c) NCV heeft het eindrapport beschikbaar gesteld voor haar leden en andere geïnteresseerden.


3 Conclusies en aanbevelingen Conclusies 301 (a)

(b)

De belangrijkste leerpunten op basis van dit project zijn: Maak PMZ specifiek en afrekenbaar, en integreer het in de normale bedrijfsvoering: succesfactor in het project was om niet op basis van PMZ te hoeven communiceren, maar om concrete modules aan te bieden waardoor PMZkernelementen in de bedrijfsvoering van het pilotbedrijf YTONG konden worden geïntegreerd. Het gaat erom dat werkzaamheden in het kader van productgerichte milieuzorg ingesleten worden en in het dagelijkse werk opgenomen worden; Werk continue aan voldoende management commitment: management commitment vanuit de directie en voorbeeldfuncties is ontzettend belangrijk. Zonder de absolute steun van de Directeur Productie was het niet mogelijk geweest om het raamwerk en de database milieumanagement te implementeren. Zonder het commitment van het hoofd automatisering waren raamwerk en database er ook niet gekomen. Management commitment voor milieuzaken creëren is een continue proces van informeren en discussiëren, en is absoluut noodzakelijk om tijdig en kansrijk op de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid te kunnen inspelen.

Aanbevelingen voor NCV 302 (a)

(b)

De belangrijkste aanbevelingen voor NCV zijn: Gebruik de projectresultaten om thought leadership te demonstreren: zowel nationaal als internationaal is de cellenbetonindustrie een voorloper bij het zoeken naar manieren om productgerichte milieuzorg te incorporeren in de bedrijfsvoering en in de ketenstrategie van deze industrietak. De projectresultaten kunnen ertoe bijdragen om dit thought leadership nog eens te onderstrepen en hier als sector voordeel mee te doen; Beveel lidbedrijven aan om eerst te experimenten met PMZ, vervolgens PMZ op een simpele manier te vertalen naar het bedrijf, en dan te gaan implementeren door verregaande integratie in de bedrijfsvoering: PMZ is complex omdat relatief ingewikkelde life-cycle methodieken gebruikt moeten worden om de milieueffecten in de keten te bepalen, en omdat deze milieueffecten deels buiten de invloedsfeer van het bedrijf liggen. Daarom is experimenteren vereist voordat tot implementatie overgegaan wordt. Vervolgens moet een versimpeling van PMZ bereikt worden en moeten de issues of parameters bepaald worden die het milieueffect van het product bepalen en die de knoppen vormen waaraan het bedrijf kan draaien. Hierna kan

Conclusies en aanbevelingen (19)

(c)

implementatie plaatsvinden, waarbij verregaande integratie nodig is om echt tot resultaten te kunnen komen omdat alleen dan management en medewerkers milieufactoren daadwerkelijk laten meewegen bij productbeslissingen; Blijf zoeken naar mogelijkheden om de cellenbetonketen te sluiten: op dit moment is nog onduidelijk of het economisch haalbaar is om de cellenbetonketen te sluiten vanwege de benodigde logistiek. Vroeg of laat zal de cellenbetonindustrie gevraagd worden om te voorzien in nuttige toepassingen voor cellenbetonafval. Hoe de korte termijn haalbaarheid ook uitvalt, de NCV zal dus moeten blijven zoeken naar duurzame, lange termijn oplossingen.

Aanbevelingen voor YTONG 303 (a)

(b)

(c)

De belangrijkste aanbevelingen voor YTONG zijn: Ga verder met het vinden van de balans tussen top-down en bottom-up: traditioneel werd bij YTONG een bottom-up aanpak op milieugebied gehanteerd, waarbij veel ruimte werd gegeven voor eigen initiatief, wat hobbyisme in de hand werkte. In het huidige project heeft het management nadrukkelijk aangeven hoe milieuzaken opgepakt moeten worden, en is een gecombineerd sturingsmechanism voor bedrijfsinterne en productgerichte milieuzorg geïmplementeerd. In de komende jaren zal een top-down aansturing (met realistische targets vanuit een praktische visie) in onze ogen belangrijk blijven om de milieuprioriteiten van het gehele bedrijf YTONG te waarborgen. Van de andere kant blijft het belangrijk om lokaal initiatief te ondersteunen; Combineer planet met people en profit: in het huidige project is milieu als een afzonderlijk item opgepakt. Steeds vaker blijkt echter dat voor stakeholders de combinatie van milieuzaken en sociale zaken en financiële zaken belangrijk zijn: het blijkt bijvoorbeeld dat milieuzaken en sociale zaken in belangrijke mate ook de reputatie en merkwaarde van bedrijven bepalen. Een combinatie van goede milieu en een goede sociale prestatie is dan ook steeds meer van belang om als marktleider te kunnen operen, om een maatschappelijk geaccepteerd product te kunnen blijven aanbieden, om aandeelhouderwaarde te genereren en om personeel aan te trekken. Externaliseer maar vergeet de interne zaak niet. YTONG heeft inmiddels de ervaring en kennis opgebouwd om met bedrijfsinterne milieuzorg en met productgerichte milieuzorg milieukansen in de keten te kunnen pakken, en een externe dialoog aan te gaan. De externe dialoog biedt kansen om de maatschappelijk waarde van het bedrijf te benadrukken en daarmee de maatschappelijk positie van het bedrijf te verstevigen. De YTONG directie heeft zodoende recentelijk een stakeholder dialoog programma rondom maatschappelijk verantwoord ondernemen gestart. Tegelijkertijd is het belangrijk om intern strak te


blijven sturen op milieu en sociale zaken om zo te kunnen aantonen dat YTONG succesvol is, ook op deze gebieden. Aanbevelingen voor andere bedrijven 304 De belangrijkste aanbevelingen voor andere bedrijven staan hierboven omschreven onder de conclusies: (a) Maak PMZ specifiek en afrekenbaar, en integreer het in de normale bedrijfsvoering; (b) Werk continue aan voldoende management commitment


Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document. (22)

Productgerichte milieuzorg in de volwassenheidsfase in de cellenbetonindustrie

Recommend Documents