Plan Kloosterwiel gemeente Zaltbommel

Plan Kloosterwiel gemeente Zaltbommel

Datum:

december 2011

Organisatie: Adres:

Stichting Landschapsbeheer Gelderland Rosendael 2a 6891 DA Rozendaal 026 – 3537444 026 - 4437750 Nomi Havelaar [email protected]

Telefoon Fax: Contact persoon: Email:

In samenwerking met: VANL De Capreton Natuurwacht Bommelerwaard

Herstelplan Kloosterwiel 2011

1


2

Inhoudsopgave 1 1.1 1.2 1.3

Inleiding Probleemstelling Doel van het project Beoogde resultaten

4 4 5 5

2 2.1 2.2 2.3 2.4

Kloosterwiel in Zaltbommel Cultuurhistorie Ecologie Waterkwaliteit en waterhuishouding Recreatie en beleving

6 6 7 8 9

3 3.1 3.2 3.3

Beleidskader Relatie met het Provinciaal Meerjaren Programma (PMJP) Gemeentelijke plannen natuur en landschap Relatie met overige regelingen en processen

10 10 10 10

4

Toekomstschets

11

5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9

Herstelmaatregelen Gefaseerd afzetten struweel en verwijderen oud snoeimateriaal Herstellen dam Verwijderen kaprijpe populieren en aanplant zomereiken Hooilandbeheer Wiel ontdoen van bagger Bospercelen dunnen Wandelroute Achterstallig onderhoud knotwilgen wegwerken Hoeveelheden per maatregel

11 11 11 12 12 12 12 13 13 14

6

Begroting

15

7

Toekomstig onderhoud en beheer

16

8

Actoren

17

9

Planning

17

10

Vergunningen

18

BIJLAGE I BIJLAGE II BIJLAGE III BIJLAGE IV

Historische kaarten 1811-1995 Werkkaart Inventarisatiegegevens Topografische kaart

19 22 23 25


3

1

Inleiding Dit projectvoorstel heeft betrekking op herstel van één van de wielen die in de gemeente Zaltbommel opgeknapt gaan worden: het Kloosterwiel. Het Kloosterwiel ligt binnendijks aan de zuidzijde van de Waal aan de westkant van de stad Zaltbommel. In de gemeenten Zaltbommel en Maasdriel zijn 26 wielen gelegen waarvan veertien in gemeente Zaltbommel. In het Landschapsplan Bommelerwaard (2004) staat reeds vermeld dat het wenselijk is om een project te starten dat gericht is op het herstel van wielen. In het Landschapsactieplan (2010), opgesteld vanuit het project ‘gebiedsmakelaar Bommelerwaard’, is het wielenproject verder uitgewerkt. In het najaar 2010 heeft gemeente Zaltbommel besloten om een start te maken met het wielherstelproject. Als eerste te herstellen wiel is gekozen voor het Kloosterwiel. De Natuurwacht Bommelerwaard is al 25 jaar actief betrokken bij het beheer. Jaarlijks zijn zo’n 20 -30 mensen 5 x per jaar actief met beheerswerkzaamheden (met name het knotten van wilgen). Ook verricht de Natuurwacht inventarisatiewerkzaamheden. De Natuurwacht heeft zich in het verleden ingezet om het gebied te beschermen tegen oprukkende bebouwing. Het plangebied van ongeveer 10 ha groot is vrij toegankelijk. Gemeente Zaltbommel heeft het eigendom van het wiel van Staatsbosbeheer overgenomen. Bewoners maken gebruik van de wandelgelegenheid rond het wiel en van de lig-/speelweide die aan de zuidoost kant grenst aan het wiel. Op een perceel ten westen van het Kloosterwiel ligt een bouwbestemming en is eigendom van woningbouwcoöperatie Woonlinie. De komende jaren (in ieder geval tot 2020) zal hier niet gebouwd gaan worden gezien de ontwikkelingen op grote bouwlocaties elders.

1.1

Probleemstelling Wielen in de Bommelerwaard Door verschillende ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld verlanding, opslag op de oevers, het dumpen van afval en demping dreigen wielen uit het zicht te verdwijnen en neemt de herkenbaarheid af. Hiermee verliezen verhalen over het ontstaan van de wielen aan bekendheid en verliest de Bommelerwaard karakteristieke elementen die bijdragen aan haar identiteit. Kloosterwiel Voor het Kloosterwiel geldt de volgende probleemstelling: alleen vanaf de dijk is het zicht op het wiel goed. Voor de rest geldt dat dichte beplanting het zicht sterk beperkt. Andere knelpunten zijn vissterfte, bedreiging van dotterbloem-vegetatie door ophoping organisch materiaal op de oevers en verlanding. Ook laat de toegankelijkheid van het pad aan de westkant van het wiel te wensen over: het pad is door grote oneffenheden moeilijk bewandelbaar (kuilen en boomwortels). Voor minder-validen is het pad niet toegankelijk. Gezien de ligging binnen de bebouwde kom is goede toegankelijkheid voor een breed publiek gewenst. Een ander knelpunt is de aanwezigheid van kaprijpe populieren vlakbij de waterlijn. Als deze bomen vanzelf omwaaien zal een deel van de oever beschadigd raken. Bij


4

enkele omringende percelen (zowel bos als grasland) is sprake van achterstallig onderhoud.

1.2

Doel van het project Herstel van cultuurhistorische, landschappelijke en ecologische waarde van het wiel; Landschappelijk schoon rond het wiel beter toegankelijk en beleefbaar maken; Achterstallig onderhoud wegwerken zodat het beheer de komende 15 jaar door vrijwilligers kan worden gedaan.

1.3

Beoogde resultaten Goed zicht op wiel vanaf verschillende kanten; Vermindering van vissterfte; Goede waterkwaliteit in wiel en bijbehorende sloten; Consolidatie van huidige vorm van het wiel; Herstelde en goed toegankelijke kweldam aan westkant; Weggewerkt achterstallig onderhoud van omringende percelen; Uitbreiding van dotterbloemvegetatie Gemarkeerde wandelroute met informatiebord.


5

2

Kloosterwiel in Zaltbommel

2.1

Cultuurhistorie Inleiding Het Kloosterwiel is ontstaan doordat de Waal door een oeverwal is doorgebroken. Dit speelde zich af voordat de bedijking plaatsvond. Zo’n oeverwaldoorbraak heet een crevasse en resulteert in een langgerekte, ondiepe waterplas met sediment daar omheen. Deze kenmerken zijn bij het Kloosterwiel goed te zien. Het Kloosterwiel is waarschijnlijk ontstaan in de tiende eeuw, in ieder geval vóór de bedijking die tussen de tiende en de elfde eeuw in de Bommelerwaard werd voltooid. Het wiel droeg voorheen de naam St. Pieterswiel. Rond 1400 werd op de oostelijke oever van dit wiel een klooster gebouwd dat de naam kreeg ‘op de Sinte Peters Wijell’ (bron: De Bommelerwaard, Natuurwacht Zaltbommel). Zoals in bijlage I te zien is, varieert de hoeveelheid beplanting door de tijden heen. Zoveel beplanting als nu aanwezig is, is op oude kaarten niet terug te vinden. In bijlage I is ook te zien dat er een kweldam meer naar het westen heeft gelegen. Deze is nu niet bewandelbaar. Direct langs de westelijke oever ligt een wandelpad. Uit mondelinge bron is vernomen dat dit pad op een kweldam ligt. Mogelijk was de kwel zo sterk dat een extra kweldam is aangelegd. In de jaren ’60 heeft de ROB archeologisch onderzoek verricht ten oosten van het wiel. Hier liggen relicten uit de Koude Oorlog (jaren ’50), zoals een pijpleiding om in noodsituaties brandstof te kunnen transporteren. Legende Volgens een legende heeft er op de plek van het Kloosterwiel een klooster gestaan. Het verhaal gaat dat de kloosterlingen afdwaalden van de oude strenge regels van tucht en vlijt. Overdaad, dronkenschap en wellust deden hun intrede in het klooster. Als straf begon de Waal te kolken en te bruisen en overspoelde het Klooster. Hiermee was het klooster met haar bewoners verdwenen. In plaats daarvan ligt er nu het Kloosterwiel (dit klopt eigenlijk niet, het klooster heeft naast het wiel gelegen, op de plek waar tegenwoordig moestuinen liggen en niet op de plek waar nu het wiel ligt). Maar….nog lange tijd herrezen de monniken ’s nachts om, gekleed in witte gewaden, voorbijgangers het wiel in te trekken. Men keek wel uit om na zonsondergang de dijk te betreden (bron:www.de-kloostertuin.nl).

Kwaliteiten: Rond het wiel zijn kweldammen aangelegd (zie historische kaarten in bijlage I). Deze kweldammen zijn grotendeels nog intact; Het wiel heeft wat betreft de contouren weinig veranderingen ondergaan in de loop van de tijd, zoals te zien op de kaart uit +/- 1800. De langgerekte vorm, karakteristiek voor een crevasse is nog goed te zien.

Verbeterpunten: De dam langs de westoever van het wiel zou hersteld kunnen worden (wat ook de toegankelijkheid ten goede komt); Verder naar het westen ligt nog een kweldam. Deze is niet duidelijk meer aanwezig en zou (eventueel) hersteld kunnen worden; De karakteristieke crevasse-vorm van het wiel komt mogelijk in de toekomst in gevaar door verdergaande verlanding. De grote hoeveelheid gele plomp duidt op een verlandingsproces. Op onderstaande luchtfoto is de verlanding goed te zien.


6

2.2

Ecologie Inleiding De afgelopen jaren heeft de Natuurwacht Bommelerwaard actief geïnventariseerd rond het Kloosterwiel. De resultaten van deze inventarisatie zijn weergegeven in Bijlage III. Opvallend is de grote verscheidenheid aan planten, vogels, andere dieren en paddenstoelen, waaronder meerdere beschermde of bedreigde (rode lijst) soorten. In de eerste week van mei is door SLG een ecologische quickscan uitgevoerd om de huidige ecologische waarden helder te krijgen. De volgende ecologische kwaliteiten en verbeterpunten zijn geformuleerd op grond van het veldwerk en de inventarisatiegegevens van de Natuurwacht Bommelerwaard: Kwaliteiten: In de noordwesthoek zijn veel paddenlarven waargenomen; Er is een grote variatie aan wilgensoorten aanwezig (met dank aan de Natuurwacht Bommelerwaard); Het wiel heeft een functie als pleisterplaats voor grauwe ganzen wat echter nadelig kan zijn voor de vegetatieontwikkeling; Op de westoever zijn enkele knotwilgen omgevallen en blijven liggen. Hierdoor ontstaat een rijke structuur waarmee een geschikte leefomgeving ontstaat voor vele planten- en diersoorten; Flora, terrestrisch: Op het zuid-geëxponeerde dijktalud is een soortenrijke vegetatie aanwezig (ingezaaid). Hier komen soorten voor als Knolboterbloem, Grote centaurie, Knoopkruid, Margriet, Gele morgenster, Grote ratelaar. Met name op de westoever zijn dotterbloemen aangetroffen. In de zuidwesthoek komt moerasvaren voor, eikvaren komt voor in knotbomen; Flora, aquatisch: in het water zijn de volgende plantensoorten aangetroffen: Gele plomp, Kleine lisdodde, Mattenbies, Watergentiaan, Waterlelie;


7

Kwaliteiten wat betreft waterfauna zijn op dit moment niet bekend. In 2011 of 2012 zal het Waterschap Rivierenland hier onderzoek naar doen. Dit doet het Waterschap momenteel in alle wateren in haar werkgebied met een natuurstatus. Het betreft een zogenaamde 0-meting onder meer om het maatregelenpakket (Kaderrichtlijn Water) te kunnen bepalen en monitoren.

Verbeterpunten: Aan de noordkant van het wiel ligt een hondenstrandje: doordat honden hier te water gaan is de waterbodem kaal; Op meerdere plekken zijn dode karpers aangetroffen. Een mogelijke oorzaak is zuurstoftekort door de grote hoeveelheid organisch materiaal in het water. Ook kan de strenge winter hieraan hebben bijgedragen (lange vorstperiode met sneeuw op ijs); De aangetroffen dotterbloemvegetaties op de westoever zijn weinig vitaal door depositie van organisch materiaal. Ook snoeimateriaal wordt hier verwerkt. Enkele hopen creëren kan zeker bijdragen aan ecologische waarden: voor kleine zoogdieren, amfibieën, reptielen, vogels kan zo’n hoop meerwaarde hebben. Nu lijkt het echter dat al het snoeimateriaal ter plekke verwerkt dient te worden wat ten koste gaat van waardevolle begroeiing; Het hooiland aan de oostkant van het wiel is sterk verruigd. Zeker gezien de soortenrijkdom op de dijk liggen hier goede kansen voor de ontwikkeling van een soortenrijke vegetatie (waar veel diersoorten weer van kunnen profiteren). Het bosje op het dijktalud bevat ook opgaande boomsoorten. Deze begroeiing kan nadelig effect hebben op de rijke grazige vegetatie van de dijk. In de plaats van opgaande boomsoorten zou eventueel een struweelbegroeiing met wilde rozensoorten beter passen; In tegenstelling tot de goed onderhouden knotbomen, is het struweel toe aan een onderhoudsbeurt. Te denken valt aan gefaseerd hakhoutbeheer. Dit komt de vegetatie ten goede (en tegelijkertijd verbetert hiermee het zicht op het wiel).

2.3

Waterkwaliteit en waterhuishouding Inleiding Het Kloosterwiel heeft de status van Hoogst Ecologische Niveau (HEN status) gekregen. Wat betreft HEN wateren voert Waterschap Rivierenland het beleid dat in deze wateren vóór 2015 maatregelen zullen worden uitgevoerd ter verbetering en behoud van de ecologische kwaliteit. Streefwaarden vanuit het Waterschap Rivierenland wat betreft de waterkwaliteit Stikstof Fosfaat (mg/l) Chloride Zuurstof pH Doorzicht (mg/l) (mg/l) (mg/l) (m) <2,2 <0,15 <300 >6 6,5-8,0 >0,6 Opvallend is de grote peilwisseling (wat een karakteristiek is voor wielen) Kwaliteiten: Op grond van onderzoek door Waterschap Rivierenland in de nabije toekomst kunnen kwaliteiten met betrekking tot de waterkwaliteit worden geformuleerd.


8

Deze kwaliteiten zijn van invloed op verdere uitwerking van maatregelen die gericht zijn op het de kwaliteit van het water, zoals baggeren. Verbeterpunten: Bagger verwijderen tot aan anorganisch materiaal; Kwelwater beter benutten voor ecologische waarden; Vermoedelijk is brasem aanwezig. Verwijdering van deze of andere bodemwoelende vissen komt de waterkwaliteit ten goede. Uitvoering van deze maatregel zal in overleg met de visvereniging moeten gebeuren waaraan het water is verpacht.

2.4

Recreatie en beleving Inleiding Gezien de ligging in de bebouwde kom te midden van woonwijken, heeft het wiel een belangrijke recreatieve functie. Kwaliteiten: Het Kloosterwiel is aan de oostkant goed ontsloten voor publiek. Op de kweldam is een goed begaanbaar wandelpad aangelegd; Door de toegankelijke graslanden, speeltoestellen en wandelpaden is het gebied voor een brede doelgroep aantrekkelijk; Vanaf de dijk is het zicht op het wiel goed; Verbeterpunten: De ontsluiting van de westkant van het wiel is niet goed. Het pad op de kweldam is niet goed begaanbaar door grote oneffenheden (kuilen en opliggende wortels). Bezoekers kunnen hier komen via de openbare weg via geïmproviseerde bruggen (een houten stuw en een boomstam over het water). Vanuit bewoners en vanuit de Natuurwacht Bommelerwaard is de wens geuit om de toegankelijkheid te verbeteren; Ten behoeve van ecologische waarden is zonering van recreatie-intensiteit gewenst. Dit is mogelijk door de wandelroute te maken zoals weergegeven in bijlage II. Door een nieuw wandelpad richting het westen aan te leggen (over eigendom van het waterschap), kan de verstoring van een deel van de oever van het wiel en de toekomstige hooilanden afnemen; Een gemarkeerde wandelroute (ongeveer 2-3 km) zal lopen langs het wiel, over nabijgelegen percelen en de dijk. Bij het startpunt (zie bijlage II, nr. 8) zal een informatiebord over de route worden geplaatst; Het zicht op het wiel is vanaf de oosten westkant niet goed door dichte begroeiing. Doorkijkjes zijn gewenst.


9

3

Beleidskader

3.1

Relatie met het Provinciaal Meerjaren Programma (PMJP) Omdat het plangebied eigendom is van gemeente Zaltbommel en bovendien gelegen is binnen de bebouwde kom, is subsidie vanuit het PMJP niet mogelijk. Gezien de hoge landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische waarde die dit project nastreeft, is het toch de moeite waard om hier subsidie aan te vragen. In enkele uitzonderlijke situaties is het mogelijk om van de gestelde regels af te wijken.

3.2

Gemeentelijke plannen natuur en landschap In het Landschapsplan Bommelerwaard (2004) staat reeds vermeld dat het wenselijk is om een project te starten dat gericht is op het herstel van wielen. In het Landschapsactieplan (2010), opgesteld vanuit het project ‘gebiedsmakelaar Bommelerwaard’, is het wielenproject verder uitgewerkt. Ook in het Waterplan is het belang van wielen aangegeven. In 2010 is een cultuurhistorische waardenkaart gemaakt voor gemeente Zaltbommel. Op deze kaart is het Kloosterwiel aangegeven als een element met cultuurhistorische waarde.

3.3

Relatie met overige regelingen en processen Natura 2000 en Ecologische Hoofdstructuur Het projectgebied maakt geen deel uit van Natura 2000 en ligt niet in de buurt van Natura 2000 gebied. De uiterwaarden maken onderdeel uit van de EHS. Ook de (nabij gelegen) Capreton is onderdeel van de EHS. Het Kloosterwiel speelt ecter geen rol van belang als verbindingszone. Flora- en faunawet Bij de uitvoering van de werkzaamheden dient rekening gehouden te worden met de Flora- en faunawet: zowel wat betreft de aard van de maatregelen als het tijdstip waarop deze worden uitgevoerd. De volgende stappen dienen te worden doorlopen: Beoordeling inventarisatiegegevens op aanwezigheid van beschermde soorten; Als beschermde soorten aanwezig zijn, dan dient beoordeeld te worden of met de uitvoering van de maatregelen er verbodbepalingen worden overtreden; In geval van overtreden verbodsbepalingen dan dient gezocht te worden naar alternatieven. Anders dient vrijstelling (bijv. op grond van gedragscode) of ontheffing aangevraagd te worden. Programma Groen en de Stad Het herstel van het Kloosterwiel kan passen binnen het programma Groen en de Stad van ministerie ELI. Of dit uitzicht biedt op financiering is niet duidelijk op dit moment.


10

4

Toekomstschets Het toekomstbeeld bestaat uit een fraai wiel, verbonden met andere wielen in de regio door bijvoorbeeld een wielenfietsroute. Het Kloosterwiel vormt een karakteristiek landschapselement dat door de opknapbeurt duidelijk herkenbaar is voor bewoners van Zaltbommel en elders in de Bommelerwaard. Cultuurhistorische waarden zoals de kweldam en de oorspronkelijke vorm van het wiel zijn goed zichtbaar. Soortenrijke vegetaties waaronder hooiland, structuurrijk struweel en soortenrijke bospercelen wisselen elkaar af. De waterkwaliteit is goed met als gevolg een soortenrijke waterbegroeiing met daaraan gebonden dieren. Het achterstallig onderhoud is zover teruggedrongen dat Natuurwacht Bommelerwaard weer zo’n 15 jaar het onderhoud aan kan, eventueel bijgestaan door extra vrijwillige handen uit de wijken die om het wiel liggen. Gemeente Zaltbommel speelt met name een rol in het verwijderen van vrijkomend groenafval, voor zover dit niet in het gebied zelf verwerkt kan worden, en onderhoud (maaien) van het grasland.

5

Herstelmaatregelen De te nemen maatregelen zijn met name gericht op het wegwerken van achterstallig onderhoud. Door een éénmalige grootschalige opknapbeurt wordt een uitgangssituatie gecreëerd waarin vrijwilligers en bewoners het beheer zelf kunnen uitvoeren. De volgende maatregelen zullen worden genomen (locatie is weergegeven in bijlage II): 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Gefaseerd afzetten struweel en verwijderen oud snoeimateriaal Herstellen dam (en verbeteren toegankelijkheid / wandelpad) Verwijderen kaprijpe populieren en aanplant zomereiken Hooilandbeheer Toegankelijkheid westkant van wiel vergroten Wiel ontdoen van bagger 7. Bospercelen dunnen 8. Aanleg gemarkeerde wandelroute, plaatsen infobord bij startpunt en opknappen reeds aanwezige borden

5.1

Gefaseerd afzetten struweel en verwijderen oud snoeimateriaal Voorstel is om het struweel dat is aangegeven op de kaart, gefaseerd af te zetten. In 2011 kan een deel van dit struweel worden afgezet. In 2013 wordt het resterende deel afgezet. Vrijkomend snoeimateriaal dient grotendeels afgevoerd te worden. In overleg met de Natuurwacht Bommelerwaard worden enkele locaties geselecteerd om broeihopen te creëren. Op deze plekken kan het reeds aanwezige organische materiaal worden aangevuld met nieuw snoeimateriaal. Snoeimateriaal van eerdere jaren wordt grotendeels verwijderd op de paar broeihopen na. Met name op de plekken waar dotterbloemen aanwezig zijn is deze maatregel van groot belang.

5.2

Herstellen dam Om de kweldam te herstellen en beter toegankelijk te maken zal grond worden opgebracht. Om praktische redenen zal hiervoor grond uit de directe omgeving worden gebruikt. Ook op het talud zal grond worden opgebracht. De op te brengen grond dient ongeveer hetzelfde lutum-gehalte te hebben als het materiaal waaruit de dam is gemaakt.


11

5.3

Verwijderen kaprijpe populieren en aanplant zomereiken Voorstel is om 30 kaprijpe populieren te rooien om te voorkomen dat de vorm van de oever wordt aangetast als de bomen vanzelf zullen vallen. Ook vanuit veiligheidsoverweging is het wenselijk om deze populieren te kappen. Voorstel is om gefaseerd te kappen: 50% in het eerste jaar en de resterende 50% het jaar daarop. In plaats van de populieren kunnen zomereiken worden aangeplant.

5.4

Hooilandbeheer Een deel van het grasland ten westen van het Kloosterwiel (eigendom van woningbouwcoöperatie Woonlinie), zou door middel van aangepast beheer kunnen veranderen in een ecologisch waardevol vochtig tot nat hooiland. Het gewenste beheer bestaat uit twee keer per jaar maaien en afvoeren. Langs de randen kan een strook minder intensief worden gemaaid zodat hier een ruigte ontstaat en zich verder kan ontwikkelen. Voor sommige insecten is dit type ruigte juist aantrekkelijk, bijvoorbeeld voor de voortplanting. Het maaien kan machinaal gebeuren. Met de zeis is dit bewerkelijker. Mocht hier belangstelling voor bestaan bij (potentiële) vrijwilligers dan zou een deel van het grasland op deze manier kunnen worden gemaaid. Enige variatie aan maaimethoden kan de soortenrijkdom ten goede komen. De eerste maaibeurt dient in de eerste helft van mei plaats te vinden (hierbij dient men rekening te houden met eventueel aanwezige weidevogels). Deze vroege eerste maaibeurt draagt bij aan verschraling. Als het bloemrijk hooiland tot ontwikkeling is gekomen kan de eerste maaibeurt later plaatsvinden (half juni) zodat de karakteristieke planten zaad kunnen zetten. De tweede maaibeurt vindt in september plaats. Afvoeren van het maaisel is van groot belang om een verschralende invloed te hebben. Deze verschraling is wenselijk voor de ontwikkeling van een ecologisch waardevol grasland. Op dit moment wordt door Woonlinie de mogelijkheid voor de aanleg van een energiepark (gebied met zonnecellen voor de opwekking van energie) verkend op het perceel waar dit toekomstige hooiland is gelegen. Dit energiepark zou niet het gehele perceel beslaan en laat voldoende ruimte over voor een 50 meter brede strook hooiland aan de oostkant van het perceel (het meest vochtige deel, gelegen bij het wiel).

5.5

Wiel ontdoen van bagger Alhoewel ondiep water een karakteristiek is van een waterpartij als onderdeel van een Crevasse, is het toch nodig om op termijn de verlanding terug te dringen om te voorkomen dat het wiel verdwijnt. Dit kan door het grotendeels verwijderen van bagger. Het gaat om een ingrijpende en kostbare maatregel waarbij samenwerking met het Waterschap noodzakelijk zal zijn. Het is nodig om een bestek op te stellen voordat het project kan worden aanbesteed.

5.6

Bospercelen dunnen Het Kloosterwiel is omgeven door enkele bospercelen (zie bijlage II). De bospercelen zijn toe aan dunning. Voorstel is om het dunnen uit te voeren volgens het principe van geïntegreerd bosbeheer. Hierbij worden eerst ‘toekomstbomen’ aangewezen. Om deze bomen goede mogelijkheid te geven om verder uit te groeien, worden andere bomen gekapt. Voorstel is om een dunning van 20% uit te voeren, waarbij enkele open plekken worden gecreëerd. Langs de randen van de percelen kunnen enkele inhammen worden gecreëerd. Zowel in deze inhammen als op de open plekken zal verjonging van het bos optreden en zal langs de randen een mantelbegroeiing ontstaan. Met name als deze mantelbegroeiing gelegen is op het zuiden, vormt deze


12

een aantrekkelijke leefomgeving voor vlinders, libellen maar ook voor zangvogels. Natuurwacht Bommelerwaard kan helpen bij het blessen van bomen.

5.7

Wandelroute De huidige wandelroute aan de westkant van het wiel zal worden verlegd. Op dit moment is het mogelijk om langs de westelijke oever van het wiel naar de dijk te lopen. Om ecologische redenen is het gewenst om wandelaars te weren uit de (toekomstige) hooilanden en een deel van de oever. In plaats daarvan kunnen wandelaars via een onverharde weg van het Waterschap Rivierenland op een meer naar het westen gelegen punt (toekomstige wandelroute is weergegeven in bijlage II). De lengte van deze route bedraagt ruim 2 km. De route zal gemarkeerd worden. Bij het startpunt zal een informatiebord met daarop de route worden geplaatst. Reeds aanwezige borden met informatie over cultuurhistorie en ecologie krijgen een opknapbeurt. Als wandelaars via de woonwijk de westkant van de kolk willen bereiken, bestaat de toegang uit een smalle stuw of een boomstam over de sloot. Bij regen zijn beide voorzieningen niet veilig. Voor minder validen zijn beide sloot-overgangen niet begaanbaar. Het aanleggen van een voetgangersbrug vlakbij de stuw (punt 6 in bijlage II) is onderdeel van het project.

5.8

Achterstallig onderhoud knotwilgen wegwerken De Natuurwacht Bommelerwaard ontfermt zich over het knotten van wilgen langs het Kloosterwiel. Totaal gaat het om vele tientallen knotwilgen. Alhoewel jaarlijks vele vrijwilligers meerdere keren per jaar wilgen knotten, is in de loop van de tijd achterstallig onderhoud ontstaan. Vanuit dit project is het wenselijk een kleine inhaalslag te maken waarna de vrijwilligers weren jaren vooruit kunnen.


13

5.9

Hoeveelheden per maatregel: Algemene werkzaamheden

1.

Aantal

Eenheid

Gefaseerd afzetten struweel en verwijderen dood hout Afzetten struweel Verwijderen dood hout Creëren broeihopen

8.000 M2 625 M3 4 Stuks

2. Herstellen dam Opbrengen grond

150 M3

3. Verwijderen kaprijke populieren

35 Stuks

4. Hooilandbeheer

1,8 Ha

5. Bagger verwijderen

Onbekend

6. Bospercelen dunnen Bosperceel ten westen van wiel

2,3 Ha

Bosperceel ten oosten van wiel

0,3 Ha

Bosperceel in NW hoek, langs dijk

0,9 Ha

7. Toegankelijkheid westkant van wiel vergroten Aanbrengen brug Markeringen

2 Stuks 100 Stuks

Palen voor markeringen

50 Stuks

Bord met info over route

1 Stuk

Bestaande borden opknappen

2 Stuks

8. Achterstallig onderhoud knotwilgen wegwerken

80 uur


14

6

Begroting: Algemene werkzaamheden

1.

Aantal

Eenheid

Kosten Kosten (€) / eenheid (€)

Gefaseerd afzetten struweel en verwijderen oud snoeihout 20 Uur

50 / uur

1.000

Afzetten struweel in bos + afvoeren (7000m2)

200 uur

50 / uur

10.000

Verwijderen oud snoeihout / organisch materiaal

200 Uur

50 / uur

10.000

100 / stuk 50 / uur

400 2000

40 uur

50 / uur

2000

35 Stuks

250

8750

25 Stuks

35

875

Afzetten struweel bij ingang van terrein (600 m2)

Creëren broeihopen Creëren zichtlijn van wandelpad naar wiel (oostkant) (400 m2)

4 Stuks 40 Uur

2. Herstellen dam Opbrengen grond 3. Verwijderen kaprijke populieren Aanplant zomereiken 4. Hooilandbeheer

PM

1,8 ha

PM

5. Bagger verwijderen

5.650

Voorbereidend onderzoek 6. Bospercelen dunnen Dunnen bosje aan oostzijde (0,3 ha) Dunnen bos aan westzijde (2,3 ha)

72 Uur

50 / uur

3.600

400 Uur

50 / uur

20.000

7. Toegankelijkheid westkant van wiel vergroten Aanbrengen loopplank met railing Markeringen incl. vormgeving

2 Stuk

1.750

100 Stuks

850 4,50

225

Startpaneel incl.transpor, vormgeving en markering

1 Stuk

1600

1600

Bestaande borden opknappen

2 Stuks

250

500

Palen voor markeringen

50 Stuks

3.500

300

Vormgeving markering

8. Achterstallig onderhoud knotwilgen wegwerken 9. Quick scan flora en fauna Subtotaal (excl. BTW) BTW (19%)

TOTAAL

80 Uur

61,25 / uur*

4.900

1200

77.350 14.697

92.047

*inclusief versnipperaar en opvangbak


15

7

Toekomstig onderhoud en beheer Duurzaam beheer van het herstelde wiel is van groot belang. Beheermaatregel Knotten van de knotbomen

Frequentie Eens in de 4 – 6 jaar

Afzetten struweel

Eens in de 8-10 jaar

Dunnen bospercelen

Eens in de 15 jaar

Maaien hooiland

2 x per jaar

Tijdstip Tussen 15 oktober en 15 maart Tussen 15 oktober en 15 maart Tussen 15 oktober en 15 maart e e 1 helft mei, 1 helft september

Voor alle bovengenoemde elementen geldt dat het beheer gefaseerd uitgevoerd dient te worden. Dat houdt in dat niet alles in één keer gebeurt maar verspreid over een aantal jaren. Zodoende blijven er voldoende plekjes over waar dieren naar kunnen uitwijken. De takken die vrijkomen bij het afzetten van struweel kunnen gedeeltelijk worden verwerkt in de broeihopen. Eventueel kunnen ook takkenrillen worden gemaakt, maar dan niet op de oever van het wiel maar bijvoorbeeld in de bospercelen.


16

8

Actoren De volgende actoren spelen een rol. Actoren

Rol

Contactgegevens

Natuurwacht Bommelerwaard

Knotten van knotwilgen

Harry Puijker

Opdrachtgever, eigenaar, communicatie Uitvoeren grotere uitvoeringsmaatregelen Opstellen plan

Martine Kriesch

Meedenken wat betreft uitvoering van baggerwerkzaamheden Pachter water

Pascal v.d. Ring Johan van Rooij

Gemeente Zaltbommel ANV De Capreton Landschapsbeheer Gelderland

Waterschap Rivierenland Hengelsportvereniging Nieuw Leven

9

Linda de Groot Nomi Havelaar

Dhr. M.L. van Kuilenburg 0418 512095

Planning Op korte termijn zullen slechts enkele maatregelen uitgevoerd kunnen worden. Hieronder is aangegeven welke maatregelen in 2011 worden uitgevoerd en welke maatregelen op de langere termijn spelen. Korte termijn 2011 - 2013: Gefaseerd afzetten struweel en verwijderen oud snoeihout herstellen kweldam hooilandbeheer Aanleg gemarkeerde wandelroute, plaatsen infobord bij startpunt en opknappen reeds aanwezige borden Verwijderen kaprijpe populieren en aanplant zomereiken Bospercelen dunnen Achterstallig onderhoud knotwilgen wegwerken

Langere termijn: wiel ontdoen van bagger


17

10

Vergunningen Voor herstel van het Kloosterwiel dient rekening te worden gehouden met de volgende vergunningen:

Ontheffing Flora- en faunawet Voor een aantal maatregelen zal een quickscan moeten worden uitgevoerd door een ecologisch adviesbureau. Op grond van inventarisatiegegevens van de Natuurwacht wordt de inschatting gemaakt dat voor het kappen van de populieren mogelijk een ontheffing moet worden aangevraagd in verband met eventuele aanwezigheid van vleermuizen. Gegevens hiervan ontbreken. Ook het verwijderen van dood hout langs de oevers van het Kloosterwiel zou verstorend kunnen werken. Dit wordt in de quickscan meegenomen. Omgevingsvergunning Het geldende bestemmingsplan is verouderd en wordt in de loop van 2012 herzien. Op dit moment lijkt een omgevingsvergunning voor de werkzaamheden niet noodzakelijk. Vergunning Waterschap (ivm keurzone) Wat betreft het verwijderen van organisch materiaal (bladafval en slib) in het meest noordelijke deel van het Kloosterwiel is mogelijk een vergunning nodig. Uit overleg met het Waterschap Rivierenland zal blijken of ook voor andere maatregelen een vergunning nodig is.


18

BIJLAGE I

Historische kaarten

1811 – 1833 bron www.watwaswaar.nl

1811 – 1833 bron www.watwaswaar.nl


19

Kaart 1880 bron: www.historiekaart.nl




20

1956 Topografische kaart 1:25000

1978 Topografische kaart 1:25000


21

BIJLAGE II

WERKKAART

6

6 4

1

5

6

2 3

7 6

1 2 3 4 5 6 7

7

Gefaseerd afzetten struweel en verwijderen dood hout herstellen kweldam verwijderen kaprijpe populieren en aanplant eiken ontwikkeling dotterbloem-hooiland Bagger verwijderen Bospercelen dunnen Toegang verbeteren

Rode lijn: wandelroute.


22

Bijlage III Inventarisatiegegevens Deze gegevens zijn verzameld door de Natuurwacht Bommelerwaard van april – oktober in 2002.

Planten: In/aan het Wiel:

Aan de slootkant:

Berm/pad/ dijk Knoopkruid Kropaar Kruipende boterbloem Meidoorn

Basterdwederik Bitterzoet Blaartrekkende boterbloem Blauwe waterereprijs Braam

Moeras vergeet me nietje Moeraskruiskruid Moerasrolklaver

Akkerdistel Akkerkers Bereklauw

Moeraswederik Moeras andoorn

Moerasrolklaver Paardebloem

Brede stekelvaren Brunel Dotterbloem Draadereprijs Echte valeriaan Eikvaren (in wilg) Gele lis Gele plomp Geoorde wilg Gewone hoornbloem Gewone vogelkers Gewone wederik; Grote wederik Grote weegbree Heelblaadjes Heggewikke Kantige basterdwederik Kluwenzuring Kraakwilg Krulzuring Liesgras

Moeras basterdwederik Moeras walstro Oeverzegge Pitrus Ridderzuring Rietgras Robertskruid Schietwilg Veldlathyrus Voederwikke Vogelwikke Watermunt Waterweegbree Waterzuring Zilverschoon Gevleugeld hertshooi Veenwortel

Duizendblad Echte koekoeksbloem Engels raaigras Echte kamille Schijfkamille Fluitekruid Gelderse roos Gestreepte witbol Gewone ereprijs Glad walstro Glanshaver Grootstreepzaad Grote brandnetel Grote kattestaart Grote klis Haagwinde Harig wilgeroosje Hennepnetel Herik Hondsdraf Hopklaver Kamgras Kleefkruid Kleine klaver

Witte dovenetel Witte klaver Wolfspoot Zwarte mosterd

Madelief Perzikkruid Pinksterbloem Rode waterereprijs Stomp sterrenkroos Zachte duizendknoop

Pastinaak Penningkruid Rode klaver Rode kornoelje Rolklaver Scherpe boterbloem Schijnaardbei (exoot) Sint janskruid Sleedoorn Smalle weegbree Smeerwortel Speenkruid Speerdistel Timotheegras Varkensgras Veldgerst Veldlathyrus


23

Vogels

Aalscholver Blauwe reiger Boomkruiper

Waterhoen Winterkoning Ijsvogel

Boomvalk

Zanglijster

Buizerd Ekster Fazant Fuut Gaai Gierzwaluw Grauwe gans Groene specht Grote bonte specht Heggemus Kleine Karekiet Knobbelzwaan Koekoek Kokmeeuw Koolmees Kuifeend Meerkoet Merel Pimpelmees Putter Rietgors

Zilvermeeuw Zwarte kraai Zwartkop

Roodborst Scholekster Sperwer Spreeuw Tjiftjaf Torenvalk Tuinfluiter Veldleeuwerik Vink Visdief

Beestjes uit/bij het Wiel

Paddestoelen

Atalanta Azuur waterjuffer Blauw groene glazenmaker Blauwe glazenmaker; meerdere Bloedcicade Bont zandoogje Bruin zandoogje Bruine glazenmaker Distelvlinder Geelgerande watertor Gehakkelde aurelia Gewone pantserjuffer Gewone stippelmot Gewone waterjuffer Groot koolwitje Haftelarve Klein koolwitje Kleine Vos Koolwitje Lantaarntje Naaktslak Oranje zandoogje Posthoornslak Soldaatje Steenrode heidelibel; (M+V)

Platte tonderzwam Zwavelzwam (op wilg) Geschubte inktzwam

Venglazenmaker

Vuurkever Watervlooien Bruine kikker Reuzen aardslak Smalbok Krekel Groene kikker Bruine wegslak


24

BIJLAGE IV

Topografische kaart


25

Plan Kloosterwiel gemeente Zaltbommel

Recommend Documents