Productgerichte Milieuzorg HEMA “Aan dit project is in het kader van het Besluit milieusubsidies, regeling milieugerichte technologie een subsidie verleend uit het programma Productgerichte Milieuzorg 2000 dat gefinancierd wordt door het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Novem beheert dit programma.”
Novem projectnummer: 366100/2020 CREM rapportnummer: 01.476
Amsterdam, 20 december 2001
Consultancy and Research for Environmental Management Spuistraat 104d 1012 VA Amsterdam tel. 020-6274969 fax 020-6266539 e-mail
[email protected] Internet: www.crem.nl
INHOUDSOPGAVE 1 2 3 4
VERKORTE SAMENVATTING .............................................................................................................................. 2 SUMMARY ......................................................................................................................................................... 3 TREFWOORDEN ................................................................................................................................................. 4 SAMENVATTING EN CONCLUSIES....................................................................................................................... 5
BIJLAGE I DOCUMENTATIE INPUT FORMULIER BIJLAGE II HANDBOEK PRODUCTGERICHTE MILIEUZORG HEMA
1
1 ____ Verkorte samenvatting In 2000 is HEMA om twee redenen gestart met het project 'Productgerichte Milieuzorg HEMA'. Ten eerste vanwege het feit dat kwaliteit- en milieuzorg voor het eindproduct meer en meer verbreed wordt tot kwaliteits- en milieuzorg in de gehele keten. Ten tweede omdat HEMA een impuls wil geven aan duurzaam ondernemen. Het doel van het project was het ontwikkelen van een raamwerk voor een productgericht milieuzorgsysteem bij HEMA. Het project is uitgevoerd door HEMA, in nauwe samenwerking met milieuadviesbureau CREM. De coördinatie was in handen van de Afdeling Kwaliteit en Milieu van HEMA. De aanpak bestond met name uit de volgende activiteiten: • • • • •
Informatieverzameling met behulp van vragenlijsten en checklists, uitgezet binnen de HEMA-organisatie; Gesprekken met sleutelpersonen binnen de HEMA-organisatie; Duurzaamheidsanalyses van het volledige productassortiment van HEMA, resulterend in een longlist van aandachtspunten en verbeteropties; Gedetailleerde duurzaamheidsanalyses van een vijftal productgroepen ('shortlistproducten'); De opzet van een PMZ raamwerk op basis van de bestaande structuur, organisatie en procedures binnen HEMA.
Het belangrijkste resultaat van het project is het Handboek voor productgerichte milieuzorg bij HEMA. Dit handboek beschrijft de HEMA werkwijze ten aanzien van productgerichte milieuzorg. In het handboek zijn tevens de longlist met productgerelateerde aandachtspunten en de duurzaamheidsanalyses voor de vijf productgroepen als bijlage opgenomen.
2
2 _____ Summary In 2000 Hema started the project “Product-oriented Environmental Management Hema”. The project was started for two reasons. The first reason is the fact that quality management and environmental management are more and more shifting from a focus on the final product towards a focus on the entire product chain. The second reason is that Hema wants to give an impulse to ‘sustainable business’. The project objective has been to develop a framework for a “Product oriented Environmental Management System” for Hema. The project was carried out by Hema, in close co-operation with Consultancy and Research for Environmental Management (CREM), a consultancy specialized in sustainable business and consumerism. The section “Quality and Environment” of Hema was responsible for the co-ordination of the project. The following activities were carried out: • • • • •
Gathering of information within the Hema organization, by means of questionnaires and checklists; Discussions with key figures in the Hema organization; Sustainability analyses of the complete range of Hema products, resulting in a ‘longlist’ of points of interest and options for improvement; Detailed sustainability analyses of five product groups (‘shortlist products’); The development of a framework for “Product-oriented Environmental Management” based on the organization structure and procedures within the Hema organization.
The most important result of the project is the ‘Manual for Product Oriented Environmental Management for Hema’. This Manual highlights the necessary steps and procedures to implement a product oriented environmental management system. In the manual the longlist (including the points of interest for every product group and options for improvement) and the more detailed sustainability analyses of five shortlist product groups are included as Appendices.
3
3 ____ Trefwoorden Productgerichte milieuzorg Duurzaam ondernemen Ketenbeheer Papier Oplosmiddelhoudende producten Ecodesign Textiel Wasmiddelen
4
4 ____ Samenvatting en conclusies
4.1 ____ Inleiding In 2000 is HEMA gestart met het project 'Productgerichte Milieuzorg HEMA'. Door de HEMA wordt reeds veel aandacht besteed aan de kwaliteitsaspecten van het assortiment. In toenemende mate worden hieronder echter ook sociale aspecten bij onder andere de toeleveranciers gerekend. Door een actief beleid gericht op duurzaam ondernemen wil HEMA een actieve bijdrage leveren aan duurzaamheid en haar kwaliteitsimago verder versterken. Het project 'Productgerichte Milieuzorg HEMA' ziet HEMA als een kans om een sterke impuls te geven aan de aandacht voor duurzaamheid.
4.2 ____ Doelstelling De doelstelling van het project luidt als volgt: Ontwikkeling van een raamwerk voor een praktisch toepasbaar en een op een cyclisch verbeterproces gericht PMZ-systeem voor de HEMA-organisatie. Een raamwerk inclusief instrumenten/hulpmiddelen met behulp waarvan de milieubelasting van nader te identificeren (productgerelateerde) aandachtspunten kan worden beheerst of verminderd.
4.3 ____ Aanpak Het project is uitgevoerd door HEMA, in nauwe samenwerking met milieuadviesbureau CREM. De projectcoördinatie was in handen van de Afdeling Kwaliteit en Milieu van HEMA. Het project is uitgevoerd in vijf fasen: Fase 1 Communicatie In de startfase van het project zijn de medewerkers binnen de HEMA-organisatie geïnformeerd over het project en is algemene informatie over de organisatie verzameld. Fase 2 Opstellen longlist Het aantal aangrijpingspunten voor productgerelateerde milieuwinst bij HEMA is zeer omvangrijk. In deze fase zijn daarom voor het gehele HEMA assortiment de belangrijkste aandachtspunten op het gebied van duurzaamheid geïdentificeerd. Het reeds door HEMA op hoofdlijnen geformuleerde duurzaamheidsbeleid (op het niveau van productcategorieën) vormde hiervoor het startpunt. CREM heeft vervolgens door middel van interviews met sleutelpersonen binnen de HEMA-organisatie de voor PMZ relevante bedrijfsprocessen in kaart gebracht. Hierbij is onder meer aandacht besteed aan (de samenstelling van) het productassortiment van HEMA, wet- en regelgeving, communicatie met de consument, afvalmanagement en retoursystemen. Het resultaat van deze fase is een longlist van productgerelateerde aandachtspunten op het gebied van duurzaamheid. Fase 3 Opstellen shortlist In overleg met sleutelpersonen binnen HEMA is een shortlist van vijf prioritaire aandachtspunten/productgroepen vastgesteld op basis van de volgende criteria:
5
• • • • •
De 'nieuwheid' van de onderwerpen en het belang voor HEMA; De (theoretische) mogelijkheden voor milieuwinst; De haalbaarheid van potentiële maatregelen; Een brede spreiding over verschillende afdelingen en ketenpartners; De tijd benodigd voor verdere uitwerking.
Fase 4 Ketenanalyses van aandachtspunten In de vierde fase zijn voor de aandachtspunten uit de shortlist bedrijfs- en ketenanalyses uitgevoerd. Hiertoe zijn gesprekken gevoerd met sleutelpersonen binnen de HEMAorganisatie en met ketenpartners (toeleveranciers, met name importeurs). Per productgroep is een beschrijving gegeven van de volgende aspecten: • • • •
Beschrijving van de productgroep van de HEMA; De betrokkenen bij duurzaamheidsactiviteiten voor de betreffende de productgroep; Duurzaamheidsaspecten; Potentiële maatregelen.
Fase 5 Ontwikkelen PMZ-raamwerk voor de HEMA-organisatie Door middel van gesprekken met stakeholders en een analyse van HEMA-documenten over de organisatie en het duurzaamheidsbeleid is een raamwerk (systematiek) opgezet voor PMZ voor de HEMA organisatie. Het raamwerk is opgezet volgens de managementsystematiek van ISO 9000 en ISO 14000: 'plan, do, check, act'.
4.4____ Resultaten Het project heeft geleid tot de volgende resultaten: 1. 2. 3. 4.
Interne communicatie op het gebied van duurzaamheid; Een longlist van potentiële productgerelateerde milieuaandachtspunten bij HEMA; Gedetailleerde duurzaamheidsanalyses voor vijf productgroepen; Het Handboek 'Productgerichte Milieuzorg HEMA'.
Ad 1) Het project heeft geleid tot discussies op het gebied van kwaliteit en duurzaamheid, zowel binnen HEMA, als tussen HEMA en andere werkmaatschappijen van Vendex/KBB. De aandacht voor duurzaamheid binnen de verschillende afdelingen heeft bijgedragen aan meer bewustzijn over het feit dat winst op het gebied van milieu en duurzaam ondernemen mogelijk is. Ad 2) De longlist is opgenomen als bijlage in het PMZ-handboek (zie ad 4). Ad 3) Voor de volgende vijf producgroepen zijn meer gedetailleerde duurzaamheidsanalyses uitgewerkt: • • • • • 6
Papieren producten; Oplosmiddelhoudende producten; Ecodesign voor electrisch huishoudelijke apparaten; Textielwasmiddelen; Textiel.
Per productgroep is achtereenvolgens ingegaan op: • • • •
De beschrijving van de productgroep; De betrokkenen binnen HEMA en de productketen; Milieu- en duurzaamheidsaspecten; Potentiële maatregelen.
De 'vijf productgroepen en hun PMZ-mogelijkheden' zijn opgenomen als bijlage in het PMZ-handboek (zie ad 4). Ad 4) De resultaten van de verschillende projectfasen zijn opgenomen in het handboek 'Productgerichte Milieuzorg HEMA'. In het handboek is een algemene beschrijving van een productgericht milieuzorgsysteem opgenomen die gebruikt kan worden als basis voor het systeem. Vervolgens is de HEMA-structuur (verantwoordelijkheden, overlegmomenten) en zijn de procedures voor het duurzaamheidsbeleid beschreven. Hierbij is zoveel mogelijk aangesloten bij de bestaande situatie (huidige overlegsituaties en bestaande verdeling van taken en verantwoordelijkheden). In de bijlage van het handboek zijn de longlist (duurzaamheidsanalyse van het volledige HEMA-assortiment, gebaseerd op het door HEMA geformuleerde duurzaamheidsbeleid) en de analyses van de vijf geselecteerde productgroepen opgenomen. Het jaarplan dat op basis van het handboek zal worden opgesteld zal naar verwachting in 2002 worden opgesteld, evenals de beleidsverklaring. 4.5 ____ Conclusies Belangrijke conclusies die op basis van het project kunnen worden getrokken zijn: •
De kennis van HEMA ten aanzien van het de duurzaamheidsaspecten van het gevoerde assortiment is relatief groot. Het project heeft ook niet zozeer veel nieuwe inzichten opgeleverd waar het gaat om verbetermogelijkheden, maar wel de gewenste structuur aangebracht en de aanwezige kennis vastgelegd.
•
De mogelijkheden van productgerichte milieuzorg binnen HEMA zijn in belangrijke mate afhankelijk van het draagvlak binnen de organisatie en, afhankelijk van de productgroep en verbetermogelijkheden, van samenwerking in de productketen en samenwerking op holdingniveau.
•
Het project heeft het inzicht vergroot in de mogelijkheden en onmogelijkheden van productgerichte milieuzorg en de grootte en planning van de stappen die gezet zouden kunnen worden.
•
Het uit het project voortgekomen overleg (intern, binnen de holding en in de productketen) heeft het inzicht in de positie van HEMA op het gebied van duurzaam ondernemen ten opzichte van collegabedrijven vergroot. Waar het gaat om productgerichte milieuzorg en expertise op het gebied van duurzaam ondernemen scoort HEMA relatief hoog.
•
Het project heeft ertoe bijgedragen dat concrete stappen binnen het duurzaamheidsbeleid bespreekbaar zijn gemaakt binnen de organisatie bij de direct betrokken afdelingen en personen en bij toeleveranciers in de productketen.
7
Vervolgstappen zijn noodzakelijk om het proces gaande te houden en daadwerkelijke verbeteringen door te voeren. De PMZ-systematiek die in het project is ontwikkeld kan hier de basis voor vormen.
8
