Pilootproject Passiefscholen. Bron:php

Pilootproject Passiefscholen

Bron:php

Pilootproject Passiefscholen Pilootproject Passiefscholen • Het pilootproject • waarom • Selectieprocedure • Stand van zaken

• Wat is een passiefschool • Definitie (balans) • Criteria + controle • Passieve strategieën

Het Pilootproject Het Pilootproject waarom

• Goedkeuring van Vlaamse Regering voor het bouwen van 24 passiefscholen op 23 mei 2008 • Verstrenging Europese Energieprestatie regelgeving • Vlaams Klimaatsbeleidsplan 2006‐2012

• Pilootprojecten Pil t j t • • • • •

Om passiefconcept binnen schooltypologie te evalueren Om kostprijs, genomen maatregelen en knelpunten te evalueren Om kostprijs, genomen maatregelen en knelpunten te evalueren Afzetmarkt passieve bouwproducten te verhogen Ervaring van architecten, studiebureaus en aannemers te verhogen Jongeren kennis laten maken met het begrip energiezuinig bouwen

Het Pilootproject Het Pilootproject selectieprocedure pilootprojecten p p p j (decreet betreffende energieprestaties in scholen ‐ 7 december 2007)

• Mogelijkheid tot snelle realisatie p j g , p j • Rol van voorbeeldproject behartigen, kennis delen en het project openstellen voor de buitenwereld • Representativiteit van het bouwproject • Permanente opvolging van de energieprestaties • Totaalvisie op duurzaamheid • Specifieke subsidietoelage voor de geselecteerde pilootprojecten ‐ 1410,00 EUR/m²

Het Pilootproject Het Pilootproject de 24 geselecteerde projecten g p j

16 projecten binnen de reguliere subsidiering 8 binnen DBFM (Scholen van Morgen) 10 in aanbesteding of in uitvoering 9 in ontwerpfase 5 uitgestapt

Het Pilootproject Het Pilootproject stand van zaken

A. B. C. E. G G. J. K. P. Q. R. S. T T.

Brugge ‐ Hotel‐& Slagerijschool ‘Ter Groene Poorte’ Kortrijk – De Kouter BUSO Zwevegem ‐ St‐Niklaasinstituut ASO Anzegem ‐ Vrije Basischool K ih t Kruishoutem – Gemeente Bassischool G t B i h l Marolle M ll Kalmthout – Vrije Basischool Zonnekind Wuustwezel – Vrije Basisschool Sterbos j Groot‐Bijgaarden – Don Bosco Instituut ASO‐TSO‐BSO Etterbeek – Basisschool KA Tienen – PDBO De sterretjes Heusden‐Zolder – CVO Heusden‐Zolder Heusden Zolder – Vrije Basisschool t Vrije Basisschool t’ Molenholleke Molenholleke

uitgestapt uitgestapt ruwbouwfase aanbesteding ruwbouwfase b f aanbesteding ruwbouwfase aanbesteding afwerkingsfase uitgestapt bouwaanvraag uitgestapt


U. V. W. X.

Bocholt – VGBS Lozen Dilsen‐Stokkem – Stedelijke Bouwvakschool Genk – St‐Jan Berchmanscollege Bilzen ‐ VGBS ‘t Piepelke

Gemeentelijke Basisschool Kruishoutem

installatie Technieken bouwaanvraag uitgestapt ruwbouwfase


D. F. H. I. L L. M. N.

Waregem ‐ OLV Hemelvaartinstituut ASO‐TSO‐BSO Oudenaarde ‐ VTI OLV St‐Bernarduscollege Assenede ‐ PSBLO Meetjesland Zwijndrecht – KTA Cenfluarium T h t – KTA Hotelschool Turnhout KTA H t l h l Zandhoven‐ Leefschool ‘t Zandhofje Mortsel – Gemeentelijke Basisschool St‐Lutgardis, Basisschool Guido Gezelle en Basischool De Perenpit O. Londerzeel – Gemeentelijk technisch Instituut

voorontwerp schetsontwerp voorontwerp schetsontwerp schetsontwerp h t t voorontwerp voorontwerp aanbesteding

www.ecobouwers.be

Energiezuinige school → passiefschool school → passiefschool trias energetica g

• Toepassen van de Trias Energetica j p g p • Bij een passiefschool ligt de focus op een doorgedreven uitvoering van stap 1

Wat is een passiefschool? Wat is een passiefschool? definitie + criteria

Een zéér energiezuinig schoolgebouw dat zowel in de winter als in de zomer een comfortabel binnenklimaat heeft met een minimaal energieverbruik. Door de d toepassing van passieve i strategieën i ë in een weloverdacht l d h ontwerp zijn de warmteverliezen en warmtewinsten in balans.

• Netto energiebehoefte voor verwarming Q ≤ 15 kWh/m².jaar; • Netto energiebehoefte voor koeling N i b h f k li Q ≤ 15 kWh/m².jaar; Luchtdichtheid (n50‐waarde) waarde) ≤ 0,6 h ≤ 0 6 h‐1; 1; • Luchtdichtheid (n50 • Maximaal E‐peil van E55 • Overschrijdingsfrequentie bij 25°C < 5% (aanbevolen) j g q j heat, net

cool, net

Netto Energiebehoefte Q Netto Energiebehoefte

≤ 15 kWh/ ² j ≤ 15 kWh/m².jaar

heat, net

passiefcriteria p

De Netto energiebehoefte is de hoeveelheid vereiste nuttige warmte die nodig is om het gebouw op een bepaalde comforttemperatuur te houden.

• • • • •

Werkelijke energieverbruik ≠ netto energiebehoefte Netto energiebehoefte = warmtevraag b h f E‐verlies van productie‐ , distributie‐ en afgiftesysteem. standaard gebruikscondities standaard gebruikscondities Vastgelegde Randvoorwaarden • bezettingsgraad, bezettingsduur, ventilatiedebiet (luchtkwaliteit), interne gg , g , ( ), warmtewinsten,... klimaatdata.

Luchtdichte gebouwschil n Luchtdichte gebouwschil

50

≤ 0 6 h ‐1 ≤ 0,6 h

pasiefcriteria ‐ blowerdoortest p

Bron: NAV

Kwaliteitsverklaring wat is een passiefschool p ((besluit betreffende energieprestaties in scholen ‐ g p 7 november 2008))

• Algemene offerte‐aanvraag ‐> Passiefhuis‐Platform • Controle van de studies en werken • (voor)ontwerpdossier • uitvoeringsdossier • Werken (uitvoeringskwaliteit) • As‐built dossier • Afleveren van een kwaliteitsverklaring fl k l kl • 2 jaar, jaarlijkse monitoring, controle en rapportering na ingebruikname ingebruikname

Berekening wat is een passiefschool p (Studierapport ‘ontwikkelen van specifieke randvoorwaarden voor scholen volgens de passiefstandaard’)

• Netto energiebehoefte voor verwarming : PHPP‐scholen randvoorwaarden studierapport • Netto energiebehoefte voor koeling : PHPP‐scholen randvoorwaarden studierapport • Luchtdichtheid (n50‐waarde) : blowerdoor test L h di h h id ( 50 d ) bl d • Maximaal E‐peil van E55 : EPB‐software Vlaanderen richtlijnen VEA richtlijnen VEA • (aanbevolen) Overschrijdingsfrequentie bij 25°C < 5% : dynamische simulaties of PHPP zomercomfort

Winter en Zomer

Foto: Christo ophe Vander EEecken

Passieve strategieën Passieve strategieën

Transmissieverliezen beperken Transmissieverliezen beperken passieve strategiën p g ‐ winterstrategie g

Bron: PHP Bron: PHP

Transmissiewinsten beperken Transmissiewinsten beperken passieve strategiën p g ‐ zomerstrategie g

Bron: PHP Bron: PHP

Compactheid c=V/A Compactheid / transmissieverliezen en ‐winsten beperken p

Basisschool Zonnekind Kalmthout – B Architecten

Isoleren transmissieverliezen en ‐winsten beperken p



Bron: PHP Bron: PHP


isolatie: transmissie beperken richtwaardes vensters en deuren beglazing wanden

Uw,eff ≤ 0,85 W/m²K Ug ≤ 0,80 W/m²K U ≤ 0,15 W/m²K

Bron: PHP Bron: PHP

Actieve schil Actieve schil transmissieverliezen en ‐winsten doseren


Actieve schil Actieve schil transmissieverliezen en ‐winsten doseren

Doordachte oriëntatie ramen Doordachte dimensionering van raamoppervlak Optimale keuze van glastype – g‐factor

Basischool Born Luxemburg

Koudebruggen vermijden Koudebruggen vermijden transmissieverliezen beperken p

Nauwgezette detaillering Controle door IR‐Camera (∆t i,e >5°c)

Luchtdichte gebouwschil Luchtdichte gebouwschil ventilatieverliezen beperken p

Infiltratie en ex-filtratie vermijden Bepaald door wind en temperatuurverschillen bij wind

bij windstilte

Bron: WTCB

Luchtdichte gebouwschil n Luchtdichte gebouwschil

50

≤ 0 6 h ‐1 ≤ 0,6 h

ventilatieverliezen beperken p Doorlopende lucht- en dampscherm aan de warme zijde van de isolatie

Basisschool Zonnekind Kalmthout – B Architecten Basisschool Zonnekind Kalmthout B Architecten

Mechanische balansventilatie Mechanische balansventilatie ventilatieverliezen beperken en warmtewinsten benutten p met warmterecuperatie

winter-situatie

zomer-situatie

Dynamische simulatie Dynamische simulatie warmtewinsten optimaal benutten en doseren van warmtewinsten p

Bron: 3E

Interne warmtewinsten warmtewinsten benutten

• Menselijke warmteproductie

Bron: AGIOn

• Verlichting • 100 – 500 LUX

• Apparatuur

Zonnewering doseren van warmtewinsten


Zonnewering doseren van warmtewinsten

• geïntegreerde p • op maat

Geventileerde gevels en daken gevels en daken doseren van warmtewinsten ‐ warmtedoorslag voorkomen g

Bron: PHP Bron: PHP

Thermische massa Thermische massa passieve koeltechnieken p

Bron: PHP

Nachtventilatie passieve koeltechnieken p

Basischool Born Luxemburg

Grondbuis passieve koeltechnieken p

Bron: PHP

Adiabatische koeling passieve koeltechnieken p

Bron: PHP

Impact passieve Strategieën Impact passieve passieve koeltechnieken p

Bron: PHP

Impact passieve Strategieën Impact passieve passieve koeltechnieken ‐ zonneweringg p

Bron: PHP

Impact passieve Strategieën Impact passieve passieve koeltechnieken – thermische massa p

Bron: PHP

Impact passieve Strategieën Impact passieve passieve koeltechnieken ‐ nachtventilatie p

Bron: PHP

Lessons learned algemeen g

• van toepassing op elke mogelijke ingreep voor de realisatie van een energiezuiniger gebouw. g g g

Lessons learned beperkte kennis & kader op terrein p p

• Bouwheren • Niet vertrouwd met energiezuinig bouwen • Niet vertrouwd met geïntegreerd ontwerpen

• Conceptueel • Studiebureaus beperkte kennis Studiebureaus beperkte kennis • Andere ontwerpvertrekpunten en ontwerpmethodiek • Bouwen van projecten voor de toekomst ‐ EU‐regelgeving

• Theoretisch • • • •

Certificatiekader Studie van randvoorwaarden KAHO st Lieven Berekeningsprogramma Studie van randvoorwaarden _ KAHO st‐Lieven_Berekeningsprogramma Criteria _ E 55 & overschrijdingsfrequentie Aanstelling kwaliteitsverklaarder

Beperkte kennis & kader op terrein Beperkte kennis & kader op terrein lessons learned

• Bouwmarkt • • • •

Aannemers _ offertes_ risico inrekenen? Technieken _ beperkt antwoord op de vraag _ nood aan innovatie Performantie / kostprijs producten (vb. warmtewisselaar) Wetgeving (vb. brandveiligheid)

Lessons learned concreet

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Belang van een Geïntegreerd ontwerpproces School ≠ woning School ≠ woning Luchtkwaliteit Verwarming/Koeling g/ g Akoestiek Elektriciteit en Verlichtingg Uitvoering Beheer en Gebruik

Geïntegreerd proces Geïntegreerd proces lessons learned – ervaringen g

• Een aantal scholen zijn vertrokken van een bestaand ontwerp • Omschakeling moeilijke opdracht g j p • Grotere investering in tastbare maatregelen (materialen/installaties) minder in doortastende maatregelen (ontwerp/passieve technieken) • ≠ DBFM? ≠ DBFM?

• Cases waarbij studiebureau energieberekeningen te laat betrokken zijn betrokken zijn • Belangrijke vraagstukken komen vroeger aan bod vb. luchtkwaliteit , akoestiek, beheer , ,

Geïntegreerd proces Geïntegreerd proces lessons learned – concreet

Is een ontwerpproces waarbij vanaf de start alle actoren rond de tafel zitten. Door middel van een efficiënte samenwerking in een multidisciplinair team streeft f men een eenduidige d idi doelstelling d l lli na. Het projectproces kent k d geen dan strikt lineaire vorm maar wordt een cluster van verschillende deeldisciplines die in wisselwerking treden en elkaar versterken.

Bron: php

Geïntegreerd ontwerpproces Geïntegreerd ontwerpproces

Bron: 3E

Geïntegreerd proces Geïntegreerd proces lessons learned – concreet

• Ontwerpproces is een wisselwerking tussen de verschillende spelers → verschoven focus (tijd en middelen) • Problemen, invloeden en vragen in de ≠ fases, worden sneller in rekening genomen. Bron: Bouwwijs

Geïntegreerd proces Geïntegreerd proces lessons learned – hoe pak ik het aan p

• Eenduidige doelstelling • Start ! • Projectteam samenstellen • helder stellen wensen van de bouwheer + duidelijke communicatie over de beschikbare middelen = programma van eisen & projectdefinitie p g p j • www.scholenbouwen.be, instrument voor duurzame scholenbouw

• Multidisciplinair team aanstellen met juiste competenties team = architect, studiebureau technieken, studiebureau energieberekeningen, studiebureau stabiliteit, (studiebureau akoestiek), etc. • Selectieprocedure kiezen (vb. Kalmthout , DBFM, Vlaams bouwmeester) •

• Financiering ontwerperteam heeft impact –forfaitair ipv %

Geïntegreerd proces Geïntegreerd proces lessons learned – hoe pak ik het aan p

• Trias energetica • Design vs technologie • Alles start bij een doordacht ontwerp

• Onderhoud & Beheer • vanaf het begin meenemen • gebruikvriendelijk • participatief proces met beheerder en/of onderhoudspersoneel participatief proces met beheerder en/of onderhoudspersoneel

• Participatief ontwerp met de gebruikers • meenemen in het traject naar een goed gebruik (soft landings approach)

Geïntegreerd proces Geïntegreerd proces

School ≠ woning School ≠ woning lessons learned ‐ specifieke randvoorwaarden p

• Zéér verscheiden aanbod aan onderwijsprogramma’s • Zwijndrecht – maritieme school • Dilsen‐Stokkem – bouwvakschool • Zwevegem – secundair met Labo’s • Londerzeel – secundair met sporthal secundair met sporthal • Kruishoutem – kleuterschool + lagere school → ≠ comfort vraag → ≠ gebruiksprofiel b k f l

Zonnekind Kalmthout

• Wisselende gebruikers • Aandachtspunt naar gebruik en beheer Aandachtspunt naar gebruik en beheer

cenflumarin Zwijndrecht

School ≠ woning School ≠ woning lessons learned ‐ specifieke randvoorwaarden p

Bron: php

School ≠ woning School ≠ woning lessons learned ‐ specifieke maatregelen p g

• Lage bezetting <> hoge bezetting • Lage interne warmte winsten <> hoge interne warmtewinsten g g • Extra aandacht voor oververhitting

• Focus maatregelingen naar zomercomfort • Dynamische simulatie • Bestuderen van piekmomenten B d i k • • • •

Zonnewering → integratie in ontwerp g g p Positionering ramen en plaatsing functies Aanspreekbare thermische massa → akoestiek Nachtventilatie → integratie in ontwerp h l

School ≠ woning School ≠ woning lessons learned ‐ specifieke maatregelen p g

Bron: php

Luchtkwaliteit lessons learned ‐ luchtkwaliteit in bestaande scholen

Bron: De Standaard 6 maart 2009

Luchtkwaliteit lessons learned ‐ luchtkwaliteit in bestaande scholen

• Biba‐onderzoek VITO, onderzoek Ugent, Gezonde scholen • • •

Meerderheid van de scholen scoren slecht tot zeer slecht Waardes tot boven de 2000 ppm Voor 1970 ≠ na 1970 – klasvolume en isolatie

• ‘Binnenmilieu en gezondheid op school’ (LOGO’s en Vlaamse gezondheidsinspectie) • •

> 1200 ppm klachten → max . 1000 ppm concentratievermogen

Klasse

Luchtkwaliteit

Δ CO2 (ppm)

Default (ΔCO2)

IDA 1 IDA 1

Hoog

<400 ppm <400 ppm

350 ppm 350 ppm

IDA 2

Middelmatig

Tussen 400 en 600 ppm

500 ppm

IDA 3

Aanvaardbaar

Tussen 600 en 1000 ppm

800 ppm

IDA 4

Laag

>1000 ppm

1200 ppm

Luchtkwaliteit lessons learned ‐ specifieke maatregelen p g

• Intermitterend regime • Droge luchtvochtigheid in winterperiode Droge luchtvochtigheid in winterperiode • Lage Bezettingwoning <> hoge bezetting school • Extra aandacht voor Luchtkwaliteit • • • • • • •

Hogere ventilatiedebieten en –vouden Verwarming loskoppelen van ventilatiesysteem Voorspoeling na weekend en vakanties N t lijk Natuurlijke ventilatie in tussenseizoen til ti i t i Luchtval – weloverdachte inblaaspositie Keuze decentraal / centraal ‐ / akoestiek Aandacht luchtvochtigheid ‐ warmtewiel

Luchtkwaliteit decentrale ventilatie

Bron: php

Luchtkwaliteit centrale ventilatie

Bron: php

Verwarming/Koeling lessons learned ‐ specifieke maatregelen p g

• Continue benutting woning <> korte benutting school • Droge luchtvochtigheid in winterperiode l h h h d d • Inspelen op intermitterend regime I l i i d i • • • • • •

Dynamische simulatie Voorverwarming Verwarming loskoppelen van ventilatie Aanspreekbare thermische massa Nachtventilatie Te grote vereenvoudiging – potentiële comfortrisico’s

Verwarming/Koeling lessons learned ‐ specifieke maatregelen p g •

Dynamische berekening vereist om temperatuurverloop en vermogenspieken te kennen

Bron: php

Akoestiek lessons learned ‐ akoestiek in schoolgebouwen g

• Reverberatie


• Achtegrondlawaai


• Invloed op prestaties • •

Spraakverstaanbaarheid (detectie, herkenning, interpretatie) p ( , g, p ) Concentratievermogen

• Gezondheidsklachten •

Stress, oververmoeidheid, stemklachten, permanente gehoorschade

‘Meer dan 50% heeft tijdens zijn of haar carrière stemklachten en bij 20% van de leraren leidt dit tot ziekmelding ’ van de leraren leidt dit tot ziekmelding. Bron: Leraar24 publicatie datum 04‐06‐2009

Akoestiek lessons learned ‐ specifieke maatregelen p g

• Zomerstrategie _ aanspreekbare massa • Hoge ventilatievouden Hoge ventilatievouden • installaties

• Extra aandacht voor Akoestiek • Akoestische oplossingen mee integreren in ontwerpfase • Overdachte keuze + dimensionering van ventilatie systemen

Elektriciteit en Verlichting Elektriciteit en Verlichting lessons learned ‐ verlichting in schoolgebouwen g g

• Sterke correlatie tussen aanwezigheid van daglicht en leerprestaties p • Impact op de gezondheid (circadisch ritme) Algemene trend op wereldvlak Al t d ld l k 1900 Scholen verlicht door daglicht 1930 Algemene invoering van kunstlicht 1960 Fluorescentie verlichting – 40 W/m² / ² 1980 Verminderen van glasoppervlakte om energie te besparen Fluorescentie verlichting – 20 W/m Fluorescentie verlichting 20 W/m² 2000 Opnieuw introduceren van daglicht Fluorescentie verlichting – 12 W/m² Daglicht komt opnieuw op de eerste plaats g p p p 2006 Fl Fluorescentie i verlichting– li h i 9 W/m² W/ ²

Elektriciteit en Verlichting Elektriciteit en Verlichting lessons learned – impact verlichting op energieverbruik p g p g

Bron: php

Elektriciteit en Verlichting Elektriciteit en Verlichting lessons learned ‐ specifieke maatregelen p g

• Ook inzetten op ↓ E‐verbruik O ki ↓E b ik van Elektriciteit en verlichting El k i i i li h i • • • • •

Daglichttoetreding Verlichtingsplan, daglichtsturing Verlichtingsarmaturen Elektriciteitsverbruik van de installaties efficiëntie ventilatiemotoren Elektriciteitsverbruik van de installaties – efficiëntie ventilatiemotoren Mechanische nachtventilatie vs passieve nachtventilatie

Elektriciteit en Verlichting Elektriciteit en Verlichting lessons learned ‐ aanbevelingen g

• • • • •

Voldoende glasoppervlakte voorzien (20‐30% van de geveloppervlakte) Streven naar gemiddelde daglichtfactor van 3% in de klaslokalen Ramen tot aan het plafond Vensters met een hoge licht transmissie coëfficiënt (streefwaarde 80%) Interne ramen tussen gangen en lokalen Interne ramen tussen gangen en lokalen

Elektriciteit en Verlichting Elektriciteit en Verlichting lessons learned ‐ aandachtspunten p

• verblinding door zonlicht vermijden • bij voorkeur door middel van oriëntatie (noordzuid) • met lichtweringsysteem, dat handbedienbaar moet zijn • in onderwijsruimtes of vergaderzalen eventueel verduisteringsysteem voorzien (beamerpresentaties) verduisteringsysteem voorzien (beamerpresentaties) • aandacht voor zicht naar buiten (verkeer <‐> groen, vergezichten)

Daglichttoetreding lessons learned ‐ specifieke maatregelen p g

Bron: PHP Bron: PHP

Uitvoering lessons learned ‐ specifieke maatregelen p g

• Grondige voorbereiding • Nauwgezette opvolging l • • • • • • • • •

EEenvoudige detaillering di d t ill i Prestatie‐eisen opnemen in bestek Aandacht voor uitvoeringsplanning & coördinatie gp g Vooroverleg ontwerper/uitvoerders op de werf Proefopstelling Bijhouden van as‐built documenten tijdens de werf (technische fiches,…) Controle luchtdichtheidstest na ruwbouw voorzien Inregelrapporten van technische installaties vragen Inregelrapporten van technische installaties vragen Opvolging en afstelling gedurende 2 jaar door installateurs

Beheer en Gebruik Beheer en Gebruik lessons learned ‐ specifieke maatregelen p g

• Wisselende gebruikers en beheerders g school • Geïnformeerde woning <> Niet geïnformeerde • Extra aandacht voor Gebruik, Opvolging, Beheer • • • • • • •

Gebruikers en beheerders meenemen in het traject Aandacht voor gebruiksprofiel gebouw Beschrijvende nota + handleiding & opleiding voor bouwheer Beschrijvende nota + handleiding & opleiding – voor bouwheer GBS = Gebouw beheer systeem Eenvoudige en gebruiksvriendelijke systemen/technieken Onderhoud Beheerskost

LAVA archite ecten ‐ Vrije Baasisschool Boccholt

Pilootproject Passiefscholen. Bron:php

Recommend Documents