Turtles can fly
Pedagogisch dossier Lessen in het donker
Feedback! Graag horen we een reactie: neem je even de tijd om de evaluatiefiche op onze website in te vullen? Ook de leerlingen kunnen de film sterren geven en op de pagina van TURTLES CAN FLY hun opinie achterlaten. Wij zijn benieuwd!
Intro
Filmfiche
04
Technische kaart Het verhaal Inleiding op de filmvisie Verzamel de eerste reacties Methodiek: de deelnemersbespreking De verhaalstructuur Over de regisseur Bahman Ghobadi Over de filmproductie Geografisch en politiek kader De acteurs in de film De situatie van de kinderen De personages in de film Stijlkenmerken Muziek in de film Symboliek De berichtgeving in de film
06 07 08 10 11 12 14 20 21 23 27 32 33 35
LESBRIEF VOOR DE LEERLINGEN
www.lesseninhetdonker.be
Lessen in het donker vzw stelt jaarlijks een filmprogramma samen voor het onderwijs in Vlaanderen. De vertoningen vinden plaats in tal van cultuurcentra en bioscopen in de vijf Vlaamse provincies. Het filmprogramma van elke locatie is terug te vinden in de programmabrochure en op onze website. De werking wordt financieel ondersteund door de Vlaamse Gemeenschap. De pedagogische dossiers worden opgemaakt door: Lessen in het donker Sint-Jakobsstraat 36, 8000 Brugge, 050 34 91 93
[email protected], www.lesseninhetdonker.be Het Vlaams Centrum voor Kinder- en Jeugdfilm, Jekino Paleizenstraat 112, 1030 Brussel, 02 242 54 09
[email protected], www.jekino.be
02
03
Inhoud
In deze bundel vind je heel wat werkmateriaal terug over We gaan zowel in op de vorm als de inhoud van de film. Daarbij proberen we zoveel mogelijk het medium film centraal te stellen. Dit is een lesmap met teksten, info, opdrachten, vragen, weetjes, surftips. Je selecteert gewoon het materiaal dat je in de klas wilt gebruiken. Voor extra materiaal rond filmproductie en -analyse neem je best een kijkje op onze site www.lesseninhetdonker.be! TURTLES CAN FLY.
Filmfiche
Technische kaart
Het verhaal
TURTLES CAN FLY Coproductie Iran / Irak * 2004 * 95 min. Taal: Koerdisch / Nederlands ondertiteld
TURTLES CAN FLY
Regie Scenario Camera Geluid Muziek Montage Productie Cast
speelt zich af op de vooravond van de Amerikaanse invasie van Irak, in een tentenkamp in Iraaks Koerdistan, op de grens met Iran en Turkije. De dorpsbewoners zoeken wanhopig naar een schotelantenne om geïnformeerd te blijven over de start van de dreigende oorlog en de Amerikaanse bombardementen. De 13-jarige Soran, die bij alle kinderen gekend staat als ‘Satellite’ omdat hij als geen ander schotelantennes kan installeren, laat zich opmerken als de leider van de kinderen. Hij groepeert ze en neemt ze onder zijn vleugels, terwijl ze gevaarlijk werk verrichten en alle stukken grond in de buurt van het dorp uitkammen op zoek naar mijnen. Satellite regelt de verkoop van de niet-ontplofte mijnen, en zorgt ervoor dat de kinderen het gezien de erbarmelijke omstandigheden goed stellen. Wanneer op een dag een zwaar verminkte jongen met zijn zusje en haar kind aankomt in het dorp, raakt Satellite geïntrigeerd. De drie kinderen zijn wezen. Henkov raakte beide armen kwijt door een mijnexplosie, en bezit een helderziende gave. Samen met zijn zus Riga zorgt Henkov voor een 3-jarig jongetje Agrin. Wanneer de waarheid over de relatie van de peuter tot de kinderen aan het licht komt, wordt een harde waarheid ontbloot.
Bahman Ghobadi Bahman Ghobadi Shahriar Assadi Bahman Ardalan Housein Alizadeh Moustafa Khergheposh Hayedeh Safiyari MIJ FILMS (Téhéran) Avaz Latif (Riga) Soran Ebrahim (Satelliet) Saddam Hossein Feysal (Pasheo) Hiresh Feysal Rahman (Hangao) Ajil Zibari (Shirko)
werd geschreven, geregisseerd én geproduceerd door de Iraanse regisseur Bahman Ghobadi. Toen het Westen het einde van de oorlog in Irak aankondigde, startte Ghobadi met de opnames van een film waarin noch Bush, noch Saddam een hoofdrol kregen. De echte ster van de film zou de Iraakse bevolking zijn omdat niemand het over hen had. In alle nieuwsberichten waren zij slechts figuranten, maar Ghobadi draaide de rollen om en liet in de film het verhaal van de kinderen van Irak aan bod komen, en maakte van hen helden. Bush en Saddam verdwenen op het achterplan en kregen slechts een figurantenrol. De kinderen die we in de film aan het werk zien zijn lokale kinderen zonder enige acteerervaring, die het er schitterend vanaf brengen. Toch is TURTLES CAN FLY een erg harde film die de schrijnende realiteit schetst van de levensomstandigheden van de inwoners van Irak die verdwaasd achterbleven na de oorlog. Vanuit het perspectief van de kinderen komen er erg nare details aan het licht. Het landschap waarin het verhaal zich afspeelt, werpt een donkere schaduw op het geweld en de tragedie, maar noch de volwassenen noch de kinderen lijken de moed op te geven, en proberen te overleven en hun leven georganiseerd te krijgen. TURTLES CAN FLY
De thema’s en beelden in deze films zullen een diepe indruk nalaten bij de leerlingen. Voorzie als leerkracht dan ook voldoende tijd voor een nabespreking. 04
05
Inleiding v//oor de filmvisie
Vragen • Vond je de film goed of niet? Motiveer je antwoord. • Welk gevoel had je als je naar de film keek? • Welke scènes zijn je bijgebleven? • Waren er zaken die je niet begreep? • Zou je de film aanraden aan vrienden?
Tip! Leerlingen kunnen hun reactie doorgeven via onze website: www.lesseninhetdonker.be Of stuurt u ze door via mail naar ons?
[email protected]
06
07
Verzamel de eerste reacties
Na de filmvisie kan je eerst de algemene reacties van de leerlingen verzamelen.
Neem enkele minuten tijd voor een korte inleiding alvorens jullie naar de film gaan kijken. Het is goed de leerlingen enkele aandachtspunten mee te geven zodat ze voorbereid zijn en gerichter kunnen kijken. De inleiding is in de lesbrief voor leerlingen terug te vinden, achteraan in deze lesmap. Je kan die kopiëren en uitdelen in de klas!
Methodiek
Vragen
DE DEELNEMERSBESPREKING: VIER ITEMS ALS UITGANGSPUNT
Bij het item ‘vragen’ formuleren de leerlingen zoveel mogelijk vragen over zaken die ze niet begrepen hebben: over de inhoud, aan de regisseur, over de personages, aan de acteurs enz., kortom alle vragen die bij hen leven.
Indien u meer tijd wilt besteden aan het verzamelen van de reacties, kunt u gebruik maken van volgende methodiek.
Eerste indrukken verzamelen… Om bij de jongeren te polsen naar hun eerste reacties kan rond de volgende vier items gewerkt worden.
Na deze opdracht heb je een staalkaart van wat er leeft in de groep: de sleutelscènes, de emoties, enkele belangrijke vormelijke aspecten en de gestelde vragen. Hiermee kan je de bespreking of discussie verderzetten.
DE FILM MAAKT MIJ… BEKLIJVENDE MOMENTEN… VORM… VRAGEN…
De leerlingen krijgen de tijd om op flappen of op het bord hun bevindingen te noteren. Het is best om de kernwoorden even te duiden.
DE FILM MAAKT MIJ… Op de eerste flap kunnen ze de emoties kwijt die ze tijdens het kijken voelden. Dit kunnen inhoudelijke emoties zijn, maar ook gevoelens van appreciatie of depreciatie.
BEKLIJVENDE MOMENTEN… Op de tweede flap schrijven ze alle momenten op die hen zijn bijgebleven, die hen het meest aangesproken of getroffen hebben.
VORM… De derde flap dient om alle voor hen opvallende vormelijke aspecten te noteren over de acteerprestaties, de cameravoering, het geluid en de muziek, kleur en het licht…
08
09
De verhaalstructuur
Turtles can fly is een auteursfilm/ wat is dat?
De 5W-vragen
Voor TURTLES CAN FLY was hij:
Maar ook na het zien van de film kan je bij de reconstructie van het filmverhaal een antwoord zoeken op die vragen. Daarbij komen meteen alle belangrijke elementen uit het verhaal aan bod.
• De scenarist • De producent • De regisseur • De promotor
Bahman Ghobadi drukte een duidelijke stempel op deze film omdat hij voor een groot stuk zelf instond voor het hele proces. Dat is een hele klus en dus bewonderingwaardig.
Welke informatie krijg je aan het begin van de film?
5
Verder liet hij zich voor verschillende taken omringen door een filmploeg tijdens de opnamen en technici voor de montage van beeld en geluid (zie technische kaart in het begin van dit dossier).
W-vragen/ • • • • •
hij schreef het filmverhaal; hij zorgde voor de financiering; hij leidde de opnames; hij bezocht tal van filmfestivals waar hij zijn film voorstelde en interviews gaf.
Over WIE gaat de film? WAT gebeurt er in het verhaal? WAAR speelt het verhaal zich af? WANNEER speelt het verhaal zich af (en over welke tijdsspanne)? WAAROM krijgt het verhaal een bepaalde wending ?
BAHMAN GHOBADI (°1969 in Baneh, Iranees Koerdistan) Toen hij nog student was, werkte hij voor een radiostation en sloot hij zich aan bij een groep amateurfilmmakers die hem hielpen bij zijn eerste filmpjes. Later trok hij naar Teheran om filmlessen te gaan volgen aan de universiteit maar maakte zijn studies niet af. Tussen 1995 en 1999 maakte hij een tiental kortfilms waarmee hij verschillende prijzen in de wacht sleepte. In 1999 werd hij de persoonlijke assistent van Abbas Kiarostami (een bekende Iraanse cineast).
De antwoorden op de vijf vragen zijn terug te vinden in de filmfiche in het begin van dit dossier.
ZIJN EERSTE LANGSPEELFILM… A time for drunken horses was zijn eerste langspeelfilm, gemaakt in 2000. Het werd een schot in de roos. Het is de eerste film over Koerdistan die niet gemaakt is door een buitenstaander, de eerste Iraanse film waarin het Koerdisch dialect gesproken wordt. En ook op dat feit is Ghobadi heel erg trots: “In honderd jaar filmgeschiedenis ben ik eindelijk de eerste Koerdische filmmaker in Iran.” 10
11
Over de regisseur
Elke goede scenarist zorgt ervoor dat hij de kijker bij het begin van een film alle informatie meegeeft die hij nodig heeft om het verhaal te kunnen volgen. Als een journalist naar een film kijkt om er een recensie over te schrijven, dan gaat hij tijdens de eerste 10 à 15 minuten op zoek naar een antwoord op de 5W-vragen.
Over de productie/
Geen geduld
Speels
Bahman Ghobadi: “De helft van wat gebeurt in de film is geïmproviseerd. Ik kom zelf uit het land waar het verhaal over gaat, dus vind ik de aanknopingspunten ter plekke om van het geheel een hecht verhaal te maken. Voor deze film had ik Iraanse fondsen aangeschreven, maar ik had geen geduld om te wachten tot alle procedures zijn doorlopen. Net als voor mijn eerste film heb ik geld ingezameld bij mijn eigen vriendenkring en familieleden, en heb ik leningen tegen hoge rente afgesloten in Koerdistan om alles bij elkaar te krijgen. Van de Iraanse regering heb ik nog nooit geld gekregen.”
“Als in deze film meer humor zit dan in de eerste, dan zegt dat iets over mij als regisseur. Ik ben mijn eigen film: Van binnen heel bitter, van buiten speels en vrolijk. Daardoor wordt de pijn wat draaglijker. De Koerden zijn gewend om met humor de pijn te verzachten. In mijn volgende film ben ik weer wat milder. Dat komt omdat de politieke situatie voor de Koerden in Irak is verbeterd: Ze hebben meer autonomie en zeggenschap, vooral sinds de verkiezingen in januari.
“Het meeste geld ging naar de acteurs. Het meisje dat Agrin speelt heb ik 16.000 dollar betaald, want haar situatie was erg nijpend. Met de hulp van Barzani hebben we een huis gekocht voor de kleine jongen die niet kon zien. Ook hebben we hem laten opereren; hij kan nu weer zien. We stelden de première van de film uit tot na zijn operatie zodat hij de film dan kon bewonderen! De jongen zonder armen kreeg kunstarmen, de jongen zonder been krijgt een prothese. Dat wil overigens niet zeggen dat elke regisseur zo moet werken als ik. Ik voel me verantwoordelijk voor mijn acteurs. Ik heb zelf geen vrouw en kinderen, en de kinderen die ik help zijn toch ook een beetje mijn eigen kinderen.
“Zelf heb ik een hekel aan politiek. Ik ben geen politieke filmmaker zoals men wel van mij zegt, maar Ik breng alleen de realiteit in beeld. Ik heb het geluk dat ik bekend ben geraakt met de taal van de film; die gebruik ik om mijn schuld af te lossen, want ik sta bij de Koerden in het krijt.”
De jongen die Satellite speelt, heb ik ongeveer 5000 dollar gegeven. Hij is nu als een kleine broer voor mij en ik heb beloofd om hem het filmvak bij te brengen; Ik stuur hem boeken en probeer hem de komende jaren te begeleiden. Hij is nu al assistent-regisseur van een van mijn projecten, net als de hoofdrolspeler uit Een tijd voor dronken paarden, die volgend jaar een langere film gaat maken die ik produceer. Ik wil zorgen dat er in Koerdistan een filmcultuur ontstaat. In Arbil ben ik nu een filminstituut aan het opzetten. Daar waren geen bioscopen en ik heb hier en daar geld uit fondsen geworven om een paar bioscoopzalen te openen. Er zijn nu drie- à vierhonderd jongeren in Koerdistan bezig met korte filmprojecten.”
12
13
Geografisch, etnisch en politiek kader
OVER IRAN
TURTLES CAN FLY werd gemaakt in Koerdistan, de grensstreek tussen Iran, Irak en Turkije. Het verhaal dat de regisseur vertelt, en de manier waarop hij het vertelt, worden mee- bepaald door de tradities en gewoonten in Iran, onverwacht genoeg een van de productiefste cinemalanden van de jongste jaren.
Het grote land Iran strekt zich uit van de Kaspische Zee tot de Golf van Oman, met als buurlanden Turkije, Irak, Turkmenistan, Afghanistan en Pakistan. Het land is ongeveer 53 keer groter dan België. In heel Iran wonen er ruim 65,6 miljoen mensen (in België wonen ruim 10 miljoen mensen).Het klimaat in Iran is droog, koud in de winter en heet in de zomer. Het is een bergachtig land, met sneeuw op de hoge bergen.
BAHMAN GHOBADI “Film is een uitstekend medium om het diepere bewustzijn van de Koerden uit te drukken. Zij zijn een etnische minderheid van zo’n 20 miljoen mensen, die voornamelijk leven in Iran, Irak, Turkije en Syrië. De Koerden in deze film zijn niet ontsproten aan mijn verbeelding; Zij staan voor échte mensen, en ik was persoonlijk getuige van hun moedige strijd om te overleven tijdens de 30 jaren die ik bij hen leefde.”
De Iraanse overheid maakt het filmmakers niet makkelijk. Er wordt streng toegezien op de inhoud van films: er is censuur, en regisseurs moeten soms dus twee versies maken (een internationale versie en een ‘gekuiste’ Iraanse versie). Maar meestal richt de censuur zich meer op ‘morele zaken’ (de inhoud van de films mag niet strijdig zijn met de islamitische voorschriften) dan op politieke. Zo werd A TIME FOR DRUNKEN HORSES erg lovend onthaald, en was in 2000 de officiële Iraanse Oscar-inzending. Cameraman Saed Nikzat: “De reacties in Iran waren heel positief. De problematiek is niet eigen aan de grensstreek, maar geldt voor het hele land. Het is de realiteit, dus daar struikelde de regering niet over. Je kan de film natuurlijk als een politiek statement zien, maar dat was nooit onze bedoeling. Wanneer een kunstenaar een samenleving afbeeldt, kan hij het leven, de politiek en de religie niet van elkaar loskoppelen.”
Hoewel de inwoners van Iran altijd de naam Iran gebruikten, werd hun land in Europa vaak Perzië genoemd, een traditie die stamt uit de tijd dat de Grieken het gebied noemden naar de provincie Fars (Pars). De officiële taal van Iran, het Perzisch of Farsi, is een Indo-Europese taal, die na de Arabisch-islamitische veroveringen veel Arabische woorden heeft overgenomen. Ook het schrift is Arabisch. Maar de basis van het Farsi is nog steeds de eeuwenoude, poëtische taal waarin de grote Iraanse dichters eeuwen geleden hun poëzie schreven.
14
15
OVER KOERDISTAN
Iran kent een woelige geschiedenis van veroveringen, oorlogen en revoluties. Maar momenteel voel en zie je in de steden en dorpen van Iran vooral de gevolgen van de Islamitische Revolutie in 1979. De sjah, een ‘keizerlijk’ heerser die van Iran een modern westers land wou maken, werd van de troon gestoten en vervangen door Ayatollah Khomeini. Sindsdien beheerst de islam de wetten en gewoonten van dit land. Een Ayatollah is een islamitische, geestelijke geleerde. Er is in Iran wel een regering, maar alle wetten moeten uiteindelijk eerst goedgekeurd worden door een godsdienstige raad, die controleert of de wet niet in strijd is met de koran, het religieuze wetboek van de islam.
De Koerden zijn een volk zonder staat; met hun miljoen zijn ze zonder twijfel het grootste staatloze volk ter wereld. Koerdische nationalisten vechten al jaren voor hun zaak; ze willen dat hun gebied een zelfstandig land wordt. Het gebied (500.000 km²) is sinds 1150 bekend onder de naam Koerdistan. In die tijd waren de meeste Koerden aanhangers van het geloof van Zarathoestra. Hij geloofde dat de wereld goed was, maar door het kwaad werd aangetast. Het is de taak van alle mensen om de goede kracht te steunen. Zij die voor het goede kiezen, worden beloond met geluk. Zij die voor het kwade kiezen, eindigen met verdriet. Zarathoestra leerde dat het goede uiteindelijk het kwade zou overwinnen. Door de aanhoudende Arabische aanvallen bekeerden de Koerden zich uiteindelijk tot de islam en werden moslims, zonder zich evenwel te laten arabiseren: ze probeerden veel van hun eigen gebruiken te handhaven.
De toestand in Iran is erg wisselvallig, afhankelijk van wie op dat moment de touwtjes in handen heeft. Soms gaat het er erg streng aan toe (mannen en vrouwen zijn strikt van elkaar gescheiden, gemengde feesten en dansen zijn verboden, meisjes moeten voor ALLES toestemming krijgen van hun vader of echtgenoot, ongetrouwde koppels mogen elkaar in het openbaar niet aanraken, sluier en verhullende kleding zijn altijd verplicht…), soms worden de voorschriften weer wat losser. Er zijn heel wat mensen die al het mogelijke doen om van Iran een vrijer land proberen te maken en om de vrouwen een eerlijke plaats te geven in de wereld. Soms lukt dat, soms niet. Maar het staat wel vast dat Iran de invloeden van het westen niet kan buiten sluiten, dus langzaam maar zeker evolueert het land naar meer vrijheid.
De verdeling van Koerdistan De Koerden, slachtoffer van hun geografie, hun geschiedenis en ongetwijfeld ook van een tekort aan helder inzicht van hun leiders, leven verspreid over meerdere staten, zonder echter hun droom op een onafhankelijke staat op te geven.
Toch is Iran geen ‘vreemd’ land. De gastvrijheid van de Iranezen is enorm en het leven in de steden oogt erg westers. Mensen hebben er een auto, een computer (er zijn internet-café’s, alleen heten die daar niet ‘café’, maar koffie-nets), een (satelliet-)tv, een groot huis, en in de winkels kan je er alle producten vinden. Maar het leven in de stad verschilt erg van het platteland. Daar kan het er nog ‘hard’ aan toe gaan, vooral in het noorden (waar TURTLES CAN FLY zich afspeelt), in de bergstreken van Koerdistan. In de winter zijn de wegen er dichtgesneeuwd en kunnen auto’s nauwelijks rijden, en valt er niet veel luxe te rapen.
Koerdistan werd reeds in de 17de eeuw verdeeld tussen het Ottomaanse en Perzische rijk. Na de 1ste W.O., bij het uiteenvallen van deze twee rijken, werd de Koerden een eigen staat beloofd. Toch werd deze belofte nooit ingelost en Koerdistan is sindsdien verdeeld onder Turkije, Irak, Iran, Syrië en de voormalige Sovjet-Unie.
De Koerden leven dus verspreid over 5 landen. Voor TURTLES CAN FLY beperken wij ons tot een beschrijving van hun situatie in Iran en Irak. Toch stippen we even aan dat het grootste aantal Koerden in Turkije leeft, zo’n 500.000 in de voormalige Sovjet-Unie en 1,5 miljoen in Syrië. Ook daar leven zij als een onderdrukte minderheid.
16
17
Na de woelige oorlogsjaren groeide de autonomie van de Iraakse Koerden voortdurend; ze leefden op een apart grondgebied (ongeveer zo groot als Zwitserland) en beschikten over een eigen parlement, 3 universiteiten, scholen, televisiezenders en meer dan 120 Koerdische dag-, week- en maandbladen. Maar sinds de val van Sadam Hoessein en het nieuwe bewind in Irak is de toekomst onzekerder dan ooit. Irak zal veel inspanningen moeten leveren om een stabiel regime te installeren, en het is nog de vraag of het Koerdische probleem daarbij een prioriteit zal zijn. Koerden in Iran Ook in Iran zijn de Koerden het slachtoffer van etnische en religieuze discriminatie. Het religieus gefundeerde regime laat geen Koerdische partijen toe. Na de dood van Khomeini groeit de hoop: de regering kondigt onderhandelingen aan. Maar tijdens de vredesonderhandelingen, in juli ‘89, worden een Koerdische leider en twee van zijn medewerkers vermoord door handlangers van de Iraanse president. Ook in Berlijn worden drie jaar later woordvoerders van de Koerdische minderheid omgebracht. Ondanks de liquidatie en verdwijning van hun politieke en religieuze leiders, zetten de Iraanse Koerden hun strijd verder. De Koerden worden nog steeds onderdrukt; velen van hen ondernamen al een vluchtpoging naar West-Europa. Toch is de situatie al heel wat verbeterd. Het gebied waar TURTLES CAN FLY zich afspeelt is b.v. één van de veiligste regio’s in Iran.
Koerden in Irak In 1970 zetelen de Koerden mee in de Iraakse regering, maar een eigen staat krijgen ze niet. Wanneer eind de jaren ’70 de machtsverhoudingen in Iran grondig veranderen en Ayatollah Khomeini aan het hoofd van het land komt te staan, wil de Koerdische gemeenschap (ook in Irak) daarvan profiteren om een eigen staat op te richten. Hun poging mislukt. Ook Sadam Hoessein profiteert van de verwarring en verklaart de oorlog aan Iran, een oorlog die 8 jaar zal duren en een enorme tol eist van de Koerdische bevolking. Zo worden in 1988 duizenden Koerden het slachtoffer van de chemische wapens die Irak inzet. Een nieuwe oorlog volgt in de jaren ’90: de zgn. Golfoorlog. De Koerden komen onder bescherming van de VN-troepen, maar dat kan niet verhinderen dat ze nog steeds aanvallen van Irak te verduren krijgen. Het Koerdische volk toont zich sterk: ze slagen erin 70% van hun verwoeste dorpen en steden opnieuw op te bouwen.
18
19
De acteurs
De kinderen in de film zijn eigenlijk volwassenen in een kinderlijf. Ze hebben geen tijd om te spelen, naar school te gaan en een zorgeloos bestaan te leiden. Velen van hen zijn wees, en zowel emotioneel als fysisch verminkt door de oorlog. Hun belangrijkste levensdoel is om emotioneel te overleven en zich dagelijks te verwarmen en iets te eten.
Satellite vertolkt een prachtige rol als leiderfiguur, touwtrekker en bezorgde mens, samen met Shirko, die niet van zijn zijde wijkt, en steeds vraagt wat zijn Engelse woorden betekenen, en hartverscheurend begint te huilen als er iets mis gaat… En dan is er ook Pasheow, die behendig met zijn ene been achter Satellite aanholt. Het zijn allemaal fantastische acteurs!
De landmijnen Veel van de kinderen in de film zijn verminkt: ze verloren ledenmaten, dragen littekens… Deze verminkingen werden veelal veroorzaakt door de duizenden nietontplofte landmijnen die overal zijn achtergebleven in de grond en dus niet te zien zijn. Het doet dan ook vreemd aan dat vele kinderen toch nog mijnen blijven rapen, hoewel ze maar al te goed beseffen welk risico ze daarmee lopen. Maar het is ook meestal de enige bron van inkomsten: de mijnen worden verkocht aan de staat of het leger en opnieuw gebruikt. Ze krijgen er een zeer magere vergoeding voor terwijl de mijnen nog veel waard zijn.
Ghobadi laat zich bij het maken van films vooral inspireren door de werkelijkheid. Dit zegt de regisseur over de acteurs: “Echte mensen met ongekunsteld gedrag vormen negentig procent van mijn inspiratie. Dat is ook het mooie van werken met kinderen, zeker als het amateurs zijn. Het medium is nieuw voor ze, waardoor ze heel fris voor de camera staan. Ze kennen de filmtaal niet en gaan ook niet zoals echte acteurs onderhandelen over de vorm van een dialoog of de lengte van een scène.”
We zien de kinderen ook meestal in groep. Het lijkt alsof ze bescherming en affectie zoeken bij elkaar. Velen van hen zijn zwaar getraumatiseerd.
Vragen • Waaraan kan je merken dat de kinderen de hoofdrol spelen in de film? • Hoe gaan de kinderen met elkaar om? • Kan je de kinderen vergelijken met de kinderen van hier? Hoe leven ze? Wat zijn hun prioriteiten? • Hoe gaan de kinderen met de volwassenen om? • Kan je je nog enkele schrijnende scènes herinneren? (Riga die een slok kerosine neemt om haar tandpijn te verhelpen, even later gebruikt ze het ook om zichzelf in brand te steken. Satellite die zelf het slachtoffer wordt van een landmijn als hij Agrin wil redden…)
20
21
De situatie van de kinderen
Uitzichtloos
Het is prachtig om te zien hoe spontaan en levendig de kinderen hun rol vertolken. Het is alsof er geen cameraploeg aanwezig is en de kinderen hun dagelijkse activiteiten, gesprekken en handelingen uitvoeren.
In een doorsnee fictiefilm is er een duidelijk onderscheid tussen de acteurs en hun personages. De acteurs spelen een rol die vaak ver van hun eigen persoon afstaat. Vaak dragen ze bijzondere kostuums of speelt de film zich af in een andere tijdsperiode, wat het verschil nog meer benadrukt. In het geval van TURTLES CAN FLY is de grens veel kleiner. De kinderen spelen bijna zichzelf. Ze kregen wel instructies van de regisseur, maar omdat de film semi-documentair is, kan je niet spreken van ‘echt acteren’.
EEN OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE PERSONAGES IN DE FILM Satellite Hij is een leidersfiguur. Hij heeft een beetje verstand van schotelantennes en het hele dorp rekent op hem om ontvangst te krijgen op tv. Hij begrijpt enkele woorden Engels en is meteen ook de tolk van het dorp. Onrechtstreeks is hij dus ook hun spreekbuis die het schamele nieuws over de nakende oorlog kan brengen. Satellite geniet van de eer, maar heeft als jonge knaap ook verstand van onderhandelen en zaakjes doen en is een retoricus: hij kan de kinderen leiden, bevelen geven, is bezorgd om hun lot en steeds alert als er gevaar dreigt. Daarbij wordt hij verliefd op Riga en laat dat ook duidelijk merken. Hij onderneemt verscheidene pogingen om haar te helpen en haar vriendschap te winnen. Riga wimpelt hem af of reageert gelaten. Het kan haar allemaal niets schelen. Riga Je voelt als kijker al snel aan dat Riga veel heeft meegemaakt. We weten niet hoe oud ze is, maar ze geeft een erg volwassen indruk; ze draagt de hele tijd een kind met zich mee. In het begin denken we dat de kleine jongen haar broertje is maar dan wordt duidelijk dat het eigenlijk haar zoontje is. Een tweetal jaar terug zijn opstandelingen binnengedrongen in hun dorp, waar velen werden vermoord, waaronder haar ouders. Riga is toen ruw verkracht en raakte zwanger. Agrin werd geboren: een bastaardkind volgens haar. Riga is zwaar getraumatiseerd en heeft zelfmoordplannen. Het verleden doet teveel pijn om verder te kunnen leven. Ze wil en kan het kind niet aanvaarden en wil hem het liefst achterlaten samen met haar verleden. Ze is onrustig en achterdochtig. Ze kan niet slapen en doolt ’s nachts vaak rond net zoals Agrin, die haar onrust aanvoelt. Daarom zoekt Riga een touw zodat ze hem kan vastbinden ’s nachts als hij slaapt. Ze vraagt zich de hele tijd af wanneer ze het vluchtelingenkamp zullen verlaten. Gelukkig heeft ze nog haar broer die zo goed mogelijk voor hen probeert te zorgen. 22
23
De personages
De belangrijkste behoefte van de kinderen in de film is OVERLEVEN: dagelijks iets kunnen eten, warmte zoeken, ziektes overwinnen, een dak boven hun hoofd vinden en bovenal: zich behoeden voor de nakende oorlog! Kan je hun situatie vergelijken met de behoeftes van de kinderen in ons land? (onze basisbehoeften zijn al vervuld, we hebben alles wat we nodig hebben om een rijk en veilig bestaan te leiden). Vraag de leerlingen wat hun belangrijkste behoeften zijn!
Gov Ook Riga’s broer heeft het zwaar te verduren gehad. Door een landmijn verloor hij zijn beide armen en ook hij moet het verlies van zijn ouders meedragen. Samen zijn ze op de vlucht, op zoek naar een rustige plaats om hun bestaan weer op te bouwen. Maar met de nakende oorlog lijkt dat niet meteen te lukken. Gov is verdraagzamer tegenover zijn neefje en kan niet goed begrijpen dat Riga van haar kind afwil. Uiteindelijk treft het kind geen schuld. Gov heeft een bijzondere gave: hij is helderziend en kan voorspellingen doen. Dat lijkt misschien een voordeel maar eigenlijk maakt dat zijn leven nog zwaarder: hij kan in de toekomst kijken en voelt aan wat er met zijn zus en haar kind zal gebeuren. Hij heeft regelmatig visioenen en ziet zo hoe zijn zus op de rand van een afgrond staat en springt. Tot het op een dag werkelijkheid wordt…
Agrin (het kind van Riga) Hij lijkt bijna het enige onbezorgde kind van de hele groep. Hij is nog te jong om te begrijpen wat er is gebeurd en hij kent ook zijn afkomst niet. Het kind is bovendien blind en gaat dus vooral af op wat hij hoort en voelt. Toch voelt hij af en toe een zekere dreiging aankomen. Zo zien we hem op een bepaald moment tussen grote hulzen lopen (terwijl de andere kinderen helpen om de vrachtwagens uit te laden). Hij kind lijkt iemand te zoeken: hij roept zijn vader… De kijker weet op dat moment nog niet wie zijn vader is. Later beseffen we dat hij die man nooit zal te zien krijgen. Pasheow Dat is de jongen met één been die behendig met een kruk loopt. Hij is steeds te zien aan de zijde van Satellite en is meestal vrij opgewekt; hij probeert er ondanks de triestige omstandigheden toch wat de sfeer in te houden.
Voorspellingen • Hij voorspelt dat er gevaar dreigt op een vrachtwagen waar tal van de kinderen werken. Ze kunnen gelukkig tijdig gered worden.
Shirko Ook deze kleine jongen is vaak te zien aan de zijde van Satellite. Hij is de jongste van de bende en erg begaan met het lot van zijn vriendjes. Hij is gevoelig en angstig en hij huilt vaak. We zien enkele ontroerende scènes met hem: Zo leeft hij sterk mee met Satellite als die op het mijnveld de kleine Agrin probeert te redden.
• Hij voorspelt de start van de oorlog en de aankomst van de Amerikanen in Irak. Gov krijgt dit visioen als hij achterop de fiets zit bij Satellite. We zien in zijn gedachten opstijgende vliegtuigen vanop de boten, helikopters en tanks, inslagen van bommen, het beeld van Sadam Hoessein dat neervalt (ondertussen legendarisch) enz. Het zijn beelden die wij hier ook op tv zagen! • Nog een voorspelling: “Over 275 dagen zal er iets gebeuren in het dorp”. Op dat moment rijden er Amerikaanse tanks voorbij in het dorp. Maar iedereen reageert gelaten. Er zijn de afgelopen dagen teveel dingen gebeurd om blij te zijn over de komst van de Amerikanen. Waarop slaat dit? Uit interview met Ghobadi: “Dat slaat op de aanslag van 1 februari 2004 op het hoofdkwartier van de Koerdische Democratische Partij (KDP) en de Patriottische Unie van Koerdistan in Abril, de hoofdstad van de regio in het noordoosten van Irak waar de film werd opgenomen, waarbij meer dan 150 mensen werden gedood. Dat was een week nadat we vertrokken waren. Onder de slachtoffers waren ook vrienden van ons die mee hebben geholpen met de film. Voor hetzelfde geld waren wij er ook bij geweest.
24
25
De film staat bol van de cinematografische hoogstandjes: schitterende fotografie, aangrijpende en spannende scènes, de opvallende zeldzaamheid van muziek… We zetten een aantal zaken op een rij. Je kan zelf een selectie maken van de elementen die je in het klasgesprek wilt gebruiken. Gebruik ze zeker ter aanvulling van de bespreking van de inhoud.
In de film merk je af en toe kleine elementen op die de dagelijkse ondraaglijke sleur een beetje verlichten. Voorbeelden: • De fiets van Satellite: het is zijn trots, iedereen wil er graag een ritje op maken, eens aan de belletjes of lintjes trekken… ; • De momenten dat er wordt gespot met de oorlog (ze spelen op school b.v. soldaatje); • Satellite wordt verliefd op Riga; • De bekommernissen om de satellietschotel; • De grappige vertalingen van het Engels; • Satellite en Pasheo troosten Agrin (het kind van Riga) als hij huilend aan de prikkeldraad staat. Ze beginnen te lachen en willen hem opmonteren; Ze bootsen de oorlog na en doen alsof ze schieten (cynisch).
HOE de regisseur zijn verhaal vertelt, is minstens even belangrijk als WAT hij vertelt. Zoals Ghobadi zelf zegt: “IK VERTEL MIJN VERHAAL MET BEELDEN.”
DE REGISSEUR HEEFT ZICH VOOR DIT VERHAAL GEBASEERD OP WAT HIJ IN ZIJN LAND ZAG, HOORDE EN ZELF MEEMAAKTE. Hij heeft aan zijn verhaal gebeurtenissen, personages, decors en dergelijke toegevoegd om het tot een geheel te maken, de kijker te blijven boeien en te zorgen dat het visueel ook een bijzondere film werd. Daarvoor gebruikte hij enkele middelen om het op een precieze manier op de kijker te laten overkomen. Dat wil zeggen dat je bepaalde gebeurtenissen in de film op verschillende manieren kan filmen waardoor ze een andere indruk maken op de kijker.
VRAGEN OVER DE PERSONAGES • Welke personages zag je zoal in de film? Ken je hun namen nog? • Kan je bij elk personage enkele karaktertrekken of typische eigenschappen plaatsen? • Wat is hun onderlinge relatie? • Welke rol spelen George Bush en Sadam Hoessein in de film? • Is het bezitten van de gave om dingen te voorspellen positief of negatief voor Gov?
Enkele voorbeelden KOM NOOIT TE LAAT IN DE FILM: HET BELANG VAN DE BEGINGENERIEK “Enkele weken voor de oorlog in Irak” Deze zin geeft meteen aan in welk tijdskader de film zich afspeelt. Het is erg belangrijk dit te weten. Alvorens de generiek start is er een korte openingsscène: Je ziet hoe een meisje aan de afgrond van een berg staat en springt. Je weet niet wie dit is, waar ze is en waarom ze dit doet, maar verder in de film wordt dat duidelijk. De regisseur gebruikt een zeer krachtige openingscène en de toon van de film is meteen gezet. Dan volgt de generiek, die heel eenvoudig is: we horen eenvoudige muziek en zien Arabische tekens tegen een wazige, grauwe achtergrond. Je kan al meteen situeren dat de film zich in een Arabisch land afspeelt. Daarna volgt de filmtitel; die vreemd en eerder symbolisch is. 26
27
Stijlkenmerken
Kleine lichtpunten
BIJZONDERE SCÈNES!
DE TWEEDE SCÈNE: KINDEREN SPELEN DE HOOFDROL
SPANNING opbouwen… Na de nogal abstracte openingsscène en begingeneriek start de film. We zien de drukte in een dorp met veel mensen, lawaai, kinderen. De camera zit de kinderen in beeld op de huid; volwassenen zijn eerder op de achtergrond te zien. Met deze beelden maakt de regisseur duidelijk dat de kinderen de protagonisten zijn. Daarna volgt nog een belangrijke scène en wordt meteen een verhaallijn in de film naar voor gebracht: de kinderen proberen met tal van antennes ontvangst te krijgen op tv. Het is een grappig beeld, al die antennes en verwoede pogingen om ontvangst te krijgen, maar een mooi beeld: een beetje artistiek en symmetrisch, waarover de regisseur heeft nagedacht.
Het redden van Agrin op het mijnenveld Het is een dreigende scène! Waarom? Omdat de scène lang duurt en de spanning opgebouwd wordt, en natuurlijk omdat je als kijker weet dat er heel veel mijnen liggen… Satellite probeert te voorkomen dat Agrin zich verplaatst, de andere roepen hem dingen toe, Shirko begint te huilen en is bang. Je wacht vol spanning af en hoopt dat er geen mijn ontploft, maar de realiteit neemt de overhand: er ontploft wel een mijn en de kijker denkt je dat Satellite gedood werd. Even later zijn we opgelucht als we hem levend zien en blijkt dat hij enkel aan zijn been gekwetst is.
Vraag
CAMERASTANDPUNTEN • Hoe bouwt de regisseur de spanning op in deze scène? (je weet dat er mijnen liggen en de scène duurt vrij lang)
De regisseur gebruikt een aantal camerastandpunten of middelen om iets duidelijk te maken aan de kijker. Kikkerperspectief De camera toont aan dat Satellite een leidersfiguur is. Op een bepaald moment zien we hoe hij op de loper van een tanker zit, die een stuk boven de kinderen hangt. Hij roept hen toe en verdeelt de taken. Het is duidelijk dat hij een belangrijke functie heeft want de camera filmt Satellite van beneden af.
EMOTIES: twee aangrijpende scènes… Riga wil zichzelf in brand steken. We zien hoe Riga bij dageraad naar de vijver loopt: we zien een zwarte rotsformatie, tegen een helblauwe lucht. Op de grens zien we Riga, als kleine figuur voorbijwandelen: een prachtig beeld. Als ze in het water staat, giet ze kerosine over haar hoofd. Op het moment dat ze haar mouw in brand steekt, hoort ze haar zoontje schreeuwen om terug te komen en dooft ze de vlam. Het kind is echter een visioen want als ze terug komt in de tent, ligt Agrin rustig te slapen.
Subjectief camerastandpunt: we kijken door de ogen van Agrin Als de kinderen op de vrachtwagens hulzen uitladen, zien we de kleine Agrin tussen hoge stapels hulzen lopen. Hij huilt en roept zijn vader. Dan zien we hoe hij naar zijn moeder loopt en het lijkt alsof de camera achter de ogen van Agrin zit: we lopen als het ware achter hem aan en zien alles vanuit zijn standpunt. Maar het cynische is dat de kleine Agrin blind is en hij zelf niet ziet waar hij loopt.
Riga laat haar kind achter. De scène speelt zich vroeg in de morgen af: het is mistig, het landschap lijkt nog desolater en koud. We zien hoe Riga Agrin vastlegt aan een touw en het kind naar zijn moeder tast. Ze gaat weg en Agrin beseft wat er gebeurt en begint te huilen. Riga kijkt af en toe achter zich terwijl ze wegvlucht; ze is verscheurd van verdriet maar wil het kind niet houden. Het huilen van haar kind gaat door merg en been.
28
29
Vraag
SFEER ZETTEN door de juiste camerapositie te gebruiken…
• Hoe heeft de regisseur de scène opgebouwd om het tragische element ervan te versterken?
Sprekende beelden die de juiste sfeer weergeven: de mijnvelden Er zijn enkele scènes waarbij we de kinderen in het mijnveld zien zoeken, rapen en ontmantelen. Hoe heeft de regisseur dit in beeld gebracht? Het zijn mooie beelden: hij filmt de scènes vanop een afstand, zodat we zowel de kale vlaktes, de grauwe kleuren, als de kinderen aan het werk zien. Deze beelden geven scherp weer hoe hun bestaan eruit ziet: grauw, uitzichtloos en troosteloos. Het zijn SPREKENDE beelden die zonder woorden een sfeer scheppen en de situatie schetsen van de kinderen.
Het decor speelt hier een erg belangrijke rol voor het bepalen van de sfeer. Anderzijds gebruikt de regisseur een afwisseling in de montage en toont afwisselend het huilende kind en de moeder die nog even achter zich kijkt. We zien de emoties van beide personen en leven met hen mee.
Als de Amerikanen aankomen… Gov heeft het voorspeld. En inderdaad, even later vliegen de helikopters over het gebied. Satellite heeft hen toegeroepen: “Iedereen moet de heuvel op, de oorlog begint over enkele uren. Sta zo stil als een boom.” Zo gezegd, zo gedaan. We zien een massa mensen de heuvel opgaan: een indrukwekkend beeld. Dan komen de helikopters: “Het geluid van Amerikaanse paspoorten!” We horen muziek die de scène indrukwekkender maakt! De Amerikanen strooien briefjes rond: “Wij brengen het eind van onrecht en oorlog. Wij zijn jullie broeders. Wij zijn de besten van de wereld. Wie tegen ons is, is onze vijand.” (Zeer manipulatief!)
Kleurgebruik: mistroostig Het is opvallend dat er enkel grauwe, donkere kleuren in de film te zien zijn. Dit kan ook niet anders gezien de sfeer en de gemoedstoestand van de kinderen in het verhaal. Het zou erg vreemd overkomen als de kleuren vrolijk zijn en het landschap in zonlicht baadt. Kleuren spelen een erg belangrijke rol!
VRAGEN BIJ DE STIJLKENMERKEN • Let je op het camerawerk als je naar een film kijkt? • Vond je deze film mooi ‘verfilmd’? Motiveer je antwoord! • Welke scènes zijn je bijgebleven?
30
31
MUZIEK IN DE FILM
Bij het tentenkamp is een vijver. Volgens Satellite is het water er niet zuiver. Blijkbaar zijn er ooit drie kinderen in het water gegaan en er nooit meer uitgekomen. Hij beweert dat er rode vissen in zwemmen en wil er eentje vangen voor Riga. Verder in de film blijkt de vijver een belangrijke rol spelen: als we zien hoe Riga plots terug voor zich ziet wat er een tweetal jaar daarvoor gebeurde in hun dorp, zien we hoe ze in een vijvertje werd gesleurd en verkracht. Ook bij haar zelfmoordplannen komt ze naar de vijver. Uiteindelijk verdrinkt ze er haar zoon in. Het lijkt een poel van verdriet, trauma’s en kwade geesten.
Scènes die begeleid worden door muziek:
Rode vissen Als Shirko op het eind van de film bij Satellite komt (die gewond door de mijn in een oude vrachtauto ligt), geeft hij hem enkele rode vissen cadeau. Satellite is erg opgetogen over het geschenk en vraagt zich af waarom die vissen toch een rode kleur hebben.
• Gov heeft voorspeld dat er op de vrachtwagen iets zou gebeuren. Zijn voorspelling komt uit en de kinderen zijn net op tijd ontsnapt. Er ontploft een mijn… Deze scène wordt begeleid door muziek. • Satellite staat aan de voet van een heuvel en geeft de kinderen orders voor het zoeken van mijnen. Plots loopt Riga voorbij en Satellite loopt haar achterna. De muziek die dan te horen is, geeft de scène een romantisch tintje. Je krijgt er misschien eventjes kippenvel van?
De titel Je vraagt je waarschijnlijk af wat de titel van de film betekent. Er zijn twee momenten waarbij schildpadden een kleine rol spelen in de film. • De kleine zegt op een bepaald moment dat hij zijn schildpadden in het water wil zetten, en we zien hoe hij even later twee kleine schildpadden in een kleine plas laat vallen. Je verwacht misschien even dat ze zullen gaan vliegen maar er gebeurt niets. • Als de kleine Agrin verdrinkt, zien we hoe hij naar de bodem zakt. Op dat moment zwemmen er schildpadden voorbij.
Bij deze scènes valt de muziek des te meer op, omdat het de stilte en de dialogen even breekt.
Vragen • Vind je het belangrijk muziek te horen in een film? • Wat is de functie van muziek in een film? • Weet je nog wanneer er muziek te horen was? Bij welke scènes?
De visie van de regisseur over de titel: “Met een titel die niet zomaar valt te begrijpen geef ik mijn publiek iets mee om over na te denken. Ikzelf stel me het meisje voor dat haar zoontje draagt: met de ene als schild voor de ander. De scènes onder water met de jongen zonder armen doen me ook aan een schildpad denken: hij vliegt maar dan in de zin van vallen.” Voor Riga en Agrin is alle leed achter de rug. Het verdriet en de emotionele pijn zijn voorbij.
32
33
Symboliek
De regisseur is zeer zuinig geweest met het toevoegen van muziek aan de beelden, en dat is niet gebruikelijk. In de meeste films is de muziek een belangrijk onderdeel van het geheel; het zet de beelden kracht bij, maakt ze voller en bepaalt de juiste sfeer. Dreigende muziek maakt een spannende scène nog spannender, vioolmuziek maakt een liefdesscène romantischer. Muziek speelt in op het gevoel van de kijker. Ghobadi gebruikt in zijn film echter enkel de kracht van de beelden, want er is maar bitterweinig muziek te horen. De zeldzame muziekstukjes die we te horen krijgen zijn erg indringend, dus ze missen hun doel niet!
In het tentendorp is de berichtgeving zeer primitief. Ze moeten erg veel moeite doen om een schotelantenne geïnstalleerd te krijgen, er zijn ook niet veel tv’s, en bijna niemand begrijpt Engels. Zo bereikt maar een minimum aan nieuws het volk. Eigenlijk brengen de voorspellingen van Gov meer info voort dan de vertalingen van Satellite.
• Wat betekende deze zin zoal? Het strenge regime van Sadam Hoessein is voorbij: de Irakezen hebben zijn standbeeld naar beneden gehaald en daarmee is zijn regime gevallen. Dat was toen een symbolische maar zeer belangrijke gebeurtenis in het land. Hoe weten we dat dit in de film gebeurd is? Enerzijds zagen we in het visioen van Gov al hoe het beeld werd neergehaald en op het eind van de film staat Shirko daar plots met één van de armen van het beeld in zijn handen (nogal onwaarschijnlijk maar een zeer symbolische scène).
VRAAG/ • In hoeverre is de informatie van Satellite betrouwbaar?
Andere betekenis van de zin: zijn zus en neef sterven. Ook dat ziet hij in een visioen gebeuren. In zijn slaap ziet hij hoe de kleine Agrin naar de bodem van een vijver zakt. Hij schrikt wakker en rent erheen. Daar zit Satellite te treuren, die nog probeerde het kind te redden. Riga is van de rots gesprongen, want Gov vindt haar blauwe schoentjes terug. Satellite verliest ze en blijft alleen achter.
De mensen in het dorp hangen aan zijn lippen, want hij begrijpt Engels! In onze termen is het Engels dat hij kent en begrijpt heel miniem. Als hij het nieuws op CNN moet vertalen – en er zelf geen snars van begrijpt – zegt hij dat ze in codetaal spreken: “Het gaat morgen regenen”, om zich er snel vanaf te maken (en het komische is: in de volgende scène zien we regen, alsof hij gelijk kreeg…). Shirko vraagt ook steeds aan Kak wat hij zegt als hij Engels gebruikt: ze kijken op naar hem.
IRONIE IN DE FILM De regisseur brengt een zwaar thema aan in zijn film, en toch verwerkte hij enkele momenten en scènes in de film om de sfeer wat te verlichten, om de kijker af en toe te laten glimlachen. Maar je vraagt je toch af of dit ironie is of meer op cynisme lijkt, want het doet soms vreemd aan. Enkele voorbeelden:
Schets hoe onze berichtgeving verloopt: hier ontvangen we een overdosis nieuws, via tal van kanalen op alle mogelijke momenten van de dag: via radio, tv, internet, kranten, gsm…
De berichtgeving in het dorp in de film is rudimentair: de inwoners willen graag weten hoe het met de oorlogssituatie is gesteld, wanneer de Amerikanen zullen binnenvallen en wat er met het regime van Hoessein zal gebeuren. Al de rest interesseert hen niet. Bij ons krijgen we een waaier aan nieuws over allerlei onderwerpen. Het nieuws komt ook van alle kanten op ons af. Is dat dan objectief?
Gasmaskers Er worden gasmaskers uitgedeeld voor het geval er een gasaanval zou komen. Even later zien we hoe het kleintje op zijn bed met een gasmasker ligt te spelen: voor hem is het een leuk speeltje, hij beseft echter niet waarmee hij speelt.
Opdracht/ Naar school Op een bepaalde dag zien we hoe een aantal kinderen naar ‘school’ gaan (een aantal banken op een heuvel). De leraar komt er veel te laat toe en ziet hoe een aantal van zijn leerlingen met wapens aan het oefenen zijn. Hij roept hen toe: “Heb ik niet gezegd dat je op school geen wapens mag dragen!”, waarop Satellite met zijn gezond verstand meteen reageert dat het toch belangrijker is om de jongens voor te bereiden op de oorlog en dat ze moeten leren schieten. Dat is belangrijker dan saaie theorie studeren.
vergelijk één nieuwsitem (niet te complex) op verschillende nieuwsdragers: zoek er een artikel over in de krant (of in meerdere kranten, is zelf nog beter), luister naar het journaal op tv en radio. En vergelijk: in hoeverre is het gelijk?
34
35
De berichtgeving in de film
Media: vergelijken met onze media en berichtgeving
Derde voorspelling van Gov: naar het einde van de film toe. “ALLES ZAL MORGEN VOORBIJ ZIJN”.
Op welke manier werden wij geïnformeerd over de oorlog in Irak? We kregen – zeker in het begin ervan – dagelijks uitgebreid nieuws. Er zijn een aantal vaste journalisten ter plaatse die alles op de voet volgen en systematisch nieuws doorgeven aan de nieuwsdiensten in België.
VRAGEN • Hoe is de berichtgeving verlopen naar de USA toe denk je? • Waarom zijn de antennes in de film zo belangrijk? • Vergelijk hun vorm van berichtgeving met de onze! Wat een contrast! • Welke berichtgeving is het meest objectief? Dat van bij ons of dat in de film?
www.lesseninhetdonker.be 36
Lees dit voor je naar de film gaat. Zo ken je in grote lijnen het verhaal van de film en heb je ook enkele aandachtspunten tijdens de visie!
Het verhaal speelt zich af op de vooravond van de Amerikaanse invasie van Irak, in een tentenkamp in Iraaks Koerdistan (op de grens met Iran en Turkije). De dorpsbewoners zoeken wanhopig naar een schotelantenne om geïnformeerd te blijven over de start van de dreigende oorlog en de Amerikaanse bombardementen. De 13-jarige Soran, die bij alle kinderen gekend staat als ‘Satellite’ (omdat hij als geen ander schotelantennes kan installeren) laat zich opmerken als de leider van de kinderen. Hij groepeert ze en neemt ze onder zijn vleugels, terwijl ze gevaarlijk werk verrichten en alle stukken grond in de buurt van het dorp uitkammen op zoek naar mijnen. Satellite regelt de verkoop van de niet-ontplofte mijnen, en zorgt ervoor dat de kinderen het gezien de erbarmelijke omstandigheden goed stellen. Wanneer op een dag een zwaar verminkte jongen met zijn zusje en haar kind in het dorp aankomt, raakt Satellite geïntrigeerd. De drie kinderen zijn wezen. Henkov raakte beide armen kwijt door een mijnexplosie, en bezit een helderziende gave. Samen met zijn zus Riga zorgt Henkov voor een 3-jarig jongetje Agrin. Wanneer de waarheid over de relatie van de peuter tot de kinderen aan het licht komt, wordt een harde waarheid ontbloot. TURTLES CAN FLY
Enkele weetjes over de film • TURTLES CAN FLY werd geschreven, geregisseerd én geproduceerd door de Iraanse regisseur Bahman Ghobadi. Het is een AUTEURSFILM, omdat hij er een duidelijke stempel op drukte! • De film gaat wel over een recente, politieke situatie, maar noch Bush, noch Saddam Hoessein spelen een hoofdrol. In de film staan de kinderen centraal! • De kinderen hebben nauwelijks of geen acteerervaring, ze spelen gewoon zichzelf. Een groot aantal van de kinderen werden tijdens de afgelopen jaren door bomaanslagen gewond en sommigen verloren ledematen. • De regisseur vertelt zijn verhaal met beelden. Let op de camera: hoe brengt de camera het landschap in beeld? Hoe brengt die de kinderen in beeld? Let op de kleuren: die benadrukken de algemene sfeer in de film.
lesbrief voor de leerlingen Lessen in het donker
01
Voor de film
Turtles can fly
Je eerste reactie? • • • • •
• En toch is hij er in geslaagd de gevoelige snaar te raken bij de kijkers: hij vertelt een triest verhaal en kan de kijker erg betrekken bij het verhaal en de personages. Toch probeerde de regisseur het geheel te verlichten door een beetje humor toe te voegen aan enkele scènes. Probeer na de film tijd te nemen om de film te laten zakken, naar waarde te schatten en een oordeel te vormen over wat je zag.
Vond je de film goed of niet? Motiveer je antwoord. Welk gevoel had je als je naar de film keek? Welke scènes zijn je bijgebleven? Waren er zaken die je niet begreep? Zou je de film aanraden aan vrienden?
Laat je reactie achter op onze site, je kan de filmtitel selecteren op de homepage! www.lesseninhetdonker.be
De 5W-vragen Maar ook na het zien van de film kan je bij de reconstructie van het filmverhaal een antwoord zoeken op die vragen. Daarbij komen meteen alle belangrijke elementen uit het verhaal aan bod. Welke informatie krijg je aan het begin van de film? 5W-vragen: • Over WIE gaat de film? • WAT gebeurt er in het verhaal? • WAAR speelt het verhaal zich af? • WANNEER speelt het verhaal zich af (en over welke tijdsspanne)? • WAAROM krijgt het verhaal een bepaalde wending ?
02
03
Na de film
• In de meeste films is er veel muziek te horen. Muziek versterkt beelden en kan de gevoelige snaar raken bij de kijker. Bij deze film gebruikte de regisseur heel weinig muziek. Hoor je wanneer?
Vragen over de personages • Welke personages zag je zoal in de film? Ken je hun namen nog? • Kan je bij elk personage enkele karaktertrekken of typische eigenschappen plaatsen? • Wat is hun onderlinge relatie? • Welke rol spelen George Bush en Sadam Hoessein in de film? • Is het bezitten van de gave om dingen te voorspellen positief of negatief voor Gov? • Waaraan kan je merken dat de kinderen de hoofdrol spelen in de film? • Hoe gaan de kinderen met elkaar om? • Kan je de kinderen vergelijken met de kinderen van hier? Hoe leven ze? Wat zijn hun prioriteiten? • Hoe gaan de kinderen met de volwassenen om? • Kan je je nog enkele schrijnende scènes herinneren?
Vragen bij de stijlkenmerken • Let je op het camerawerk als je naar een film kijkt? • Vond je deze film mooi ‘verfilmd’? Motiveer je antwoord! • Welke scènes zijn je bijgebleven?
Vragen over de filmmuziek • Vind je het belangrijk muziek te horen in een film? • Wat is de functie van muziek in een film? • Weet je nog wanneer er muziek te horen was? Bij welke scènes?
www.lesseninhetdonker.be 04
05
