PEDAGOGISCH DOSSIER
LERAAR
Dit pedagogisch dossier werd gerealiseerd door Annabelle De Pelssemaker, Emilie Aires en Victoria De Ros Gabarda, studenten van de Université Libre de Bruxelles, onder leiding van Laurence Gillot en studenten van de Institut Libre Marie-Haps onder leiding van Seher Gökçe Peters.
INHOUDSTAFEL
ANATOLIA.........................................................................................................................
4
IDENTITEITSKAART VAN TURKIJE....................................................................................
5
DE TURKSE VLAG.............................................................................................................
5
WISKUNDIG VRAAGSTUK................................................................................................
5
EEN BEETJE GESCHIEDENIS.............................................................................................
5
DE BELANGRIJKSTE SITES...............................................................................................
7
ANATOLIA : ENKELE THEMA’S.........................................................................................
8
OPLOSSINGEN.................................................................................................................
10
BIBLIOGRAFISCHE SUGGESTIES....................................................................................
13
3
EUROPALIA TURKEY EUROPALIA, een internationaal cultuurfestival Turkije, het land op het kruispunt van Azië en Europa, staat centraal in het festival Europalia, dat plaatsheeft van 6 oktober 2015 tot 31 januari 2016 in België. Het festival, dat ontstond in 1969, is een gelegenheid om Turkije te ontdekken in al zijn alle artistieke facetten (muziek, theater, architectuur, gastronomie enz.) maar ook om het rijke culturele erfgoed te leren kennen. De openingstentoonstelling Anatolia heeft plaats in BOZAR in Brussel. De teams van de educatieve dienst van BOZAR hebben ontdekkingstrajecten uitgewerkt rond de tentoongestelde werken. Met dit pedagogische dossier ontdekken de leerlingen van het 5de en 6de leerjaar van de lagere school Turkije, zijn geschiedenis, de hoofdtentoonstelling maar ook enkele mythen en legenden uit de Turkse cultuur. We hebben ook wat bijkomende informatie uitgewerkt voor u, de leerkracht(en). Achteraan in dit dossier vindt u ook een korte bibliografie zodat u nog verder kunt gaan als u dat wenst.
4
EUROPALIA TURKEY
Identiteitskaart van Turkije Aan de hand van de kaart situeren de leerlingen Turkije ten opzichte van België en Europa. De algemene informatie wordt aangeboden via een vergelijking met België, zodat de leerlingen zich kunnen richten op iets wat ze kennen.
Vlag Door de vlag te kleuren, kunnen de leerlingen laten zien wat ze al kennen of wat ze zich voorstellen bij de vlag van dit land. Het is ook een kleine activiteit om het daarna te kunnen hebben over de betekenis van de vlag.
Wiskundig vraagstuk Het wiskundige vraagstuk laat de leerlingen zien hoe ze wiskunde in het leven van elke dag kunnen gebruiken en hoe nuttig wiskunde dus is.
Geschiedenis van Turkije Om de geschiedenis te behandelen, krijgen de leerlingen een tijdlijn, wat duidelijker en prettiger is dan een lange tekst. We hebben die elementen uit de Turkse geschiedenis geselecteerd die het belangrijkst zijn en ook het meest relevant voor de tentoonstelling. In de kaders vindt u twee mythes uit de geschiedenis (de Trojaanse oorlog en koning Midas). Hierna volgt gedetailleerde informatie als begeleiding van de tijdlijn. De eerste bevolkingsgroepen waren afkomstig van verschillende nomadengroepen uit de Mongoolse steppen. In de loop van de geschiedenis werd Turkije, als gevolg van zijn ligging, bezet door verschillende volkeren die uit het oosten en het westen kwamen. Van die volkeren oefenden de Hettieten langdurig invloed uit. Ze woonden in Anatolië vanaf de 17de eeuw voor Christus. Vanaf de 13de eeuw voor Christus overheersten ze de wereld samen met de Egyptenaren. Dankzij archeologische opgravingen zijn er verschillende gebouwen en objecten teruggevonden, kenmerken en bijdragen van dat volk. In de 12de eeuw leidde een invasie door de Thraciërs, afkomstig uit de Balkan, tot de verdwijning van de Hettieten. Tussen de 11de en de 6de eeuw stichtten volkeren uit Griekenland kolonies op de Turkse kust (Ioniërs, Doriërs, Achaeërs, Eoliërs); op dat moment vond de Trojaanse oorlog plaats, die we kennen door de Ilias van Homerus. 5
EUROPALIA TURKEY
In de Trojaanse oorlog stonden de Grieken (de Achaeërs) tegenover de inwoners van de stad Troje. Volgens de Griekse mythologie ontstond de oorlog toen de prins van Troje Helena, de vrouw van de koning van Sparta, ontvoerde. De Grieken wonnen de oorlog doordat ze een groot houten paard, waarin soldaten verborgen zaten, in de stad Troje binnenbrachten. Door de ontdekking van de ruïnes van Troje weten we dat de oorlog echt heeft plaatsgevonden en kunnen we hem situeren in de 12de eeuw voor Christus. Maar de oorsprong van de oorlog zou iets helemaal anders zijn geweest: Troje was een obstakel in de expansie van de Achaeërs.
Van de 9de tot de 7de eeuw namen de Phrygiërs, een volk van Thracische origine, ook deel aan de vernietiging van Troje. Dat volk was gesticht door koning Midas, die we terugvinden in de Griekse mythologie. Het koninkrijk verdween door de komst van een nieuw volk, de Cimmeriërs, die uit het huidige Oekraïne kwamen.
Koning Midas was de stichter van het Phrygische rijk en de belangrijkste heerser van Anatolië, Syrië en Mesopotamië in de 8ste eeuw voor Christus. Hij is de held van veel legenden. Sommige gaan over zijn stamboom (zoon van de legendarische koning van Phrygië, Gordias), zijn lange oren zouden het resultaat zijn van de wraak van Apollo. Volgens nog een andere legende had hij een gave die Dionysos hem geschonken had: alles wat hij aanraakte, veranderde in goud.
Op dat moment woonden er nog andere volkeren in Anatolië: de Lyciërs, de Lydiërs en de Cariërs. Door het contact tussen deze verschillende volkeren, ontstond er een Ionische cultuur, die zowel door Griekenland als door Anatolië werd beïnvloed; het is de Grieks-Anatolische beschaving. Vervolgens kwam Anatolië onder Perzische heerschappij te staan van 546 tot 334 (hoofdstad Persepolis) tot de komst van Alexander de Grote, koning van Macedonië, die heel het NabijeOosten bezette. Dat was de Hellenistische periode. In 133 voor Christus werd het rijk Romeins en keizer Constantijn bouwde de oude stad Byzantium opnieuw op en noemde ze Constantinopel (vandaag Istanbul); in 330 werd ze de hoofdstad en ze bleef dat tot in 1923. Geleidelijk drong het christendom zich op als een staatsgodsdienst, ook onder het bewind van keizers Constantijn I en Theodosius I. 6
EUROPALIA TURKEY
Het Byzantijnse rijk werd geleidelijk veroverd door de Ottomanen. De val van Constantinopel in 1453 vormde het begin van hun dynastie. De functie van grootvizier werd in het leven geroepen en die had veel politieke macht. Süleyman de Prachtige (1520-1566) werd de grootste Ottomaanse sultan, hij deed veel veroveringen en het rijk strekte zich uit over het hele Middellandse Zeegebied tot aan de poorten van Wenen. Vanaf de 17de eeuw ging het rijk achteruit, verzwakt door de onafhankelijkheidsoorlogen die de verschillende landen onder Ottomaans bewind begonnen waren (Griekenland, Algerije, Servië...). Tijdens de Eerste Wereldoorlog steunde het Ottomaanse rijk Oostenrijk en Duitsland, zodat Constantinopel na de nederlaag werd bezet door de geallieerden en het Ottomaanse rijk werd ontmanteld. De Turkse revolutie vond plaats tussen 1919 en 1922. Ze werd geleid door Mustafa Kemal Atatürk, die de eerste president van Turkije zou worden, dat op 29 oktober 1923 tot republiek werd uitgeroepen, met Ankara als hoofdstad. Atatürk wenste een moderne staat met nietconfessionele instellingen. In 1987 diende Turkije een aanvraag tot toetreding bij de Europese Unie in (dat toen nog de Europese Gemeenschap was). Maar de onderhandelingen begonnen pas in 2005. En in 2010 bracht Turkije grote wijzigingen aan in zijn grondwet om zich te voegen naar de door de EU vastgelegde criteria. Op 10 augustus 2014 werd Recep Tayyip Erdoğan verkozen tot president van de Republiek Turkije.
De belangrijkste sites De sites zijn gekozen om hun historische en toeristische waarde. Ziehier een kaart van Turkije met de locatie van de steden waar de sites zich bevinden: * Ankara is de hoofdstad van Turkije * Istanbul is de vroegere Turkse hoofdstad en de grootste stad van het land. We vinden er de Hagia Sophia en het Topkapı-paleis * Izmir is een van de belangrijkste steden in Turkije, vlakbij bevindt zich Efeze. * Cappadocië is een centraal gebied in Turkije, hier vinden we de ‘feeënschoorstenen’ * Pamukkale bevindt zich in de provincie Denizli 7
EUROPALIA TURKEY
Anatolia: enkele thema’s De tentoonstelling is rond vijf thema’s opgebouwd, waarvan er drie aan de leerlingen worden voorgesteld: de kosmos, de natuur en de goddelijke wereld. De twee andere (de ontmoeting van de goddelijke wereld en de menselijke wereld en religie en rites als steun aan de macht) worden in dit dossier niet behandeld omdat ze te abstract zijn voor kinderen van 10 tot 12 jaar. Hierna volgen nog enkele objecten voor mogelijke extra oefeningen: * de objecten opnieuw op de tijdlijn plaatsen; * de leerlingen het thema, de periode en wat ze voorstellen laten raden. Via deze activiteit observeren de leerlingen diverse objecten om zo de allegorieën te herkennen en beschrijven.
8
EUROPALIA TURKEY
Wat stelt dit beeld voor? Voorstelling van Helios, verpersoonlijking van de zon in de Griekse mythologie. Naar welk thema verwijst het? Kosmos Tot welke periode behoort het? Hellenistische periode. Wat stelt dit beeld voor? Hettitische berggod Naar welk thema verwijst het? De natuur Tot welke periode behoort het? 13de eeuw voor Christus.
Wat stelt dit beeld voor? Beeld van Artemis van Efeze. 2de eeuw na Christus. Artemis (of Diana in de Romeinse mythologie) is de godin van de jacht. Naar welk thema verwijst het? De goddelijke wereld Tot welke periode behoort het? 2de eeuw voor Christus.
9
EUROPALIA TURKEY OPLOSSINGEN Identiteitskaart van Turkije Oppervlakte: 780.000 km2, of 25 keer zo groot als België. Bevolking: 74.933.000 inwoners, dat zijn bijna 7 keer zoveel inwoners als in België. Politiek regime: Turkije is een republiek, dat wil zeggen dat de Turken een president hebben, in België hebben we een koning en zijn we dus een monarchie. Ankara is de belangrijkste stad van Turkije, het is de hoofdstad. De buurlanden van Turkije zijn Armenië, Azerbeidzjan, Bulgarije, Georgië, Griekenland, Iran, Irak en Syrië. Die van België zijn Nederland, Frankrijk, Duitsland en Luxemburg.
Wiskundig vraagstuk De munt die in Turkije wordt gebruikt is de Turkse lira. Als je naar Turkije gaat, moet je dus je euro’s (€) wisselen in Turkse lira’s (YTL). Je gaat deze zomer op reis naar Turkije met je gezin. Je wilt graag een paar souvenirs kopen voor jezelf maar er ook wat meebrengen voor je vrienden. Je moet dus je geld in Turks geld wisselen. Je weet dat 1 € gelijk is aan 3 YTL. * Je wisselt 15 €, dan heb je 45 YTL * Je oma geeft je 25 €, dan heb je 75 YTL * Je oom die net terug is uit Turkije, geeft je het geld dat hij nog heeft: 33 YTL, dat komt overeen met 11 € * In totaal vertrek je met 153 YTL, of 51 €
10
EUROPALIA TURKEY
Turkse woorden 1. Van kedisi
C
A. Brug over de Bosporus, de zeestraat tussen Europa en Azië.
T
B. Rechthoekig gesneden zoet dessert van bladerdeeg gevuld
[wan kè-die-ssie] 2. çay [tsjaai] 3. bayrak
met gemalen noten en doordrenkt in zoete siroop. R
[baai-rak] 4. Kapadokya
grote stad in het oosten van Turkije. H
[ka-pa-dok-ja] 5. nargile
C. Witte kat met verschillend gekeurde ogen, genoemd naar een D. De Ararat, volgens de Bijbel strandde de ark van Noach op deze berg na de zondvloed.
S
E. Verkoper van ringvormige broodjes met sesamzaadjes.
J
F. Grote herdershond die geiten en schapen bewaakt en tot 65 kg
[nar-gie-lè] 6. nazar boncuğu [na-zar bon-dzjoe-oe] 7. baklava
zwaar kan worden. B
G. Handgeweven tapijt met kleurrijke geometrische patronen.
P
H. Streek met heel grillig vulkanisch landschap, bekend voor zijn
[bak-la-wa] 8. ebru [èb-roe] 9. Boğaz Köprüsü
zogenaamde «feeënschoorstenen». A
[boo-az keup-ruu-ssuu] 10. cami
I. Zoete, geleiachtige lekkernij, soms met nootjes en kokos, gesneden in kubusvormige blokjes en bestrooid met poedersuiker.
O
[dzjaa-mie]
J. Blauw en wit kraaltje dat beschermt tegen het zogenaamde Boze Oog. Veel Turken geloven dat het Boze Oog mensen en voorwerpen schade kan berokkenen.
11. semazen
N
K. Ringvormig broodje met sesamzaadjes.
Q
L. Glazuurkeramiek, bijvoorbeeld op tegels en schalen, versierd
[sè-maa-zèn] 12. fıstık [fës-tëk] 13. Ağrıdağı
met tekeningen van planten en bloemen. D
M. Natuurlijke, met water gevulde terrassen uit witte kalksteen.
K
N. Monnik met een lang wit kleed die een dans uitvoert waarbij hij
[aa-rë daa-ë] 14. simit [sie-miet] 15. simitçi
rond zijn as draait. Ook «draaiende derwisj» genoemd. E
[sie-miet-tsjie] 16. çini [tsjie-nie]
O. Moskee, islamitische gebedsplaats met koepels en met één of meer minaretten (torens).
L
P. Techniek van het papier «marmeren»: met verf wordt een tekening gemaakt op een wateroppervlak, daarna wordt er een wit blad papier op gelegd, dat de tekening overneemt.
11
EUROPALIA TURKEY
17. Kangal köpeği
F
Q. Pistachenoot, groene noot in een harde bleke schil.
G
R. Vlag, de Turkse vlag heeft een witte maansikkel en een witte
[kang-gal keu-pè-ie] 18. kilim [kie-liem] 19. Pamukkale
ster op een rode achtergrond. M
S. Waterpijp, langs de lange slang wordt de rook opgezogen.
I
T. Thee, wordt zeer heet opgediend in tulpvormige glaasjes.
[pa-moek-ka-lè] 20. lokum [lo-koem]
12
EUROPALIA TURKEY
Bibliografische suggesties Geschiedenis van Turkije Bozarslan, Hamit, Histoire de la Turquie contemporaine, La découverte, 2007 Lamouche, Léon, Histoire de la Turquie, depuis les origines jusqu’à nos jours, Payot, Paris, 1934 Willemart, Pierre ; Willemart, Hélène, Turquie : dictionnaire historique et culturel, Quorum, 1999 Kunstgeschiedenis Ettinghausen, Richard; Mango, Cyril A; Akurgal, Ekrem, Les trésors de Turquie : l’Anatolie des premiers empires, Byzance, les siècles de l’Islam, Skira, 1966 Curatola, Giovanni ; Canal, Denis-Armand, L’art de l’Islam, Place des Victoires, 2014 Geografie van Turkije France Diplomatie, Présentation de la Turquie, 6 octobre 2014 URL [http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/dossiers-pays/turquie/presentation-de-la-turquie/] Turkse sprookjes Maunoury, Jean-Louis, Sublimes paroles et idioties de Nasr Eddin Hodja, Phébus, Paris, 1990 Didactiek Musées royaux d’art et d’histoire, Regards sur le monde musulman, publication du service éducatif et culturel, Bruxelles, 2008
13
