Eindrapport Productgerichte Milieuzorg Tilapia keten

Eindrapport Productgerichte Milieuzorg Tilapia keten

Auteurs:

Controle:

drs. F.D. Kempeneers

Ir. F.Aartsen

Eindrapport PMZ project Tilapia keten (2003-2005)

Notitie nr.:

ZON/2005/02

Versie:

0.1

Datum:

10 november 2005 Paraaf voor uitgifte

Pagina 1 van 17

Industrieel ontwikkelingsproject gericht op het opzetten van productgericht milieuzorgsysteem voor de Tilapiaketen

Projectnummer 0366-03-05-01-016 Zon Aquafarming BV. Helmond “Aan dit project is in het kader van het Besluit milieusubsidies, regeling milieugerichte technologie een subsidie verleend uit het programma Stimulering Productgerichte Milieuzorg 2002 dat gefinancierd wordt door het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Novem beheert dit programma.”


Pagina 2 van 17

Samenvatting In 2003 is een PMZ project gestart voor de viskweek keten van de consumptievis Tilapia. De keten beslaat het traject van pootvis , opkweek, verwerking, en afzet. Als toeleveranciers zijn de voerleverancier en de leverancier van de kweeksystemen betrokken. Binnen het project zijn een aantal onderzoeken uitgevoerd naar technische maatregelen in het kweeksysteem. Tevens zijn preventiemaatregelen in de keten uitgewerkt. Een en ander heeft geresulteerd in een groot aantal concrete maatregelen met een substantiële vermindering van energie, water en transportkilometers als resultaat. Aansluitend is een milieuzorgsysteem gerealiseerd bestaande uit een procedure handboek voor de keten, aangevuld met checklisten, formulieren en een on-line registratiesysteem. Voor het product verpakte Tilapia Filets is een Milieukeur certificaat verkregen. Het project is in november 2005 afgerond. Voor verder informatie; Zon Aquafarming BV ; tel +31 (0) 492-533058 Trefwoorden; Milieu, Tilapia, tilapiafilet

Executive Summary In 2003 an Environmental Chain Management project was started for a chain of Tilapia hatcheries. The Tilapia production chain consist of a number of individual firms specializing in hatching of juvenile fish, hatching to consumption fish, fish slaughtering and packaging and merchandizing. Additionally chain suppliers were involved, such as the suppliers of fish feed and hatchery systems. During the project various studies were initiated on technical optimization of the hatching process en system. For the production chain various waste prevention measures were identified. The project has resulted in significant reductions of waste water, energy consumption and transport kilometres, due to various technical and prevention measures. Additionally an environmental management system has been implemented, based on an online monitoring system, procedure handbooks, checklists and registration forms. The product of packaged Tilapia filets had been certified according to the Dutch environmental certificate ‘ Milieukeur’ standards. The project was finished in November 2005. For further information; contact Zon Aquafarming BV ;tel +31 (0)492 -533058


Pagina 3 van 17

Inhoudsopgave

Samenvatting .................................................................................................................................... 2 Executive Summary ......................................................................................................................... 3 1 Inleiding...................................................................................................................................... 5 1.1 Aanleiding .............................................................................................................................. 5 1.3 Ketenpartners ........................................................................................................................ 6 2 Plan van aanpak ........................................................................................................................ 7 2.1 Projectfases........................................................................................................................... 7 2.1.1 Voorbereidingsfase ....................................................................................................... 8 2.1.2 Vooronderzoek.............................................................................................................. 8 2.1.3 Verbetertraject .............................................................................................................. 9 2.1.4 Borging.......................................................................................................................... 9 2.1.5 Implementatie en evaluatie........................................................................................... 9 2.2 Project Planning .................................................................................................................... 9 3 Resultaten van het project ..................................................................................................... 10 3.1 Inleiding ............................................................................................................................... 10 3.2 Milieuresultaten ................................................................................................................... 11 3.2.1 Viskweek..................................................................................................................... 11 3.2.2 Voedselproductie (voederconversie) .......................................................................... 12 3.2.3 Transport..................................................................................................................... 12 3.2.4 Visverwerking.............................................................................................................. 13 3.3 Zorgsysteem en borging...................................................................................................... 13 4 Conclusies ............................................................................................................................... 15


Pagina 4 van 17

1 Inleiding 1.1

Aanleiding

Tilapia is een tropische baarsachtige vis die in kweeksystemen kan worden geproduceerd. Tilapia wordt sinds 1995 in Nederland gekweekt. Gekweekte Tilapia sluit goed aan bij de toegenomen vraag naar Vis en Visproducten. De productketen is beschreven in paragraaf 1.3. Zon Aquafarming, een dochteronderneming van van Rijsingen Beheer BV, voorziet voor gekweekte Tilapia een groeimarkt. De bedrijfsstrategie is er op gericht de productcapaciteit de komende jaren uit te breiden van 60 ton Tilapia per jaar naar 10.000 ton. De kweekcapaciteit wordt gerealiseerd door het contracteren van kwekers die kweeksystemen plaatsen. In het licht van deze uitbreidingsplannen is het beoordelen en waar mogelijk verminderen van de milieubelasting van de productieketen Tilapia relevant. Door voorafgaand aan de ontwerpfase van de kweeksystemen de mogelijkheden van energie en waterbesparing te onderzoeken kunnen mogelijk aanzienlijk besparingen worden gerealiseerd. Naast het invoeren van milieumaatregelen is het ook wenselijk om de ketenstructuur te versterken. Hierdoor kan zowel de kwaliteit van het product alsmede een blijvende aandacht voor milieuaspecten worden geborgd.

1.2

Doelstelling

Doel van het project is het ontwikkelen van een productgericht milieuzorgsysteem voor de Tilapia keten, waarmee de milieubelasting van het produceren van de Tilapia kan worden overzien, teruggekoppeld en kan worden verminderd. De ketenpartners van de Tilapia keten hebben zich ten doel gesteld door middel van het PMZ project te komen tot het • • • • • •

Monitoren van de milieubelasting van het product van grondstof tot eindproduct het actief betrekken van alle ketenpartners bij Milieuzorg Het vastleggen van procedures in de keten gericht op het verminderen van de milieubelasting en het vasthouden van het resultaat het opzetten van een efficiënte bedrijfsvoering vanuit het oogpunt van kostenbeheersing en milieu als Tilapia keten als eerste visteelt keten in Nederland het Milieukeur certificaat voor de visteelt te behalen. een voorbeeld te zijn voor andere viskwekerijen


Pagina 5 van 17

1.3

Ketenpartners

De Tilapiaketen werkt samen onder regie van Zon Aquafarming B.V. De keten is in onderstaand schema grafisch weergegeven:

Detailhandel / Consument

Verpakte vis

Groothandelsorganisatie ANOVA

Verpakte vis

Leveranciers

ANOVA / van Rijsingen BV Verwerker en verpakker

Zon Aquafarming Ketenregie

Consumptievis

Zon Aquafarming Kweeksystemen

Consumptievis kwekerijen

Pootvis

Zon Aquafarming Pootviskwekerijen

Binnen de productiekolom Tilapia werken een aantal zelfstandige bedrijven met elkaar samen op exclusiviteitsbasis. Wat wil zeggen een gecontroleerde goederenstroom en transparante samenwerking. Tilapia larven worden door een bedrijf geproduceerd, waarna ze verder groeien in een pootviskwekerij tot 50-100gram. Vervolgens worden de pootvissen overgebracht naar een aantal consumptieviskwekerijen die ervoor zorgen dat deze tot eindgewicht groeien. Alle consumptievis wordt verwerkt tot eindproduct bij verwerker ANOVA/van Rijsingen B.V. Deze firma zorgt voor het verwerken van hele Tilapia tot verpakte visfilets. ANOVA van Rijsingen B.V heeft verwerker Van der Sanden B.V ingehuurd voor het feitelijk uitvoeren van de werkzaamheden binnen de bestaande vestiging van Van der Sanden B.V. De afzet en distributie naar internationale groothandels wordt gedaan handelsorganisatie ANOVA. De keten heeft een vraaggestuurde werkmethodiek. Er worden pas productie-eenheden bijgebouwd wanneer er afzet voor de producten is en de kwaliteitsaspecten die worden gevraagd door de klant/consument in de keten zijn geïmplementeerd.


Pagina 6 van 17

2 Plan van aanpak

2.1

Projectfases

Het project bestaat feitelijk uit een drietal deelprojecten die gelijktijdig worden uitgevoerd. In onderstaande tabel is eea weergegeven: Projectfase

PMZ

Milieukeur

Definitiefase

Voorbereiding Commitment keten partners productkeuze doelstellingen projectteam planning afspraken en taakverdeling

Voorbereiding Vaststellen product waarvoor milieukeur wordt nagestreefd Selectie keten partners Planning Afspraken en taakverdeling

Ontwerp en voorbereidingsfase

Vooronderzoek inventarisatie milieuaspecten in keten selectie van aandachtsvelden in kaart brengen bestaande monitoring systemen keten

Vooronderzoek inventarisatie op de milieuaspecten milieukeur Vaststellen afwijking t.o.v norm Selectie kansrijke aandachtsvelden om de norm te behalen

Realisatie fase

Evaluatiefase

Verdieping verdere inventarisatie op aandachtsvelden verbeteringen registratie/ monitoring in de keten Verbetertraject aandachtsvelden verzamelen verbeteropties Haalbaarbaarheidsonderzoek verbeteropties Implementatieplan verbetermaatregelen

Borging en continuering invoeren van verbeteropties evaluatie resultaten plan van aanpak vervolg milieuzorg

Verbetertraject aandachtsvelden verzamelen verbeteropties Haalbaarbaarheidsonderzoek verbeteropties Implementatieplan verbeteropties

Borging en continuering invoeren van verbeteropties aanvraag milieukeur externe audit milieukeur

Handboek Milieuzorg (aanzet naar ISO 14001) Voorbereiding Vaststellen doel en reikwijdte (welke partners) handboek Projectteam Planning Afspraken en taakverdeling Vooronderzoek inventarisatie verplichte procedures tbv milieukeur inventarisatie bestaande registratiesysteme n aansluiting bij ISO 14001 of 9001 vaststellen welke procedures in handboek

Ontwerp concepten beschrijving concept procedures bespreking concept procedures opstellen handboek Borging en continuering toelichting en training werken met procedures interne audits evalueren en bijstellen

Het project vergt een goede afstemming van afspraken en werkzaamheden tussen alle keten partners.Met name zal dit het geval zijn in de inventarisatiefase en ten behoeve van het verzamelen en uitwerken van verbeteropties.


Pagina 7 van 17

2.1.1 Voorbereidingsfase Ter voorbereiding van het project is door Zon Aquafarming met alle ketenpartners gesproken over het doel en de opzet van het project. Alle ketenpartners hebben hun bereidheid tot medewerking schriftelijk kenbaar gemaakt. Aansluitend zijn in de voorbereidingsfase met de ketenpartners onderstaande aspecten toegelicht: -

Selectie van product tbv milieukeur Plan van aanpak PMZ en Milieukeur Planning Samenstelling projectteam Werkzaamheden partners Afspraken

Het projectteam (ZonAquafarming en Kempeneers Milieu en Management) heeft het project op hoofdlijnen bewaakt en gestuurd. In overleg met de ketenpartners is de reikwijdte van het milieuzorghandboek besproken. Hierbij gaat het om de vraag voor welke keten-partners het relevant is om specifieke procedure beschrijvingen te maken voor het milieuzorgsysteem. Zo zijn bijvoorbeeld Nutreco en de visverwerker gecertificeerd conform de HACCP eisen (hygiene en voedselveiligheid). Met name voor de opkweek bedrijven kan een milieuhandboek een hulpmiddel zijn voor een goed beheerd milieuzorgsysteem.

2.1.2

Vooronderzoek

Inventarisatie van milieuaspecten in de keten Doel van deze fase is deze milieuaspecten te kwantificeren en tegelijkertijd de bestaande wijze van registratie te inventariseren. Het vooronderzoek heeft geleid tot een kwalitatief inzicht in relevante milieuaspecten in de keten. Een belangrijk aspect van de inventarisatie is het in kaart brengen van de kostencomponent van de milieuaspecten. Selecteren van aandachtsvelden In overleg met de keten partners zijn de resultaten besproken en aandachtsvelden geselecteerd. Selectiecriteria voor aandachtsvelden zijn: - Is het een milieuaspect voor milieukeur - omvang en schadelijkheid - kosten - kans op succesvolle maatregelen De voor Milieukeur relevante milieuaspecten zijn watergebruik, energiegebruik en voerconversie. Daarnaast kunnen mogelijk extra aandachtsvelden worden geselecteerd in de keten indien er sprake is van een relatief grote milieubelasting of kosten. Waar nodig worden tijdens de workshop afspraken gemaakt voor verdere detail inventarisaties op de aandachtsvelden. Procedurebeschrijving milieuzorgsysteem Tijdens de bedrijfsbezoeken is beoordeeld welke interne procedures de verschillende bedrijven momenteel hanteren voor het handhaven van vergunningsvoorschriften en milieuaspecten van de bedrijfsvoering. Deze procedures zijn in het vooronderzoek vergeleken met de voor milieukeur en ISO 14001 verplichte procedures.


Pagina 8 van 17

2.1.3

Verbetertraject

Milieumaatregelen Per aandachtsveld is gekeken welke ketenpartners betrokken moeten worden in het vervolgonderzoek. Op een aantal aandachtsvelden zijn aanvullende onderzoeken uitgevoerd. In deze onderzoeken is op procesniveau geïnventariseerd wat de bronnen en oorzaken van energie en grondstofgebruik zijn. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan de energie analyse van de viskwekerijen en een gedetailleerde waterverbruik analyse op procesniveau. Voor de verbetermaatregelen zijn de volgende aspecten onderzocht: - Milieueffect (kwantitatief en kwalitatief) - Investeringskosten - Praktische aandachtspunten - Planning van realisatie - Eventuele proefnemingen / testfases

2.1.4

Borging

Milieuzorgprocedures In overleg met de keten partners zijn concept procedures voor Milieuzorg opgesteld met daarin o.a. afspraken over - management doelstellingen, - taken en bevoegdheden (mbt milieu) binnen de bedrijven, - registratie en meting (monitoringsysteem en milieulogboek), - milieuzorgprogramma, - opleiding en training, - klachten en afwijkingen

2.1.5

Implementatie en evaluatie

Verbetermaatregelen Een groot aantal van de onderzochte milieumaatregelen zijn ingevoerd. Waar nodig zijn eerst testfases ingebouwd. Ingevoerde maatregelen zijn geëvalueerd op de punten: - behaald milieuresultaat - kosten - praktische aspecten . Aanvraag milieukeur De externe audit van milieukeur is een onafhankelijke evaluatie van het behaalde resultaat en het milieuzorgsysteem. Onderdeel van het milieuzorgsysteem is een jaarlijkse evaluatie van de behaalde resultaten en het vaststellen van een nieuw verbeterprogramma (milieuprogramma). De ketenpartners hebben zich gecommitteerd aan het milieuzorgsysteem.

2.2

Project Planning

Bij aanvang van het project was gepland het project in een jaar af te ronden.


Pagina 9 van 17

3 Resultaten van het project 3.1

Inleiding

Milieumaatregelen Voor de Tilapiaketen is beoordeeld wat relevante milieuaspecten zijn. Het zwaartepunt van de milieubelasting in de keten ligt bij de kweek van Tilapia. Bij aanvang van het project waren drie 30 tons Tilapia kwekerijen in bedrijf. Voor deze kwekerijen zijn in het project milieutechnische verbetermaatregelen onderzocht. Voor de keten zijn de volgende milieuaspecten geselecteerd als aandachtspunt in dit project: Transport in de keten • transport van visvoer: • transport van vis

Milieuaspecten verpakkingsmateriaal en brandstof Milieuaspecten brandstof en ijs

Kweek van vis • Kweeksysteem • Voerconversie • Voersamenstelling

Milieuaspecten Water, brandstof, chemicaliën, elektriciteit Milieuaspecten Visvoer Milieuaspecten Voer van dierlijke oorsprong

Verpakken en verwerken • Slachten vis • Reinigen installatie • Verpakken vis

Milieuaspecten Visafval Milieuaspecten watergebruik Milieuaspecten verpakkingsmateriaal

Binnen het project is een groot aantal verbetermaatregelen onderzocht en getest. De haalbare maatregelen zijn ingevoerd. Een aantal onderzoeken naar maatregelen is nog lopend. Zorgsysteem en Ketenoverleg Om het ingezette verbeterproces te borgen is een milieuzorgsysteem ontwikkeld voor de keten (ketenregisseur, kwekers, verwerker, verkoop). Het zorgsysteem is gebaseerd op de ISO 14001 norm. Het zorgsysteem bestaat uit de volgende onderdelen: • • •

Monitoringsysteem Procedure handboek milieuzorg tilapia keten Werkinstructies en formulieren tilapia keten

Door het PMZ project is een intensief ketenoverleg tot stand gebracht. In het milieuzorgsysteem is de continuïteit van dit overleg vastgelegd. Voor het product verpakte Tilapia filet is een milieukeur certificering aangevraagd en verkregen.


Pagina 10 van 17

3.2

Milieuresultaten

3.2.1 •

Viskweek

Water, energie, chemicaliën

Onderzoek In samenwerking met DHV is een aangepaste waterzuiveringstechniek (sequent batch reactor) ontwikkeld die zou kunnen leiden tot een bijna gesloten waterhuishouding, met tenminste 80% reductie van het water, energie (tbv verwarmen water) en chemicaliën gebruik bij de viskweek. De sequent batch reactor is financieel, technisch en praktisch verder onderzocht. Het concept is op basis van dit onderzoek als niet haalbaar afgewezen. Knelpunten bleken de instabiliteit van het proces (geen constante waterkwaliteit), enorm ruimtebeslag, en te hoge investeringen. De kweker en Zon Aquafarming hebben in samenwerking aan de bestaande zuiveringsinstallatie een proefopstelling van een anaërobe denitrificatie toegevoegd. Na een testfase van een proefopstelling gedurende een half jaar is deze zuiveringstechniek functioneel gebleken. Het resultaat is functionele verbeterde zuivering. Er is een aangepast beluchting/ontgassingsysteem ontwikkeld. Resultaat Door de verbeterde zuivering wordt het waterverbruik met 90% wordt teruggedrongen. Dit leidt ook tot een reductie van het energiegebruik voor het opwarmen van het water met ca 80%. De zuiveringsinstallatie van de 60 tons kwekerij is technisch opgeschaald naar een 600 tons kwekerij welke op dit moment in bedrijf is. Door toepassing van aangepaste beluchting in de kweekbakken is het gebruik van technische zuurstof met 50% gedaald.

•

Energie

Onderzoek Er is een energiebalans opgesteld van het kweeksysteem. De belangrijkste warmteverliezen in de viskweek ontstaan door warmteverliezen naar de bodem en in de afvoer van ventilatielucht. Er is een nieuwe kweekbakconstructie onderzocht en getest. Deze ontwikkelde kweekbak bleek bij toepassing te veel technische knelpunten op te leveren en is als niet haalbaar gekwalificeerd. Door toepassing van de juiste vloerisolatie is bij nieuwbouw van de 600 tons kweeksystemen wel een vergelijkbare energie reductie gerealiseerd. Nader onderzoek naar het toepassen van warmtewisselaars of warmtepompen voor het reduceren van het warmteverlies via de ventilatielucht is in het project uitgevoerd. Verder onderzoek was gericht op analyse en modellering en nader onderzoek naar de financiële haalbaarheid. In alle kwekerijen is een warmteterugwinning mbv een warmtewisselaar geïnstalleerd op de ventilatielucht. Een analyse van het behaalde rendement is lopend en zal circa een jaar vergen ivm seizoensinvloeden. Resultaat Een thermisch rendement van 70 tot 90% lijkt haalbaar. Door de combinatie van de waterzuivering, verbeterde vloerisolatie en warmteterugwinning op ventilatielucht is het energieverbruik per kg vis in de opgeschaalde 600 tons kwekerijen met meer dan 80% gedaald.


Pagina 11 van 17

3.2.2

Voedselproductie (voederconversie)

Onderzoek Zon Aquafarming de Kwekers en Nutreco hebben onderzoek uitgevoerd gericht op het bereiken van een voedselconversie van 1,3 kg voer voor de productie van 1 kg vis. Aandachtspunten in dit onderzoek waren de voersamenstelling (opname van het voedsel) en de voertechniek (beschikbaarheid van het voedsel). Verdere optimalisatie zal in een continue proces van testen worden onderzocht. Momenteel vind onderzoek plaats naar volledig vegetarisch visvoer. Het huidige visvoer is voor 80% plantaardig en 20% dierlijke oorsprong (vis). De eerste resultaten van onderzoek naar volledig vegetarisch visvoer wijzen uit dat dit niet tot de gewenste resultaten leidt. Het onderzoek wordt voortgezet. Resultaat Het onderzoek naar de voedselconversie heeft geresulteerd in het behalen van de doelstelling van 1,3 kg voer voor de productie van 1 kg vis. Verdere verbetering van de voedselconversie wordt gezocht in het selecteren van de juiste vis stammen (genetische selectie op vis die hoge voedselconversie bereikt).

3.2.3 •

Transport

Transport van visvoer

Onderzoek Er is onderzocht of de aanvoer van visvoer in zakken op pallets kon worden vervangen door aanvoer in bulkwagens. Resultaat Bulktransport van visvoer is ingevoerd. In samenwerking tussen de Kwekers, Zon Aquafarming en de voerproducent zijn silo´s geplaatst voor opslag van bulkvisvoer. Het bulktransport heeft geleid tot 100% reductie van het verpakkingsafval (18.000 zakken en 455 pallets) en 25 % reductie van de transport kilometers (= 1300 km = ca 450 l diesel, door 25% hogere beladinggraad bulktransport). •

Transportafstand van vis naar verwerker

Onderzoek De Tilapia werd voor aanvang van het project verwerkt bij een visverwerker in Enkhuizen. Dit leidt tot relatief veel transportkilometers. In samenwerking met de Anova Food (verkooporganisatie) heeft Zon Aquafarming een regionale visverwerker geselecteerd. Resultaat Het wekelijks transport van Zuidoost Brabant naar Enkhuizen komen te vervallen. Dit heeft geleid tot een reductie van de transportafstanden met 88% hetgeen in de bestaande situatie overeenkomt met 36.500 km = 12.000 liter diesel). •

Transport van vis op ijs

Onderzoek De vis werd voor aanvang van het project vervoerd op ijs. Per 1000 kg vis wordt daarbij 1000 kg ijs gebruikt. Levend vervoer van vis (dmv transport bassins) is onderzocht door middel van praktijkproeven. Door de vis levend naar de verwerker te vervoeren wordt er minder ijs gebruikt hetgeen een energiebesparing oplevert.


Pagina 12 van 17

Resultaat Levend visvervoer vervangt vervoer op ijs en is sterk energiebesparend. Na de opschaling naar 600 ton wordt 600 ton ijs op jaarbasis bespaard.

3.2.4

Visverwerking

• Visafval Onderzoek Bij de huidige verwerking van Tilapia tot filet ontstaat circa 66% visafval, bestaande uit ingewanden, koppen, schubben, huid en kleine stukjes vlees. De volgende onderzoeken zijn door Zon Aqua in samenwerking met de kwekers en de visverwerker ingezet: - Doorlopend fokprogramma gericht op selectie van visstammen met een hoog vleesgehalte. - Onderzoek naar hergebruik van vishuid (onderzoek i.sm DLO/ATO) - Onderzoek naar het terugwinnen van mince (vleesresten) voor productie van worstjes (potentieel 25 % reductie van het visafval) De bovengenoemde onderzoeken zijn nog lopend. •

Verwerkingsproces

Onderzoek Een nieuwe samenwerking met een andere in de regio gevestigde verwerker is tot stand gekomen. Hiermee zijn de eerder behaalde resultaten in de reductie van transportkilometers gewaarborgd. In de verdere ontwikkeling van het verwerkingsproces wordt aandacht besteed aan het energie en watergebruik.

3.3

Zorgsysteem en borging

Ontwikkeling Milieuzorg in de Keten Voor de Tilapia keten is in samenwerking met Kempeneers Milieu en Management een milieuzorgsysteem in de vorm van handboeken voor de keten opgesteld om milieuzorg structureel in de keten te integreren en te borgen. In augustus 2005 is het milieuzorgsysteem in de keten ingevoerd. Reikwijdte van het zorgsysteem Het milieuzorgsysteem voor de Tilapia keten omvat de volgende ketenpartners • Zon Aquafarming bv, in haar rol als leverancier van kweeksystemen, pootvis en ketenregisseur; • De consumptievis kwekerijen o Topaal B.V o Donkers B.V. o Maatschap Janssen & v. Maris • De verwerker en verpakker Anova van Rijsingen B.V. Nadrukkelijk is de verwerking van andere vis- en diersoorten, voorzover van toepassing bij de ketenpartner, geen onderdeel van dit milieuzorgsysteem.


Pagina 13 van 17

Het doel van het milieuzorghandboek is: o De relevante processen op een zodanige manier vast te leggen dat deze beheerst verlopen; o Het vastleggen van relevante procedures, werkwijzen en bevoegdheden; o Het bevorderen van een uniforme uitvoering van milieukritische werkzaamheden. Het milieuzorghandboek en het milieuzorgsysteem van de Tilapia Keten is opgesteld conform de eisen zoals gesteld in ISO 14001:2004. Het milieuzorgsysteem bevat verwijzingen naar het HACCP handboek van verwerker Van der Sanden B.V. “61016 Procescontrolesysteem Meerval bedrijf Van der Sanden”. Doelstelling De directies van de ketenpartners van de keten Tilapia visteelt hebben gezamenlijk de de volgende doelen afgesproken : •

Als geïntegreerde keten producten en diensten te leveren met zo hoog mogelijk toegevoegde waarde en kwaliteit, maar met een zo laag mogelijke milieubelasting;

•

Waarborgen dat milieu Wet- en regelgeving wordt nageleefd;

•

Waarborgen dat aan de eisen van Milieukeur wordt voldaan;

•

Zorgen voor continue verbetering van milieuprestaties;

•

Voldoen aan de eisen en procedures conform de ISO-norm 14001:2004;

•

Medewerking en samenwerking met de ketenpartners in de Tilapiaketen.

Door middel van het geïntegreerde milieuzorgsysteem voor de Tilapia keten wordt het behalen van de doelstellingen geborgd. De doelstellingen van het milieuzorgsysteem voor de Tilapia keten zijn: •

Het identificeren en beheersen van milieukritische processen;

•

Het registreren en periodiek analyseren van de milieuprestaties;

•

Het vastleggen, periodiek actualiseren en realiseren van milieudoelstellingen en verbeterplannen;

•

Het borgen van actuele wettelijke normen op het gebied van milieu en veiligheid;

•

Het borgen van de normen zoals vastgelegd in het geldende certificatieschema Milieukeur Vis voor de vissoort Tilapia

Milieuzorg begint bij bewustwording en een positieve houding van de alle medewerkers ten aanzien van bovenstaande doelstellingen. De ketenpartners zijn verantwoordelijk voor de invoering en het instandhouden van het milieuzorgsysteem zoals dat is beschreven in dit handboek. Bovenstaande doelstellingen zijn vastgelegd in het Milieuzorghandboek en ondertekend door de directies van de betrokken bedrijven. Monitoring Een relevant onderdeel in milieuzorg is een adequate monitoring van de meest relevante milieuaspecten in de keten. Zon Aquafarming heeft in samenwerking met de kwekers de registratie van het energie, water, geneesmiddelen en voergebruik verbeterd. Alle relevante productieparameters worden centraal geregistreerd, geanalyseerd en vergeleken met de in het milieujaarplan vastgelegde norm. Nutreco (voerproducent) beschikt reeds over sluitende registratiesystemen inzake haar productieproces als onderdeel van haar kwaliteitszorgsysteem. Procedure handboek Er is een geïntegreerd milieuzorghandboek opgesteld voor de volgende ketenpartners • Zon Aquafarming in haar rol als ontwerper van kweeksystemen en als ketenregisseur • de kwekers van consumptievis • de visverwerker / verpakker


Pagina 14 van 17

De handboeken vormen een geïntegreerd geheel voor de keten. Naast de handboeken met beschrijvingen van milieubeleid, verantwoordelijkheden, taken en procedures, zijn er ook checklisten en instructies ontwikkeld. (zie bijlage 1 inhoudsopgave milieuzorgsysteem) In augustus is een interne audit uitgevoerd. Milieukeur Een doelstelling van het project was het behalen van milieukeur op het product verpakte Tilapia filets. Het certificatieschema Visteelt stelt eisen aan de gehele keten, van visvoer tot verwerking. Er is overleg gevoerd met de stichting Milieukeur over het certificatieschema. Het certificatieschema is op aangeven van Zon Aquafarming op enkele punten verbeterd. In september is een externe audit uitgevoerd. Aan alle milieukeur eisen is voldaan en een milieukeur certificaat is verkregen. Overlegstructuur Als ketenregisseur heeft Zon Aquafarming periodiek overleg met de verschillende partners in de keten. Tenminste maandelijks, maar meestal vaker, is er overleg gevoerd met visvoerproducent, de kwekers, visverwerker en de verkooporganisatie. De focus van de overleggen is met name gericht geweest op de te nemen milieumaatregelen en het milieuzorgsysteem voor de ketenpartners. De overlegstructuur is vastgelegd in het milieuzorgsysteem.

4 Conclusies Het PMZ project voor de Tilapia keten heeft een substantiële bijdrage geleverd aan de verbetering van de milieuprestatie van de keten. In hoofdlijnen zijn de volgende resultaten behaald: o o o

Invoering van verbetermaatregelen resulterend in ruim 80% energie en waterbesparing Invoering van een milieuzorgsysteem voor de tilapia keten. Hiermee is continuering van het verbeterproces in de Tilapia keten gewaarborgd. Het behalen van het Milieukeur certificaat voor het product verpakte Tilapia

Het ontwikkelen en invoeren van het Productgericht Milieuzorgsysteem voor de keten heeft daarnaast geleid tot: o Een beter inzicht in de omvang van de productieparameters door invoering van een centraal monitoringsysteem o Een beter inzicht in de kosten bepalende productiefactoren o Een verlaging van de productiekosten o Een verbetering van de marktpositie voor het product Tilapia door het verkrijgen van het Milieukeur certificaat o Een verbetering van het inzicht in veiligheidsrisico’s en de mogelijkheden deze te beheersen Op basis van deze resultaten concluderen de deelnemende ketenpartners dat het PMZ succesvol is verlopen en goede resultaten heeft opgeleverd. Aansluiten bij en verdere toepassing van duurzame product of procescertificeringen worden verder onderzocht.


Pagina 15 van 17

Bijlage 1

Inhoudsopgave Milieuzorgsysteem Tilapia keten

Inhoudsopgave Document

Nummer, Versie en Datum

Inhoudsopgave

..................................................................... 2

DOCUMENTEN

..................................................................... 3

Verklaring van uitgifte en distributielijst

Document 1 Versie 1.0 04-08-2005 .......... 4

Directieverklaring Milieubeleid

Document 2 Versie 1.0 04-08-2005 .......... 6

Structuur en verantwoordelijkheden

Document 3 Versie 1.0 04-08-2005 .......... 7

Bevoegdheden, verantwoordelijkheden en opleiding

Document 4 Versie 1.0 04-08-2005 ........ 11

Overlegstructuren

Document 5 Versie 1.0 04-08-2005 ........ 19

Processchema

Document 6 Versie 1.0 04-08-2005 ........ 21

Referentiematrix ISO 14001:2004

Document 7 Versie 1.0 04-08-2005 ........ 22

PROCEDURES

................................................................... 29

Beoordeling milieuzorgsysteem en milieuzorgjaarplan

Procedure 1 Versie 1.0 04-08-2005 ........ 30

Beheersing van milieukritische werkzaamheden


Milieuaspecten en milieujaarplan


Meten en registreren


Externe normen


Voorbereid zijn op noodsituaties


Afwijkingen en Klachten


Werkplekinspecties, veiligheid, gezondheid, milieu

Procedure 8 Versie 1.0 04-08-2005 ......... 42

Onderhoud middelen


Inkoop

Procedure 10 Versie 1.0 04-08-2005 ...... 45

Interne audits

Procedure 11 Versie 1.0 04-08-2005 ...... 48

Beheer milieuzorghandboek

Procedure 12 Versie 1.0 04-08-2005 ....... 49

WERKINSTRUCTIES

................................................................... 51

FORMULIEREN

................................................................... 51


Pagina

Pagina 16 van 17

Bijlage 2 Aanvullend milieudruk aquacultuur keten:

De projectpartners hebben door het PMZ traject inzicht verkregen in de milieubelasting in de keten. Hoofdstuk 3 van de eindrapportage bevat een opsomming van de milieuresultaten per item; viskweek, energie, voer, transport en verwerking. Voor de registratie van de milieuaspecten is een digitaal registratie systeem omgezet. Gebruik makend van internet en een citrix omgeving kan op elke locatie ingelogd worden. Ketenpartners maken gebruik van en registreren hun in/output in de hiervoor digitaal beschikbaar netwerk. Via deze methode worden continue verbruiksgetallen van water/gas/elektriciteit/voer en andere meetbare factoren gemonitoord. Op grond van de behaalde resultaten worden jaarlijks als onderdeel van een milieuzorgsysteem de verbeteringen in gang gezet en de doelstellingen aangescherpt.


Pagina 17 van 17

Eindrapport Productgerichte Milieuzorg Tilapia keten

Recommend Documents