Lessen in het donker Pedagogisch dossier
PETTSON & FINDUS Een animatiefilm van Albert Hanan Kaminiski
Pedagogisch dossier
Lessen in het donker
Intro
05
12
FEEDBACK We hopen dat het een leuke filmbeleving wordt! Graag horen we hoe het is verlopen en wat de reacties van de kinderen zijn. Neem je even de tijd om de evaluatiefiche op onze website in te vullen /bovenaan via 'leerkrachten’/? De leerlingen kunnen de film sterren geven’: kijk op de pagina van 'Pettson en Findus’ op onze site. We zijn benieuwd!
www.lesseninhetdonker.be
03
VERHAALSTRUCTUUR / SYNOPSIS ° Hoe Pettson & Findus een iglo bouwen 06 om te schuilen voor de storm ° Hoe er bijna geen cake was op Findus’ 07 verjaardag ° Een vos op bezoek 08 ° Hoe Findus zijn baas opvrolijkt op een 09 miezerige dag ° De haan in het kippenhok 10 ° Hoe Pettson & Findus in de sneeuw toch 11 Kerstmis vierden BESPREKING ° Personages ° Van prentenboek tot tekenfilm - Waar komen Pettson en Findus 15 vandaan? De schrijver en de regisseur 15 - Tekenstijl – grafiek 16 - Details 16
12 15
17
OVER DE AUTEUR: SVEN NORDQVIST
18
OVER DE REGISSEUR: ALBERT HANAN KAMINSKI
19
TIPS VOOR EEN NAVERWERKING: ° Knutsel- en speelopdrachten
23
02
FILMFICHE
20
BIJLAGE: INTERVIEW MET ALBERT HANAN KAMINSKI
inhoud
04
In deze bundel vind je heel wat werkmateriaal terug over de film ‘Pettson en Findus’. We gaan zowel in op de vorm als de inhoud van de film en dit aan de hand van teksten, opdrachten, spelvormen, vragen en weetjes. Je selecteert gewoon het materiaal dat je in de klas wilt gebruiken.
FILMFICHE
De film omvat 5 kleine verhaaltjes die via één raamverhaal met elkaar verweven zijn. De verhaaltjes worden hieronder kort omschreven. Daarbij zijn telkens enkele vraagjes of kleine opdrachten toegevoegd! Kunnen de kinderen de verhaaltjes nog benoemen en in de juiste volgorde plaatsen? Maak eventueel gebruik van 6 tekeningen die in de juiste volgorde moeten worden gelegd. Uit elke episode kan je een thema selecteren om over te praten. B.v.:
Animatiefilm Zweden * 1999 * 74 min * Nederlands gesproken Originele Titel Regie Scenario Muziek Productie Producer
Pettson & Findus - Katten och Gubbens År Albert Hanan Kaminski Torbjörn Jansson naar de verhalen van Sven Nordqvist Lennart Olsson Happy Life & Svensk Filmindustri (Zweden) TMO-Loonland Film (Hongarije) Ulf Synnerholm
Met de stemmen van o.a. Lotte Lohr (Findus), Wim van Rooij (Pettson), Maria Lindes, Just Meijer, Caroline Mout, Jan Nonhof en Rieneke van Nunen
Het verhaal: kort samengevat De oude man Pettson en zijn poes Findus zitten aan de vijver: lekker vissen en zeilen met de ‘ijszeilboot’. Ze vermaken zich zo goed dat ze niet zien hoe een sneeuwstorm nadert. Als die losbarst, bouwen ze snel een iglo om in te schuilen. Om wakker te blijven en de vrieskou te verjagen, vertellen ze elkaar verhalen: leuke en spannende herinneringen. Over Findus’ verjaardagstaart, over de vos die op de loop ging of over de haan in het kippenhok. Hopelijk kennen ze genoeg verhalen tot de storm over is.
04
05
VERHAALSTRUCTUUR / SYNOPSIS
Technische kaart
raamverhaal
Hoe er bijna geen cake was op Findus’ verjaardag
(Raamverhaal)
Findus is gek op feestjes, traktaties en zoetigheid. Op een zonnige dag is het tijd voor zijn derde verjaardagsfeestje van dit jaar. En wat is een verjaardagsfeestje zonder taart? Pettson gaat aan de slag. “ Melk, boter, zout, suiker, bloem,…waar is de bloem gebleven?” Er zit voor Pettson niks anders op dan naar de winkel te rijden. Dat wordt een hele operatie want zijn fietsband is lek. Om die te herstellen hebben ze de gereedschapskist nodig die in de schuur staat. En de sleutel van de schuur is zoek; hij ligt in de diepe waterput en er is een vishengel nodig om hem te bemachtigen. “Maar de hengel is in de schuur en de schuur is op slot en de sleutel is kwijt!” “Findus, ben je een goede stierenvechter?” Met Findus als afleiding voor de boos kijkende stier, lukt het om de ladder uit de wei te halen. Dankzij de ladder kunnen ze bij de hengel, de sleutel en de gereedschapskist. De fiets wordt hersteld en even later smullen ze samen met de kippen van een overheerlijke pannenkoekentaart.
Het is oudejaarsavond. De oude Pettson en zijn poes Findus vissen op het bevroren meer. Ondanks de winterse omstandigheden zorgt de zon voor een aangenaam visweertje. Pettson zeilt rustig over het meer in zijn nieuwe uitvinding, ‘de ijszeilboot, terwijl Findus ‘de raketkat’ over het ijs scheurt op zijn schaatsen. Tot grote ergernis van de knorrige buurman Gustavsson, die hen komt waarschuwen voor de opstekende storm. Op weg naar huis ontdekken de oude man en zijn kat een grote school vissen die vastgevroren zit in het ijs. Ze zijn veel te druk in de weer en vergeten het naderend onheil. De wind steekt op, het begint te sneeuwen en de avond valt. Het is al te laat! In een mum van tijd worden ze door de storm overrompeld en raken in de jagende sneeuw compleet de weg kwijt. Pettson bouwt een kleine iglo met de blokken bevroren vis die ze uit de vijver hebben gehakt. “Een hut van vissticks!” Findus vindt het gezellig en spannend, ook al is het ijskoud… en is er nog maar één halve boterham met gehakt… en is hij moe… en mag hij van Pettson niet gaan slapen en… Om wakker te blijven vertellen ze elkaar verhalen:
- “En zeg eens Findus: word je niet heel erg warm vanbinnen als je aan verjaardagen denkt?” - “Jahaa, maar je krijgt er ook wel heel erge honger van!” Ter afleiding vertelt Pettson een nieuw spannend verhaal!
- “Denk maar aan leuke dingen, dan krijg je het vanzelf warm.” - “Verjaardagsfeestjes zijn leuk!”
° RAAMVERHAAL: THEMA ‘SNEEUW’
° PANNENKOEKENTAART: THEMA ‘VERJAARDAG’
Hou je van de winter? Wat zijn de leuke aspecten van sneeuw en ijs? En de vervelende? Pettson & Findus worden door de sneeuwstorm in ernstige problemen gebracht. Werden jouw plannen al ooit gedwarsboomd door het slechte weer? Pettson & Findus bouwen een iglo. Welke manieren ken je om je tegen het slechte weer te beschermen?
Findus viert minstens 3 maal per jaar z’n verjaardag. Kan dat? Hoeveel verjaardagen zou jij per jaar willen vieren? Komt er bij jullie dan ook pannenkoekentaart op tafel? Stel je ideale verjaardagsmenu samen. Vertel over je verjaardagsfeestjes.
06
07
deelverhaal 01
Hoe Pettson & Findus een iglo bouwen om te schuilen voor de storm
deelverhaal 02
Hoe Findus zijn baas opvrolijkt op een miezerige dag
De kippen, die Pettson zo dierbaar zijn, spelen de hoofdrol in deze episode. Gustavsson, een echte jager met het geweer in aanslag en de jachthond aan z’n zijde, waarschuwt Pettson voor een kippendief: een vos. “Hoe kunnen we die vos te slim af zijn?” Met z’n tweetjes duiken ze de schuur in en maken ‘een peperkip’. De arme vos zal de schrik van zijn leven krijgen! Pettson: “Eerst explodeert de peperkip, dan steek je de lont aan, daarna ren je naar de zolder en je springt uit het raam, vliegt over het grasveld heen en schreeuwt onderwijl de longen uit je lijf: ‘jij zal geen kippen stelen’!” Die avond zitten Pettson, Findus en de kippen vol spanning te wachten als er plots op de deur wordt geklopt: het is tante Agna, een doortastende kippentante die haar familie een bezoekje komt brengen. ‘s Nachts schrikken ze wakker van een plof! Alles verloopt volgens plan, alleen is het niet de vos die op de vlucht slaat. Die wordt door de dappere kippen de deur uitgejaagd!
Over de geneugten van het vissen. Of hoe Findus kan wat zovele kinderen kunnen: niets doen en toch een hoop kabaal maken. Pettson zit voor het raam naar de regen te staren. Hij is in een verschrikkelijke bui. “Ik heb een ongelofelijk rothumeur. Ik heb echt helemaal nergens zin in. Ik heb zin om hier te blijven en medelijden met mezelf te hebben.” “Ik ben in een rotbui en wil met rust gelaten worden!” schreeuwt hij tegen Findus, die ongelooflijk opgewekt is en zijn dolste kattenstreken bovenhaalt om zijn baasje op te vrolijken. Niets kan baten. Tot de poes met een list de oude man weet mee te lokken naar het meer. En ja hoor, nadat hij zijn eerste vis heeft gevangen is Pettson weer helemaal in zijn nopjes. “Wat raar dat een dag die zo slecht begon toch nog zo goed kan eindigen!” In de iglo schiet Pettson intussen een voetzoeker de lucht in, hopend dat iemand dit ‘vuurwerk’ opmerkt. En inderdaad, bij buurman Gustavsson thuis wordt er verbaasd opgekeken. “Dat is gek. Wie steekt er nu vuurwerk af in zo’n storm? En het is bovendien pas elf uur!”
- “ Alles kwam nog goed, hé Pettson.” - “Ja, maar ik had wel een beetje medelijden met Gustavsson; ik denk niet dat ie al over de schrik heen is!” Onze vrienden krijgen nu echt kou en Findus begint te klagen. Pettson houdt de moed erin. - “Als de dingen niet gaan volgens plan, dan moeten we doen wat we altijd doen.” - “Wat dan?” - “Een nieuw plan verzinnen! Herinner je je die miezerige regendag nog…?”
Gustavssons vrouw stuurt haar man op pad met een mandje vol lekkers.
° REGENDAG: THEMA ‘VERVELEN’ Verveel je je soms? Wat doe je daaraan? Beschrijf eens wat 'verveling’ voor jou betekent. Kan verveling soms leuk zijn? Herinner je je nog hoe een vervelende dag uiteindelijk toch uitdraaide op een heel leuk avontuur?
° DE VOS OP BEZOEK: THEMA ‘DIEREN’ Heb jij thuis ook kippen? Andere dieren? Lopen ze vrij rond? Hoe zorg je voor hun veiligheid? Pettson & Findus maken een 'peperkip’; kan je gelijkaardige afschrikmethodes bedenken om andere roofdieren op een afstand te houden? Laat je fantasie de vrije loop en verjaag tijgers, olifanten en krokodillen!
08
09
deelverhaal 03
Een vos op bezoek
deelverhaal 04
Pettson wandelt over het erf met een grote doos stevig in zijn handen.
Het is bijna Kerstmis. Met zijn tweetjes trekken Pettson & Findus erop uit om dennentakken te zoeken. Auw, auw! Arme Pettson stort met de slee de helling af en verstuikt zijn enkel. Wat nu gedaan? “Ik moet nog zoveel doen: kerstinkopen, de vloer dweilen, een boom halen,” vloekt Pettson. Findus klaagt: “Dit wordt de ergste Kerst van de hele wereld!” Maar nee hoor! Gelukkig komt buurman Alex op bezoek en ziet hij hoe Pettson – z’n voet ingepakt als een kerstcadeautje – er aan toe is. Eén voor één komen de buren op kerstavond wat lekkers brengen voor die arme Pettson. Het wordt een feest om nooit te vergeten. “Zoveel volk heb ik niet meer over de vloer gehad sinds mijn zestigste verjaardag!”
- “Een cadeautje! Is het voor mij? Ben ik soms jarig?” - “Neen.” - “En voor wie is het dan wel?” - “Voor de kippen.” - “Die hebben toch geen cadeautjes nodig!” Findus wordt groen van jaloezie, maar de kippen zijn in de wolken: een prachtige haan stapt parmantig en fier door het kippenhok. “Lekker stuk zeg!” zuchtten de kippen. Findus’ gemene kantjes steken de kop op: op een heel kinderachtige, nijdige en bitse manier slaagt hij erin om Jussi, de haan, weg te pesten. Hij stapt het kippenhok binnen met een tekening in zijn hand: “Luister, ik heb een belangrijke mededeling van Pettson. Vanaf morgen - dat staat hier geschreven hé - mag die stomme rothaan nog maar één minuut in de ochtend en één minuut in de avond kraaien, of anders…”
- “Welterusten ,slaap lekker!” - “Findus! Niet in slaap vallen. Dan vries je dood!”
De volgende ochtend is het fiere beest al weg gevlogen en worden ze op het erf wakker zonder gekraai. Al de kippen zitten te snotteren; Pettson is diep bedroefd. Nu iedereen neerslachtig rondloopt, heeft Findus zich een beetje sip verscholen.
Om middernacht klopt Gustavsson aan bij de boerderij van Pettson & Findus; er brand geen licht. Zou er dan toch iets gebeurd zijn? De hond begint luidkeels te blaffen, steekt z’n neus in de wind en ontdekt de iglo.
- “Waar zou Findus zitten?” - “Ik denk dat ie zich uit schaamte verstopt heeft; omdat het zijn schuld is dat Jussi er vandoor is.” Rustig blijft het niet lang op de boerderij… Findus is een prima ‘kuikensitter’!
Eind goed al goed! Onze vrienden worden gevonden, in een warm bedje gestoken en zo vieren ze vooralsnog een voorspoedig en gelukkig nieuw jaar.
Het wordt moeilijk voor onze vrienden om in de barre koude wakker te blijven. Maar dat moet. Anders dreigt de bevriezingsdood. - “Komen we ooit weer thuis, Pettson?” - “Alles komt goed Findus, alles komt goed, we hebben al zoveel meegemaakt. Denk maar aan de Kerst vorig jaar…
° HET KERSTFEEST: THEMA ‘BUREN’ Heb je leuke buren? Zijn er dingen die je samen met je buren doet? Helpen jullie elkaar soms? Op welke manieren worden Pettson & Findus door hun buren geholpen? Ken je de uitspraak 'beter een goede buur dan een verre vriend’? Vind je dat dat klopt?
° DE HAAN: THEMA ‘JALOEZIE’ Waarom wil Findus de haan verjagen? Hoe doet hij dat? Is dat 'eerlijk’? Kon Findus geen andere manieren bedenken om de haan op z’n plaats te zetten? Ben je zelf wel eens jaloers? Ook thuis, als je broertjes / zusjes 'te’ veel aandacht krijgen van je ouders? Hoe ga je daarmee om? Reageer je even nijdig, bitsig of 'vals’ als Findus? 10
11
deelverhaal 05
Hoe Pettson & Findus in de sneeuw toch Kerstmis vierden
De haan in het kippenhok
Findus is een doldwaze, knotsgekke, energieke poes. Hij houdt van vuurwerk, spelen, de kippen pesten, verjaardagsfeestjes (minstens drie per jaar!) en… van Pettson. Het ene moment gedraagt hij zich als een echte kat: kopjes geven, rond Pettsons benen draaien en gezellig-aanhankelijk zijn. Maar soms lijkt hij gewoon een kleine jongen in kattenkleren! Hij is ondeugend, speels, jaloers, ongeduldig, nieuwsgierig, koppig, … Kortom, een menselijk karakter met alle bijpassende goede en slechte kantjes. Poes Findus heeft de mimiek en lichaamstaal van een kleuter die vanuit een veilige uitvalsbasis enthousiast en soms overmoedig zijn omgeving verkent. Hij is de held én antiheld van het verhaal. Vanwege zijn zwakheden is Findus een erg realistisch, herkenbaar personage.
Slechts 2 hoofdpersonages houden het verhaal draaiende. Toch laat PETTSON & FINDUS je nooit de kans om je te vervelen. Er draven immers de hele tijd leuke nevenpersonages op; elk kort verhaaltje laat de mogelijkheid om nieuwe figuren te introduceren, nieuwe verhaallijnen uit te tekenen. Opvallend daarbij is dat het steeds om positieve personages gaat. In PETTSON & FINDUS is geen plaats voor boosdoeners en slechteriken. Zelfs buurman Gustavsson, die een echte brombeer lijkt, is nog de kwaadste niet. De afzonderlijke avonturen duren net lang genoeg om de aandacht van de kinderen vast te houden en de verwachtingen opnieuw te stimuleren. En elk avontuur sluit perfect aan bij de leefwereld en het begripsvermogen van kinderen. Maar bovenal is het de kracht van beide hoofdpersonages die de film zo boeiend houdt.
n
Het is belangrijk om al deze karaktertrekjes aan kinderen te tonen; zo leren ze hun eigen zwakheden accepteren. Zo begrijpen zelfs kleine kinderen waarom Findus bedroefd is in de episode over de haan: niet vanwege Jussi, maar wel omdat Pettson hem niet begrijpt.
Pettson is een aardige oude man die dol is op zijn kat Findus; hij behandelt hem als was het zijn zoon: soms berispend, maar altijd vol liefde en begrip. Pettson woont in een gezellige boerderij in een prachtig landschap, omringd door zijn kippen. Hij is een vrolijk man, een levensgenieter, jong van geest en dol op vissen. “De stilte kan soms zo’n deugd doen.” Maar tevens is hij een verstrooide professor met een zwak voor uitvindingen. Hij houdt ervan iedereen, zijn buren in’t bijzonder, in het ootje te nemen.
Nevenpersonages
e
d
BESPREKING
pe
so t t
Personages
12
13
kippen
De kippen zijn een stel kokette dames met een hautaine houding. Ook de kippen kunnen spreken, al gaat dat gepaard met een hoop gekakel! Het zijn gezelschapsdames die houden van een kopje koffie. Voortdurend worden ze geplaagd door Findus, hoewel de kat ook een prima ‘kuikensitter’ is. Elke dag leggen ze hun eitje voor Pettson en ze voelen zich goed op het erf, zeker wanneer de prachtige haan Jussi hen gezelschap komt houden.
Findus
De norse buurman Gustavsson is een cynicus met een klein hartje. Hij wordt steeds vergezeld door zijn jachthond die net zoals zijn baasje een hekel heeft aan Findus:
Gustavsson
Van prentenboek tot tekenfilm Waar komen Pettson en Findus vandaan? Pettson en Findus leiden al sinds geruime tijd hun eigen leven als figuren uit de bekende prentenboekenreeks, getekend en geschreven door Sven Nordqvist. Hun Zweedse geestelijke vader staat naar aanleiding van de film opnieuw in de kijker. Zijn kinderboeken zijn ook in Vlaanderen erg geliefd. De teksten zijn vrij uitvoerig en bevatten veel dialogen; dat maakt de verhalen bijzonder leuk om voor te lezen. Omdat er zoveel emotie – boosheid, jaloezie, blijdschap, tederheid… - uit spreekt, kan een geïnspireerd voorlezer er alle kanten mee uit. Allicht de reden waarom zoveel kleuterleid(st)ers jaar na jaar met deze boeken aan de slag gaan. (Bibliografie: zie verder) Gebaseerd op 6 korte prentenboeken, worden de figuren Pettson & Findus door Albert Hanan Kaminski in de prachtige tekenfilm echt tot leven gewekt.
“De volgende keer schiet ik die vos neer. En hou die kat van je binnen; je vergist je snel in het donker!” Hij mag Pettson wel, maar vindt de oude man toch een rare snuiter. B.v. die keer dat Pettson zijn broek bij de eiersmurrie gooit. “Gustavsson staarde naar de slijmerige brij in de vuilnisemmer. Pannenkoekendeeg! Hij loerde naar Pettson. Die man moet gek geworden zijn, dacht hij. Ik zal maar doen alsof er niets aan de hand is.”
(uit het boek PANNENKOEKENTAART, 1986)
es en slurfdie j t s re bee ine Doorheen de film merken we allerlei
De schrijver en de regisseur
Kl e
n
Wanneer een tekenfilmmaker werkt op basis van prentenboeken, is het natuurlijk leuk als er tussen deze beide creatieve figuren ook echt samenwerking, of op z’n minst enig contact is. Albert H. Kaminski vertelt hoe dat in hun geval verliep.
kleine diertjes op. Pettson & Findus kunnen hen niet zien, maar wij wel! Die muizen, kevers en wormen horen echt bij de wereld van de twee vrienden. Ze krioelen er omheen, flitsen, springen en vliegen. Zij geven extra uitleg bij het verhaal en brengen wat leven in de brouwerij. Ze onderstrepen de gedachten en fantasieën van de twee vrienden.
Sven Nordqvist was in het begin en beetje wantrouwig tegenover de filmplannen. Het is niet makkelijk om je ‘kind’ uit handen te geven. Hoe zouden zijn creaties bewegen? Zullen ze hun karakter behouden? Wat blijft er over van het oorspronkelijke verhaal? Kaminski: “Sven Nordqvist is een merkwaardig man, heel zwijgzaam en schuchter, het toonbeeld van ‘de kunstenaar die met de wereld – en zeker met de filmindustrie – niks te maken wil hebben’.” Kaminski reisde naar Zweden om voeling te krijgen met het land en bracht een bezoekje bij Nordqvist thuis. Hij ontdekte dat de omgeving, het huis, de werkruimte, het interieur, zelfs de kippen en de kat enorm herinnerden aan de wereld van Pettson.
Voorbeelden: - Wanneer Pettson eieren laat vallen, spelen de wezens ambulance en voeren de schalen weg. - Wanneer de haan uit volle borst kraait, steken de diertjes stopjes in hun oren. - Wanneer onze vrienden rillen van de kou, warmen ze zich aan een lucifer. - Ze redden Findus uit de waterput en hangen de sleutel aan de vishaak.
Wanneer Nordqvist de eerste resultaten in de animatiestudio te Budapest kwam bekijken, was hij tevreden. Hij vond sommige tekeningen zelfs mooier dan zijn eigen werk. Toen de film voltooid was, zei Sven Nordqvist zeer tevreden te zijn over het resultaat. Vooral de manier waarop Findus’ rol werd ingevuld, stemde hem oprecht gelukkig.
Praten doen zij niet (in tegenstelling tot Findus en de kippen) maar ze vervullen voor de hoofdpersonages de functie van kleine beschermengelen. Met hun gekke fratsen maken ze zich onmisbaar voor de sfeer van het verhaal. 14
15
Sven Nordqvist
Regisseur Kaminski springt zeer voorzichtig om met de oorspronkelijke tekenstijl. Sfeer en vormgeving blijven getrouw aan de prentenboeken. De schreeuwerige kleuren, die zo kenmerkend zijn voor de tekenfilms die in onze bioscopen zo populair zijn, ruimen plaats voor een zacht en aangenaam kleurenpallet. De figuren zijn erg mooi geïntegreerd in de decors. De natuurgetrouwe achtergronden geven een knap beeld van het typische Zweedse landschap.
De Zweedse kinder- en prentenboekenschrijver Sven Nordqvist werd in 1946 geboren. Hij woont in Uppland met zijn vrouw Eva, zijn 2 zoons en zijn 7 kippen. Vooral zijn verhalen over PETTSON & FINDUS zijn overbekend en werden in 21 talen, waaronder het Nederlands, vertaald. Ze vormen uitstekend ‘voorleesvoer’ voor jonge kinderen: koddige, eenvoudige en fantasierijke verhaaltjes met een hoge charmefactor.
Details In de film PETTSON & FINDUS wordt enorm veel aandacht besteed aan details. Dat merk je zelfs al van bij de generiek (het begin van de film), die opgefrist wordt met leuke beeldovergangen. De 4 seizoenen worden vluchtig geschetst door amusante figuurtjes.
VAN
- de lente: bloemen ontluiken / de opkomende zon / een haan
SVEN
NORDQVIST VERSCHENEN BIJ DAVIDSFONDS/INFODOK ONDER MEER
VOSSENJACHT PANNENKOEKENTAART ARME PETTSON GEKAKEL IN DE MOESTUIN PETTSON GAAT KAMPEREN OPA PETTSON VIERT KERSTMIS EEN KERSTMAN VOOR FINDUS SNOESHAAN TOEN FINDUS KLEIN WAS EN VERDWEEN
- de zomer: vlinders en een raar slurfbeest - de herfst: regen / een kikker / levende paddestoelen wandelen over het scherm / herfsttinten in het kleurenpalet - de winter: het sneeuwt / er ligt ijs op de vijver/ de vos komt even in beeld
16
17
1986 1986 1988 1990 1992 1994 1995 1997 najaar 2001
over de auteur
Tekenstijl - grafiek
over de regisseur
Aan de hand van volgende spelletjes en doe-opdrachten kan je de film met het jonge publiek op een creatieve manier verwerken en hun oplettendheid en begripsvermogen testen.
Albert Hanan Kaminski heeft de Franse én Israëlische nationaliteit, maar werd in 1950 in Brussel, België geboren. Hij trok op 20jarige leeftijd naar Israël en werkte er in de kibboets. Na zijn gedwongen deelname aan de Israëlisch-Arabische Jom Kippur oorlog in 1973 ging hij studeren aan de academie, eerst in Jeruzalem, later in Amsterdam. Hij werkte enkele jaren voor de Israëlische televisie als illustrator en regisseur van kinderprogramma’s (o.a. SESAMSTRAAT).
- Om de honger en kou te vergeten en om niet in slaap te vallen, denken Pettson en Findus aan leuke dingen. Je denkt ook aan leuke dingen wanneer je niet kan slapen. Als je een beetje verdrietig bent, voel je je in 'n klap beter wanneer je aan fijne dingen denkt. Waar denk jij aan wanneer je aan leuke dingen denkt? Waarover dagdroom jij in 'jouw iglo’?
Momenteel woont Kaminski in Tel Aviv en geeft les aan de Bezalel Academy in Jeruzalem en is als creative director verbonden aan de TMO-Loonland Animatiefilmstudios in Budapest, Hongarije. Met PETTSON & FINDUS levert Kaminski vakwerk. PETTSON & FINDUS was o.a. in thuisland Zweden en vooral in Duitsland een onvoorwaardelijk bioscoopsucces. Intussen is er al een opvolger : PETTSON & FINDUS 2: DE KATONAUT. Opnieuw een verzameling aardige verhaaltjes, net iets groter, net iets spektaculairder, maar nog steeds één grote brok aandoenlijke charme. In het verlengde van deze film werd ook een 13-delige tv-serie over het sympathieke tweetal gemaakt.
- Er zijn eigenlijk maar 2 hoofdpersonages, de kippen en de buren; toch gaat deze film geen moment vervelen! Hoe komt dat? Enkele mogelijke antwoorden: - Dankzij de vele en vrolijke nevenpersonages. /Som er enkele op. In welke verhalen kwamen ze aan bod?/ - Omdat de verhaaltjes zo kort zijn; telkens weer krijg je een nieuw avontuur, net lang genoeg om de aandacht van de kinderen vast te houden en de verwachtingen opnieuw te stimuleren. - Er is voor ieder wat wils! Een opgewekt verhaal, een spannend avontuur of een charmeoffensief van de poes om haar baasje op te vrolijken. Alles sluit aan bij de leefwereld van kinderen, maar is ook voor grote mensen amusant en herkenbaar!
Behalve deze PETTSON & FINDUS-films maakte Albert Hanan Kaminiski in 1995 ook nog de animatiefilm THE REAL SHLEMIEL (die o.a. op Ketnet vertoond werd).
- Pettson is omringd door dieren. Velen hebben menselijke trekjes en eigenschappen. Herinner je je nog welke dieren er voorkwamen in de film? Wanneer gedroegen ze zich als mensen, wanneer als dieren?
18
19
NOG MEER VERWERKINGSTIPS!
Albert Hanan Kaminski
Speelopdrachten
Reconstructieopdracht
Slurfbeesten en fantasiedieren
Wat hebben Pettson en Findus nodig om een taart te maken? Eieren, suiker, zout, bloem… De bloem is op! Wat moet Pettson allemaal doen om bloem te kopen?
De frisse figuurtjes (wormpjes, kevers, ondefinieerbare ‘slurfbeesten’) geven extra uitleg bij het verhaal en frissen de boel op. Kinderen zijn er dol op. Weet je nog wat ze zoal deden? Wanneer maakten ze je aan het lachen wat vertelden de figuurtjes? Welke kleuren hadden de beestjes en hoe zagen ze eruit, welke vorm hadden ze. Probeer ze exact te herinneren opnieuw te tekenen en in te kleuren
- Pettson wil met de fiets naar het dorp om bloem te kopen. - Zijn fietsband is stuk. Om die te herstellen heeft Pettson zijn gereedschapskist nodig.
EXTRA
- De gereedschapskist staat in de schuur. De sleutel van de schuur is zoek.
Ontwerp zelf een fantasiedier.
Hoe ziet een fantasiedier er uit? Het mag er vreemd of raar uitzien; het bestaat immers niet echt. Zelfs in het kleurgebruik mag je je fantasie de vrije loop laten.
- De sleutel van de schuur ligt in een diepe put. Enkel met een vishengel kan de sleutel uit de put worden gehaald. - De hengel ligt op het dak van de schuur. Pettson heeft de ladder nodig om die te bemachtigen.
- In de wei waar een gevaarlijke stier huist, staat de ladder tegen een muurtje. Pettson knoopt een kleurig doek aan de staart van Findus. De poes holt door de wei met de stier achter zich aan en Pettson klimt over het hek om de ladder te nemen.
20
21
Een interview met Albert Hanan Kaminski (PETTSON & FINDUS)
Albert Hanan Kaminski is een Poolse jood die een tekenfilm maakte op basis van Zweedse prentenboeken. Maar Kaminski’s wortels liggen in België. Hij werd in 1950 in Brussel geboren.
- Met de ladder haalt Pettson de hengel van het dak. - Findus vist de sleutel uit de waterput.
Kaminski: Mijn vader was een Poolse jood die nog voor W.O. II naar Frankrijk emigreerde. Als soldaat werd hij door de Duitsers gevangen genomen; hij bleef 4 jaar lang opgesloten, terwijl mijn moeder – een Belgische jodin – onderdook. Vaders familie bleef in Polen; aan die kant heb ik dus geen bloedverwanten meer. Vader was erg zwijgzaam wat het verleden betrof. Hij stierf nog voor ik de zaak met hem ten gronde kon uitpraten. Mijn moeder woont nog steeds in België.
- De schuur wordt opengemaakt en Pettson zoekt zijn gereedschapskist.
Hoe ben je zelf met het verleden in het reine gekomen.
Kaminski : Door me, toen ik 13 jaar oud was, aan te sluiten bij de zionistisch-socialistische beweging. Toen ik 20 was, trok ik naar Israël, naar de kibboets. Ik wou een compleet nieuw leven: in plaats van te studeren wilde ik als boer opbouwend werk verrichten voor de joodse gemeenschap. Maar zoals elke jonge landgenoot moest ik 3 jaar het leger in. Ik was tanksoldaat toen in 1973 de Jom Kippur oorlog uitbrak. Keihard! Tot dan was oorlog voor mij iets uit ‘de cinema’; nu stond ik plots middenin één van de afschuwelijkste tankveldslagen uit de geschiedenis. Nadien ging ik toch studeren in Jeruzalem. Ik studeerde af op m’n 27ste en werkte 2 jaar lang voor de Israëlische televisie. Maar ik ambieerde geen tv-carrière. Mijn beslising stond vast: ik wilde tekenfilms maken voor kinderen.
- De fiets wordt gemaakt. - Pettson rijdt met zijn fiets naar de winkel om bloem te kopen.
- Het baasje en zijn poes maken een overheerlijke verjaardagstaart.
Werd die vrij ongewone beslissing je ingegeven aan boord van een of andere tank?
Kaminski: Wellicht wel; in zo’n situatie ga je het leven vanuit een andere hoek bekijken. Maar ook mijn wortels waren belangrijk. Ik stam uit de Belgisch-Franse cultuur, groeide op met surrealistische kunstenaars zoals Magritte en Delvaux en met Breughel. Maar vooral de strips van Kuifje waren voor mij enorm belangrijk. Zo lang ik me herinneren kan, was Hergé mijn grote voorbeeld. Wat hij maakte was écht vooruitstrevend: intelligente avonturenboeken die al een vorm van filmscript in zich dragen. De stripcultuur was in die tijd, zo’n 50 jaar geleden, heel levend. Ik was niet de enige in de klas die strips tekende. Er was bijna een heuse competitie aan de gang.
Herinneren de kinderen zich nog de complexe samenhang van dit verhaal. Kunnen zij dit rijgsnoer van problemen en oplossingen zelf nog opbouwen? Je kan hen het verhaal laten reconstrueren door deze zinnen door elkaar te gooien; laat de kinderen ze in de juiste volgorde zetten. Of maak gebruik van tekeningen (een fiets, een hengel, een sleutel, enz.), waartussen zij het verband moeten leggen.
22
23
BIJLAGE: INTERVIEW
FINDUS MOET ZICH SCHAMEN!
Hoe ging het verder?
Zal het publiek niet evenzeer wantrouwig zijn bij jouw versie van PETTSON & FINDUS? Hoe reageerde Sven Nordqvist trouwens toen jij zijn werk verfilmen wou?
Kaminski: Ik zette mijn studie verder in Amsterdam en keerde als filmmaker terug naar Tel Aviv. Bij mijn terugkeer in 1982 barstte het conflict met Libanon los. Als heftig tegenstander was ik actief in de vredesbeweging. Sindsdien richt ik mij naar kinderen, dat is mijn vorm van verzet. Wie de wereld veranderen wil, moet bij de kinderen beginnen. En ik geloof nog altijd dat we de wereld kunnen veranderen. Niet met een revolutie, maar wel stap voor stap.
Kaminski: Sven was bang en wantrouwig dat wij zijn boeken om zeep zouden helpen. Een merkwaardige man, heel zwijgzaam en schuchter, het toonbeeld van ‘de kunstenaar die met deze wereld – en zeker met de filmindustrie – niks te maken wil hebben’. Bij onze eerste ontmoeting, wisselden we hooguit 10 woorden. Later nodigde de producent me uit in Zweden, om voeling te krijgen met het land. Hij bracht me bij Nordqvist thuis. De omgeving, het huis, de werkruimte, het interieur, zelfs de kippen en de kat, ze herinneren allemaal enorm aan Pettsons wereld. Nordqvist lijkt ook erg op Pettson. Pas daar begreep ik dat zijn boeken een soort autobiografie zijn.
Hoe kwam je vanuit die bezigheden terecht in de wereld van PETTSON & FINDUS?
Kaminski: Toen mijn producent me in 1995 de boeken van PETTSON & FINDUS liet inkijken, wist ik niet dat het werk van Sven Nordqvist zo immens populair was. Ik zat op dat moment trouwens met m’n gedachten volop bij THE REAL SHLEMIEL, mijn vorige film, die dat jaar uitkwam.
Waar hij heel omzichtig mee omspringt.
Kaminski: Ja, maar toen hij naar de studio in Budapest kwam om zijn definitieve fiat te geven, zei hij me dat hij sommige tekeningen mooier vond dan zijn eigen werk. Die avond dineerden we met ons team in een restaurantje. Er werd druk gekletst. Alleen Sven hield zich op de achtergrond. Maar toen we ‘s nachts naar ons hotel terugreden, vroeg hij plots: ‘Waarom denk jij dat joden zo gehaat worden?’ Ik was geshockeerd. Niet vanwege de vraag, maar wel omdat ze gesteld werd door deze teruggetrokken man. Toen hebben we samen nog een uur of 2 gepraat, een mooi en boeiend gesprek. Voor de eerste maal zaten we op dezelfde golflengte. Hij had me zijn vertrouwen gegeven. Ik zag hem terug bij de première in Stockholm. Hij was heel tevreden over het resultaat. Vooral de rol van Findus stemde hem oprecht gelukkig.
Wat hebben jouw beide films met elkaar gemeen?
Kaminski: Weinig, tenzij dat ze afwijken van de doorsnee Amerikaanse tekenfilmproducties. Ik heb een andere visie op kinderfilm dan mijn Amerikaanse collega’s. Toch sla ik hun werk hoog aan. Walt Disney bezat een enorme scheppingskracht, maar hij heeft ook veel stuk gemaakt, want iedereen wil zijn filmtaal en –stijl copiëren. Ik toon de wereld op een andere manier. Wél een gemeenschappelijk punt in beide films: het zijn Europese verhalen, gebaseerd op goede literatuur.
Dat geldt toch ook voor veel Disneyfilms?
Kaminski: Maar bij hen wordt het literaire origineel verwoest en als het ware herschreven. Denk aan JUNGLEBOOK, PINOKKIO,… Als inwoner van Tel Aviv herken ik niks van het verre Oosten in ALADDIN. DE KLEINE ZEEMEERMIN van H.C. Andersen is een intriest verhaal: omdat de meermin niet met haar prins kan trouwen, stort ze zich in zee. In Disney’s wereld is een tragisch einde ondenkbaar. Dus wordt zij een prinses… vreselijk, toch? De enige Disnefilm waar ik echt van hou is ALICE IN WONDERLAND. Maar omdat die commerciëel flopte, keerde men onmiddellijk terug naar het vertrouwde recept.
Als Pettson zo op Sven Nordqvist lijkt, ben jij dan meer het Findus-type?
Kaminski: Sven zei me dat hij uit de rol van Findus kon aflezen dat ik zelf ook kinderen had. Dat is waar; we hebben allebei 2 kinderen. Dat was voor mij een enorm compliment van een zeer fijn mens.
24
25
Hoe ging je tewerk om zijn verhalen filmisch aantrekkelijk te maken?
Dat is niet zo fraai van Findus.
Kaminski: Eigenlijk moet hij zich vreselijk schamen! Meestal zijn filmhelden onkreukbaar, Findus is dat niet. Iedereen heeft z’n grote en kleine kantjes. Het is belangrijk om dat aan kinderen te tonen; zo leren ze hun eigen zwakheden accepteren. Zelfs kleine kinderen begrijpen waarom Findus bedroefd is: niet vanwege die haan, maar wel omdat Pettson hem niet begrijpt. Bij Disney hadden Findus en de haan vrede gesloten en waren ze de beste vrienden geworden. Maar zo gaat dat in het leven niet. Veel ouders willen hun kinderen voor dat besef behoeden. Zij houden hen een plastic wereld voor, waarin goed en kwaad duidelijk te onderscheiden zijn: doe zoals ‘de Goede’ en dan is er voor jou ook een happy end. In mijn film moet je zelf in elke situatie beslissen aan wiens kant je staat. Zelfs buurman Gustavsson, toch een van de minder sympathieke personages, is op het einde een held. Hij en zijn hond, die niet echt kwaadaardig is, alleen bekrompen – zoals een hond – redden Pettson en Findus van de bevriezingsdood.
Kaminski: Ik hou van de manier waarop hij de diepmenselijke, op wederzijds respect gestoelde relatie tussen ‘een vader en zijn zoon’ schetst, inclusief hun zwakheden. Want eigenlijk is Pettson een melancholisch man vol scrupules. Vaak vertelt hij maar de halve waarheid. Ook Findus liegt, belazert en is jaloers. Dat heeft Nordqvist prachtig gedaan; daar valt niks aan toe te voegen. Maar een boek is een boek, en film is een ander medium. Nordqvists verhalen staan heel ver van alles wat je associeert met ‘animatiefilm’. Animatie is ‘actie’, maar in de verhalen gebeurt er weinig. Pettson en Findus komen zelden de deur uit; zowat alle verhalen spelen zich af op hun boerderij. De innerlijke wereld is veel belangrijker dan de buitenwereld. Voor de film moesten we het verhaal dus ‘heropbouwen’. We moesten ontdekken hoe die figuren leven, hoe ze eten, slapen en werken, hoe ze zich amuseren.
Waar kwam je zoal mee op de proppen?
Overname uit GENERIEK (met dank aan Uta Beth – KJFK)
Kaminski: We hebben lang overlegd wat we zouden doen met die kleine dieren – de muizen, kevers en wormen – die bij de wereld van Pettson en Findus horen. Ze krioelen er omheen, flitsen, springen en vliegen in hun paradijslijke wereld. Zij beklemtonen wat er gebeurt, maar voor het eigenlijke verhaal zijn zij van geen belang. In de film hebben we hen in de handelingen geïntegreerd; zij werden een soort van ‘goede geesten’ en nemen in de visie van de kinderen een belangrijke plaats in.
Ook de kippen spelen een belangrijke rol.
Kaminski: De relatie tussen Pettson en Findus is te kleinschalig. We hadden meer personages nodig. Zo ontstond er ruimte voor de kippen.
Maar niet voor een haan. Moest hij onvoorwaardelijk 'opkrassen’?
Kaminski: Ja, omdat Findus zo vreselijk jaloers is. Wanneer Pettson plots partij kiest voor de kippen, stort zijn complete wereldbeeld in. Dus moet de haan vertrekken.
26
27
