Howl’s moving Castle
Pedagogisch dossier Lessen in het donker
Feedback! Graag horen we een reactie: neem je even de tijd om de evaluatiefiche op onze website in te vullen? Ook de leerlingen kunnen de film sterren geven en op de pagina van Howl’s moving castle hun opinie achterlaten. Wij zijn benieuwd!
Intro
Inleiding op de film vóór de filmvisie Filmfiche Technische fiche Het verhaal: kort samengevat Na de film: de eerste reacties verzamelen Hayao Miyazaki, de maker van de film Biografie van de filmmaker De tekenstijl: Manga Typische kenmerken van Miyazaki’s verhalen HOWL’S MOVING CASTLE is gebaseerd op een boek De 5W-vragen Muziek in de film Animatiefilm: algemeen
04
06 07
11 20 22
LESBRIEF VOOR DE LEERLINGEN
www.lesseninhetdonker.be Inleiding filmvisie Lessen in het donker vzw stelt jaarlijks een filmprogramma samen voor het onderwijs in Vlaanderen. De vertoningen vinden plaats in tal van cultuurcentra en bioscopen in de vijf Vlaamse provincies. Het filmprogramma van elke locatie is terug te vinden in de programmabrochure en op onze website. De werking wordt financieel ondersteund door de Vlaamse Gemeenschap.
de
film
voor
de
Neem enkele minuten tijd voor een korte inleiding voor jullie naar de film gaan kijken. Het is goed de leerlingen enkele aandachtspunten mee te geven, zodat ze voorbereid zijn en gerichter kunnen kijken. De inleiding is in de lesbrief voor leerlingen terug te vinden, achteraan in deze lesmap; Je kan die kopiëren en uitdelen in de klas!
De pedagogische dossiers worden opgemaakt door: Lessen in het donker Sint-Jakobsstraat 36 / 8000 Brugge / 050 34 91 93
[email protected] / www.lesseninhetdonker.be Het Vlaams Centrum voor Kinder- en Jeugdfilm / Jekino Paleizenstraat 112 / 1030 Brussel / 02 242 54 09
[email protected] / www.jekino.be
02
op
03
Inhoudstafel
In deze bundel vind je heel wat werkmateriaal terug over Howl’s moving castle. We gaan zowel in op de vorm als de inhoud van de film. Daarbij proberen we zoveel mogelijk het medium film centraal te stellen. Dit is een lesmap met teksten, info, opdrachten, vragen, weetjes en surftips. Je selecteert gewoon het materiaal dat je in de klas wilt gebruiken. Voor extra materiaal rond filmproductie en -analyse neem je best een kijkje op onze site www.lesseninhetdonker.be!
Filmfiche
TECHNISCHE FICHE
HET VERHAAL: KORT SAMENGEVAT
Japan * 2004 * Nederlands ondertiteld Naar het gelijknamige boek van Diana Wynne Jones Duur: 119 min.
Het verhaal speelt zich af in een betoverende wereld die bedreigd wordt door rampspoed. De mensen uit de stad vinden het bewegende kasteel van de jonge tovenaar Howl beangstigend, maar ook iets heel bijzonders. Het verlegen hoedenmaakstertje Sophie wordt bij een wandeling lastiggevallen door soldaten, en gered door een charmante jongen, die Howl blijkt te zijn. Daarmee wekt Sophie de interesse van de jaloerse Heks van Verspilling, die haar omtovert in een oud vrouwtje. Sophie ontvlucht de stad, vastberaden om haar jeugd terug te vinden, en komt terecht in Howl’s bewegende kasteel.
Regie Hayao Miyazaki Supervisie regie Akihiro Yamashita Takeshi Inamura Kitaro Kosaka Digitale animatie Mitsunori Kataama Muziek Joe Hisaishi Productie Toshio Suzuki …
TOELICHTING BIJ DE TECHNISCHE FICHE Een film is niet in 1-2-3 gemaakt. Aan een film werkt een heel team van mensen mee en er is veel tijd voor nodig! Het filmproductieproces is opgesplitst in verschillende fasen. Er gaan vaak jaren over alvorens een film af is, ook in het geval van een animatiefilm. Deze film is een klassiek gemaakte 2D animatiefilm, wat wil zeggen dat de tekeningen nog echt getekend werden. Voor elke seconde in de film zijn er zo’n 11 tekeningen nodig; ga dus maar na hoeveel er nodig waren als je weet dat deze film 119 minuten duurt. Verder in dit dossier wordt het principe van ‘animatiefilm’ uitgelegd. Hierboven staan de belangrijkste medewerkers aangegeven, maar als je naar de eindgeneriek kijkt (in dit geval zijn het Japanse tekens, dus niet te lezen voor jullie), merk je dat er eindeloos veel mensen aan meehielpen!
04
05
Na de film
• Welke trefwoorden, gevoelens en begrippen komen boven bij het zien van de film? • Vond je de film goed of niet? Waarom? • Zou je de film aanraden aan je vrienden? • Waren er zaken die je niet begreep?
06
Hayao Miyazaki (°1941) is waarschijnlijk de meest populaire Japanse regisseur van animatiefilms. Hij wordt regelmatig vergeleken met Walt Disney, wat niet echt een verrassing is, want overal in de wereld neemt zijn aantal fans toe. Bovendien is het zeker de moeite te vermelden dat het niet enkel kinderen zijn die z’n films bewonderen. Vandaag lijkt de interesse van volwassenen voor animatiefilms veel groter te zijn. De ouders van nu zelf opgegroeid met televisie - worden bijna dagelijks omgeven met animatiefilms. Hetzelfde is van toepassing op stripverhalen. Zowel ouders als hun kinderen zijn heel vertrouwd met de ‘taal’ of ‘beeldspraak’ van animatiefilms. Miyazaki mikt op zo’n publiek. Z’n eerste succes kwam er met de langspeelfilm NAUSICCA, gemaakt in 1984 en gebaseerd op het gelijknamige stripverhaal dat hij twee jaar eerder publiceerde. Miyazaki maakt bij het tekenen van z’n animatiefilms maar in beperkte mate gebruik van computertechnieken die hij vooral gebruikt om de bewegingen zo vloeiend mogelijk te doen lijken. Verder is de animatietechniek authentiek. Hij volgt een stijl die gebaseerd is op de tekenstijl van stripverhalen en erg populair is in Japan. Deze stijl wordt manga genoemd.
07
HAYAO MIYAZAKI, de maker van de film
BIOGRAFIE VAN DE FILMMAKER
VERZAMEL DE EERSTE REACTIES VERZAMELEN
DE TEKENSTIJL: MANGA
Typische kenmerken van Miyazaki’s verhalen
Het Japanse stripgenre, gekend onder de naam manga, is in grote mate doorgedrongen. De eigenheid van deze stijl wordt vooral gekenmerkt door de gezichten van de karakters. De wijze waarop men de grote, sprekende ogen tekent, is typerend en uniek (aanhoudend sentimenteel starend, kijkend naar de toeschouwer), en ondertussen een cliché geworden. Niet enkel Japanse artiesten zijn vertrouwd met deze tekenstijl; In Europa passen vooral de Fransen deze stijl vaak toe in strips en films. Deze gezichten vormen de basis om tot een goedaardig personage te komen, maar rechtvaardigen niet alles, want soms bevatten deze personages magische of gemene eigenschappen. Voor Miyazaki is de mangastijl vooral functioneel om zijn verhaal te vertellen: Zijn verhaal primeert boven de tekeningen die hij hanteert.
Al bij het begin van het verhaal komt het hoofdpersonage, door onvoorziene omstandigheden in een vreemde, mysterieuze wereld terecht. Hoewel bevolkt door heksen, monsters en andere ongewone schepsels, en bestuurd door verschillende regeringen, is deze wereld altijd sterk gerelateerd met het menselijke universum. Bovendien zijn het onze zwakheden, bedorven neigingen en dwaasheden die deze vreemde en vijandige wereld van negatieve energie bevrijden. De hebzucht van de mens, de vernietiging van het natuurlijk leefmilieu en de oorlogen brengen demonen teweeg en hun slachtoffers zijn de meest onschuldige wezens. Al sinds het begin gaat het er zo aan toe in Miyazaki’s producties, met inbegrip van NAUSICCA, PRINCESS MONONOKE, SPIRITED AWAY en HOWL’S MOVING CASTLE. Het zijn onschuldige helden die de last op zich moeten nemen om de wereld te hervormen. Voordat dit gebeurt, moeten ze een adembenemende reeks van avonturen, onverwachte ontwikkelingen en onvoorziene omstandigheden doorstaan. In de wereld van Miyazaki kan echt alles gebeuren: er zijn geen grenzen in zijn ongebreidelde denkwereld. Uiteindelijk wint het goede altijd en herstelt de omvergeworpen orde z’n evenwicht. Door de meest diverse en onwaarschijnlijke gebeurtenissen samen te brengen en met telkens een finale overwinning van het goede, zorgt Miyazaki ervoor dat hij zowel bij jong als oud populair is. Blijkbaar worden we graag met die angsten geconfronteerd, als het maar tot een goed eind komt. Wanneer we een fout maken, geloven we graag dat we een kans krijgen om deze fout te herstellen.
08
09
Miyazaki baseerde zich op het gelijknamige, van 1986 daterende boek van de Britse Diana Wynne Jones. Daarin vond hij elementen terug die perfect passen in zijn universum: een dapper, jong meisje dat bereid is te vechten voor wat haar lief is en dat groeit doorheen het verhaal (zoals Chihiro in SPIRITED AWAY). Dat het meisje door een boze heks in een oud vrouwtje wordt veranderd is geen probleem. In het werk van Miyazaki zijn gedaantewissels heel gebruikelijk, denk maar aan de in varkens omgetoverde ouders van Chihiro. Tussen de lijnen van zijn verhaal door gebruikt Miyazaki zijn 90-jarig hoofdpersonage om een en ander te zeggen over ouder worden: “Een bejaard mens heeft niets te verliezen,” en slaagt hij erin het stokoude personage aanvaardbaar – identificeerbaar – te maken.
Elke goede scenarist zorgt ervoor dat hij de kijker bij het begin van een film alle informatie meegeeft die hij nodig heeft om het verhaal te kunnen volgen. Als een journalist naar een film kijkt om er een recensie over te schrijven, dan gaat hij tijdens de eerste 10 minuten op zoek naar een antwoord op de 5W-vragen. De antwoorden brengen meteen alle belangrijke informatie over het verhaal samen.
• • • • •
WAAR speelt het verhaal zich af? WANNEER speelt het verhaal zich af? Over WIE gaat het verhaal? WAT gebeurt er in het verhaal? WAAROM krijgt het verhaal een bepaalde wending?
Vraag de leerlingen elke vraag kort en bondig te beantwoorden. Op volgende pagina’s wordt er dieper ingegaan op de verschillende items. Omdat het verhaal vrij complex en rijk aan personages is, is het beknopt beantwoorden van deze vragen niet zo eenvoudig. Geef dit de leerlingen mee en laat hen het verhaal eenvoudig en in grote lijnen weergeven. Dit is een goede syntheseopdracht.
10
11
De 5W-vragen
HOWL’S MOVING CASTLE IS GEBASEERD OP EEN BOEK.
WAAR EN WANNEER? Waar en wanneer speelt het verhaal zich af? Het is niet makkelijk deze film te situeren in een bepaalde tijdszone of locatie. Aan de kledij, de stad en de leefcultuur te merken, lijkt het verhaal zich in een vorige eeuw af te spelen. Omdat dit een fantasieverhaal is, is het niet echt nodig dit precies te weten. Het is vooral belangrijk dat je je kan onderdompelen in het verhaal en de bijzondere filmwereld. WIE? Over wie gaat dit verhaal? We zetten de belangrijke personages op een rijtje: Sophie: een bijzonder hoofdpersonage We zien Sophie in het begin van de film als een jong meisje dat bij haar moeder in de hoedenwinkel werkt. Even later ontmoet ze Howl, en als gevolg komt ze bij de Heks van Verspilling terecht en wordt ze omgetoverd in een oud vrouwtje. Na de eerste schrik besluit ze niet bij de pakken te blijven zitten, en trekt ze weg uit de stad het vouwdal in. Ze ondergaat haar lot. Ze komt terecht in het kasteel van Howl. Al snel ontdekt ze dat ze verliefd wordt op hem en in het kasteel wil blijven, en ze wordt zijn huishoudster en vertrouwenspersoon. In de loop van de film zien we haar gedaante verschillende malen veranderen. Ze krijgt af en toe een jonger gelaat, vooral als ze in de buurt is van Howl, of als ze slaapt. Op die manier komt Howl te weten wie ze eigenlijk is.
Howl: Tovenaar in verschillende gedaantes Howl is een vreemd personage met verschillende gedaanten (gewone jongeman, een vogel…), namen (Tovenaar Jenkins, Pedragon in de koninklijke stad) en functies. Zijn lichaam reageert daarbij snel op zijn stemming (herinner je je nog de gedaanteverandering waarbij eerst zijn haar verkleurde, en hij even later een slijmmassa wordt?). Howl is een tovenaar en heeft zijn eed afgelegd aan de toverschool. Hij werd daar opgeleid door Suliman, de heks van de koning, en was haar laatste leerling. Hij was voorbestemd Suliman op te volgen maar na een ontmoeting met Calcifer, die zijn hart brandend houdt, trok hij zich terug in zijn kasteel, en gebruikte z’n magische kracht voor eigen doeleinden. Suliman heeft dit nooit willen verkroppen en wil hem terug. Het kasteel is vrij sober ingericht maar dat staat in groot contrast met zijn slaapkamer: die is volgestouwd met allerlei spullen, veel kleurrijke versiering en knuffels (die zijn zachtaardige kant benadrukken). Calcifer: Een eigenwijze vuurdemon Hij is een vuurdemon en heeft een contract afgesloten met Howl. Hij is grappig, eigenwijs en vaak bang dat hij zal uitdoven, en heeft ook menselijke trekjes: hij kan praten, heeft enkele uitgesproken karaktertrekken en armpjes waarmee hij de houtblokken vasthoudt. Af en toe eet hij mee (eierschalen b.v.) Hij heeft een belangrijke functie in het kasteel: Hij zorgt er voor dat het zich kan verplaatsen.
Sophie is een vrouw met karakter. Ze gaat graag uitdagingen aan en is er om mensen te helpen. Het is ook Sophie die op het eind van de film voor de redding zorgt!
12
13
Het kasteel: verschillende gedaantes Het kasteel is ook een belangrijk personage. Het is een indrukwekkende creatie, waar je bij de eerste aanblik vol verwondering naar kijkt: enerzijds majestueus door zijn omvang, anderzijds ook een stortplaats, met een mengeling van allerlei materialen, kleine woningen, vreemde aanhangsels enzovoort. Het kasteel lijkt ook heel sterk op een dier: het heeft poten, een bek, een romp en een staart, en het beweegt zich voort op zijn poten en kan zelfs vliegen. Het kasteel leeft dankzij het vuur van Calcifer. Als je de voordeur opentrekt kan je in vier verschillende omgevingen terechtkomen. Het kasteel is dus ook magisch, dankzij de toverkracht van Howl. Zo zie je: De woestenij: het ruwe berglandschap, midden in de wijde natuur; Het rustige dorp: waar Howl fungeert als ‘De grote tovernaar Jenkins’; Kingsbury: de koninklijke stad (daar heet Howl Pedragon); En een mistige, desolate omgeving waar het koud lijkt te zijn. Markl: De vrolijke assistent Markl is de assistent van Howl. We merken dat hij ook wat van toverkunst kent. Als er mensen aan de voordeur komen om toverdrankjes, tovert hij zichzelf in één beweging om in een dwerg met lange baard… erg grappig! Verder is hij een vrolijk baasje, blij met de komst van Sophie, want hij zit vele dagen alleen thuis in het kasteel, wachtend op de komst van Howl. Sophie wordt een grootmoeder voor hem… Hij geniet van haar aanwezigheid.
14
Raap: Een zondeling figuur Sophie ontmoet hem kort nadat ze uit het dorp vertrekt. Hij is een vogelverschrikker met een rapenkop, vandaar zijn naam. Raap lijkt op haar gesteld en helpt haar. Hij is erg zwijgzaam maar lijkt als een rode draad door het verhaal mee te functioneren. Af en toe duikt hij ergens op, vaak op momenten dat Sophie hulp nodig heeft. Op een dag merkt Howl op dat Raap behekst is, en op het eind van de film kan Sophie de vloek over hem verbreken. Raap blijkt een prins te zijn uit een naburig dorp en is een galant en betrouwbaar figuur. Vandaar de houding van Raap… “Een onbestendig hart is de enige constante” zegt hij zelf. De heks van Verspilling: Een vervloekt oud besje De heks van verspilling is een vreselijk schepsel! Ze behekst Sophie en duikt verschillende malen op in het verhaal. Naar het eind van de film zien we haar op bezoek bij de heks Suliman. Dan blijkt dat er ook over haar een vloek heerst, waardoor ze eigenlijk een valse heks is. Bij Suliman wordt de vloek ontkracht en zien we haar plots heel sterk verouderen en helemaal in elkaar zakken, alsof ze verschrompelt. Ze lijkt plots een ellendig oud dametje en verliest daarmee ook al haar valse trekken. Je krijgt plots een beetje sympathie voor haar. Heen: oud hondje Heen is het oude hondje van Suliman, dat hijgt als een bejaard mannetje. Als Howl en zijn gevolg wegvluchten bij Suliman, kiest Heen hun kant en vlucht mee; Hij was blijkbaar niet zo gelukkig in het paleis. De rest van de film is hij telkens als een opmerkelijke figurant aanwezig.
15
WAT? Waar gaat dit verhaal over?
VRAGEN OVER DE PERSONAGES • Als je de titel van de film hoorde, ‘Howl’s bewegende kasteel’, welke voorstelling maakte je dan van het kasteel? Voldoet die aan je verwachtingen? • Wat vind je van de creatie van het kasteel? Vond je het bijzonder? • Wie was voor jou het hoofdpersonage in de film? • Voor welk personage had je het meest sympathie? • Welk personage vond je het origineelst? • Vond je de personages vreemd of pasten ze wel bij deze film?
Het verhaal is complex, want het bevat veel personages, locaties, verhaallijnen en gebeurtenissen. Het is niet makkelijk om het verhaal van A tot Z na te vertellen. Pols bij de leerlingen wat er voor hen in het verhaal primeerde en is blijven hangen (omdat deze film werd gemaakt voor een brede doelgroep, haalt elke kijker er andere zaken uit). Bij het beantwoorden van dit item kan je het hoofdstukje ‘typische kernmerken voor Miyazaki’s verhalen’ betrekken. Wij schetsen hier heel kort de hoofdlijn van het filmverhaal: Je merkt als kijker algauw dat er onheil op komst is. Er blijkt een oorlog uit te breken. Maar waarom en wie erbij betrokken is, kom je pas gaandeweg te weten. Het lijkt alsof je tijdens het kijken naar de film puzzelstukken krijgt aangereikt en je pas op het einde de puzzel in elkaar kan leggen. Hoewel Suliman een relatief kleine rol heeft in het verhaal, is het toch zij die aan de oorsprong zit van het onheil en de oorlog. Ze is misnoegd over de houding van Howl, die haar in de steek liet na zijn opleiding, en wil wraak. Suliman komt pas laat in de film aan bod. Daarnaast staat natuurlijk ook de betovering van Sophie centraal die haar stad verlaat en Howl ontmoet. Door hun ontmoeting komen ze in de loop van het verhaal bij Suliman terecht, en komt de oorzaak van de nakende oorlog aan het licht. Daarbij spelen de zoektocht van Sophie naar haar ‘ik’ en de bijzondere relatie die ze opbouwt met Howl een grote rol. Al deze elementen zijn sterk met elkaar verweven: Iedereen heeft wel iets met iedereen te maken waardoor het wel een vlechtwerk lijkt.
16
17
VRAGEN BIJ HET VERHAAL
De oorlog op de achtergrond
• Vond je het een mooi verhaal? • Vond je het ingewikkeld? • Welke avonturen maakte Sophie zoal mee? • Wat was voor jou het belangrijkste in het verhaal? • Zijn er bepaalde scènes die je mooi, bijzonder of erg spannend vond? Probeer die te omschrijven.
Hayao Miyazaki was een kleuter toen Amerikaanse bommenwerpers Japan bestookten. De verschrikking van de oorlog voor de burgerbevolking is een thema dat hem nauw aan het hart ligt: in het begin last hij beelden van de oorlogsvoorbereidingen in zoals het transport van krijgsmateriaal. Later volgt de scène waarin een getroffen boot zinkend de haven van het stadje binnenvaart en waarvan de opvarenden zich pogen te redden. En een scène waarin bommen gegooid worden en pamfletten uitgestrooid, wat de reactie uitlokt: “Die vlugschriften niet lezen, het is propaganda!” De bommenwerpers mogen er dan nog uitzien als fantasierijke creaties uit de wereld van Jules Verne, de gruwel van de oorlogshel (ontploffingen, instortende gebouwen en brandende stadswijken) komt zeer realistisch over. Over het waarom van dit alles is Miyazaki vrij cynisch: het is louter machtsspel, uitgelokt door concurrerende tovenaars.
WAAROM Welke wendingen heb je zoal in het verhaal? Door de vele gebeurtenissen heb je vele wendingen die het verhaal een andere richting insturen. Het ene is altijd aanleiding voor het volgende, en dat is dan op zijn beurt weer de oorzaak van een volgende gebeurtenis. Dat is ook nodig in een film om het verhaal vaart te geven en te zorgen dat er voldoende actie en spanning aanwezig is! In het begin zijn twee gebeurtenissen de aanzet voor dit verhaal: de ontmoeting tussen Sophie en Howl, en kort daarna de betovering van de Heks van Verspilling waardoor Sophie een oud vrouwtje wordt. Daarop besluit ze weg te trekken uit de stad en gaat het verhaal van start: het ene avontuur volgt het andere op. Dan is er natuurlijk nog het einde van de film waarbij alles op z’n plaats komt.
VRAGEN • Kan je vertellen welke gebeurtenis het verhaal in gang zette? • Kan je het woord ‘wending’ proberen uit te leggen? • Waarom is het belangrijk dat er af en toe een wending in het verhaal komt? • Kan je het einde van de film vertellen? Loopt het verhaal goed af?
18
19
MUZIEK IN DE FILM
De soundtrack
OPDRACHT
De muziek in een film is erg belangrijk. Vaak let je er niet op omdat het op de achtergrond aanwezig is, maar als je de muziek zou weglaten en je enkel de dialogen en omgevingsgeluiden hoort, zou dat voor een leegte zorgen. De filmmuziek zorgt namelijk dat sommige beelden krachtiger worden: ze spelen in op het gevoel van de kijker. Denk maar aan een romantische scène met zachte vioolmuziek: dat raakt de gevoelige snaar bij de kijker. Of een horrorfilm met dreigende, spannende muziek: dan ga je toch op het puntje van je stoel zitten? Daarom wordt altijd gezorgd dat de muziek goed bij de beelden past. Zo is er meestal een componist aan het werk die muziekstukken schrijft voor bepaalde scènes, en is het precies op maat. Vaak gebruikt de filmmaker bestaande muziek, maar dan moeten er wel muziekrechten worden betaald om de songs te mogen gebruiken.
Om het belang van muziek in een film aan te tonen, kan je een klein experiment uitvoeren in de klas. Daarvoor heb je een tv en video- of dvd-speler nodig. Breng een film mee (of laat één van de leerlingen een film meebrengen) en selecteer een scène waarin de filmmuziek duidelijk hoorbaar is: een spannende, griezelige of romantische scène. Laat de leerlingen de scène eerst bekijken zonder geluid en daarna met geluid. Het wordt algauw duidelijk dat de intensiteit veel groter is mét muziek. Laat hen het experiment evalueren.
De muziek die te horen is in HOWL’S MOVING CASTLE is voornamelijk klassiek. Er is bij deze film veel aandacht besteed aan de muziek aangezien die doorheen de hele film aanwezig is.
VRAGEN • Heb je op de muziek gelet tijdens de film? Zo ja, vond je die mooi? • Hoe belangrijk is muziek in een film? Probeer te omschrijven welke functie filmmuziek heeft! • Koop jij soms de soundtrack van een film? • Zou de film dezelfde indruk nalaten als je het geluid op stil draait? Waarom? • Vergelijk de ervaring van het bekijken van een film in een bioscoop en thuis. Waar zit het verschil en waar geef jij de voorkeur aan?
20
21
Animatiefilm: algemeen
Eerder in dit dossier werd uitleg gegeven bij de typische Japanse animatiestijl. Als je nog dieper wilt ingaan op het gegeven ‘animatiefilm’ in het algemeen, dan kan je volgende tekst doornemen. We lichten je kort de basisprincipes van animatiefilm toe en je krijgt enkele opdrachten om zelf aan de slag te gaan om die principes uit te testen! Succes!
De term animatiefilm komt van het Latijnse woord animo, wat ‘ziel’ betekent, of ook ‘levensadem.’ In een tekenfilm is het immers alsof de filmmaker of animator ‘leven geeft’ aan zijn tekeningen, en de personages ‘bezielt’. Animatiefilmmakers nemen tekeningen of stilstaande objecten (b.v. plasticine figuren) beeld per beeld met een filmcamera op. Voor elk opeenvolgend beeld laten ze de tekening of het object een klein beetje verschillen van het vorige beeld. Wanneer zo’n reeks beelden snel achter elkaar afgespeeld wordt, lijkt het alsof de tekeningen of figuurtjes bewegen. Ons oog ‘kijkt trager’ dan de beweging die we opvangen. Als we enkele beelden snel na elkaar te bekijken, zien we de beelden als één geheel; Onze ogen zijn te traag om ze nog beeld per beeld afzonderlijk te zien. Dankzij onze ‘trage ogen’ kunnen we film kijken.
Een eenvoudige manier om het principe van die opeenvolgende tekeningen te bekijken is het maken van een flipboekje of folioscoop. Je maakt een stapeltje van een 20-tal papiertjes van ongeveer 5 cm lang en 5 cm breed. Het beste neem je dik papier of licht karton. Of je kan een Post-it blokje gebruiken… Op de rechterhelft van die papiertjes maak je een reeks tekeningen die telkens een klein beetje verschillen van de vorige. Dan leg je alle tekeningen in volgorde op elkaar, de eerste tekening bovenaan. Als je dat boekje stevig vasthoudt in je linkerhand, en je laat de tekeningen snel één na één onder je rechterduim te voorschijn komen als in een kaartspel, dan zie je de beweging in je reeks tekeningen ontstaan. Probeer eerst met eenvoudige tekeningen, zoals een cirkel die steeds groter wordt of een gezicht dat grimassen trekt.
Zelf eens testen... Met behulp van een camera en tekeningen Als je een animatiefilm wilt maken, moet je de camera gebruiken als een fototoestel. Je maakt dan steeds opnieuw een foto van een beeld (tekening) dat je telkens een heel klein beetje verandert. Als je de opnames heel snel na elkaar toont, lijkt het alsof jouw beeld echt leeft.
22
23
Ook een thaumatroop is leuk om zelf te maken: snij met een schaar een rond schijfje met een diameter van ongeveer 7 cm uit stevig karton. Op de ene zijde van het schijfje maak je een ‘halve’ tekening, b.v. de rechterhelft van een gezicht. Op de andere kant van het karton teken je de linkerhelft van het gezicht, maar wel ondersteboven! Nu maak je twee gaatjes in de rand van het schijfje, en daar maak je twee elastiekjes aan vast. Je doet het kartonnen schijfje snel om zijn as draaien, en zo ontstaat het beeld van een volledig gezicht. Wat je op die manier ziet is een zogenaamde optische illusie: het lijkt alleen maar alsof er beweging of een versmelting is, maar in werkelijkheid is dat niet zo: de tekeningen blijven gewoon zoals ze waren.
ANIMATIEFILMTECHNIEKEN Er zijn verschillende technieken om een animatiefilm te maken. De meest bekende is de tekenfilm. De eenvoudigste manier is ‘papieranimatie’. Alle nodige animatietekeningen worden op papier gemaakt, waarbij de personages en de achtergronden steeds opnieuw getekend worden. Dit is dan wel de eenvoudigste techniek, maar dat betekent niet dat je snel klaar bent: je hebt immers minimaal 10 à 12 tekeningen nodig voor één seconde animatiefilm.
HOE KAN DAT NU? Onze ogen hebben een zekere gezichtstraagheid, of persistentie: de beelden die we zien blijven nog gedurende een fractie van een seconde op het netvlies ‘hangen’. Dit kan je zelf uitproberen door in een lichtbron te kijken, b.v. een bureaulamp - niet in de zon kijken! - en dan snel de ogen dicht te knijpen: de lichtvlek blijft nog even op het netvlies nawerken. Hoe sterker het licht hoe groter de persistentie.
24
Bij ‘celanimatie’ gebruiken de tekenaars doorzichtige acetaatvellen of ‘cels’ (celluloid). Zo moeten ze niet voor elke tekening de achtergrond opnieuw tekenen: de achtergrond blijft dezelfde en de bewegende personages worden getekend op de doorzichtige cels. Deze methode vermindert het aantal werkuren aanzienlijk. Eén nadeel: de grafische eigenschappen van cels zijn niet zo goed als die van papier: de kleuren in de personages zien er meestal nogal vlak uit. Nochtans zijn de meest indrukwekkende Disney-films in deze techniek gemaakt.
25
Naast de tekenfilm bestaat ook de ‘cut out’-techniek of ‘leganimatie’, waarbij figuurtjes uit papier worden geknipt. Meestal worden bewegende onderdelen afzonderlijk gemaakt, zoals armen en benen, maar soms ook de kleinste details in b.v. gezichtsexpressies. Deze figuurtjes worden dan tussen de opeenvolgende filmbeelden beetje bij beetje verplaatst, zodat op die manier beweging ontstaat. Je moet wel zeker zijn van je stuk, want er is weinig controlemogelijkheid: je ziet het resultaat van het animeerwerk pas wanneer de opnames achter de rug zijn! Aangezien in de hierboven beschreven technieken de animatiefiguren als het ware ‘plat’ zijn, spreken we over tweedimensionale animatie of 2D-animatie. Een andere animatietechniek is de driedimensionale (3D) modelanimatie of ‘volumeanimatie’. Poppen zijn hier vaak gebruikte objecten, maar ook plasticine- of kleifiguurtjes. Ook hierbij manipuleren de makers de objecten tussen de beeld per beeld opnames door. Denk maar aan de talrijke klei-animaties zoals WALLACE AND GROMMIT en PINGU.
De meest recente animatietechniek is de ‘computeranimatie’. Alles is ‘virtueel’, m.a.w. alles speelt zich in de computer af, er is geen behoefte meer aan ‘reële’ tekeningen of uitgeknipte figuren of kleipoppetjes. In 3D-animatie ontwerpen de computertekenaars de figuren eerst in een soort kippengaasmodel of ‘wireframe’. Deze objecten worden dan geanimeerd. Nadien brengt de graficus een reliëftextuur aan op de buitenkant van het object. Soms probeert men dat zeer realistisch te doen omdat deze techniek vaak wordt gebruikt om in gewone langspeelfilms speciale effecten te creëren. De meeste monsters en dinosauriërs die je de laatste jaren in films hebt gezien zijn op deze manier ‘tot leven’ gebracht. SHREK en ICE AGE, maar ook de STAR WARS-films, THE MATRIX en THE LORD OF THE RINGS bestaan voor een groot deel uit computeranimatie.
HOWL’S MOVING CASTLE werd gemaakt volgens de techniek van celanimatie of 2D-animatie. Voor de overgangen van de scènes werd in kleine mate gebruik gemaakt van computertechnieken.
Surftips! Voor meer informatie over animatiefilm: Neem een kijkje op de website van het Vlaams Instituut voor Animatiefilm: www.vivafilm.be Of over Japanse animatiefilm: www.nausicaa.net
26
27
EEN BIJZONDERE ANIMATIEFILM… Je vindt het misschien vreemd dat deze film werd gepland voor de eerste graad van het secundair, terwijl animatiefilm bestemd is voor kinderen? De meeste animatiefilms zijn inderdaad vooral geschikt voor kinderen maar sommige worden gemaakt voor een breed publiek, zoals deze. Deze film is zelfs meer geschikt voor volwassenen. De film bevat tal van bijzonderheden: een hele rij speciale personages, een vrij complex verhaal, en dat alles geanimeerd in de mooie en Japanse animatiestijl, overgoten met een indrukwekkende soundtrack. Houd dus tijdens de voorstelling je ogen én oren goed open!
Enkele weetjes over de film: • Deze film is een klassiek gemaakte 2D-animatiefilm. Dat wil zeggen dat de tekeningen nog echt getekend werden. Voor elke seconde in de film zijn er zo’n 11 tekeningen nodig… Ga dus maar na hoeveel er nodig waren voor deze film als je weet dat die 119 minuten duurt. • De regisseur / producent heet Hayao Miyazaki (64 jaar) en is één van de bekendste Japanse regisseurs in dit animatiegenre. Hij heeft een uitmuntende reputatie en vormt een voorbeeld voor vele animatiefilmers, en wordt vaak vergeleken met Walt Disney. Het aantal fans over de hele wereld blijft groeien. • Zijn vorige films waren SPIRITED AWAY en PRINCESS MONONOKO. Heb je die gezien? HOWL’S MOVING CASTLE is qua stijl vergelijkbaar met de vorige films. • Deze Japanse animatiestijl heet officieel manga en is zeer populair in Japan maar ook in veel andere landen.
Lesbrief voor de leerling Lessen in het donker
01
Lees dit voor je naar de film gaat!
Howl’s moving Castle
• Let natuurlijk vooral op de tekeningen: de schitterende decors, de bijzondere personages en de indrukwekkende landschappen! Bedenk dat die allemaal getekend zijn en het dus heel veel zweet, bloed en tranen heeft gekost om deze film te maken! Respect…
HET VERHAAL: KORT SAMENGEVAT Het verhaal speelt zich af in een betoverende wereld die bedreigd wordt door rampspoed. De mensen uit de stad vinden het bewegende kasteel van de jonge tovenaar Howl beangstigend, maar ook iets heel bijzonders. Het verlegen hoedenmaakstertje Sophie wordt bij een wandeling lastiggevallen door soldaten, en gered door een charmante jongen, die Howl blijkt te zijn. Daarmee wekt Sophie de interesse van de jaloerse Heks van Verspilling, die haar omtovert in een oud vrouwtje. Sophie ontvlucht de stad, vastberaden om haar jeugd terug te vinden, en komt terecht in Howl’s bewegende kasteel.
JE EERSTE REACTIE NA DE FILM?
• Welke trefwoorden, gevoelens en begrippen komen boven bij het zien van de film? • Vond je de film goed of niet? Waarom? • Zou je de film aanraden aan je vrienden? • Waren er zaken die je niet begreep?
Elke goede scenarist (= de schrijver van het filmverhaal) zorgt ervoor dat hij de kijker bij het begin van een film alle informatie meegeeft die hij nodig heeft om het verhaal te kunnen begrijpen. Als een journalist naar een film kijkt om er een artikel over te schrijven, dan gaat hij tijdens de eerste 10 minuten op zoek naar een antwoord op de 5W-vragen. De antwoorden brengen meteen alle belangrijke informatie over het verhaal samen. Kan jij ze kort en bondig beantwoorden? WAAR speelt het verhaal zich af? WANNEER speelt het verhaal zich af? Over WIE gaat het verhaal? WAT gebeurt er in het verhaal? WAAROM krijgt het verhaal een bepaalde wending?
VRAGEN OVER DE PERSONAGES • Als je de titel van de film: ‘Howl’s bewegende kasteel’ hoorde, welke voorstelling maakte je dan van het kasteel? Voldoet die aan je verwachtingen? • Wat vind je van de creatie van het kasteel? Vond je het bijzonder? • Wie was voor jou het hoofdpersonage in de film? • Voor welk personage had je het meest sympathie? • Welk personage vond je het origineelst? • Vond je de personages vreemd of pasten ze wel bij deze film?
Na de film
• De soundtrack is vooral klassieke muziek en vaak aanwezig in de film: je hoort heel vaak muziek. Probeer het belang van de filmmuziek in te schatten!
Muziek in de film
VRAGEN BIJ HET VERHAAL • Vond je het een mooi verhaal? • Vond je het ingewikkeld? • Welke avonturen maakt Sophie zoal mee? • Wat was voor jou het belangrijkste in het verhaal? • Zijn er bepaalde scènes die je mooi, bijzonder of erg spannend vond? Probeer die te omschrijven.
VRAGEN BIJ DE WENDINGEN IN HET VERHAAL • Kan je het woord ‘wending’ proberen uit te leggen? • Kan je vertellen welke gebeurtenis het verhaal in gang zet? • Waarom is het belangrijk dat er af en toe een wending in het verhaal komt? • Kan je het einde van de film vertellen? Loopt het verhaal goed af?
Heb je op de muziek gelet zoals in de inleiding werd aangegeven? Geef een antwoord op volgende muziekvragen: • Heb je op de muziek gelet tijdens de film? Zo ja, vond je die mooi? • Hoe belangrijk is muziek in een film? Probeer te omschrijven welke functie filmmuziek heeft! • Koop jij soms de soundtrack van een film? • Zou de film dezelfde indruk nalaten als je het geluid stil zet? Waarom? • Vergelijk de ervaring van het bekijken van een film in een bioscoop en thuis. Waar zit het verschil en waar geef jij de voorkeur aan?
Surftip! Voor wie graag meer info wil over de regisseur, andere Japanse animatiefilms enzovoort: Surftip: www.nausicaa.net
Reageren! Laat je reactie over de film achter op onze site, je kan de filmtitel selecteren op de homepage! www.lesseninhetdonker.be
04
05
