ParnassiaBavo Academie. Meesterschap en innovatie in de zorg

ParnassiaBavo Academie

Meesterschap en innovatie in de zorg Investeren in mentaal kapitaal - Lopend onderzoek bij Parnassia Bavo Groep 2010 - 2011

Meesterschap en innovatie in de zorg Investeren in mentaal kapitaal - Lopend onderzoek bij Parnassia Bavo Groep 2010 - 2011


1

Voorwoord

Meesterschap en innovatie in de zorg

Het kan niet anders of dit boekje wekt een prettig soort jaloezie bij u op: zo veel wetenschappelijk onderzoek bij Parnassia Bavo Groep en dan ook nog zo gedegen en zo vaak gepubliceerd in proefschriften en vaktijdschriften met aanzien. Waar doen ze het van? Kan dat allemaal nog wel in deze krappe tijden? Het antwoord daarop is: ja. Dat kan niet alleen, dat moet. Elke patiënt die bij Parnassia Bavo Groep aanklopt, moet de allerbeste zorg krijgen. Tegen een scherpe prijs. Dat kan alleen als je vernieuwt, met behoud van het goede. Je moet niet alleen kijken of de behandeling verantwoord is, maar ook welke behandeling het meest effectief is en dan ook nog in relatie tot de kosten. Deze visie lag ten grondslag aan de oprichting van onze organisatie, op 29 juni 2007. En bij het vijfjarig bestaan van Parnassia Bavo Groep, in 2012, brengen ruim achtduizend professionals deze manier van werken nog steeds in de praktijk.

2

Introductie

Goed, praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek

Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek in de

gedijt pas in een klimaat waarin opleiden en

ggz is mensenwerk. Het zijn de onderzoekers en

onderzoeken vanzelfsprekend zijn, voor mede-

degenen die zij opleiden die bestaande metho-

werkers, directies en bestuurders. Bij Parnassia

dieken verder moeten brengen of moeten zoeken

Bavo Groep heerst zo’n klimaat en dat koesteren

naar de mogelijkheden van nieuwe technologie.

we. We zijn trots op deze bundeling van het

Een aantal van die onderzoekers gunnen we

onderzoek dat in de periode 2010 – 2011 bij

graag het podium. In drie dubbelinterviews

Parnassia Bavo Groep is uitgevoerd.

verkennen onderzoekers in verschillende fasen van hun loopbaan het thema meesterschap en

Onderzoekers en beleidsmakers van Parnassia

innovatie in de zorg. Klinisch of ambulant?

Bavo Groep gebruiken dit overzicht om inzicht te

Face to face of virtueel? Evidence based of

krijgen in de hoeveelheid onderzoek die wordt

experimenteel?

verricht en de aard ervan. Als je dat weet, kun je het wetenschappelijke onderzoek nog gerichter

Met veel plezier nodig ik u uit kennis te nemen

inzetten. Dat is nodig, want bij alle verande-

van hun ideeën. En blader daarna vooral verder

ringen die noodzakelijk zijn om de geestelijke

en lees meer over het onderzoek dat bij

gezondheidszorg te vernieuwen, vormt gedegen

Parnassia Bavo Groep wordt uitgevoerd. Jaloers

wetenschappelijk onderzoek de belangrijkste pij-

makend? Misschien. Maar vooral inspirerend en

ler voor een professionele aanpak. Voor patiënten

innoverend!

is het van belang dat een behandeling grondig onderzocht is op werkzaamheid, zodat ze na de

Dr. Rob Koning

behandeling hun leven weer kunnen oppakken.

Decaan Parnassia Bavo Academie


3

Inhoudsopgave Voorwoord 2 Opleiding en Onderzoek bij Parnassia Bavo Groep

10

Meesterschap en innovatie in de zorg: Wijbrand Hoek en Karin Slotema

12

Hoogleraren verbonden aan Parnassia Bavo Groep

16

Meesterschap en innovatie in de zorg: Jaap van Weeghel en Barbara Schaefer

18

Overzicht promovendi

22

Onderzoek kort

28

Meesterschap en innovatie in de zorg: Niels Mulder en Roland van de Sande

30

Lopend onderzoek bij Parnassia Bavo Groep 2010 – 2011

36

Neuro-ontwikkelingsstoornissen 38 • Internationale Multicenter ADHD Genetica studie (IMAGE)

39

• Genome-wide association study of motor coordination problems in children with ADHD

40

• Rijden Nederlandse ADHD patiënten echt zo slecht?

41

• Seksuele problemen bij volwassenen met ADHD

42

• Validiteit van het Diagnostische Instrument Voor ADHD bij volwassenen (DIVA 2.0)

43

• De relatie tussen klinische effectiviteit van OROS-methylfenidaat in volwassenen met ADHD en de effectiviteit zoals gemeten met twee versies van de Continuous PerformanceTest (CPT): een dubbelblinde placebo gecontroleerde medicatie studie • Training van cognitieve functies bij kinderen met ADHD met behulp van een computerspel

44 45

• Een inventarisatie van de relatie tussen aandachtsproblemen, slaappatroon, stemmingsproblemen, activiteit en algemene gezondheid • Invloed van ADHD medicatie op rookgedrag en nicotinebehoefte bij volwassenen met ADHD

46 47

• Social Spectrum Study (Spectrum): een multicenter studie naar Autisme Spectrum Stoornissen in Zuid West Nederland

48

• In kaart brengen van de persoonlijkheid in het autismespectrum

49

Schizofrenie-spectrum en andere psychotische stoornissen

50

• Hallucinaties toegedicht aan djinns

51

• EDIE.nl: Early Detection and Intervention Evaluation

52

• EU-GEI: Europese studie naar gen X omgeving combinaties bij mensen at risk voor het ontwikkelen van een psychose • Geluksgevoel en schizofrenie

4

53 54

• Genetic Risk and OUtcome of Psychosis (GROUP)

55

• Onderzoek naar de nieuwe Kwaliteitstoetsing Regionaal Aanbod Schizofreniezorg (KRAS)

56

• Trial Metacognitieve training

57

• Multilevel Investigation of Neuropsychological Dimensions and Migration in Association with Psychosis

58

• Migration, psychosis and immune activation

59

• Model-free analyse van fMRI-data bij stemmenhoorders

60

• Money for Medication: Een gerandomiseerde gecontroleerde studie naar de effectiviteit van financiële beloningen ter verbetering van medicatietrouw in patiënten met een psychotische stoornis

61

• Muzikale hallucinaties

62

• REFLEX: multicenter onderzoek naar verbetering ziekte-inzicht door training in zelfreflectie bij schizofrenie

63

• De effectiviteit van tadalafil bij erectiestoornissen in mannelijke patiënten met schizofrenie die antipsychotica gebruiken

64

• Brave New Worlds: Virtual Reality Experiments Linking Psychosis and Social Environment

65

• Genetische zoektocht in psychiatrische stoornissen (GEZIN-studie)

66

• Zorgbehoefte, kwaliteit van leven en neurocognitieve symptomen bij schizofrenie op oudere leeftijd

Bipolaire, Depressieve en aanverwante stoornissen

67

68

• De invloed van kwetsbaarheid voor stress op type en beloop van de bipolaire stoornis

69

• Effectiviteit en geheugenproblemen na elektroconvulsieve therapie: een prospectieve studie

70

• Prevalentie en correlaten van apathie in patiënten met en zonder depressie

71

• Kosteneffectiviteit van de D(o)epressie cursus

72

• Hyponatriëmie bij oudere patiënten die antidepressiva gebruiken: een cross-sectionele studie naar prevalentie en risicofactoren

73

• Effectonderzoek naar de keuzehulp depressie voor Turkse en Marokkaanse GGZ-cliënten met depressie • Nederlandse Studie naar Depressie bij Ouderen (NESDO)

74 75

• Rumineren bij ouderen met depressie: Gerandomiseerde effectstudie naar een anti-piekertraining 76 • Acceptance and Commitment Therapy vs. Cognitive Therapy for the treatment of Major Depressive Disorder

77

• Effect van lichttherapie op premenstruele dysforie (PMDD)

78

• Lichttherapie en cognitieve gedragstherapie bij PMDD

79

Angststoornissen 80 • Behandeling van fobieën via het internet in de geestelijke gezondheidszorg: een doelmatigheidsstudie

81

• Meta Cognitieve Therapie (MCT) versus COMET voor piekeren bij Gegeneraliseerde Angststoornis


82 5

Inhoudsopgave

Trauma- en stressgerelateerde stoornissen

83

• Treating Trauma in Psychosis (TTIP)

84

• Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) versus Cognitieve Gedragstherapie (CGT) in de behandeling van PTSS

85

• Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) vs. Trauma-focused Cognitive Behavioral Therapy (TF-CBT) after stabilisation in the treatment of posttraumatic stress disorder following type II trauma

86

• Aandachtstraining in de acute en laatste behandelfase van chronische Post Traumatische Stress Stoornis

87

Voedings- en eetstoornissen

88

• TRAILS Eetstoornissen

89

• Prevalentie, risicofactoren en lange-termijn uitkomst van voedingsstoornissen bij jonge kinderen 90 • DSM-5 Werkgroep Eetstoornissen

91

• Epidemiologisch onderzoek naar eetstoornissen in de eerste lijn

92

• Evaluatiestudie: boulimia de baas

93

• Een multicenter RCT naar de kosteneffectiviteit van CBT-E

94

• Impliciet en expliciet zelfbeeld bij eetstoornissen

95

Middelengebruik en verslavingsstoornissen

96

• INternational CAnabis Need of Treatment (INCANT)

97

• Gerandomiseerde studie naar de effectiviteit van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) bij jongeren met een cannabis stoornis - INCANT studie

98

• Een RCT naar de kosteneffectiviteit van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) bij jongeren met een cannabis stoornis

99

• Meta-Cognitieve Training in de Dubbele Diagnose-kliniek: is het haalbaar en wat is het effect?

100

• Ouderen en alcoholverslaving

101

• PerspActive: Onderzoek naar de toepassingsmogelijkheden van een ‘Personality-targeted’ interventie in de jeugdverslavingszorg

102

• Verslaving en ernstige psychopathologie: een gerandomiseerde gecontroleerde vergelijking van de effectiviteit van residentiele versus ambulante geïntegreerde behandeling van patiënten met een dubbele diagnose

103

• Cocaine Addiction Treatments to improve Control and reduce Harm (CATCH): new pharmacological treatment options for crack-cocaine dependence in the Netherlands

104

• Client Monitoring Systeem Verslaving

105

Neurocognitieve stoornissen

106

• Het mobiele delierteam voor tijdige detectie en behandeling van delier bij ouderen verwezen voor ambulante geestelijke gezondheidszorg

107

• Out of Memory: aanleren en evalueren van ondersteunende technologie voor ouderen met een Mild Cognitive Impairment of beginnende dementie 6

108

Inhoudsopgave

Persoonlijkheidsstoornissen 109 • Neurobiologie van verbale akoestische hallucinaties en de effectiviteit van fMRI-geleide TMS bij patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis

110

• De effectiviteit van digitale versus real-life psycho-educatie voor patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis 111 • De invloed van groepscohesie en therapeutische werkalliantie op het effect van groepsbehandelingen bij patiënten met persoonlijkheidsproblematiek

112

• Obsessive Compulsive Personality Disorder (OCPD): A Study into Clinical Prevalence and Treatment

113

• Persoonlijkheidsdiagnostiek voor ouderen in de GGZ: Een aanzet tot gefaseerd multidimensionaal testonderzoek

114

• De rol van zelfwaardering en empathie bij de Narcistische Persoonlijkheidsstoornis

115

• Auditieve Verbale Hallucinaties (AVH) bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis

116

Forensische psychiatrie

117

• Algemene en klinische kenmerken van een cohort patiënten voor wie een rechterlijke machtiging (RM) is aangevraagd

118

• Evaluatie Remise 2004-2008. Woonbegeleiding voor verslaafde veelplegers

119

• Een flankerende studie naar het effect van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) op de geregistreerde criminaliteit

120

• Haagse zeer actieve veelplegers en de ketenaanpak 2000-2010. Een longitudinaal onderzoek

121

Interculturele psychiatrie

122

• Culturele validatie van de 4K’s

123

• Etnische verschillen in gebruik van psychiatrische zorg

124

• Klinische relevantie van ziekteverklaringen van psychische klachten bij allochtone patiënten

125

• Therapie-geindiceerde veranderingen in verklaringen van ziekte

126

• Voorspellers van behandelverloop en -uitkomst in interculturele psychotherapie

127

• Positie allochtone mannen

128

• Psychische ziekten en problemen onder allochtone Nederlanders

129

Terugdringen dwang en drang

130

• From physical and chemical restraint to ‘virtual restraint’ in patients with a mental health disorder. A clinical study into the feasibility of using ICT related applications in reducing restraint in an inpatient setting • Separeerervaringen in een healing environment

131 132

• Gestructureerde korte termijn risicotaxatie als ondersteuning bij separatie reductie op BOPZ units

133

• Terugdringen aantal separaties in de kliniek door toepassing van de CrisisMonitor

134

• Dwang- en drangmaatregelen verlagen door middel van Gastvrije Zorg

135


7

Inhoudsopgave

• Effect van het vroegtijdig aanbieden van medicatie aan IBS patiënten door de acute dienst, op agressie en dwang bij psychiatrische opname

136

• Effecten van het crisisplan op het aantal crisiscontacten, (gedwongen) opnames en de opnameduur

137

Behandel-/zorgevaluatie 138 • Studie naar Ondersteuning voor Ouders met Psychische Problemen (SOOPP)

139

• N=1 studie naar het effect van neurofeedback bij kinderen en jongeren met psychiatrische problematiek

140

• Trial Illness Management and Recovery (IMR) in Bavo Europoort, onderzoek naar effecten van IMR aangeboden in groepen op het herstel van de deelnemers

141

• Competitive MemoryTraining (COMET) + Exposure door Respons Preventie (ERP) versus ERP bij dwangstoornis; een randomised controlled trial

142

• Studie naar de effectiviteit van de Toolkit suïcidaliteit vaardigheden en attitude van behandelaren 143 • Onderzoek naar gebruiksvriendelijkheid en effectiviteit van e-health modules

144

• Het effect van een gedragstherapeutische ”Nanny” training voor kinderen met ernstige gedragsstoornissen

145

• Implementatie van Critical Time Intervention bij het Team OGGZ

146

• Evidence Based Werken

147

• Bijwerkingen van langdurig lithiumgebruik bij ouderen

148

• Kwaliteitsbewaking van de effectiviteit van de orthopsychiatrische behandeling voor jongeren met een combinatie van ernstige gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen

149

• Het behandelklimaat, op de Dagbehandeling van De Fjord

150

• Evaluatie ACT-Jeugd

151

• De (kosten-)effectiviteit en efficiëntie van kortdurend behandelen in de huisartsenpraktijk

152

• Onderzoek naar ontwrichte behandelsituaties: een onderzoek naar de aard van de ontwrichting, de behandeling en de effecten

153

• Opzetten van een ROM, geven van terugkoppeling van de resultaten per cliënt per hulpverlener en per team en uitvoeren van onderzoek

154

• Onderzoek naar Assertive Community Treatment met behulp van ROM-gegevens

155

• (Knelpunten in) continuïteit van zorg voor tienermoeders met GGZ-problematiek

156

• Zorgwekkende zorgmijders

157

• Assertive CommunityTreatment bij ouderen

158

• HoNOS pilot

159

Onderzoek niet anderszins omschreven

160

• Kwalitatief exploratief onderzoek naar filosofische overtuigingen van psychiaters op het gebied van het concept van geestesstoornis, wetenschap, oorzakelijkheid en professionele ethiek

8

161

• Victimization in patients with severe mental illness, a nationwide multi-site study

162

• Informatiebehoefte ECT

163

• Attitude van hulpverleners bij zelfbeschadigend gedrag

164

Inhoudsopgave

• Suïcidaliteit in de GGZ en een inventarisatie van diagnostische en behandelmogelijkheden van suïcidaliteit in de gesloten psychiatrie • Parasuïcideregistratie Den Haag

165 166

• Leonardo da Vinci Programme ‘European practices and procedures for the restriction of liberty of patients in psychiatric structures. Benchmarking across European Countries including case study from staff experiences

167

• Maatschappelijke stage in de GGZ

168

• Psychiatrisch casusregister Den Haag

169

• Tevredenheidonderzoek mantelzorgers Parnassia

170

• Biografisch onderzoek naar contingentiebeleving, persoonlijke levensdoelen en ultimate concerns bij patiënten met langdurende psychiatrische woongeleiding (BOC)

171

• De rol van impliciete en expliciete zelfwaardering bij verschillende psychiatrische groepen

172

• Ontwikkeling van regulatiestoornissen naar specifieke psychopathologie

173

• DSM-5 Werkgroep Beperking en handicap

174

• Betrouwbaarheid en validiteit van de WHODAS 2.0

175

Publicatieoverzicht 176

Zoeken in het onderzoeksoverzicht Wilt u zoeken in de onderzoeksinformatie, raadpleeg dan de pdf-versie van deze uitgave, onder andere te vinden op www.parnassiabavo-academie.nl.


9

10

Opleiding en Onderzoek bij Parnassia Bavo Groep 2010 - 2011


11

Interview


Onderzoek houdt je scherp Onlangs promoveerde psychiater en onderwijscoördinator Karin Slotema op een hersenonderzoek naar het effect van transcraniële magnetische stimulatie (TMS) op therapieresistente patiënten die last hebben van stemmen. Met deze hypermoderne techniek worden de hersenen gestimuleerd met magneetimpulsen. Psychiater Wijbrand Hoek, opleider psychiatrie en directeur van de Parnassia Bavo Academie, is haar promotor. ‘Karin trekt vastbesloten haar eigen spoor.’ Het is lang geleden dat Slotema, als AIOS

bewegingen doen weliswaar geen pijn, maar zien

neurologie, een stage psychiatrie liep bij

er vreemd uit voor anderen, waardoor patiënten

Parnassia Bavo Groep, maar het was een beslis-

zich erg kunnen schamen.’ Slotema injecteerde

send moment in haar loopbaan. Ze vond het vak

de Botuline toxine in de spier rond de mond. Het

namelijk zo interessant dat ze overstapte naar

resultaat mocht er zijn, de dyskinesieën vermin-

Parnassia Bavo Groep en psychiater werd. Op het

derden. ‘Maar om er voorgoed vanaf te zijn, moet

snijpunt van de twee specialisaties ontmoette

de behandeling na een aantal maanden worden

ze opleider Wijbrand Hoek. ‘Karin maakte indruk

herhaald’, verzucht ze.

door haar vastberadenheid’, vertelt hij. ‘Wat me direct opviel, is dat ze me al voor het begin van

‘Slotema speelde zich met dit onderzoek in de kij-

de opleiding, in 2003, vroeg of ze daarnaast ook

ker’, meent Hoek. ‘Want voor deze invaliderende

onderzoek mocht doen.’

bewegingsstoornissen was er tot dan toe in de psychiatrie nog geen enkele behandeling.’

Geïnspireerd door de neurologie stelde Slotema voor om onderzoek te doen met behulp van func-

Aandacht en erkenning

tional Magnetic Resonance Imaging (fMRI). Daar

In 2006 kreeg Slotema alsnog de kans om een

stond Hoek van te kijken. ‘In de neurologie was

fMRI onderzoek uit te voeren. Dat was moge-

fMRI toen al vrij gangbaar, maar in de ggz niet.

lijk in samenwerking met de Rijksuniversiteit

Zelfs een grote ggz-instelling als Parnassia kon

Groningen (RUG), waar Hoek hoogleraar is,

zich geen dure fMRI scanner veroorloven.’

en het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU), onder leiding van mede-promotor Iris

12

Slotema’s alternatief was een onderzoek naar het

Sommer (UMCU). Samen met co-promotor Jan

effect van botuline toxine op tardieve dyskine-

Dirk Blom en vele arts-assistenten gaf Slotema

sieën, een onderwerp waarbij zij kennis van de

patiënten van de psychoseafdelingen uit Den

neurologie ook uitstekend kon inzetten. Tardieve

Haag een TMS-behandeling, gericht op de plaats

dyskinesieën zijn overtollige bewegingen van met

met de meeste hersenactiviteit tijdens het horen

name de spieren rond de mond en de tong, zoals

van stemmen. De onderzoeksresultaten waren

grimassen en de tong uitsteken. Ze zijn een veel-

veelbelovend. Na TMS daalde de klachtintensiteit

voorkomende bijwerking van antipsychotica. ‘De

van de stemmen gemiddeld met 25 procent en

voelden de patiënten zich rustiger. Helaas gold

dagelijks een arts die de TMS behandeling gaf.

dat ook voor de patiënten uit de placeboconditie.

Aandacht en erkenning bevorderen genezing.’

Het effect van TMS is dus nihil, maar waardoor knapten de patiënten dan op? Slotema: ‘Mogelijk

Slotema publiceerde de resultaten in gerenom-

voelden zij zich erkend in hun klachten omdat de

meerde tijdschriften, waaronder Biological

fMRI-scan een verhoogde hersenactiviteit liet

Psychiatry. Natuurlijk hadden de psychiaters

zien in de hersendelen die te maken hebben met

liever gezien dat de behandeling effectief is, want

het horen van spraak.’ Volgens Hoek vonden de

de lijdensdruk van de stemmen is enorm. Hoek:

patiënten ook alle aandacht in het onderzoek erg

‘Een patiënt vertrouwde me ooit toe: dokter, ik

prettig. ‘Therapieresistente patiënten hebben

zou mijn beide benen afstaan om ze niet meer te

vaak nog maar weinig contactmomenten met

hoeven horen.’

psychiaters. Nu werden zij per taxi naar een hypermoderne MRI afdeling in Utrecht gebracht

Overigens heeft Slotema in een zogenaamde

en daarna zagen ze in Den Haag drie weken

meta-analyse ook de effectiviteit voor de behan-


13

Interview

deling van depressies onderzocht en daarvoor

zelf ook een maagzweer die hij verhielp met anti-

blijkt TMS wel een succesvolle interventie.

biotica. Nu pas stond zijn bevinding onomstotelijk vast.’ De hardnekkigheid van behoudzucht is van

Behoud en innovatie

alle tijden. ‘Vroeger geloofde men in de schizo-

Een veelgehoorde kritiek is dat evidence based

frenogene moeder. Stel je voor dat je kind schizo-

interventies sneller moeten worden opgeno-

frenie heeft, en dat jij daar dan als ouder ook nog

men in de behandelpraktijk. Hoe vlot was dat

de schuld van krijgt. Tien jaar nadat onderzoekers

bijvoorbeeld gegaan als de TMS behandeling

hadden vastgesteld dat de schizofrenogene moe-

wel effectief was gebleken? Hoek: ‘Helaas is

der niet bestaat, bestudeerden we nog studie-

het zo, dat zelfs als een interventie aantoonbaar

boeken waarin die misvatting standhield.’

effectief is, het vaak nog erg lang duurt voor deze geïmplementeerd wordt. Dat geldt voor TMS bij

Vernieuwingen vragen om tijd en draagvlak. Ook

depressie en zou dus waarschijnlijk ook het geval

hoeven we volgens Hoek niet te verwachten

zijn geweest bij hallucinaties.’

dat de bezuinigingen een aandrijfkracht zijn voor

Zorginnovaties zouden ook kunnen helpen om de

innovatie. ‘Het wakkert hier en daar de creativiteit

verregaande bezuinigingen het hoofd te bieden.

aan, we moeten wel, maar uiteindelijk hebben ze

Minister Schippers (VWS) liet in haar zorgbegro-

waarschijnlijk eerder een remmende werking op

ting voor 2012 weten dat die zelfs noodzakelijk

de vooruitgang.’

zijn om de ggz een ‘fundamentele omslag’ te laten maken.

Zelfredzaamheid Slotema stipt wat voorbeelden aan van ontwik-

‘Goede behandelingen moeten geen vroege dood sterven’

kelingen in de psychiatrie: ‘Er is meer aandacht voor het behandelen van ziektesymptomen in plaats van ziektebeelden. Zo hebben patiënten met schizofrenie ook cognitieve problemen, zoals moeite met aandacht en planning, die je afzonderlijk kan behandelen.’

Terecht of niet, de zorg moet goedkoper en om met beperkte middelen toch de gewenste kwa-

Ook zelfredzaamheid is een speerpunt. ‘Veel

liteit te kunnen blijven leveren, lijkt vernieuwing

behandelaars zijn gewend om symptomen van

inderdaad onvermijdelijk. Hoek: ‘Dat is soms

ziekte te bestrijden, maar veel patiënten willen

lastig. Er zijn altijd mensen die de hakken in het

vooral graag beter in hun dagelijks leven kunnen

zand zetten omdat ze het anders gewend zijn.’ En

functioneren. Daarom besteden we nu ook

dat is van alle tijden, blijkt uit zijn herinnering: ‘Als

meer aandacht aan het vinden van werk of een

student leerde je dat een maagzweer het gevolg

andere dagbesteding en het aangaan van sociale

was van stress. Totdat Barry Marshall – in 2005

contacten. Dergelijke activiteiten vergroten de

winnaar van de Nobelprijs - ontdekte dat een

levenskwaliteit. Ook preventie is een aandachts-

maagzweer veroorzaakt wordt door de bacterie

punt, maar onderzoek daarnaar staat nog in

Helicobacter pylori. In eerste instantie geloofde

de kinderschoenen. Zo is het bijvoorbeeld nog

niemand hem, want zijn idee ging faliekant

onbekend wat mensen extra kwetsbaar maakt

tegen de heersende opvatting in. Radeloos, en

voor een psychose.’

niet gespeend van gevoel voor drama, besloot

14

hij daarom om een maagsapmonster van een

Op de korte termijn verwacht Hoek voor de

patiënt bij zichzelf in te brengen. Daarop kreeg hij

klinische praktijk nog weinig van high tech

Onderzoek houdt je scherp

interventies zoals fMRI en deep brain stimulation (DBS). ‘Het duurt wel even voordat onderzoek daarover uitsluitsel geeft en we daarmee de problemen van het brein kunnen ondervangen.’ Belangrijker is ook volgens Hoek dat wat wetenschappelijk is aangetoond snel in de behandelpraktijk wordt opgenomen. ‘We moeten voorkomen dat goede, evidence based behandelingen een vroege dood sterven.’

Onderzoeksmentaliteit Nu Slotema gepromoveerd is, plegen de collega’s veelvuldig overleg over de inhoud van de opleiding tot psychiater waar Slotema inmid-

het bij minder dan één procent van de patiënten

dels zelf opleidingscoördinator is. Ook verzorgt

zorgt voor een tekort aan witte bloedcellen waar-

ze de nieuwe cursus Wetenschappelijk onder-

door het afweermechanisme mogelijk te kort kan

zoek. Hoek is daarover zeer te spreken, ‘want

schieten bij de eerste de beste infectie. Geen

gepromoveerde behandelaren die ook onderwijs

dokter wil dat op zijn geweten hebben, maar

geven, brengen samenhang tussen opleiding en

ik vind: wanneer de medische situatie daarom

onderzoek, waardoor het onderzoek minder ver

vraagt, moet je die verantwoordelijkheid wel

komt af te staan van de zorgpraktijk.’ Het belang

durven nemen, vooral omdat de kans op deze

van de wetenschap voor de psychiatrie is name-

bijwerking zo klein is. Je kunt dergelijke beslis-

lijk nog altijd groter dan door behandelaars in de

singen beter nemen als je geleerd hebt weten-

zorgpraktijk erkend wordt, merken de collega’s.

schappelijk te denken en kansen op succesvolle

‘Dat komt ook doordat artsen welbeschouwd

behandeling af te wegen tegen mogelijke risico’s.

geen wetenschappelijke achtergrond hebben.

Onderzoekservaring helpt daarbij.’

Geneeskunde is eerder een beroepsopleiding, je leert er een vak. Ook AIOS zijn vooral druk met diagnostiek en behandeling, ongeveer één op de

Psychiater Hans Wijbrand Hoek werkt sinds 1995 als

tien lukt het de psychiateropleiding te combine-

opleider psychiatrie bij Parnassia Bavo Groep in Den

ren met promotieonderzoek.’ Voor het geven van

Haag. Hij is directeur van de Parnassia Bavo Acade-

evidence based behandelingen kunnen behan-

mie en hoogleraar Psychiatrie bij de Rijksuniversiteit

delaars zich ook beroepen op wetenschappelijke

Groningen (RUG). Daarnaast heeft hij een aanstelling

publicaties van anderen, zou je zeggen, maar daar

als bijzonder hoogleraar Epidemiologie aan Columbia

kun je niet blind op vertrouwen, zegt Slotema:

University in New York.

‘Met voldoende eigen onderzoekservaring heb je geleerd kritisch te zijn. Voor een behandelaar

Karin Slotema is psychiater op de afdeling persoonlijk-

is dat belangrijk, want hoe weet je anders of een

heidsstoornissen van PsyQ, onderdeel van Parnassia

onderzoek goed is uitgevoerd en hoe interpre-

Bavo Groep. Daarnaast doet ze onderzoek en is ze

teer je de uitkomsten?’ Hoek licht toe met een

opleidingscoördinator aan de Parnassia Bavo Academie.

voorbeeld: ‘Clozapine is een antipsychoticum dat al heel lang op de markt is. Het is effectief; als ik psychotisch was, zou ik het willen hebben. Maar het wordt te weinig voorgeschreven omdat


15

Hoogleraren verbonden aan Parnassia Bavo Groep

Wetenschappelijk onderzoek, de implementatie van nieuwe behandelmethoden en de opleiding van medewerkers dragen bij aan de kwaliteit van de zorg. Parnassia Bavo Groep hecht er daarom veel waarde aan. Eind 2011 waren er acht hoogleraren verbonden aan onze organisatie:

16

Prof. dr. M. (Mark) van der Gaag

Prof. dr. C.M.H. (Clemens) Hosman

Bijzondere leerstoel Cognitieve gedragstherapie

Bijzondere leerstoel Preventieve Geestelijke

bij psychotische stoornissen

Gezondheidszorg

Vrije Universiteit Amsterdam / EMGO Instituut,

Maastricht University ,

Afdeling Klinische Psychologie

Health, Medicine and Life Sciences, Vakgroep Psychiatrie & Neuropsychologie

Prof. dr. A.M. (Bert) van Hemert Bijzondere leerstoel Epidemiologie van de

Prof. dr. C.L. (Niels) Mulder

Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ)

Bijzondere leerstoel Openbare Geestelijke

LUMC, Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde

Gezondheidszorg Erasmus Universiteit Rotterdam / Erasmus MC,

Prof. dr. H.W. (Wijbrand) Hoek

Afdeling Psychiatrie

Bijzondere leerstoel Epidemiologie Columbia University New York / Mailman School of

Prof. dr. J. (Jaap) van Weeghel

Public Health

Bijzondere leerstoel Rehabilitatie en participatie

Leerstoel Psychiatrische epidemiologie

van mensen met ernstige psychische stoornissen

Rijksuniversiteit Groningen / UMCG, Universitair

Tilburg University / Tranzo

Centrum Psychiatrie Prof. dr. J.R.L.M. (Judith) Wolf Prof. dr. E. (Erik) Hoencamp

Leerstoel Maatschappelijke zorg

Bijzondere leerstoel Klinische psychopathologie

UMC St. Radboud Nijmegen,

Universiteit Leiden, FSW Klinische, Gezondheids-

Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde,

en Neuropsychologie

Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg


17

Interview


Pionieren in zorgontwikkeling Jaap van Weeghel, bijzonder hoogleraar Rehabilitatie en maatschappelijke participatie aan de Universiteit van Tilburg (UvT), en klinisch psycholoog Barbara Schaefer werken bij Dijk en Duin in Castricum al enige jaren samen aan Routine Outcome Monitoring (ROM). Deze werkwijze maakt de effectiviteit van de zorg inzichtelijk met behulp van vragenlijsten. Van Weeghel: ‘De invoering van de ROM verloopt met vallen en opstaan. Het is pionieren.’ Dijk en Duin stelde Van Weeghel in 2006 aan om

het geval zijn. Hoe de behandelevaluaties eruit

er de zorgontwikkeling op gang te brengen, vertelt

zien, bepalen de instellingen grotendeels zelf,

hij. In 2008 kwam daar de opdracht bij om ook het

maar de ROM-vragen moeten tenminste valide en

wetenschappelijk onderzoek op poten te zetten.

vergelijkbaar zijn.

‘Dijk en Duin heeft geen lange onderzoekstraditie zoals bijvoorbeeld Parnassia en Bavo Europoort.

In de klei

Mijn opdracht was om een onderzoekstak op te

In 2008 stelde Van Weeghel de klinisch psycho-

zetten en zorginnovaties te introduceren, te begin-

logen Barbara Schaefer en Julia van den Berg

nen bij de invoering van de ROM.’

(inmiddels werkzaam bij Parnassia Ouderen) aan om hem bij de ROM-invoering te helpen. Ook

De ROM maakt het mogelijk om routinematig

zij moesten in de opstartfase bedenken welke

het klachtenbeloop, dagelijks functioneren en de

vragen de verschillende ROMS moesten bevatten;

levenskwaliteit van patiënten te meten om zo de

voor de jongeren, volwassenen en ouderen in

zorgkwaliteit inzichtelijk te maken, te evalueren

zowel de kortdurende als langdurende zorg. Dat

en uiteindelijk ook te verbeteren. De hulpverlener

deden zij in onderlinge afstemming met Parnassia

vult aan het begin en einde van een behandel-

en Bavo Europoort: ‘Er was toen zelfs nog geen

traject samen met de patiënt één of enkele

infrastructuur voor onderzoek, alle professionals

vragenlijsten in.

stonden met beide benen in de klei. We stonden voor de uitdaging Dijk en Duin onderzoeksminded

18

Op landelijk niveau is het draagvlak voor de ROM

te maken.’ Van Weeghel vroeg Barbara niet alleen

groot. Vrijwel alle zorgpartijen hebben zich aan

omdat ze veel onderzoekservaring had, maar ook

de invoering gecommitteerd, waaronder GGZ

omdat ze enthousiasme uitstraalde. Hij schatte in

Nederland, de LPGGz, het Nederlands Instituut

dat zij het leuk zou vinden en ook zou volhouden

van Psychologen (NIP), de Nederlandse Vereni-

om onderzoek te doen in een instituut, dicht op

ging voor Psychiatrie (NVvP) en Zorgverzekeraars

de praktijk. Van Weeghel: ‘Barbara heeft, samen

Nederland (ZN) (bron: GGZ Nederland). In 2011

met de praktijk, een complete ROM-praktijk uit de

moesten ggz-instellingen al van twintig procent

grond getrokken. Daarvoor moet je gemotiveerd

van de patiënten een voor- en nameting leveren; in

zijn om vanaf de basis te beginnen en die indruk

2012 moet dat bij dertig procent van de patiënten

maakte zij.’

Voordat Schaefer bij Dijk en Duin kwam werken,

bovendien mee dat zij in haar promotieonderzoek

promoveerde zij aan het Academisch Medisch

al had gemerkt dat patiënten het helemaal niet erg

Centrum (AMC) in Amsterdam. Ze onderzocht

vinden om vragenlijsten in te vullen - in tegenstel-

het 5-gesprekken model: een behandelinterventie

ling tot wat vaak wordt gedacht. ‘Meestal zijn het

van maximaal vijf gesprekken, zonder wachttijd,

juist de hulpverleners die bezwaar maken, zo van:

voor de behandeling van verschillende psychische

het is vermoeiend voor mijn patiënten en wat

klachten. ‘ROM avant la lettre’, noemt Van Weeg-

levert het op?’ Hulpverleners denken vaak voor

hel het en die vergelijking past, vindt Schaefer: ‘In

hun patiënten, vult Van Weeghel aan. ‘En houden

dat promotieonderzoek namen we ook meerdere

hen daarbij soms onnodig uit de wind. Schaefer:

keren vragenlijsten af bij patiënten. Maar in tegen-

‘Zo is het regelmatig voorgekomen tijdens mijn

stelling tot de ROM koppelden we de gegevens

promotieonderzoek dat een patiënt mij belde met

van de patiënt niet terug naar die patiënt en zijn

de vraag: waarom heb ik nog geen vragenlijst, of

hulpverlener’ Het was wel de oplossingsgericht-

zou ik de resultaten alvast mogen inzien, want

heid van het model die Schaefer ook enthousi-

daardoor kom ik op inzichten die ik snel met mijn

asmeerde voor de ROM. In de kantlijn speelde

behandelaar wil delen.’ Daar raken de onderzoe-


19

Interview

kers meteen aan een sterk punt van de ROM:

verdwijnen. Schippers wil de ggz afrekenen op

doordat patiënten directe feedback krijgen; inzicht

behandelresultaat. De ROM zou op termijn een

krijgen in hun zorgontwikkeling, raken zij meer

veel betere basis zijn voor de financiering omdat

betrokken bij de behandeling en zetten zij zich

daarmee goede initiatieven worden beloond. De

actiever in voor hun eigen rehabilitatie. ‘Hoe sterk

twee onderzoekers zijn verbaasd wanneer ze

dat effect is, is nog onbekend, en natuurlijk heel

voor het eerst worden geconfronteerd met haar

interessant om te onderzoeken.’

uitspraken. Schaefer: ‘De ROM meet behandel uitkomsten, maar dan weet je nog niet welke

‘Op landelijk niveau is het draagvlak voor de ROM groot’

zorg er is geboden; een pilletje, psychotherapie, of beide? Als je zinvolle uitspraken wilt doen over de zorgeffectiviteit vereist dat een combinatie van gegevens over het soort zorg dat is verstrekt en de daarbij horende behandeluitkomsten. Bovendien hebben we voor enkele patiëntengroepen,

Wat is er verder zo bijzonder aan de ROM? Het

zoals voor de langdurige zorg, nog niet eens voor

lijkt namelijk zo vanzelfsprekend om behande-

ogen hoe de ROM eruit moet zien. We moeten

lingen ook individueel te evalueren. ‘Vooral de

de evaluatieresultaten nog goed leren interpre-

routinematige en systematische manier waarop

teren om de behandeling te kunnen verbeteren.

het met de ROM gebeurt, is nieuw’, zegt Van

Als de ROM wordt ingezet als een effectmeting

Weeghel. ‘Voorheen werd er ook effectonderzoek

voor de zorgfinanciering lukt dat echt niet’, zegt

gedaan, maar daar werd de behandeling niet

Schaefer. ‘Want dan krijg je Gaming: het bewust

direct op afgestemd. De voortgang daarvan was

of onbewust manipuleren van ROM data.’ Van

vooral afhankelijk van de klinische blik van de

Weeghel: ‘Dat klopt. De ROM corrumpeert onmid-

behandelaar.’

dellijk wanneer verzekeraars de zorg daarmee gaan afrekenen. De kans is groot dat effectmeting

Individuele behandelingen die niet worden bijge-

door behandelaars, bewust of onbewust, wordt

stuurd door het resultaat; het was niet alleen een

verbogen naar wat zorgverzekeraars willen horen

blinde vlek van de ggz, maar van de hele medische

en zal daardoor niet meer bruikbaar zijn voor objec-

wetenschap. ‘Om systematisch de uitkomsten

tiverend onderzoek en zorgverbetering.’ Schaefer:

van je eigen handelen te meten, is voor medici

‘Dan zou de ROM, zoals wij die altijd voor ogen

nog geen gewoonte. Maar ze zullen zich moeten

hadden, niet meer bestaan.’

schikken in de wens van de zorgverzekeraars die willen weten waar ze hun geld aan spenderen.

Rommers

Dat effectmeting steeds belangrijker wordt, is

Dat de ROM zijn doel voorbijschiet als ze uitslui-

een politiek ingegeven ontwikkeling, maar wel

tend wordt aangewend als effectmeting voor de

een die de ROM een gigantische stimulans heeft

financiering, is evident, maar waarom zou ze niet

gegeven.’

multifunctioneel kunnen worden ingezet? Kan Gaming bijvoorbeeld niet voorkomen worden

20

Gaming

als onafhankelijke zorgprofessionals de vragen-

Alle ogen zijn zo sterk gericht op de ROM dat

lijsten samen met de patiënten afnemen; ROM

minister Schippers (VWS) onlangs verklaarde

interviewers die niet direct gebaat zijn bij positieve

dat ze weinig heil meer ziet in de dbc’s (diag-

behandelresultaten?

nose behandel combinaties). Die zouden zelfs

Van Weeghel: ‘Daar hebben we in eerste instantie

‘waardeloos’ zijn en wat haar betreft best mogen

ook bewust voor gekozen, ook omdat we de ROM

Pionieren in zorgontwikkeling

voor wetenschappelijke doeleinden wilden gebruiken. Een behandelaar die zijn eigen behandeling evalueert, is immers toch een beetje een slager die zijn eigen vlees keurt. Maar het idee onafhankelijke Rommers in te zetten, is mede om financiële redenen gesneuveld.’ Bovendien heeft het nog andere nadelen. ‘Zo is een eigen behandelaar beter geïnformeerd en heeft die met zijn patiënten al een vertrouwensrelatie opgebouwd.’ Toch kunnen de onderzoekers moeilijk afstand nemen van het idee. ‘Er loopt nu een vergelijkend experiment tussen teams van onafhankelijke Rommers, teams van Rommers die kruislings in elkaars team rommen, en teams waarin de eigen behandelaars de

De kritische kanttekening past in het heersende

ROM-vragenlijsten afnemen.’ De onderzoekers

herstel- en rehabilitatiedenken: behandelaars en

willen de voor- en nadelen daarvan tegen elkaar

patiënten hebben steeds meer aandacht voor het

afzetten. ‘Ook al staat min of meer al vast dat de

dagelijks functioneren en elke patiënt heeft daar

eigen behandelaars de ROM gaan afnemen. Het is

weer andere verwachtingen van. Van Weeghel:

goed om te doen, al is het alleen maar om eens te

‘Behandelingen moeten daarop worden afge-

kijken waar je in de praktijk met de ROM tegenaan

stemd. Aan welke voorwaarden moet een patiënt

loopt. Op congressen wil je niet alleen de succes-

bijvoorbeeld voldoen als hij in aanmerking wil

verhalen horen, maar ook wat er allemaal nodig is

komen voor een reguliere baan? Welke medicatie

om de ROM in de praktijk goed te laten werken.’

kan hij dan bijvoorbeeld wel of niet blijven slikken? De groeiende behoefte aan maatwerk dwingt de

Herstel en rehabilitatie

zorg andere keuzes te maken.’

Je kunt je nog afvragen in hoeverre zorgevaluaties zoals de ROM werkelijk betrekking hebben op het functioneren van de patiënten. Kan dat volledig

Jaap van Weeghel werkt sinds mei 2006 als stafmana-

worden bepaald met een effectmeting van de

ger zorgontwikkeling en onderzoek bij Dijk en Duin. Sinds

mate waarin is voldaan aan de - aanvankelijke -

2010 is hij directeur van het kenniscentrum Phrenos. Zijn

behandeldoelstelling?

leerstoel Rehabilitatie en maatschappelijke participatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen

De onderzoekers zouden nog het liefste zien dat

is door Parnassia Bavo Groep gevestigd bij Tranzo, een

de behandelevaluaties gekoppeld zijn aan wat de

wetenschappelijk centrum op het gebied van zorg en

patiënten met hun eigen leven willen, aan wat zij

welzijn (UvT).

zelf belangrijk vinden. Van Weeghel: ‘Veel mensen kunnen prima leven met wat pathologie, zolang

Barbara Schaefer (Klinisch psycholoog) promoveerde in

ze maar hun eigen doelen kunnen bereiken. En

2004 op het proefschrift ‘Brief psychological treatment in

omgekeerd: als je na je behandeling symptoomvrij

mental health care’ (UvA). Zij werkt sinds 2008 als senior

bent, maar werkloos en daarom doodongelukkig,

onderzoeker bij Dijk en Duin waar zij, samen met collega-

had de interventie zich misschien beter ook kun-

onderzoeker Yolanda Nijssen, de ROM implementeert en

nen toespitsen op je arbeidsparticipatie.’

doet daarnaast onder andere onderzoek naar de Kwaliteitstoetsing Regionaal Aanbod Schizofreniezorg (KRAS).


21


Bij Parnassia Bavo Groep lopen diverse promotietrajecten. Het betreft promovendi die bij Parnassia Bavo Groep in dienst zijn of die een arbeidscontract elders hebben (universiteit of zorginstelling), maar voor hun onderzoek samenwerken met Parnassia Bavo Groep. Een aparte categorie vormen de (externe) promotiestudies die binnen de leerstoelen van Parnassia Bavo Groep vallen.

Hieronder staat een overzicht van huidige promovendi en van promoties die sinds de vorige publicatie over het onderzoek van Parnassia Bavo Groep zijn afgerond.

Gepromoveerd • Bijlenga, D. Proefschrift getiteld “Women and/or children first. Methods to handle multiple outcomes in obstetrics”, 8 juli 2011 aan de Universiteit van Amsterdam. (Promotores: prof.dr. G.J. Bonsel en prof. dr. B.W.J. Mol; co-promotor: dr. E. Birnie). • Blanken, P. Proefschrift getiteld “Heroin-assisted treatment. From efficacy to effectiveness and longterm outcome”, 25 februari 2011 aan de Universiteit van Amsterdam. (Promotores: prof. dr. W. van den Brink en prof. dr. J.M. van Ree; co-promotor: dr. V.M. Hendriks). • Bueno de Mesquita, J. Proefschrift getiteld “Who needs adjuvant systematic treatment? Predicting prognosis in node-negative breast cancer; from bench to bedside”, 10 september 2009 aan de Universiteit van Amsterdam. (Promotores: prof. dr. M.J. van de Vijver en prof. dr. S. Rodenhuis). • Calis, E. Proefschrift getiteld “Correlates of lower respiratory tract infections and nutrition state in children with severe generalized cerebral palsy and intellectual disability”, 5 oktober 2011 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. (Promotores: prof. dr. H.M. Evenhuis, prof. dr. D. Tibboel; co-promotor: dr. C. Penning). • Dierssen, J.W. Proefschrift getiteld “Molecular pathology of mismatch repair deficient tumours with emphasis on immune escape mechanisms”, 17 november 2010 aan de Universiteit Leiden. (Promotores: prof. dr. J. Morreau en prof. dr. C.J. Cornelisse). • Fliers, E.A. Proefschrift getiteld “Motor Coordination in children with ADHD: clincal, familial and genetic aspects”, 21 september 2010 aan de Radboud Universiteit, Nijmegen. (Promotor: prof.dr.J.K. Buitelaar, co-promotor: dr. B.Franke). 22

• Ghane, S. Proefschrift getiteld “Illness attributions among ethnic minorities: Assessment and clinical relevance”, 14 september 2011 aan de Universiteit van Amsterdam. (Promotor: prof. dr. P.M.G. Emmelkamp; co-promotor: dr. A. Kolk). • Heiden, C. van der. Proefschrift getiteld “On the Diagnosis, Assessment and Treatment of Generalized Anxiety Disorder”, 1 april 2011 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. (Promotores: prof. dr. P.E.H.M. Muris, prof. dr. H.T. van der Molen). • Polman, A. Proefschrift getiteld “Dysfunctional beliefs in the understanding and treatment of obsessive compulsive disorder”, 30 juni 2010 aan de Rijksuniversiteit Groningen. (Promotores: prof. dr. J.A. den Boer, prof. dr. P.J. de Jong; co-promotor: dr. T.K. Bouman). • Prins, J. Proefschrift getiteld “Burnout among Dutch medical residents”, 17 juni 2009 aan de Rijksuniversiteit Groningen. (Promotor: prof. dr. H.B.M. van de Wiel). • Slotema, K. Proefschrift getiteld “Treatment of patients with therapy-resistant auditory verbal hallucinations”, 29 november 2011 aan de Universiteit Utrecht. (Promotores: prof. dr. I.E.C Sommer, UMC Utrecht, en prof. dr. H.W. Hoek; co-promotor: dr. J.D. Blom). • Staring, T. Proefschrift getiteld “Adherence to treatment in patients with psychosis”, 8 september 2010 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. (Promotores: prof. dr. C.L. Mulder, prof. dr. M. van der Gaag). • Verkuil, B. Proefschrift getiteld “Perseverative cognition. The impact of worry on health.”, 27 januari 2010 aan de Universiteit Leiden. (Promotor: prof. dr. C.M.J.G. Maes, co-promotor: dr. J.F. Brosschot). • Winter, R. de. Proefschrift getiteld “Towards an improvement of the differentiation of depressive disorders. A multidimensional approach”, 3 december 2009 aan de Universiteit Leiden. (Promotores: prof. dr. F.G. Zitman en dr. J.G. Goekoop).

Gepromoveerde externen binnen leerstoel van Parnassia Bavo Groep • Castelein, S. (UMC Groningen). Proefschrift getiteld “Guided peer support groups for psychosis. A randomized controlled trial“, 11 maart 2009 aan de Rijksuniversiteit Groningen. (Promotores: prof. dr. D. Wiersma en prof. dr. M. van der Gaag; co-promotores: dr. R. Bruggeman en dr. R. Knegtering). • Son, G. van. (Rivierduinen). Proefschrift getiteld “The epidemiology of eating disorders”, 27 oktober 2010 aan de Rijksuniversiteit Groningen. (Promotor: prof. dr. H.W. Hoek; co-promotores: dr. E.F. van Furth, dr. D. van Hoeken).


23


Promovendi • Apil, S. Effectiviteit en uitvoerbaarheid van een stepped care preventieprogramma voor depressie bij ouderen. (Promotores: prof. dr. E. Hoencamp, prof. dr. Ph. Spinhoven; co-promotor: dr. P.M.J. Haffmans). • Audier, C. Money for medication. (Promotor: prof.dr. C.L. Mulder). • Baars, A. van. Effecten van een rechterlijke machtiging. (Promotores: prof. dr. C.L. Mulder, prof. dr. M.W. Hengeveld). • Bahler, M.: Effects and mechanisms of FACT. (Promotor: C.L. Mulder). • Berg, D. van den. EMDR versus rescripting bij mensen met PTSS en psychose. (Promotores: prof. dr. M. van der Gaag, en prof. dr. A. van Minnen). • Boer, S. de. Zin en onzin van het onderscheid in ontstaansmoment van gedragsproblemen in een orthopsychiatrische populatie. (Promotores: prof. dr. F. Verheij, prof. dr. M.C.H. Donker). • Boerhout, C. Psychomotor therapy and aggression regulation in eating disorders. (Promotores: prof. dr. H.W. Hoek, prof. dr. D. Wiersma; co-promotor: dr. J.T. van Busschbach). • Boogaard, M. van den. Study on the negotiated approach in the treatment of depressive disorders. (Promoter: prof. dr. R. van Dyck; co-promotores: prof. dr. Ph. Spinhoven en prof. dr. H. Vertommen). • Cardona Cano, S. Feeding disorders in a community cohort of children followed prospectively from prebirth (Promotores: prof.dr. H.W. Hoek, prof.dr. F.C. Verhulst). • Dommanschet, C. De behandeling van mensen met een obsessief-compulsieve stoornis: individueel versus groep en de effecten van Competitive Memory Training (COMET). (Promotores: prof. dr. M. van der Gaag en prof. dr. S. Visser; co-promotor: dr. C.W. Korrelboom). • Ekkers, W. The effects of Competitive Memory Training in elderly depressed patients. (Promotor: prof. dr. M. van der Gaag; co-promotor: dr. C.W. Korrelboom). • Groeneweg-Koolhoven, I. Quality of life in community-dwelling older persons with apathy. (Promotor: prof. dr. R.C. van der Mast; co-promotor: dr. P. Naarding). • Hazewinkel, M. ‘Virtual restraint’ in patients with a mental health disorder. Promotores: prof.dr. E. Hoencamp, prof.dr. H. de Ridder; co-promotores: dr. P. Jonker, dr. R. de Winter). • Heijden, C. van der. Gebrek aan self-esteem als risicofactor voor psychose onder niet-westerse allochtonen. (Promotor: prof. dr. C.L. Mulder; co-promotor: dr. J.P Selten). • Hek, K. Angststoornissen onder ouderen 55+. (Promotor: prof. dr. C.L. Mulder; co-promotor: prof.dr. H. Tiemeijer). • Hermans, M. Unified treatment of resilience bij uitbehandelde angstpatiënten. (Promotor: prof. dr. S. Visser; co-promotor: dr. C.W. Korrelboom). • Hogerzeil, S. Etnische verschillen in het gebruik van psychiatrische zorg – het psychiatrisch casusregister Haaglanden. (Promotores: prof. dr. A.M. van Hemert, prof. dr. H.W. Hoek). • Ising, H. Detecting ultra-high risk patients and the prevention of a first psychotic episode. (Promotores: prof. dr. M. van der Gaag en prof. dr. D.H. Linszen; co-promotor: dr. W. Veling). • Jochems, E. Motivation in Psychiatry (Promotor: C.L. Mulder). • Jong, M. de. Een multicenter RCT naar de kosteneffectiviteit van CBT-E. (Promotores: prof. dr. H.W. Hoek, prof. dr. Ph. Spinhoven; co-promotor: dr. K. Korrelboom). • Kortrijk, H. Routine Outcome Monitoring bij ACT. (Promotores: prof. dr. C.L. Mulder en prof. dr. D. Wiersma). • Krijger, J. Suïcidaliteit in de GGZ, en een inventarisatie van diagnostische en behandelmogelijkheden van suïcidaliteit in de gesloten psychiatrie. (Promotores: prof. dr. A.M. van Hemert, prof. dr. A. Kerkhof; co-promotor: dr. R. de Winter). 24


• Lim, A. Hallucinations and djinns. (Promotor: prof.dr. H.W. Hoek; co-promotor: dr. J.D. Blom). • Looijestijn, J. Model free analysis of brain activation during verbal auditory hallucinations – an fMRI study. (Promotores: prof. dr. H.W. Hoek, prof. dr. A. Aleman; co-promotoren: dr. J.D. Blom, dr. R. Goekoop). • Mannesse, C. (Vlietland Ziekenhuis). Hyponatriëmie bij oudere patiënten die antidepressiva gebruiken. (promotor: prof. dr. T. Egberts; co-promotores: dr. P. Jansen, dr. R. van Marum). • Melick, E. van. Somatische effecten van langdurig lithiumgebruik bij ouderen. (promotor: prof. dr. T. Egberts). • Merkx, M. Evaluation and implementation of guidelines for matching and referral in Dutch regional addiction treatment centres. (Promotores: prof. dr. G. Schippers, prof. dr. W. van den Brink). • Neyndorff, H. Genetische zoektocht in neuropsychiatrische stoornissen (Promotores: prof.dr. H.W. Hoek, prof.dr. S. Kushner; co-promotor: dr. J.D. Blom). • Orden, M. van. Shared care in de huisartsenpraktijk versus reguliere verwijzing naar de ggz. (Promotores: prof. dr. E. Hoencamp, prof. dr. Ph. Spinhoven; co-promotor: dr. P.M.J. Haffmans). • Ralston, A. Models of the mind. (promotor: prof. dr. G. Glas). • Reus, R. de. Prevalentie en behandeling van de obsessieve compulsieve persoonlijkheidsstoornis. (Promotor: prof. dr. P.M.G. Emmelkamp). • Rietdijk, J. EDIE: Early Detection and Intervention Evaluation. Pathways to at risk mental state and first episode psychosis. (Promotores: prof. dr. M. van der Gaag, prof. dr. D.H. Linszen; co-promotor: prof. dr. P. Cuijpers). • Rooij, A. de. Proefschrift getiteld “Finding benefits in adversity: the role of symbolic tools in adult development after life disruption”. (Promotor: prof.dr. P. Heymans). • Roosenschoon, B.J.: Effects of Illness Management and Recovery. (Promotores: prof.dr. C.L. Mulder, prof.dr. J. van Weeghel). • Ruchlewska, A. (Erasmus MC). RCT naar de effectiviteit van de crisiskaart. (Promotores: prof. dr. C.L. Mulder en prof. dr. M. van der Gaag). • Sande, R. van der. RCT naar de effecten van de crisismonitor op incidenten en separaties op acute opnameafdelingen. (Promotores: prof. dr. H.A. Nijman, prof. dr. C.L. Mulder, copromotores: prof.dr. C. van der Staak, dr. E.O. Noorthoorn). • Sardjoe, A. Conversion to psychosis. (Promotor: C.L. Mulder). • Schoorl, M. Aandachtstraining in de acute en laatste behandelfase van chronische post traumatische stress stoornis. (promotor: prof. dr. A.J.W. van der Does). • Smink, F. TRAILS Eetstoornissen. (Promotores: prof. dr. H.W. Hoek, prof. dr. A.J. Oldehinkel, co-promotor: dr. D. van Hoeken). • Spaans, H.-P. Effectiviteit en geheugenproblemen na elektroconvulsieve therapie. (promotores: prof. dr. P. Eikelenboom, prof. dr. E. Scherder). • Spijker, A. De invloed van kwetsbaarheid voor stress op type en beloop van de bipolaire stoornis. (Promotores: prof. dr. E. Hoencamp, prof. dr. F Zitman; co-promotor: dr. P.M.J. Haffmans). • Stobbe, J. RCT naar effecten van Assertive Community Treatment bij zorgmijdende ouderen. (Promotor: prof. dr. C.L. Mulder; co-promotor: dr. H. Kroon). • Stouten, L. Cognitie als voorspeller van outcome. (Promotor: prof. dr. M. van der Gaag; co-promotor: dr. W. Veling). • Tummers, J. Persoonlijkheidsdiagnostiek voor ouderen in de GGZ: Een aanzet tot gefaseerd multidimensionaal testonderzoek. (Promotor: prof. dr. J.J.L. Derksen; co-promotor: dr. S.P.J. van Alphen). • Venne, C. van de: Trauma and seclusion. (Promotor: prof.dr.C.L. Mulder).


25


• Verwijk, E. Cognitieve stoornissen bij elektroconvulsieve therapie. (promotores: prof. dr. P. Eikelenboom, prof. dr. E. Scherder). • Wansink, H. Effecten van preventieve zorgcoördinatie op risicovolle opvoedingssituaties van ouders met psychiatrische problemen. (Promotores: prof. dr. C.M.H. Hosman en prof. dr. J.M.A.M. Janssens). • Wijnia, J. Public mental health: screening for Vit D deficiency and effects of suppletion. (Promotor: C.L. Mulder).

Externe promovendi binnen leerstoel van Parnassia Bavo Groep • Altena, A. (UMC St Radboud Nijmegen). Zwerfjongeren, practice en evidence based interventies. (Promotor: prof. dr.J. Wolf; co-promotor: M. Beijersbergen). • Balkom, I. van. (Lentis). Phenotype and epidemiology of rare neurodevelopmental disorders. (Promotores: prof. dr. H.W. Hoek, prof.dr. R.C.M. Hennekam). • Beurden, K. van (Tranzo, Universiteit van Tilburg). De effecten van richtlijntoepassing bij werknemers met psychische klachten. (promotores: prof. dr. J. van der Klink, prof.dr. J. van Weeghel; co-promotores: dr. B. Terluin, dr. E. Brouwers). • Boekel, L. van (Tranzo Universiteit van Tilburg). Stigmatisering van mensen met verslavingsproblemen. Promotores: prpf.dr. H. Garretsen en prof. dr. J. van Weeghel; co-promotor: dr. E. Brouwers). • Damen, F. (Erasmus MC). Effecten van motivatiefeedback op motivatie, compliance en behandeleffect bij patiënten met psychotische en persoonlijkheidsstoornissen. (Promotor: prof.dr. C.L. Mulder). • Dragt, S. (AMC/UvA). Gene-enviroment interactions in the development of a first psychotic episode. (Promotores: prof. dr. D.H. Linszen, en prof. dr. M. van der Gaag; co-promotor: dr. L. de Haan). • Elings, M. (Plant Research International, Universiteit van Wageningen). De meerwaarde van zorgboerderijen voor mensen met psychische problemen. (Promotor: Prof. dr. Jaap van Weeghel; co-promotores: dr. H. Michon en dr. J. Hassink). • Elzakkers, I. (Altrecht Eetstoornissen Rintveld). Mental competency in anorexia nervosa. (Promotor: prof. dr. H.W. Hoek; co-promotores: dr. A.A. van Elburg en dr. U.N. Danner). • Emmens, G (Hanze Hogeschool Groningen). De effecten van Campus Diep. Evaluatie van een ondersteuningsprogramma voor jongeren met meervoudige problemen bij leren, wonen en werken. (Promotor: prof.dr. J. van Weeghel; co-promotor: dr. L. Korevaar). • Ende, P. van der (Hanze Hogeschool Groningen). Begeleid ouderschap bij mensen met ernstige psychische aandoeningen. (promotor: prof.dr. J. van Weeghel; co-promotores: dr. L. Korevaar, dr. J. van Busschbach). • Georgieva, I. (Erasmus MC). Interventies voor terugdringen van separeergebruik: twee RCT’s naar de effecten van vroegtijdige noodmedicatie en effecten van signaleringsplannen. (Promotores: prof. dr. C.L. Mulder en prof.dr. A. Loonen). • Holl, M. (UMC St Radboud Nijmegen). Study on predictors of tenant evictions for rent arrears and profiles of high risk households for eviction. (Promotor: prof. dr.J. Wolf). • Jonker, I. (UMC St Radboud Nijmegen). Profielen, passende zorg en zorgaansluiting bij mishandelde vrouwen in vrouwenopvanginstellingen. (Promotor: prof. dr.J. Wolf; co-promotor: dr. M. Sijbrandij). • Klaassen, R. (Rivierduinen). Depression and negative symptoms in UHR, first episode patients, sibs and parents. (Promotores: prof. dr. D.H. Linszen en prof. dr. M. van der Gaag; co-promotor: dr. L. de Haan). • Knaeps, J. (LUCAS, Universiteit van Leuven). Intenties van arbeidstrajectbegeleiders en werkgevers om mensen met psychische problemen naar regulier werk toe te leiden of aan te werven: verklaring via de Theory of Planned Behavior. (promotores: prof. dr. C. Van Audenhove, prof. dr. J. van Weeghel). 26


• Krabbenborg, M. (UMC St Radboud Nijmegen). Effectiviteit en modelgetrouwheid van de Houvastinterventie in de opvang voor zwerfjongeren. (Promotor: prof. dr.J. Wolf; co-promotor: dr. S. Boersma). • Kroon, F. (RIBW Alliantie). De bijdrage van de RIBW’s aan de extramuralisering van de GGz. (promotor: prof.dr. J. van Weeghel). • Laan, J. van der (UMC St Radboud Nijmegen). Cohort study amongst homeless people in Amsterdam, The Hague, Rotterdam and Utrecht). (Promotoren: prof. dr.J. Wolf, prof.dr. D. van de Mheen; co-promotor: dr. S. Boersma en dr. C. Schrijvers). • Lako, D. (UMC St Radboud Nijmegen). Kwaliteit, professionaliteit en effectiviteit in de vrouwenopvang. (Promotor: prof. dr.J. Wolf; co-promotor: dr. M. Beijersbergen). • Oosterhout, B. van. (Reinier van Arkel). Meta-cognitieve training bij schizofrenie. (Promotor: prof.dr. M. van der Gaag; co-promotor: dr. L. Krabbendam, VU). • Post, Louk van der. (Arkin GGZ Amsterdam). Kans op (gedwongen) opnames in de acute psychiatrie in Amsterdam. (Promotores: prof. dr. J Dekker, prof. dr. A.J. Beekman, prof. dr. C.L. Mulder). • Rusting, T. (Ypsilon). Parental readiness for rehabilitation. (Promotor: prof.dr. J. van Weeghel; co-promotor: dr. T. van Wel). • Sanders, N. (UMC Utrecht). Honger en verzadiging bij eetstoornissen. (Promotores: prof. dr. R. Adan en prof. dr. H.W. Hoek; co-promotor: dr. A.A. van Elburg). • Sedney, P. (Hogeschool van Amsterdam). De inzet van ervaringsdeskundigheid in de beroepspraktijk van de GGz, de Maatschappelijke Opvang en de Verslavingszorg. (Promotores: Prof. dr. A. Beekman, prof. dr. J. van Weeghel; co-promotor: dr. R. Kwekkeboom). • Vet, R.de (UMC St Radboud Nijmegen). Kwaliteit, professionaliteit en effectiviteit in de maatschappelijke opvang. (Promotor: prof. dr.J. Wolf; co-promotor: dr. M. Beijersbergen). • Vleugel, B. van der (GGz Noord-Holland Noord). EMDR versus exposure versus TAU bij mensen met PTSS en psychose. (Promotors: prof.dr. M. van der Gaag, prof. dr. A. de Jongh). • Vruwink, F. (Mediant). Risicofactoren voor separaties en interventies voor het terugdringen ervan. (Promotores: prof.dr. C.L. Mulder en prof.dr. H. Nijman). • Vught, M. van. (Erasmus MC). Het verband tussen modelgetrouwheid en effect bij Assertive Community Treatment (Promotor: prof. dr. C.L. Mulder; co-promotor: dr. H. Kroon).


27

Onderzoek kort Veni-subsidie voor Wim Veling Leadership award in research De Academy for Eating Disorders (AED) heeft prof. dr. Hans Wijbrand Hoek, opleider psychiatrie en directeur van de Parnassia Bavo Academie, de AED 2011 Leadership Award in Research toegekend. Op donderdag 4 november 2010 is hij tijdens het congres van de Nederlandse Academie voor Eetstoornissen (NAE) in Zwolle gehuldigd als erelid van de NAE. Hij kreeg de prijs en het erelidmaatschap toegekend vanwege zijn bijzondere verdiensten op het gebied van eetstoornissen in de afgelopen drie decennia.

Wim Veling, psychiater en opleider psychiatrie bij Parnassia Bavo Groep, ontving in 2011 de prestigieuze ‘Veni subsidie’ van € 250.000,- voor zijn onderzoek naar virtual reality behandelmogelijkheden bij psychose. Het is de eerste keer dat een medewerker van Parnassia Bavo Groep een dergelijke subsidie ontvangt. De prestigieuze Veni subsidie wordt toegekend aan excellente, pas gepromoveerde wetenschappers met een opvallend en origineel talent voor vernieuwend onderzoek. Naar aanleiding hiervan is Wim geïnterviewd door de NOS op 3. In november 2011 verscheen een interview met hem in De Psychiater.

In het nieuws Colin van der Heiden, GZ-psycholoog/ psychotherapeut en hoofd wetenschappelijk onderzoek bij PsyQ Rijnmond, is in 2010 en 2011 diverse keren geïnterviewd over zijn promotieonderzoek naar de behandeling van Gegeneraliseerde Angststoornis (GAS), onder andere in De Telegraaf, het Algemeen Dagblad, het Reformatorisch Dagblad, Vizier (St Angst, Dwang en Fobie), op NOS-radio Met het oog op morgen, Omroep Gelderland, Ochtendspits (TV, Wakker Nederland) en Editie.nl (RTL 4). Jan Dirk Blom, psychiater en opleider psychiatrie, is in 2010 en 2011 diverse keren geïnterviewd over zijn publicaties op het gebied van hallucinaties en stemmen horen, onder andere door de Volkskrant, Trouw en het Friesch Dagblad. Ook is zijn werk besproken in diverse Nederlandstalige en internationale vakbladen.

Ziekteverklaringen van allochtone patiënten Sam Ghane, psycholoog en onderzoekscoördinator bij i-psy, promoveerde op 14 september 2011 op een onderzoek naar ziekteverklaringen van allochtone patiënten bij psychotherapie. Hij concludeert dat allochtone patiënten andere verklaringen voor hun ziekte rapporteren aan interviewers van hun eigen etnische achtergrond dan aan autochtone interviewers. Als therapeuten en patiënten sterk verschilden in hun mening over de bijdrage aan de problemen van psychologische factoren zoals persoonlijkheid en opvoeding, zag Ghane dat patiënten minder vaak op therapieafspraken verschenen en al na drie maanden een slechter behandelresultaat hadden dan bij therapeutpatiënt combinaties die minder verschilden. Onenigheden tussen therapeuten en patiënten over andersoortige verklaringen, zoals medische en bovennatuurlijke, hadden geen relatie met het succes van psychotherapie. Resultaten van Ghane’s onderzoek worden gebruikt om cultuursensitieve behandelonderdelen te ontwikkelen die uiteindelijk de werkzaamheid van psychotherapie bij allochtone Nederlanders zullen verbeteren.

28

Stimulans voor talentvolle onderzoekers Senior Research Award Ellen Fliers, kinderarts bij Lucertis, ontving in oktober 2010 een Senior Research Award van de American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. Aanleiding was haar publicatie in het tijdschrift Child and Adolescent Mental Health over onderbehandeling van motorische problemen bij kinderen.

Wijbrand Hoek en Jan Dirk Blom Topartsen 2011 Op de vraag ‘aan welke collega vertrouwt u uw dierbaren toe als zij psychiatrische hulp nodig hebben’, scoren psychiaters van Parnassia Bavo Groep uitstekend. Opleiders psychiatrie Wijbrand Hoek en Jan Dirk Blom werden door psychiaters uit heel Nederland zo vaak genoemd dat zij in de top 3 eindigden. In de Mednet verkiezing Topartsen 2011 konden medisch specialisten aangeven welke collega, binnen hun eigen specialisme, zij als toparts beschouwen. Nummer 1 in de psychiatrie werd Raphael Schulte, opleider psychiatrie van GGZ Noord Holland Noord. Op de tweede plaats eindigde Wijbrand Hoek, opleider psychiatrie en psychiater bij PsyQ Eetstoornissen en i-psy. De derde plaats was voor Jan Dirk Blom, opleider psychiatrie en psychiater bij Parnassia Klinisch Centrum Volwassenen. Naast Wijbrand en Jan Dirk waren er nog zeven andere psychiaters verbonden aan Parnassia Bavo groep genomineerd: Marc Blom (PsyQ), Bert van Hemert (Zorgservice tot 1-12-2011), Ellen van Hummel (Parnassia), Martijn Koerhuis (Palier), Sandra Kooij (PsyQ), Aartie Sardjoe (Bavo Europoort) en Remco de Winter (Parnassia).


Per 1 januari 2011 heeft Parnassia Bavo Groep het stimuleringsfonds ingesteld om talentvolle onderzoekers en wetenschappelijk onderzoek te ondersteunen. Het fonds kent ook middelen toe om potentiële nieuwe onderzoeksdomeinen te verkennen. De ondersteuning bestaat uit financiële middelen en/of de inzet van de deskundigheid van de medewerkers van bureau Wetenschappelijk Onderzoek van de Parnassia Bavo Academie. In 2011 werden ruim twintig onderzoeksvoorstellen gehonoreerd.

Onderzoeksdatabase Op het intranet van de Parnassia Bavo Academie is een onderzoeksdatabase ingericht met informatie over het lopende onderzoek bij Parnassia Bavo Groep. Voor onderzoekers is het een platform om informatie over hun onderzoek te delen. Zij krijgen een eigen login, en kunnen daarmee zelf informatie over hun onderzoek aanmelden en aanvullingen plaatsen. De geplaatste teksten kunnen ze downloaden voor andere toepassingen, zoals rapportages. Nieuw geplaatst onderzoek krijgt een vermelding op de startpagina van het intranet. Voor de medewerkers van Parnassia Bavo Groep is de onderzoeksdatabase een bron van informatie over vernieuwingen in de zorg en state-of-the-art behandelmethoden. Ze kunnen zich abonneren op nieuws over onderzoeken die hun speciale interesse hebben. De onderzoeksdatabase is voor medewerkers van PBG toegankelijk via: http://intranet.pba.parnassiabavogroep.nl/academie/OnderzoeksprogrammasPBG

29

Interview


Effectieve CrisisMonitor wordt een ‘exportproduct’ Roland van de Sande, verplegingswetenschapper en verpleegkundige bij Bavo Europoort in Rotterdam, is ten tijde van het interview in de afrondende fase van zijn promotieonderzoek rond de CrisisMonitor. Psychiater Niels Mulder (Bavo Europoort), hoogleraar Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (Erasmus MC), is zijn promotor. Samen werken ze sinds 2007 aan de ontwikkeling, toetsing en invoering van de CrisisMonitor. ‘Roland speelde daarbij een lovenswaardige rol’, vindt Mulder. ‘Hij was altijd stand-by, enthousiasmeerde aarzelaars en blies het protocol nieuw leven in als dat ergens dreigde te verwateren.’ In de Nederlandse psychiatrie zouden patiënten

ties mocht hier dan disproportioneel zijn, maar de

vaker worden gesepareerd dan in de rest van

vergelijking met andere landen is een lastige. Zo

Europa, de Verenigde Staten en Australië. Het

separeert men in Nederland wel meer dan elders,

haalde de actualiteit toen een onderzoeksteam

maar daar staat tegenover dat in andere landen

van ggz-instellingen GGNet, Mediant en de

veel vaker medicijnen onder dwang worden toe-

St. Radboud Universiteit een studie presenteerde

gediend. Dus wat vergelijk je dan eigenlijk?’

waaruit bleek dat er bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) veel minder separaties

Individuele graadmeter

werden gemeld dan er werkelijk plaatsvonden.

De CrisisMonitor bestaat uit een set scorelijs-

De cijfers bevestigden wat velen al langer ver-

ten waarop verpleegkundigen het niveau van

moedden: dat er in Nederland te vaak naar het

psychisch functioneren en de ernst van gedrags-

dwangmiddel van separatie werd gegrepen. Deze

problemen en/of middelengebruik van individuele

verontrustende bevindingen waren aanleiding

patiënten systematisch in kaart brengen. Dat

voor het verstrekken van subsidie aan dwang &

gebeurt structureel, bij elke dienstwissel, en

drang projecten, die het aantal separaties moes-

bij tussentijdse oplopende spanningen. Van de

ten verminderen. Het onderzoek van Roland van

Sande: ‘Elke 24 uur wordt de scoreschaal min-

de Sande en Niels Mulder betrof de effecten van

stens twee keer ingevuld. Daarnaast vullen ver-

korte termijn risicotaxatie, kortweg de CrisisMo-

pleegkundigen wekelijks nog een uitgebreidere

nitor genoemd, bedoeld als middel om de zorg

monitor in over de algehele mentale toestand en

veiliger te maken en het aantal separaties terug

het gedrag van de patiënt. Zo ontstaat een indivi-

te dringen.

duele graadmeter waarmee we risico’s op agressie kunnen bepalen, en kunnen bepalen of de

30

Van de Sande is overigens kritisch over de talrijke

patiënt meer vrijheid kan krijgen, overgeplaatst

internationale vergelijkingen: ‘Het aantal separa-

kan worden naar een open afdeling of zelfs over-

gedragen kan worden naar de ambulante zorg.’

patiënt een risicoprofiel dat ook gebruikt wordt

Dat geldt ook andersom: uit de CrisisMonitor kan

om de behandeling in goede banen te leiden. Van

blijken dat de toestand van een patiënt zo kritiek

de Sande: ‘Met de monitorgegevens wordt soms

is, dat een grote mate van dwang onontkoom-

samen met de patiënt een signaleringsplan opge-

baar is. ‘Maar niet voordat er met tijdige interven-

steld om terugval te voorkomen. Aan de hand van

ties alles aan gedaan is om dwang te voorkomen.

die gegevens kun je daarin ook vastleggen welke

En is een patiënt toch gesepareerd, dan wordt

interventies in een specifieke situatie effectief

de CrisisMonitor ook nog regelmatig ingevuld

waren. Dat biedt ons de mogelijkheid om afhan-

zodat meteen valt te zien wanneer de patiënt

kelijk van zijn toestand en de situatie sneller van

weer stabieler is. Hulpverleners moeten dan wel

interventie te wisselen.’

een heel goed verhaal hebben, willen ze iemand desondanks nog langer in de separeer laten.’

Daling separatieduur

Tegenwoordig wordt de CrisisMonitor breder

Van de Sande zette de CrisisMonitor ook

ingezet dan alleen om agressie en separaties te

internationaal op de kaart toen hij met onder-

voorkomen. Met het invullen ontstaat voor elke

zoek aantoonde dat de totale separatieduur er


31

Interview

daadwerkelijk mee daalt. Het onderzoek, dat hij

dels ver over de eigen instellingsmuren. ‘GGZ

deed in 2008, werd gepubliceerd in het gerenom-

Noord- en Midden Limburg heeft het instrument

meerde wetenschappelijke tijdschrift The British

twee jaar geleden in gebruik genomen en andere

Journal of Psychiatry (2011). Het experiment:

ggz koepels volgen. Roland is voor demonstra-

Van de Sande liet twee klinische afdelingen van

ties naar het buitenland geweest, ook kwamen

Bavo Europoort werken met de CrisisMonitor en

buitenlandse geïnteresseerden hier veelvuldig

twee andere niet, om de afdelingen daarna met

op bezoek. Het is een exportproduct geworden.’

elkaar te vergelijken op het aantal separatie-uren

Het is even veelzeggend dat de Inspectie voor

en het aantal agressie-incidenten. Zijn conclusie:

de Gezondheidszorg de CrisisMonitor betitelt als

op afdelingen die de CrisisMonitor wel hadden

een best practice, maar is het ook de effectief-

gebruikt was het aantal separatie-uren gedaald

ste manier om separatie terug te dringen? ‘Dat

met zeventig procent. Bovendien was daar ook

is niet gezegd’, antwoordt Mulder, ‘dat kan op

het aantal agressie-incidenten significant gedaald.

vele manieren. Bijvoorbeeld door te investeren

Kortom, de CrisisMonitor is aan te bevelen aan

in betere omgangsvormen tussen personeel en

alle ggz-instellingen die aan dwangreductie

patiënten, met agressietrainingen voor hulpver-

doen. Van de Sande: ‘Sterker nog: het is een

leners, door attitudeverandering, met eenper-

voorwaarde voor kwaliteitszorg. Eerder werd aan

soonskamers, door minder drugsgebruik en

patiënten vaak gevraagd om veiligheidsgaranties.

door het tijdig of eerder verstrekken van (dwang)

Dat is heel merkwaardig, want patiënten zijn

medicatie.’

‘De CrisisMonitor is een voorwaarde voor kwaliteitszorg in de IC psychiatrie’ vaak zo verward dat je helemaal geen goede

Er zijn meer dan genoeg instrumenten om het

afspraken met ze kunt maken en vaak kunnen

aantal separaties jaarlijks met tien procent te

ze daar in hun toestand ook niets aan doen.

verminderen; dat streven heeft GGZ Nederland

Ziekenhuisartsen zeggen ook niet: “Kunnen we

in 2006 bij haar leden ingebracht. ‘Maar die

afspreken dat u geen hartaanval meer krijgt?”

ambitie is bij lange na niet gehaald’, merkt Mulder

Zij voorspellen terugval met fysieke parameters,

op. ‘Onlangs publiceerde de Inspectie nog een

zoals hartslag en bloeddruk; waarom zou dat niet

rapport over de teleurstellende effecten van

in de psychiatrie kunnen? Alleen, hier voorspellen

het separatiebeleid. De Inspectie heeft daarom

we dan met psychische en gedragsparameters.

nieuwe maatregelen aangekondigd. Zo mogen

En de CrisisMonitor is daarvoor een betrouwbare

patiënten niet langer alleen worden gelaten en

graadmeter.’

moet er om het uur worden geëvalueerd.’ Dat de reductiedoelstelling van GGZ Nederland jaar

32

Exportproduct

op jaar niet wordt gehaald, komt onder andere

Het totale aantal separeerruimtes bij Bavo

doordat in 2006 nog niet duidelijk was welke aan-

Europoort is teruggebracht van acht naar drie. De

pak het meest zou leiden tot vermindering van

CrisisMonitor is ook in gebruik bij Parnassia in

separaties. Instellingen konden hun eigen ideeën

Den Haag en Dijk en Duin in Castricum. Volgens

in de praktijk brengen en dat heeft niet altijd wat

promotor Niels Mulder reikt de monitor inmid-

opgeleverd. Er was een gebrek aan onderzoek

Effectieve CrisisMonitor wordt een ‘exportproduct’

naar effectieve methodieken voor terugdringen van dwang. Nu is er meer bekend en kunnen instellingen meer doen. Probleem is wel dat er geen centrale sturing is op al deze projecten, waardoor effectieve praktijken zoals de CrisisMonitor slechts langzaam worden ingevoerd. Aanvankelijk weigerden de instellingen ook een uniform registratiesysteem in te voeren, terwijl de separatiecijfers - destijds - niet betrouwbaar waren. Daardoor viel soms niet eens te controleren of ze voldeden aan de reductienorm van GGZ Nederland. Gelukkig is dat nu veranderd met de landelijke invoering van het ARGUS registratie systeem, mede doordat wij ons daar

Maar dat gebeurt niet, moppert Mulder, dus is

hard voor hebben gemaakt.’

sluiting van separeerruimtes volgens hem een beter plan. ‘Dan kunnen we inzetten op intensive

Sluit de separeer

care - extra toezicht - en die kant gaat het ook

De enige interventie die het op alle fronten beter

op, maar de vraag is nog hoe die eruit moet zien.’

doet dan de CrisisMonitor is sluiting van alle

In Siependaal is de intensive care ruimte in elk

separeerruimtes. Daarvoor koos ggz-instelling

geval minder leeg dan de separeerruimte, zijn de

Siependaal in Tiel, onderdeel van De Gelderse

materialen zachter en is het bed groen waardoor

Roos. Mulder: ‘Die bracht het aantal separaties

de kamer een minder kille uitstraling heeft. De

daarmee in 2008 radicaal terug naar nul. Er ont-

deur gaat er nooit op slot, zodat patiënten vrij in

stond wat discussie of Siependaal daarna even

en uit kunnen lopen.

lastige patiënten opnam als daarvoor, maar het heeft daar prima uitgepakt. Eerlijk gezegd vind

Vast werkonderdeel

ik dat we landelijk zouden moeten besluiten om

Bavo Europoort heeft de CrisisMonitor vijf jaar in

het aantal separeerruimtes zeer fors te reduceren

gebruik. De invoering ging niet vanzelf, herinnert

Maar niet tot nul, want sommige patiënten in

Van de Sande: ‘Om van dwangreductie, en dat

nood verkiezen de separeer boven andere maat-

geldt voor alle verbeterplannen, een succes te

regelen, zoals medicatie.’

maken, moet iedereen in de organisatie erachter staan; van bestuurders tot verpleegkundigen. Het

Maar wat doe je dan als een patiënt agressief is,

valt niet van bovenaf op te leggen; zorgprofessio-

of suïcidaal? ‘Daarvoor zijn andere oplossingen.

nals moeten het belang ervan inzien.’

Je zou bijvoorbeeld eerder, of meer, dwangmedicatie kunnen geven. Uit onderzoek blijkt dat vijftig

En als innovaties lokaal worden ingevoerd, alleen

procent van alle patiënten daaraan de voorkeur

gedragen door een groep voortrekkers, bloeden

geeft.’ Dat impliceert dat er in crisissituaties vaak

ze soms ook dood. ‘Als wij de CrisisMonitor niet

niet gebeurt wat de patiënt zou willen. ‘Idealiter

hadden geïntegreerd in de behandelplannen,

zou je hen willen vragen: wat moeten we doen

en we de verpleegkundigen, patiënten en het

als er een noodsituatie optreedt? Dat kun je dan

bestuur geen feedback hadden gegeven over het

vastleggen in een signalerings- of crisisplan.’

rendement was ook ons initiatief uitgedoofd. Wil een nieuwe interventie standhouden, dan moet het gebruik ervan vanzelfsprekend worden; een


33

Interview

vast werkonderdeel.’ Mulder: ‘Daarvoor moet je blijvend investeren in gebruikstrainingen en de

Verplegingswetenschapper Roland van de Sande is

onderzoekstak stimuleren. Aan al die voorwaar-

docent in de Master of Advanced Nursing Practice GGZ

den was voldaan. Bovendien is de monitor niet

Programma (Hogeschool Utrecht). Naast zijn rol als onder-

duur of tijdintensief in het gebruik; niemand heeft

zoeker en verpleegkundig opleider promotieonderzoek bij

er grote opofferingen voor hoeven doen en dat

Bavo Europoort en andere onderdelen van Parnassia Bavo

scheelt.’

Groep is hij secretaris-generaal voor Horatio European Psychiatric Nurses; een aanspreekpunt voor EU-organen

Maar de communicatie blijft doorslaggevend

en andere internationale organisaties die zich bezighou-

voor een goede invoering, aldus de onderzoe-

den met innovaties in de psychiatrie.

kers, en daarin speelde vooral Van de Sande een lovenswaardige rol. Mulder. ‘Die was altijd

Niels Mulder, bijzonder hoogleraar Openbare Geestelijke

stand-by, liep over de verschillende afdelingen

Gezondheidszorg, is onderzoeker bij Bavo Europoort en

om bij te sturen, enthousiasmeerde aarzelaars en

Onderzoekcentrum O3 (Erasmus Medisch Centrum) en

blies het protocol nieuw leven in als dat ergens

publiceert over de acute psychiatrie, dwang & drang,

dreigde te verwateren.’ Vinger aan de pols, is dus

openbare geestelijke gezondheidszorg en bemoeizorg.

het devies, maar dat moet je ook in je hebben.

Hij is psychiater in een FACT-team.

Mulder: ‘Roland is niet alleen onderzoekskundig, hij heeft ook de benodigde praktijk en managementvaardigheden.’

34


35

Lopend onderzoek bij Parnassia Bavo Groep 2010 - 2011

Introductie

In de volgende hoofdstukken wordt een overzicht gegeven van onderzoek van/bij Parnassia Bavo Groep in de periode 2010-2011. Voor de indeling van deze hoofdstukken zijn de voorgestelde DSM-5 diagnostische categorieën leidend geweest. De achterliggende gedachte is dat onze zorg (Diagnose Behandel Combinaties en zorgprogramma’s) volgens de DSM-categorieën is ingedeeld.

De categorieën zijn: • Neuro-ontwikkelingsstoornissen, inclusief ADHD: 11 studies • Schizofrenie-spectrum en andere psychotische stoornissen: 17 studies • Bipolaire, depressieve en aanverwante stoornissen: 10 studies • Angststoornissen: 2 studies • Trauma en stress-gerelateerde stoornissen: 4 studies • Voedings- en eetstoornissen: 7 studies • Middelengebruik en verslavingsstoornissen: 9 studies • Neurocognitieve stoornissen: 2 studies • Persoonlijkheidsstoornissen: 7 studies

36

Niet binnen alle voorgestelde DSM-5 categorieën vindt momenteel onderzoek plaats. De desbetreffende categorieën zijn niet als hoofdstuk in dit boek opgenomen. Verder is niet al het onderzoek dat bij Parnassia Bavo Groep plaatsvindt in te delen naar een diagnostische categorie. De resterende onderzoeken zijn ingedeeld onder een gezamenlijke noemer. Dit zijn: • Forensische psychiatrie: 4 studies • Interculturele psychiatrie: 7 studies • Terugdringen dwang en drang: 7 studies • Behandel-/zorgevaluatie: 21 studies • Onderzoek niet anderszins omschreven:

De samenstellers hebben veel moeite gedaan om al het onderzoek te verzamelen dat in dit overzicht thuishoort. Mogelijk ontbreekt er toch onderzoek. Onderzoekers die hun vermelding missen: meld je onderzoek aan in de onderzoeksdatabase die de Parnassia Bavo Academie onderhoudt op intranet Je onderzoek wordt opgenomen in het onderdeel Onderzoeksprogramma’s PBG en is voor alle collega’s raadpleegbaar. Meld je onderzoek aan via http://intranet.pba. parnassiabavogroep.nl/academie/Onderzoeksprogrammas-PBG (alleen beschikbaar als je ingelogd bent op het PBG-netwerk).

16 studies


37

Neuroontwikkelingsstoornissen

38

Neuro-ontwikkelingsstoornissen

Internationale Multicenter ADHD Genetica studie (IMAGE) International Multicenter ADHD Genes study Zorgbedrijf

Lucertis

In samenwerking met

UMC St Radboud Nijmegen, VU Amsterdam, AMC, UMC Groningen

(Co-)promotor

prof.dr. J.K. Buitelaar, dr B. Franke

Subsidiegevers

NIH, ZonMW

Startjaar onderzoek

2004

Naam contactpersoon

Ellen Fliers

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Eén van de belangrijkste doelen van het IMAGE

Hierbij wordt gebruik gemaakt van zgn. endofeno-

onderzoek is het vinden van nieuwe genen die te

types. Zo zijn er bijvoorbeeld op chromosoom 13

maken hebben met ADHD.

waarschijnlijk genen te vinden die verband houden met een zwak verbaal geheugen waar veel kin-

ADHD is één van de meest voorkomende

deren met ADHD last van hebben. Ook bevinden

stoornissen bij kinderen in de basisschoolleef-

zich op chromosoom 2 mogelijk één of meerdere

tijd. ADHD leidt vaak tot ouder-kind problemen,

genen die verband houden met een verminderde

schoolproblemen en tot problemen in de omgang

aansturing en coördinatie van de motoriek, waar

met anderen. ADHD gaat vaak samen met andere

ook veel kinderen met ADHD last van hebben.

stoornissen. Ook op volwassen leeftijd geeft

Deze locaties zijn nu voor het eerst ontdekt door

ADHD vaak veel problemen.

het IMAGE onderzoek en zullen verder worden bekeken in de komende tijd, om precies uit te

Om de beste en meest effectieve behandeling

zoeken welke genen op welke manier het risico op

voor ADHD te ontwikkelen, is het belangrijk dat de

ADHD verhogen.

erfelijke factoren van ADHD bekend worden. In ieder geval zijn deze bevindingen één van de Aan het onderzoek doen ouders mee met twee

krachtigste tot nu toe gevonden in genetisch

kinderen tussen 5 en 18 jaar, waarbij tenminste

onderzoek naar ADHD!

1 kind (waarschijnlijk) ADHD heeft. Door te kijken op welke plekken in het genoom (verzameling van alle chromosomen) kinderen uit één gezin meer op elkaar lijken dan je normaal gezien verwacht, kunnen nieuwe risicogenen worden opgespoord.


39


Genome-wide association study of motor coordination problems in children with ADHD Zorgbedrijf

Lucertis

Startjaar onderzoek

2004

Naam contactpersoon

Ellen Fliers

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Motor coordination problems are frequent in

Although none of the findings reached

children with attention deficit/hyperactivity

genome-wide significance, bioinformatics analysis

disorder (ADHD). We performed a genome-wide

of the top-ranked findings revealed enrichment

association study to identify genes contributing to

of genes for motor neuropathy and amyotrophic

motor coordination problems, hypothesizing that

lateral sclerosis. Genes involved in neurite

the presence of such problems in children with

outgrowth and muscle function were also

ADHD may identify a sample of reduced genetic

enriched. Among the highest ranked genes were

heterogeneity.

MAP2K5, involved in restless legs syndrome, and CHD6, causing motor coordination problems

Children with ADHD from the International

in mice. Further characterization of these findings

Multicentre ADHD Genetic (IMAGE) study were

using DCD-Q subscales found nominal association

evaluated with the Parental Account of

for 15 SNPs.

Children’s Symptoms. Genetic association testing was performed in PLINK on 890 probands with

Our findings provide clues about the aetiology

genome-wide genotyping data. Bioinformatics

of motor coordination problems, but replication

enrichment-analysis was performed on highly

studies in independent samples are necessary.

ranked findings. Further characterization of the findings was conducted in 313 Dutch IMAGE children using the Developmental Coordination Disorder Questionnaire (DCD-Q).

40


Rijden Nederlandse ADHD patiënten echt zo slecht? Do Dutch ADHD patients really drive that badly? Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met

PsyQ vestigingen Amsterdam, Apeldoorn, Breda, Eindhoven, Groningen, Haarlem, Den Haag, Leiden, Maastricht/Heerlen, Purmerend, Rotterdam, en Zaandam

(Co-)promotor

prof.dr. A. Beekman, dr. D. Bijlenga, dr. J.J.S. Kooij

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Annet Bron

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat

Uit de resultaten komt naar voren dat Nederlandse

patiënten met ADHD vaker illegaal rijden, vaker

ADHD patiënten tot 78% beter rijden dan ADHD

hun rijbewijs ingetrokken krijgen en meer boetes,

patiënten in de VS. Bijkomende angst, agressie,

snelheidsboetes, ongelukken en zelfveroorzaakte

jonge leeftijd en mannelijk geslacht vormen een

ongelukken hebben. Op grond hiervan zijn de

risico achter het stuur. Deze risicofactoren voor

richtlijnen vanuit het CBR verscherpt en zijn medi-

onveilig rijgedrag zijn niet specifiek voor ADHD.

sche keuringen, rijtests en verklaringen verplicht

Daarnaast normaliseert het huidige rijgedrag van

voor patiënten met ADHD die hun rijbewijs willen

patiënten bij gebruik van ADHD medicatie, wat

halen. Dit zorgt niet alleen voor hogere kosten (tot

een replicatie is van de eerdere positieve effecten

wel €450 per jaar), er ontstaat ook rechtsonge-

van ADHD medicatie op de rijprestatie.

lijkheid tussen patiënten vanwege ontbrekende criteria voor de keuring en gebrek aan kennis over risicofactoren bij keurende artsen. Deze studie heeft zich door middel van vragenlijsten gericht op de analyse van factoren die van invloed zijn op de rijvaardigheid (gedefinieerd als slechte rijuitkomsten in het verleden en onveilig rijgedrag in het heden), onder 330 volwassenen patiënten met ADHD. We hebben onze rijvaardigheidsdata vergeleken met rijvaardigheidsdata uit de VS, waarbij dezelfde vragenlijsten werden gebruikt. Tevens is gekeken naar het effect van ADHD medicatie op de zelfgerapporteerde en de door belangrijke anderen gerapporteerde rijvaardigheid.


41


Seksuele problemen bij volwassenen met ADHD Sexual problems in adults with ADHD Zorgbedrijf

PsyQ

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Denise Bijlenga

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Volwassenen met Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) hebben grote problemen met hun aandacht en concentratie en zijn vaak impulsief en snel verveeld. Dit zou wel eens kunnen leiden tot problemen op het gebied van seksualiteit: snel afgeleid tijdens een vrijpartij, snel verveeld door seksuele handelingen of het impulsief aangaan van contacten of ervaringen kunnen voor moeilijkheden zorgen. Er is echter nog nauwelijks onderzoek gedaan naar het voorkomen van seksuele problemen bij deze groep patiënten. Vandaar dat wij met behulp van een vragenlijst die ontwikkeld is op de afdeling Seksuele Stoornissen (de Vragenlijst Seksuele Problemen van Jos Vroege) in kaart willen brengen hoe het zit met problemen van seksuele aard bij volwassenen met ADHD. Omgekeerd onderzoekt de afdeling Seksuele Stoornissen (Cees van der Rhee) de aanwezigheid van ADHD bij alle nieuwe patiënten gedurende een aantal maanden.

42


Validiteit van het Diagnostische Instrument voor ADHD bij volwassenen (DIVA 2.0) Validity of the Dutch Diagnostic Interview for ADHD in Adults (DIVA 2.0) Zorgbedrijf

PsyQ

(Co-)promotor


Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Annet Bron

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het Diagnostisch Interview voor ADHD bij volwassenen (DIVA 2.0) is gebaseerd op de DSM-IV criteria voor ADHD. Het heeft een hoge face validiteit, en wordt zowel nationaal als internationaal gebruikt om ADHD bij volwassenen te diagnosticeren. Het instrument is echter nog niet gevalideerd. De psychometrische eigenschappen van de DIVA 2.0 die in dit onderzoek beschreven zullen worden, zijn: - de interne consistentie van het interview (interitem correlaties en factoranalyse), - de construct validiteit (vergelijking van het disfunctioneren met kwaliteit van leven), en - de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid (waarbij verschillende behandelaars een aantal video’s met een DIVA 2.0 opname beoordelen). De uiteindelijke validering van de DIVA 2.0 zal tegemoet komen aan de wetenschappelijke onderbouwing van de diagnose ADHD bij volwassenen.


43


De relatie tussen klinische effectiviteit van OROS-methylfenidaat in volwassenen met ADHD en de effectiviteit zoals gemeten met twee versies van de Continuous PerformanceTest (CPT): een dubbelblinde placebo gecontroleerde medicatie studie The relationship between clinical effectiveness of OROSmethylphenidate in adults with ADHD and effectiveness as measured with two versions of the Continuous Performance Test: a doubleblind placebo controlled medication trial Zorgbedrijf

PsyQ

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Denise Bijlenga

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Volwassenen met Attention Deficit Hyperactivity

Omdat er verschillende versies van de taak

Disorder (ADHD) vinden het door hun aandachts-

commercieel beschikbaar zijn, vergelijken we in

problemen vaak moeilijk om vast te stellen of hun

dit onderzoek de twee meest bekende versies.

behandeling werkt of niet. Ze kunnen slecht ont-

Elke deelnemer maakt de test drie keer: één keer

houden hoe ze functioneerden voor de behande-

bij aanvang van het onderzoek, één keer onder

ling en zien dus ook niet of de behandeling goed

placebo en één keer onder OROS-methylfenidaat

aanslaat. Dit leidt tot staken van de behandeling

(de werkzame stof in Concerta, een van de lang-

en daarmee tot onnodige terugval in symptomen.

werkende medicijnen tegen ADHD). We hopen dat we met het onderzoek kunnen aantonen welke

Deze patiënten zouden voor het vergroten van hun

versie van de CPT het meest geschikt is om in de

therapietrouw erg gebaat zijn bij een kwantita-

klinische praktijk te gebruiken om aan patiënten

tieve, harde maat voor hun verbetering. Die is

op een kwantitatieve manier te laten zien dat hun

mogelijk te vinden in een computertaak voor het

medicatie wel degelijk werkt.

meten van aandacht en impulsiviteit (kernsymptomen van de stoornis), de zogenaamde Conti-

Zo denken we bij te kunnen dragen aan het ver-

nuous PerformanceTest (CPT). Met deze test is

groten van de therapietrouw bij deze mensen.

al herhaaldelijk aangetoond dat volwassenen met ADHD er slecht op presteren en dat deze prestatie bovendien verbetert met medicatie tegen ADHD.

44


Training van cognitieve functies bij kinderen met ADHD met behulp van een computerspel Training of cognitive functions of children with ADHD by means of a computer game Zorgbedrijf

Lucertis

In samenwerking met

UvA

Subsidiegevers

Stichting Gezondheidszorg Spaarneland

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Esther ten Brink

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Er is grote behoefte aan nieuwe behandelmetho-

Het onderzoek in deze derde fase behelst het

dieken voor de kinderen met ADHD bij wie medi-

vaststellen van de optimale parameters voor de

catie niet of slechts gedeeltelijk werkt. Bovendien

trainingstaken binnen het ADHD computerspel

is er behoefte aan een methodiek waarbij het

en het onderzoeken van de mogelijkheden om de

kind zelf getraind wordt in het leren reguleren

trainingstaken efficiënter te maken.

van zijn ADHD gerelateerde problemen, op een voor het kind aansprekende manier. Het gebruik

In dit onderzoek gaat het om kinderen in de leef-

van een computer game komt aan deze behoefte

tijd van 8 tot 12 jaar met ADHD. Er is reeds een

tegemoet.

pilotstudy uitgevoerd bij 60 kinderen met ADHD, aangemeld bij GGZ Dijk en Duin. Hieruit bleken

Het is bekend dat kinderen met ADHD zich veel

zeer veelbelovende resultaten (Prins et al., 2006).

beter kunnen concentreren, beter kunnen plannen

De kinderen presteerden beter dan op een regu-

en organiseren wanneer zij taken op een compu-

liere gecomputeriseerde trainingstaak wanneer zij

ter uitvoeren. Onlangs is een onderzoek versche-

de training in een game variant uitvoerden. Hun

nen waarin het werkgeheugen van kinderen met

werkgeheugen verbeterde in zeer korte tijd, in

ADHD getraind werd via een gecomputeriseerde

even sterke mate als Klingberg bereikte met een

training (Klingberg et al., 2005). Bovendien bleken

veel langer durende training. Deze interventie is

de kinderen zeer enthousiast te zijn over het

niet alleen veelbelovend, maar ook zeer kortdu-

computerspel.

rend (3 sessies van 40 minuten).

Wij zouden willen nagaan in hoeverre dit computerspel zorgt voor een reductie van het ADHD gerelateerde probleemgedrag op school en thuis op de korte en de lange termijn. Dan kan dit computerspel in zijn huidige vorm reeds ingezet worden in de reguliere behandelpraktijk.


45


Een inventarisatie van de relatie tussen aandachtsproblemen, slaappatroon, stemmingsproblemen, activiteit en algemene gezondheid An inventory of the relationship between attention problems, sleep patterns, mood problems, activity and general health Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met

Universiteit Leiden, Nederlands Kanker Instituut

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Denise Bijlenga

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Er zijn aanwijzingen dat allerlei gezondheidspro-

Daarvoor moet eerst bevestigd worden dat de

blemen samenhangen met hoeveel uur mensen

klinisch waargenomen clustering van risico’s

slapen en hoe regelmatig ze dit doen. Mensen die

inderdaad voorkomt bij volwassenen met ADHD.

korter slapen of die door bijvoorbeeld wisselende

Daarvoor verzamelen we bij een grote groep

diensten een regelmatig verschuivend slaap-

volwassenen met ADHD, maar ook bij mensen

patroon hebben, lopen grotere risico’s op onder

zonder ADHD, gegevens over die risicofactoren,

andere overgewicht, hoge bloeddruk, hart- en vaat-

zodat we aan de hand daarvan verdiepende onder-

ziekten, maar ook op kanker. Deze samenhang lijkt

zoeksvragen kunnen genereren.

te maken te hebben met het een verstoring van het circadiane (dag/nacht) ritme van de mens. Bij volwassenen met Attention-Deficit/Hyperacticity Disorder (ADHD) zijn er klinisch verschillende aanwijzingen voor verstoring van ritmes te vinden: ze gaan vaak extreem laat naar bed (waardoor ze slaaptekort opbouwen), zijn ‘s avonds en ‘s nachts actief in plaats van overdag, hebben meer seizoensgebonden stemmingsklachten (ook een ritmeprobleem) en eten onregelmatiger. Deze clustering van risicofactoren voor gezondheidsproblemen zorgt er voor dat het in de groep volwassenen met ADHD van extra belang is preventief te kijken naar deze risico’s en daarmee aan de slag te gaan, bijvoorbeeld door de ritmeproblemen te behandelen met melatonine of lichttherapie.

46


Invloed van ADHD medicatie op rookgedrag en nicotinebehoefte bij volwassenen met ADHD Direct and delayed effects of ADHD medication on smoking and nicotine craving in adults with ADHD Zorgbedrijf

PsyQ

(Co-)promotor


Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Annet Bron

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

De prevalentie van roken onder patiënten met

Er zal worden gekeken naar verschillen binnen

ADHD is gemiddeld 2 keer zo hoog als in de

patiënten tussen de baseline meting, het directe

algemene populatie. Ook beginnen zij gemiddeld

effect van stimulantia, en het uitgestelde effect

op een jongere leeftijd met roken, hebben ze een

van methylfenidaat. Daarnaast zullen deelvragen

groter risico op nicotineafhankelijkheid en zijn zij

over het dosis-respons effect op het rookgedrag,

minder succesvol in het stoppen met roken.

het effect van comorbide stoornissen op roken, en de invloed van life-events op rookgedrag worden

Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat

beantwoord.

er een relatie is tussen het gebruik van methylfenidaat en een toename van de nicotinebe-

Indien de resultaten wijzen op een verhoging van

hoefte. Aangezien methylfenidaat de eerste keus

de nicotinebehoefte en/of het aantal sigaretten

behandelmethode is bij ADHD, vormt dit mogelijk

dat gerookt wordt bij patiënten met ADHD die

een extra risico voor de gezondheid van deze

behandeld worden met methylfenidaat, zul-

patiëntenpopulatie.

len patiënten geïnformeerd worden over deze mogelijke bijwerking. Daarnaast kan worden

Dit onderzoek richt zich door middel van vragen-

overwogen om patiënten die roken met een ander

lijsten op het directe en uitgestelde effect van

middel dan methylfenidaat te behandelen, en het

methylfenidaat op het rookgedrag en de nicoti-

behandelaanbod te verbreden met een stoppen-

nebehoefte bij 238 volwassenen met ADHD, die

met-roken-programma parallel aan behandeling

roken of in het verleden hebben gerookt. Deze

met methylfenidaat.

patiënten vullen tijdens het eerste artsenconsult de vragenlijst over de nulmeting in, krijgen na 1 tot 3 weken gebruik van methylfenidaat de vragenlijst voor de meting van het directe effect, en na 2,5 tot 3,5 maand de vragenlijst voor de meting van het uitgestelde effect. Bij alle metingen wordt gevraagd naar het huidige rookgedrag, hoeveel sigaretten/shag/sigaren/joints ze roken, eventuele stop pogingen, en de behoefte aan roken.


47


Social Spectrum Study (Spectrum): een multicenter studie naar Autisme Spectrum Stoornissen in Zuid West Nederland Social Spectrum Study: a multicenter study on Autism Spectrum Disorders in the South West of the Netherlands Zorgbedrijf

Lucertis

In samenwerking met

Erasmus MC Sophia Kinderziekenhuis, Riagg Rijnmond, Yulius, GGZ WNB en Emergis

(Co-)promotor

prof.dr. F.C. Verhulst, dr. K. Greaves-Lord

Subsidiegevers

Endowed Chair SAR Sophia Stichting

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Jacqueline Bailly

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

De ‘Social Spectrum Study’, kortweg ‘Spectrum’,

Methode: Bij alle kinderen van 1,5 t/m 18 jaar

is een multicenterstudie naar de sociale ontwikke-

die nieuw worden aangemeld bij zes centra in

ling van kinderen verwezen naar de Jeugd GGZ en

zuidwest Nederland zullen een aantal algemene

Autisme Spectrum Stoornissen (ASS). Spectrum

kenmerken en de ontwikkeling(sproblemen) op

heeft de volgende vier doelstellingen:

verschillende gebieden in kaart worden gebracht

1. Het onderzoeken van de bijdrage in de klinische

door middel van vragenlijsten. Vervolgens worden

praktijk van het gebruik van verschillende

kinderen die op M-CHAT of SRS boven de drem-

gestandaardiseerde instrumenten voor de

pelwaarde scoren plus een controle groep van ca.

tijdige herkenning en diagnostiek van ASS en

100 kinderen die onder de drempelwaarde scoren,

bijkomende ontwikkelingsproblemen. Speciale

benaderd voor verder onderzoek. Hierbij wordt

aandacht zal daarbij uitgaan naar het gebruik

deels zoveel mogelijk gebruik gemaakt van diag-

van meerdere informanten en het inzetten van

nostische informatie die al beschikbaar is uit het

deze instrumenten bij minderheidsgroepen.

klinische diagnostische traject. Daarnaast worden

2. Het beter in kaart brengen van de diversiteit

ouders en kinderen gevraagd om mee te werken

binnen ASS door de relaties tussen autistische

aan uitgebreidere, verdiepende diagnostiek over

kenmerken en overige ontwikkelingsdomeinen

aan ASS gerelateerde ontwikkelingsproblemen,

verder te onderzoeken.

zoals mogelijke problemen in de motoriek en

3. Onderzoek naar het zorggebruik en de kwaliteit van leven van kinderen en hun ouders in relatie

digheden. Ook worden verschillende kenmerken

tot verschillende mogelijke voorspellers.

en zorgen van familieleden in kaart gebracht met

4. Onderzoek naar de rol van biologische en omgevingsfactoren en hoe verschillende kenmerken zich voordoen in de familie.

48

sensoriek, plus adaptieve en exceptionele vaar-

verschillende vragenlijsten.


In kaart brengen van de persoonlijkheid in het autismespectrum Mapping the personality in the autism spectrum Zorgbedrijf

Lucertis

In samenwerking met

Erasmus MC

Startjaar onderzoek

2007

Naam contactpersoon

Richard Vuijk

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het kennen van de persoonlijkheid heeft een

In vergelijking met onderzoek van Soderstrom

meerwaarde voor de behandeling en maakt

e.a. (2002) is onze doelgroep breder van opzet en

sterke en zwakke kanten van het individu met een

groter in aantal, namelijk het gehele autismespec-

Autisme Spectrum Stoornis (ASS) meer inzich-

trum in plaats van enkel de stoornis van Asperger

telijk. De ervaring van Horwitz (2004) is dat een

en een onderzoekspopulatie van 85 personen in

dimensionale persoonlijkheidsbeschrijving nuttiger

plaats van 31 personen.

is om na te streven dan een categoriale (zoals in de DSM-IV) persoonlijkheidsbeschrijving, met

In vergelijking met het onderzoek van Westergern

aandacht voor de adaptieve aspecten van de per-

e.a. (2006) is ons onderzoek gericht op het in kaart

soonlijkheid. Wanneer iemand een diagnose ASS

brengen van zowel de positieve (ofwel adaptieve)

heeft, dan is daarmee nog weinig gezegd over

als negatieve aspecten van de persoonlijkheid in

zijn temperament, zijn karakter, zijn persoonlijk-

plaats van enkel gericht op psychopathologie en

heid. Mensen met ASS zijn meer dan alleen hun

persoonlijkheidsstoornissen bij mensen met ASS.

stoornis. Mensen met ASS hebben temperament, hebben karakter en hebben persoonlijkheid. De persoonlijkheid, hoe gezond of hoe gestoord ook, geeft de mens een gezicht, een diepgang. Als we een bepaald persoonlijkheidsprofiel vaststellen bij mensen met ASS, dan geeft dat meer zicht, meer kleur en meer vorm aan de diagnose ASS.


49


50


Hallucinaties toegedicht aan djinns Hallucinations attributed to djinns Zorgbedrijf

Parnassia Bavo Academie

(Co-)promotor

prof.dr. H.W. Hoek; dr. J.D. Blom

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Anastasia Lim

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van de studie: - analyse van de fenomenologische karakteristieken van hallucinaties die worden toegedicht aan djinns, - analyse van de copingstrategieën van islamitische patiënten met dergelijke hallucinaties, - analyse van de neurobiologische correlaten van samengestelde hallucinaties, en - onderzoeken van de effectiviteit van behandelingen. Methoden: - Inventariseren van de fenomenologische karakteristieken (vragenlijsten), - inventarisatie van de copingstrategieën fMRI-scan (op indicatie), en - evaluatie effectiviteit van behandelingen.


51


EDIE.nl: Early Detection and Intervention Evaluation

Zorgbedrijf

Parnassia, PsyQ

In samenwerking met

VU Amsterdam, AMC, Rivierduinen, GGz Friesland

(Co-)promotor

prof.dr. M. van der Gaag, prof.dr. D.H. Linszen, prof.dr. P. Cuijpers

Subsidiegevers

ZonMW

Startjaar onderzoek

2007

Naam contactpersoon

Judith Rietdijk

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van de studie:

Patiëntbelang: de patiënten met een verhoogd

De vroegdetectie en preventie van psychosen bij

risico op een psychose worden nauwlettend in de

jonge mensen die zich aanmelden bij de deelne-

gaten gehouden, zodat de patiënt na een transitie

mende instanties en die sub-klinische psychoti-

naar een psychose direct kan worden ondersteund

sche symptomen rapporteren.

en geholpen. De duur onbehandelde psychose kan hierdoor worden teruggebracht naar 0 dagen

Methoden:

(tegen een half jaar gemiddeld in de reguliere

Bij de groep at risk mensen worden gedurende 18

zorg). Op deze manier kunnen de gevolgen beter

maanden risicofactoren voor de ontwikkeling van

worden gecontroleerd, de schade als gevolg van

een psychose in kaart gebracht. Deze risicofac-

de psychose worden beperkt en de prognose ver-

toren worden gemeten met behulp van inter-

beterd. In de toekomst kan met de kennis uit dit

views, vragenlijsten, demografische gegevens en

onderzoek psychose wellicht worden voorkomen

genetisch-materiaal (DNA).

bij nieuwe patiënten.

Wetenschappelijk belang: Het is een gerandomi-

De inclusieperiode is afgesloten met 201 inclusies.

seerde gecontroleerde trial bij patiënten waarbij het effect van een nieuwe preventieve cognitieve gedrags therapie wordt gemeten en vergeleken met treatment as usual.

52


EU-GEI: Europese studie naar gen-X omgeving combinaties bij mensen at risk voor het ontwikkelen van een psychose Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

VU Amsterdam, UvA en AMC; internationale gespecialiseerde instituten

Subsidiegevers

Europese Unie, beheerd door AMC/UvA

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Mark van der Gaag

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van de studie:

De oorzaak voor het ontwikkelen van psychische

Inzicht krijgen in de invloed van erfelijke eigen-

klachten is onbekend, maar wel zijn onderzoekers

schappen en omgevingsfactoren in de kwetsbaar-

het erover eens dat zowel erfelijke als omge-

heid voor het ontwikkelen van een toekomstige

vingsfactoren een rol spelen. In dit onderzoek

psychose.

richten we ons vooral op de samenhang tussen deze factoren. Er is bijvoorbeeld bekend dat

Methoden:

mensen die opgroeien in verstedelijkte gebieden

Deze studie zal blootstelling aan omgeving-

een groter risico hebben op het ontwikkelen van

stressoren en symptomen meten met behulp van

psychische klachten dan mensen die opgroeien

interviews en vragenlijsten, de afname van erfelijk

op het platteland. In dit onderzoek naar jongeren

materiaal (DNA) en hersenstructuur (MRI scan van

met hoog- risico klachten, willen we nagaan of

de hersenen). Bij de groep at risk mensen worden

de wederzijdse invloed van bepaalde erfelijke

risicofactoren en genen in kaart gebracht en gedu-

eigenschappen en omgevingsfactoren de kans op

rende twee jaar vervolgd.

psychische problemen verhoogt. Mensen zonder psychische klachten, met dezelfde etnische achtergrond en afkomstig uit dezelfde regio, worden gevraagd mee te doen om de resultaten onderling te kunnen vergelijken.


53


Geluksgevoel en schizofrenie Happiness and Schizophrenia Zorgbedrijf

Parnassia

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Hans Oolders

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Schizofrenie is een ernstige chronische aandoe-

Kwaliteit van leven wordt doorgaans gemeten in

ning, die rond de adolescentie leeftijd tot uiting

een specifieke populatie en is er onderscheid in

komt. Een jeugdig persoon bevindt zich bij de

objectieve en subjectieve kwaliteit van leven, zoals

aanvang van het benutten van zijn levenskan-

nu in de Routine Outcome Monitoring (ROM).

sen, is gezond en er staat weinig in de weg om

Door rechtstreeks te vragen naar het geluksge-

een zinvol, gelukkig bestaan op te bouwen. De

voel van de patiënt kan een meer volledig beeld

diagnose schizofrenie kan een “streep door de

gegeven worden over zijn gevoel. Het kan ook

rekening” betekenen.

verduidelijken of patiënten met een ernstige chronische aandoening minder gelukkig zijn dan

Deze aandoening heeft ook invloed op cognitie en

mensen zonder deze aandoening.

gevoel. Anhedonie (het niet kunnen ervaren van vreugde) wordt al geruime tijd als een centraal

Deze gegevens zijn ook van belang met betrek-

kenmerk van schizofrenie beschouwd (Bleuler,

king tot het maken en geven van psycho-educatie

1950; Kraepelin, 1919/1971). Geluk is niet eenvou-

programma’s.

dig te definiëren. Termen als kwaliteit van leven, welbevinden, gezondheid, welvaart en geluk worden door elkaar gebruikt.

Ruim 820 patiënten van afdeling Parnassia Ambulant Centrum voor Volwassenen Zuid (PACV Zuid) zijn bevraagd, ruim 20% heeft gerespondeerd.

54


Genetic Risk and OUtcome of Psychosis (GROUP)

Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

UMC Utrecht, UMC Groningen, AMC Amsterdam, UMC Maastricht en ca. 30 perifere instellingen

(Co-)promotor

prof.dr. M. van der Gaag, prof.dr. D.H. Linszen, dr. W. Veling

Subsidiegevers

NWO

Startjaar onderzoek

2005

Naam contactpersoon

Helga Ising

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Landelijk onderzoek naar risico- en beschermende factoren voor het krijgen van een psychose. Doel van de studie: Deze landelijke studie heeft tot doel om risicofactoren, maar ook beschermende factoren voor het krijgen van een psychose in kaart te brengen. Methoden: - Ca. 30 vragenlijsten, gericht op (1) symptomatologie, (2) risico- en beschermende factoren, en (3) behandeling en beloop, - lichamelijk onderzoek, en - bloedonderzoek.


55


Onderzoek naar de nieuwe Kwaliteitstoetsing Regionaal Aanbod Schizofreniezorg (KRAS) Research with the second version of the Quality Assessment of Regional Treatment Systems for Schizophrenia (QUARTS) Zorgbedrijf

Dijk & Duin, Parnassia Bavo Academie

In samenwerking met

Kenniscentrum Phrenos

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Barbara Schaefer

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Met de KRAS (Kwaliteitstoetsing Regionaal

Kenniscentrum Phrenos (samenvoeging van de

Aanbod Schizofreniezorg) kan de kwaliteit van

voormalige Schizofreniestichting en het voormalig

het zorgaanbod voor cliënten met schizofrenie (of

Kenniscentrum Rehabilitatie) heeft eind 2010 aan

aanverwante psychotische stoornissen) getoetst

het ketenzorgbedrijf Dijk en Duin en de Parnassia

worden. De KRAS maakt gebruik van intercol-

Bavo Academie gevraagd om de KRAS aan te pas-

legiale toetsing: vertegenwoordigers van regio’s

sen en de nieuwe versie van de KRAS te toetsen

toetsen elkaar. De toetsing vindt plaats vanuit het

bij drie zorgregio’s.

perspectief van cliënten, familie, GGZ-medewer-

Op basis van de toetsing zullen de laatste inhou-

kers en vertegenwoordigers van andere hulp en

delijke en praktische aanpassingen gedaan worden

dienstverlenende instellingen in de regio.

zodat de nieuwe KRAS half 2012 opgenomen kan

Door het gebruik van de KRAS kan een regio

worden in de toolkit van Kenniscentrum Phrenos.

inzicht krijgen in de eigen vorderingen op het

Met de nieuwe KRAS kan in de nabije toekomst

gebied van psychosezorg en het instrument geeft

worden nagegaan of er zinvolle verbindingen te

ook aanknopingspunten voor gerichte verbeter-

leggen zijn met de toetsings- c.q. certificeringstra-

acties. Wanneer meerdere regio’s met de KRAS

jecten voor ACT- en FACT-teams in Nederland zoals

toetsen, draagt dat bij aan een beter inzicht in de

die door het CCAF worden uitgevoerd. Ook moet

staat van de psychosezorg in Nederland.

worden onderzocht hoe de KRAS-bevindingen

De KRAS is, met succes, al uitgevoerd in verschil-

(niveau van het zorgaanbod) zich verhouden tot

lende regio’s in Nederland, er is echter behoefte

bevindingen die via Routine Outcome Monitoring

de KRAS aan te passen om de volgende redenen:

(ROM; niveau van individuele zorguitkomsten)

1) De update van de multidisciplinaire richtlijn schi-

worden verkregen.

zofrenie is in 2011 gereed gekomen. Dit betekent dat de zorgstandaard waarop de KRAS is gebaseerd, inmiddels gedeeltelijk achterhaald is. 2) Toepassing van de KRAS in de eerdere toetsingstrajecten leert dat de KRAS praktische en inhoudelijke aanpassingen behoeft. De KRAS is te tijdrovend en op onderdelen inadequaat. Sommige onderdelen kunnen ingekort of vereenvoudigd worden en andere onderdelen verdienen extra uitwerking. 56


Trial metacognitieve training

Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

Reinier van Arkelgroep, ‘s-Hertogenbosch; VU Amsterdam; GGZ NHN, GGZ Delfland, Yulius, GGZ Drenthe

Subsidiegevers

ZonMW

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Petra Bervoets

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Laboratoriumstudies hebben bevestigd dat een

Methoden: het betreft een gerandomiseerde kli-

aantal denkstijlen verantwoordelijk zijn voor het

nische trial met twee studie armen: een controle-

ontstaan en voortduren van de achterdocht. In een

groep en een experimentele groep. Na screening

poging om deze bevindingen om te zetten in een

en informed consent vindt randomisatie plaats

interventie is de Meta Cognitieve Training (MCT)

waarbij cliënten willekeurig worden ingedeeld

ontwikkeld. Het is voor het eerst dat, na een aan-

in één van de twee condities. De experimentele

tal veelbelovende pilots, deze training onderzocht

groep start direct met de groepsgewijze training

wordt op (kosten-)effectiviteit.

van 8 sessies, parallel aan de gebruikelijke zorg. De controlegroep ontvangt gebruikelijke zorg. Er is

Doel van de studie: het betreft een effectiviteits-

een voormeting, een nameting en een follow-up

studie met een daaraan gekoppelde kostenef-

na 4 maanden.

fectiviteitsstudie van de metacognitieve training. Deze groepsgewijze training wordt verondersteld denkstijlen te beïnvloeden die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan en voortduren van achterdocht.


57


Multilevel Investigation of Neuropsychological Dimensions and Migration in Association with Psychosis Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

VU Amsterdam

(Co-)promotor

prof.dr. M. van der Gaag, dr. W. Veling

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Luyken Stouten

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van de studie:

Methoden:

Het doel van de huidige studie is te onderzoeken

Assessment van 7 verschillende cognitieve

welke cross-sectionele en longitudinale relaties

domeinen door middel van 15 neurocognitieve

bestaan tussen verschillende domeinen van

subtesten bij populatie vroege psychose en

cognitief functioneren en (een verhoogd risico op)

populatie verhoogd risico op psychose. De studie

symptomen, beloop en uitkomst van de eerste

omvat een baseline inclusieperiode van 1 jaar

episode van schizofrenie/psychose.

met drie vervolgmetingen (6 maanden, 1 jaar en

Cognitieve beperkingen zijn een centraal kenmerk

2 jaar na baseline). Voor het beantwoorden van de

van schizofrenie, grotendeels onafhankelijk van

onderzoeksvragen zullen de volgende statistische

andere symptomen en waarschijnlijk een meer

technieken worden gebruikt: Pearson’s correlatie

betrouwbare voorspeller van functionele uitkomst

coëfficiënt, (M)AN(C)OVA, repeated measure

dan positieve en negatieve symptomen. Ondanks

analyse (general linear model), regressie-analyse

deze conclusie is er nog weinig gedetailleerde en

en multi-level analyse.

onomstreden kennis over de relaties tussen cognitief functioneren en schizofrenie. De resultaten van de uitgevoerde onderzoeken spreken elkaar vaak tegen, veel studies betroffen kleine samples of chronische schizofrenie patiënten en er zijn maar weinig longitudinale studies. Ook is er weinig bekend over etnische verschillen in cognitieve functiestoornissen.

58


Migration, psychosis and immune activation

Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

Erasmus MC

Subsidiegevers

Erasmus MC

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Wim Veling

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Patiënt controle onderzoek. De activatie van monocyten en T-cellen wordt vergeleken tussen Marokkaanse mannen met schizofrenie die voor hun 5e levensjaar migreerden, Marokkaanse mannen zonder schizofrenie die in hun vroege leven migreerden, Nederlandse mannen met schizofrenie en Nederlandse mannen zonder schizofrenie. Bij alle proefpersonen wordt 50 ml bloed afgenomen. Met behulp van respectievelijk kwantitatieve PCR en FACS analyse worden mRNA in monocyten en intracellulaire cytokines in T cellen gemeten. Met vragenlijsten worden migratiegeschiedenis, andere levensgebeurtenissen en (vroege) psychosociale stress in kaart gebracht. De gemiddelde hoeveelheid mRNA en cytokines wordt tussen de groepen vergeleken, gecorrigeerd voor medicatiegebruik en andere ervaren stress.


59


Model-free analyse van fMRI-data bij stemmenhoorders

Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

Neuroimaging center, RuG; Divisie Hersenen, UMC Utrecht

(Co-)promotor

prof.dr. H.W. Hoek, prof.dr. A. Aleman, dr. J.D. Blom, dr. R. Goekoop

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Jasper Looijestijn

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van de studie: - Analyse van de neurobiologische correlaten van verbale akoestische hallucinaties (VAH), en - identificeren van ‘hubs’ in het auditieve netwerk die geschikt zijn voor targeting met rTMS of DBS (deep-brain stimulation). Methoden: - Model-based analyses van fMRI-data (beperkt aantal), - model-free analyses van fMRI-data, - independent-component analyses van fMRIdata, en - netwerkanalyses van fMRI-data.

60


Money for Medication: Een gerandomiseerde gecontroleerde studie naar de effectiviteit van financiële beloningen ter verbetering van medicatietrouw in patiënten met een psychotische stoornis Money for Medication: A randomized controlled study on the effectiveness of financial incentives to improve medication adherence in patients with a psychotic disorder.

Zorgbedrijf

Palier, Parnassia, Bavo-Europoort, Brijder

In samenwerking met

Erasmus Universiteit (onderzoeksgroep O3)

(Co-)promotor

Prof.dr. C.L. Mulder

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Charlotte Audier

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Money for Medication (M4M) is een gerandomi-

De huidige studie is een RCT om de effectiviteit

seerde, gecontroleerde studie naar de effectiviteit

van M4M in het verhogen van de medicatietrouw

van Contingency Management (CM) in het verbe-

bij patiënten met psychotische stoornissen te

teren van medicatietrouw met antipsychotische

onderzoeken. De patiënten zullen random worden

depot medicatie in patiënten met een psychotische

toegewezen aan de experimentele groep, waarbij

stoornis.

de patiënten M4M zullen ontvangen bovenop hun reguliere behandeling, of de controlegroep, waarbij

Het niet of gebrekkig innemen van de voorge-

de patiënten alleen hun reguliere behandeling

schreven antipsychotica is een veel voorkomend

zullen ontvangen zonder vergoeding voor medi-

probleem en wordt sterk geassocieerd met diverse

catie-inname. De interventie zal twaalf maanden

nadelige uitkomsten voor zowel de patiënt als de

duren, gevolgd door een periode van zes maanden

maatschappij. Eerder onderzoek heeft positieve

follow-up waarin de effecten van het beëindigen van

resultaten laten zien voor interventies gebaseerd

M4M op de medicatie-acceptatie gemonitord zullen

op ‘Contingency Management’ principes, waar-

worden.

bij gewenst gedrag wordt aangemoedigd door beloningen contingent op het gewenste gedrag te

Onze primaire uitkomstmaat is het percentage geac-

verschaffen.

cepteerde depots gedurende de interventie en na het beëindigen van de interventie. Onze secundaire

Er is vooralsnog weinig bekend over de effectiviteit

maten zijn de langste periode van ononderbroken

van CM in het verbeteren van de therapietrouw in

depot acceptatie, de tijd voordat het depot wordt

patiënten met psychotische stoornissen. Uit een

geaccepteerd, het aantal opnames in psychiatrische

eerder uitgevoerde pilot study van onze groep onder

instellingen, het middelenmisbruik van de patiënten,

vijf patiënten bleek het belonen van medicatie-

hun symptomen, hun sociaal en psychologische

inname samen te gaan met een sterke toename

functioneren en hun subjectieve welzijn. Ook zullen

in medicatietrouw en een aanzienlijke reductie in

we M4M onderzoeken in termen van de kosten-

(crisis-)opnames.

utiliteit vanuit het perspectief van de maatschappij.


61


Muzikale hallucinaties

Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

Haga ziekenhuis, UMC Utrecht

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Jan Dirk Blom

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van de studie: - Analyse van de fenomenologische karakteristieken van muzikale hallucinaties (MH), - analyse van de neurobiologische correlaten van MH, - analyse van het beloop van MH, en - onderzoeken van de effectiviteit van behandelingen voor MH. Methoden: - Inventariseren van de fenomenologische karakteristieken van MH (vragenlijsten), - KNO-onderzoek (onder andere audiogram, - MRI-scan, en - evaluatie effectiviteit van behandelingen.

62


REFLEX: multicenter onderzoek naar verbetering ziekteinzicht door training in zelfreflectie bij schizofrenie Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

UMCG Groningen en 8-tal Nederlandse zorginstellingen

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Mark van der Gaag

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel:

Methoden:

Het doel van het onderzoek is via het stimuleren

Patiënten die voldoen aan de inclusie-criteria

van zelfreflectie het ziekte-inzicht te verbeteren.

(diagnose schizofrenie volgens de DSM-IV-TR,

Bij 50 tot 80% van de mensen met schizofrenie

verminderd ziekte-inzicht, stigmagevoeligheid,

is er sprake van een verminderd ziekte-inzicht. Uit

wilsbekwaam & ouder dan 18) worden door loting

onderzoek blijkt dat deze mensen minder goed

toegewezen aan een van beide condities (behan-

functioneren in het dagelijkse leven en ook minder

del- of controleconditie). Na toewijzing en de

therapietrouw zijn dan mensen bij wie het inzicht

voormeting wordt gestart met een groepsgewijze

beter is. Het verbeteren van ziekte-inzicht zou

behandeling. Deze bestaat uit 12 wekelijkse ses-

dan ook een belangrijke pijler van de behandeling

sies van elk een uur. De controleconditie bestaat

van mensen met schizofrenie moeten zijn. Tot op

uit groepsgewijze cognitieve revalidatie.

heden zijn er echter nog maar weinig interventies

Er kunnen in totaal 146 patiënten met schizofrenie

beschreven die ook daadwerkelijk leiden tot een

en verzwakt ziekte-inzicht en verhoogde stigma

verbeterd inzicht.

gevoeligheid, verdeeld over acht verschillende Nederlandse zorginstellingen deelnemen. Dit

In de REFLEX studie wordt een nieuwe training

komt neer op circa 18 patiënten per deelnemende

om het ziekte-inzicht te verbeteren onderzocht.

instelling.

De training is gebaseerd op het idee dat het ver-

Bij de uitkomstmaten voor inzicht (zgn. ‘pre-

mogen om kritisch op jezelf te kunnen reflecteren

conditions’ voor inzicht) wordt gekeken naar:

noodzakelijk is voor ziekte-inzicht. De training

zelf-reflecterend vermogen, mate van zekerheid

bestaat uit drie modules: omgaan met stigma, jij

over overtuigingen (idiosyncratic self-certainty)

en je levensloop en jij in het hier en nu.

en stigma. Deze factoren worden gemeten met 3 vragenlijsten. Secundaire uitkomstmaten zijn inzicht (een interview), effect van de interventie op symptomen (een interview en een vragenlijst), kwaliteit van leven (een vragenlijst) en sociaal functioneren (een vragenlijst).


63


De effectiviteit van tadalafil bij erectiestoornissen in mannelijke patiënten met schizofrenie die antipsychotica gebruiken The efficacy of tadalafil on erectile dysfunction in male patients with schizophrenia on antipsychotic medication. A double blind placebo controlled crossover trial Zorgbedrijf

Parnassia

(Co-)promotor

R. Knegtering, UMCG

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Hans Oolders

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Aim: The primary objective is to show the efficacy

written informed consent has been given, patients

of tadalafil in antipsychotic induced erectile dys-

will be included in the study.

function.

In visit one the screening for drug-induced erectile dysfunction will take place to determine whether

Methods: The study design is a double blind

in- and exclusion criteria are met.

placebo controlled randomized crossover design during two times 3 weeks treatment (3 weeks

In total 26 male patients, meeting the in- and

placebo one week wash out and 3 weeks tadalafil

exclusion criteria, can participate in the study. In

10-20 mg on demand) in male patients treated with

case a patient fulfills the inclusion criteria and has

a prolactin elevating antipsychotic experiencing

given oral and written informed consent he will be

erectile dysfunction. The efficacy will be measured

subsequently randomized to receive (double blind)

with primary outcome questions used by Gopala-

the first or second treatment episode tadalafil or

krishnan and Jacob 2006 (the phrasing adjusted

placebo.

in case a patient will have no partner) evaluating erectile dysfunction at inclusion and after three and

In the first period of 3 weeks (visit 1 to 3) patients

six weeks.

receive the first set of 3 capsules weekly study

The patients will be recruited from the outpatient-

cation can be used on demand in this period. In

clinic South Side of The Hague, Mental Health Care

weekly monitoring visits the medication consump-

Centre Parnassia. More than 800 patients with a

tion and effects on erectile dysfunction and other

psychotic disorder, 60-70% male, attend this out-

dimensions of sexual performance are noted. On

patient clinic. These patients are receiving regular

visit 2 and 3 the patients receives the second and

treatment, mostly including antipsychotics.

third set of 3 capsules weekly study medication

Male patients will be interviewed by the primary

being asked. After on week wash-out, in the second

investigator for erectile dysfunctions (ED). In case

period the same weekly monitoring visits take place

erectile dysfunctions are present patients will

as in the first period. Visit 1 is baseline; visit 3 is

receive oral and written information about this study

endpoint of the first period visit 7 is endpoint of the

and asked to participate in the study. If patients

second period. This double blind crossover design

agree to participate in the study, they will be asked

will allow showing efficacy in a small population.

medication (placebo or 10mg tadalafil). This medi-

to give written informed consent. When oral and 64


Brave New Worlds: Virtual Reality Experiments Linking Psychosis and Social Environment Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

TU Delft, Universiteit Maastricht

Subsidiegevers

ZonMW Veni

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Wim Veling

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Topic: Epidemiological studies, my own inclu-

Approach: Four groups of individuals (N=50 in

ded, have conclusively shown high rates of

each group), with different levels of liability to

psychotic disorders in densely populated urban

psychosis, will be exposed to virtual social risk

environments and among ethnic minorities, likely

environments that have been (hypothesized to be)

reflecting the causal influence of environmental

associated with increased risk for psychotic disor-

exposures. The common denominator underlying

ders in earlier studies, i.e. high population density,

these environmental risks may be repeated experi-

low ethnic density and social defeat. In three

ence of social adversity, leading to sensitization

experiments with a cross-over design, I will inves-

in individuals with prior psychosis liability and

tigate how exposure to these environments is

culminating in progressively greater expression of

associated with development of (minor) psychotic

psychotic responses to cumulative social adversity

symptoms and physiological stress, and whether

over time.

these responses increase with higher level of prior psychosis liability and higher level of (sensitizing)

To date, these hypotheses remain essentially

cumulative lifetime social adversity.

untested, as it is difficult to accurately measure the social environment, and individuals’ psycholo-

Potential importance of results: Experimental

gical and physiological responses to it. Recently,

exposure to VR environments is a promising

however, Virtual Reality (VR) techniques have been

approach to advance research of environmental

developed, that provide the opportunity for con-

factors in psychosis. This is the very first study

trolled experimental exposure to different social

to randomize participants to virtual environments

environments.

with differential social risk characteristics and measure psychotic(-like) responses. It represents the next step in understanding the high rates of psychosis in densely populated urban environments and immigrants. Also, with the results of this study, VR treatment applications will be developed, targeted at decreasing psychotic responses to social risk environments through exposure therapy.


65


Genetische zoektocht in psychiatrische stoornissen (GEZIN-studie) Copy Number Variations in Patients With Schizophrenia: Examining Complex Phenotypes in Multiplex Families Zorgbedrijf


In samenwerking met

Erasmus MC

(Co-)promotor

Prof.dr. S. Kushner, prof.dr. H.W. Hoek, dr. R. de Winter, dr. J.D. Blom

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Hans Neyndorff

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het onderzoek is gericht op het identificeren van genetische risicofactoren voor het ontwikkelen van een psychotische stoornis in families. Hiervoor worden 30 patiënten geïncludeerd die een primaire psychotische stoornis of stemmingsstoornis met psychotische component hebben (multiplex families, families die belast zijn met psychotische stoornissen). Tevens worden van deze 30 patiënten 300 familieleden gerekruteerd (met of zonder psychiatrische problematiek). Bij al deze patiënten wordt bloed afgenomen voor DNA en RNA analyse. Uit analyse moet blijken in hoeverre er in het genetische materiaal risicofactoren aan te wijzen zijn voor het ontwikkelen van een psychotisch toestandsbeeld.

66


Zorgbehoefte, kwaliteit van leven en neurocognitieve symptomen bij schizofrenie op oudere leeftijd Symptoms, need cares, quality of life and neuropsychological functioning in older patients with schizophrenia. Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

GGZ inGeest, Altrecht

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Rob Kok

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Oudere patiënten met een stoornis in het schizofrenie-spectrum worden in kaart gebracht met de afname van vragenlijsten,, o.a. de PANSS, CANSAS, MANSA en een neuropsychologisch onderzoek. Doel is de relatie te bekijken tussen symptomen, zorgbehoefte, kwaliteit van leven en neurocognitieve functies bij oudere patiënten met schizo frenie.


67

Bipolaire, depressieve en aanverwante stoornissen

68


De invloed van kwetsbaarheid voor stress op type en beloop van de bipolaire stoornis Parameters of stress and bipolar disorder: influence of GR gene and MR gene polymorphisms and life events on course and severity of bipolar disorder Zorgbedrijf

PsyQ

(Co-)promotor

prof.dr. E. Hoencamp, prof.dr. F Zitman, dr. P.M.J. Haffmans

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Annet Spijker

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het beloop van de bipolaire stoornis is heel divers

We hopen aan het eind van het onderzoek in staat

en onvoorspelbaar. In dit onderzoek bekijken we

te zijn om in een vroeg stadium van de ziekte fac-

hoe in deze patiëntengroep de gevoeligheid voor

toren te kunnen identificeren die bijdragen aan de

stress en het stresshormoon cortisol samenhangt

prognose, zoals GR en MR varianten en neurocog-

met het neurocognitief functioneren en het beloop

nitieve functies.

van de ziekte. Inmiddels doen ca. 200 patiënten mee aan dit De individuele verschillen in stressgevoeligheid

onderzoek.

worden in dit onderzoek vastgelegd door een analyse van verschillende genetische varianten van de cortisol receptor (zowel de Mineralocorticoid Receptor als de Glucocorticoid Receptor). In eerder onderzoek vonden we al dat dragers van de GR variant 9-bèta minder vaak manisch werden dan niet-dragers. Ander onderzoek vond ook een relatie met andere varianten bij depressieve patiënten. Daarnaast onderzoeken we het neurocognitief functioneren bij de patiënten die meedoen door een uitgebreide test (Testbatterie für Aufmerksamkeitsprüfung) af te nemen. Gedurende twee jaar worden tevens stresserende factoren systematisch vastgelegd om te kijken welke rol die spelen in het verloop van de ziekte. Het beloop van de ziekte wordt in die twee jaar bijgehouden met de life chart methode.


69


Effectiviteit en geheugenproblemen na elektroconvulsieve therapie: een prospectieve studie Efficacy and memory problems following Electro Convulsive Treatment: a prospective study Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

Katholieke Universiteit Leuven, GGZ Delfland

(Co-)promotor

prof.dr. P. Eikelenboom, prof.dr. E. Scherder, prof.dr. M.L. Stek, dr. K.H. Kho, dr. R.M. Kok

Startjaar onderzoek

2007

Naam contactpersoon

Harm-Pieter Spaans, Esmée Verwijk

Emailadres

[email protected]; [email protected]

Samenvatting

Vergelijking van het effect van twee stimulatie-

Met dit onderzoek kan de ECT-techniek mogelijk

technieken bij ECT op depressie, geheugen en

worden verbeterd. Bovendien verschaft het ons

dagritme.

inzicht in de problemen in de informatieverwerking die (ernstig) depressieve patiënten hebben en de

Electroconvulsieve therapie (ECT) is een effectieve

verandering, vooral verbetering, die ECT hierbij

behandeling van (ernstige) depressiviteit. Een

geeft. Wellicht komt er ook meer zicht op de effec-

beperking vormen de concentratie- en geheugen-

ten van ECT op de dagritmes / de biologische klok.

problemen tijdens de behandeling en soms ook na de behandeling. Nieuwe technieken van stimule-

Vanaf 2009 participeert de Katholieke Universi-

ren geven mogelijk minder problemen op dit vlak.

teit Leuven in dit onderzoek. In augustus 2011 is gestart met het analyseren van de data van de

Vanaf april 2007 doet Parnassia onderzoek waarbij

eerste fase (gerandomiseerd) van het onderzoek.

twee stimulatietechnieken worden vergeleken.

Harm-Pieter Spaans promoveert op het onder-

We kijken naar de verbetering van de stemming

zoek naar de stemmingseffecten, Esmée Verwijk

en naar de cognitieve effecten. We hopen op

promoveert op het onderzoek naar de cognitieve

een gelijke effectiviteit tegen depressie, maar

effecten.

misschien met minder nadelen op het geheugen. Daarnaast kijken we naar het effect van ECT op het dagritme. We kijken hoe het herstel van het dagritme door ECT samenhangt met de andere effecten van ECT. Vaak ziet de omgeving al verbetering, die de patiënt nog niet beleeft. Het is interessant om te zien of dit zichtbaar is in een objectieve activiteitsverbetering.

70


Prevalentie en correlaten van apathie in patiënten met en zonder depressie

Zorgbedrijf

Bavo Europoort, Parnassia

In samenwerking met

VU Amsterdam, LUMC, UMC Groningen, UMC St. Radboud, GGZ in Geest, GGNet, GGZ Nijmegen, GGZ Rivierduinen, Lentis

(Co-)promotor

Prof. dr. R.C. van der Mast, dr. P. Naarding

Subsidiegevers

ZonMW, Riverduinen

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Isis Groeneweg-Koolhoven

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Onderzoek naar de prevalentie en diverse cor-

symptomen wordt apathie mogelijk onderschat en

relaten in relatie met apathie in ouderen met en

depressie overschat. Bij longitudinaal onderzoek

zonder depressie.

wordt een relatie gevonden met toename van de leeftijd, cognitieve achteruitgang. Verder blijkt de

Apathie wordt vaak gezien als een symptoom

aanwezigheid van vasculaire ziekten, zoals cere-

van een neuropsychiatrische aandoening zoals

brovasculair accident (CVA) en perifere atheroscle-

depressie, dementie en Parkinson. Apathie komt

rose een voorspeller te zijn voor apathie en niet

regelmatig voor op oudere leeftijd en de geschatte prevalentie bij ouderen met een depressie loopt

voor depressie, terwijl verhoging van het CRP wel

uiteen van 37-86%. Dit is afhankelijk van leeftijd,

geassocieerd is met de aanwezigheid van depres-

ernst van de depressie en de onderzochte popu-

sie en niet met apathie.

latie. De weinige onderzoeken naar apathie in de algemene bevolking laten prevalenties zien tussen

Er is meer onderzoek nodig om de verschillen

de 0 en 51%. Apathie blijkt een op zichzelfstaande

tussen apathie en depressie te begrijpen. Hiervoor

klinische aandoening te zijn en wordt voornamelijk

zijn 476 oudere deelnemers (> 60 jaar) uit de

gedefinieerd als een stoornis van de motivatie.

Nederlandse Studie naar Depressie bij Ouderen

Apathie zorgt voor ernstige beperkingen in het

(NESDO) geïncludeerd bij wie de volledige Apathy

dagelijks functioneren, veroorzaakt forse lijdens-

Scale (AS) is afgenomen. In totaal bleken 351

druk bij mantelzorgers en is geassocieerd met

deelnemers depressief te zijn en 126 deelnemers

een slechtere functionele uitkomst. Bij depres-

niet. Geëxcludeerd zijn deelnemers met een Mini

sieve ouderen blijkt de aanwezigheid van apathie

Mental State Examintation van 19 of minder, een

prognostisch te zijn voor een slechtere behandel-

organische of psychotische stoornis, primaire diag-

respons en een verhoogde kans op een chronisch

nose dementie, onvoldoende vaardigheden met

beloop van de depressie. Door de grote overlap in

de Nederlandse taal en onvolledige AS.


71


Kosten-effectiviteit van de D(o)epressie cursus Cost-effectiveness of D(o)epression training Zorgbedrijf

i-psy

In samenwerking met

Universiteit Utrecht

Subsidiegevers

ZonMW

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Samrad Ghane

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Depressie bij adolescenten is een groot maatschappelijk probleem vanwege de prevalentie, ziektelast, chroniciteit, comorbiditeit en het hoge aantal suïcides. Een effectieve interventie voor klinische depressie is dan ook noodzakelijk. Internationale studies laten zien dat cognitieve gedragstherapie effectief is. In Nederland is nog geen effectieve interventie voor klinische depressie voorhanden. De D(o)epressie cursus is een cognitief gedrags therapeutische interventie voor adolescenten met een klinische depressieve stoornis. In deze multicenter trial zal een RCT worden uitgevoerd waarbij de individuele D(o)epressiecursus wordt vergeleken met reguliere zorg. In totaal zullen 140 adolescenten geïncludeerd worden en er zullen 4 metingen plaatsvinden. Naast de effectiviteit zal ook de kosteneffectiviteit onderzocht worden. Tevens zal er een cost-of-illness studie worden uitgevoerd bij adolescenten met een klinische depressie en zullen moderatoren (comor biditeit, ernst van depressie, leeftijd, etniciteit, geslacht, gezinsinkomen en psychopathologie van de ouders) en mediatoren (negatieve automatische gedachten, cognitieve emotieregulatie en attributie stijl) worden onderzocht.

72


Hyponatriëmie bij oudere patiënten die antidepressiva gebruiken: een cross-sectionele studie naar prevalentie en risicofactoren Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

Vlietland Ziekenhuis, UMC Utrecht

(Co-)promotor

prof.dr. T. Egberts, dr. P. Jansen, dr. R. van Marum

Subsidiegevers

Stichting tot Steun VCVGZ

Startjaar onderzoek

2007

Naam contactpersoon

Rob Kok

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Hyponatriëmie is een bekende bijwerking van antidepressiva. De symptomen van deze electrolytafwijking kunnen atypisch zijn en lijken op de symptomen van een depressie. Maar hyponatriëmie kan ook hersenoedeem geven met ernstige neurologische klachten. Hoe vaak hyponatriëmie bij ouderen voorkomt is niet bekend. Ook is er geen eenduidigheid welke patiënten een hoger risico hebben. Voor de klinische praktijk is het belangrijk om inzicht te krijgen in de prevalentie en te weten welk patiënten vooral het risico lopen op deze bijwerking. Daarom is door Cyndie Mannesse in maart 2007 deze cross-sectionele studie gestart binnen het Klinisch Centrum Ouderen (KCO). Alle ouderen die behandeld worden op de afdelingen geriatrie of opgenomen worden bij de ouderen psychiatrie en bij wie laboratorium onderzoek en lichamelijk onderzoek is gedaan, worden opgenomen in het onderzoek. Om uitspraken te kunnen doen over de risicofactoren is berekend dat 350 patiënten nodig zijn.


73


Effectonderzoek naar de keuzehulp depressie voor Turkse en Marokkaanse GGZ-cliënten met depressie Effect of shared decision making among Turkish and Moroccan patients with depression Zorgbedrijf

i-psy, PsyQ

In samenwerking met

Trimbos Instituut

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Samrad Ghane

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Steeds meer allochtonen maken gebruik van de

Recent is een keuzehulp Depressie voor Turkse

GGZ. Toch is de relatie tussen allochtone cliënt

en Marokkaanse cliënten ontwikkeld. In een

en hulpverlener nog vaak problematisch. Dit leidt

pilotstudie werd het gebruik van deze keuzehulp in

tot ontevredenheid bij beide partijen, een slechte

de hulpverleningssetting positief geëvalueerd door

betrokkenheid bij de zorg, een beperkte therapie-

cliënten en hulpverleners.

trouw en magere behandelresultaten. Het voorliggende onderzoeksvoorstel beoogt de De afgelopen jaren is de aandacht voor het geza-

effecten van deze keuzehulp te onderzoeken op:

menlijk nemen van behandelbeslissingen door

1. de waardering van de hulpverleningsrelatie bij

cliënt en hulpverlener (shared decision making) toegenomen. Shared decision making in de GGZ leidt, zo is de gedachte, tot een grotere tevreden-

2. de tevredenheid over de behandeling bij cliënten en hulpverleners,

heid van de cliënt over de behandelrelatie en

3. de therapietrouw, en

betere behandelresultaten.

4. het behandelresultaat: depressieve klachten.

Een keuzehulp is een instrument dat shared deci-

Deze uitkomstmaten worden gemeten binnen een

sion making faciliteert. Keuzehulpen informeren

pragmatische cluster-randomised trial binnen mini-

cliënten over evidence based behandelmogelijk-

maal twee GGZ-organisaties. Hierbij wordt gebruik

heden en de voor- en nadelen ervan. Ze brengen

gemaakt van vragenlijsten en de standaardregis-

bovendien de persoonlijke behandelvoorkeuren

traties van desbetreffende organisaties.

en afwegingen van de cliënt naar voren. Keuzehulpen kunnen zelfstandig thuis worden gebruikt, maar ook in de hulpverleningssituatie. Het gebruik stimuleert het open gesprek over de behandelvoorkeuren van de cliënt.

74

cliënten en hulpverleners,


Nederlandse Studie naar Depressie bij Ouderen (NESDO) Netherlands Study on Depression in Older people (NESDO) Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

VUMC, LUMC, UMCG, UMC St. Radboud, GGNet, GGZ inGeest, Riverduinen, Lentis

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Julia van den Berg

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Depressieve stoornissen komen bij ouderen veel-

Het belangrijkste einddoel van de studie is de

vuldig voor en hebben vaak een ongunstige prog-

hulpverlening te kunnen verbeteren en toe te spit-

nose. Het is nog onvoldoende bekend waardoor

sen op de specifieke problemen van depressieve

dit ongunstige beloop wordt veroorzaakt.

ouderen. De studie sluit aan, onder andere in gebruik van meetinstrumenten, bij de Nederlandse

Daarom doet de Nederlandse Studie naar Depres-

Studie naar Depressie en Angst (NESDA), waarbij

sie bij Ouderen (NESDO) een multicenter onder-

onder andere depressieve mensen van 18 tot 65

zoek onder depressieve en gezonde mensen van

jaar worden geïncludeerd. De samenwerking met

60 jaar en ouder, en volgt hen gedurende 4 jaar.

NESDA maakt het mogelijk om gegevens van

Er wordt hierbij een breed scala aan gegevens

depressieve oudere volwassenen te vergelijken

verzameld die mogelijk samenhangen met (het

met die van jongere volwassenen.

beloop van) depressie bij ouderen, zoals biologische factoren, klinische en sociale kenmerken, levensgebeurtenissen, lichamelijke gezondheid, cognitief functioneren en zorggebruik.


75


Rumineren bij ouderen met depressie: Gerandomiseerde effectstudie naar een anti-piekertraining COMET for treating rumination in depressed older adults Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

VU Amsterdam

(Co-)promotor

prof.dr. M. van der Gaag, prof.dr. P. Cuijpers, dr. K. Korrelboom

Startjaar onderzoek

2007

Naam contactpersoon

Wilfried Ekkers

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Study aim: In the past 15 years a substantial

The intervention has been adjusted to the

amount of research on rumination has been con-

depressive elderly population and the goal of this

ducted. Rumination is construed of as repetitive

research is to investigate it’s effectivity. It is to be

thinking en worrying about one’s depressive state

expected that patients who follow this training will

and symptoms. Rumination causes, predicts,

be less depressive an ruminative.

worsens and maintains depression. Moreover it

This study investigates whether COMET is an

reduces problem solving and social skills.

effective treatment for depression and rumination in the elderly.

Until now few interventions had been designed that direcetly tackle rumination. Recently dr. Kees

Methods: RCT. The intervention was tested in

Korrelboom has written a a time-limited cognitive

older adult depressed outpatients. A total of 93

behavioral intervention (Competitive Memory

patients (aged ≥65 years with major depression

Training, or COMET for depressive rumination)

and suffering from rumination) were treated in

based on counterconditioning that aims to reduce

small groups according to the COMET protocol in

worrying in anxious people.

addition to their regular treatment. Patients were randomized to two treatment conditions: 7 weeks

This intervention differs from more classical cog-

of COMET + treatment as usual (TAU) versus TAU

nitive therapeutic interventions in that it tries to

only.

influence underlying cognitive structures instead of dysfunctional cognitions.

Results and conclusions: COMET + TAU showed a significant improvement in depression and rumina-

Although rumination is an important mediator

tion compared with TAU alone.

of depressive symptoms, there is insufficient

This study shows that the transdiagnostic COMET

proof that an intervention that specifically targets

protocol for depressive rumination might also be

rumination ameliorates the clinical condition of

successful in treating depression and rumination

depressed patients. Furthermore its effectivity has

in older adults.

only been researched with a limited number of adults and never with older people.

76


Acceptance and Commitment Therapy vs. Cognitive Therapy for the treatment of Major Depressive Disorder Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met

Universiteit van Amsterdam

(Co-)promotor

Prof.dr. P. Emmelkamp, dr. N. Morina

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Jacqueline A-Tjak

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Rationale: Numerous randomized trials have

Participants will be recruited from the patient

documented the efficacy of Cognitive Therapy (CT)

population of PsyQ located at Zaandam. All

for major depressive disorder (MDD) (Cuijpers et

patients (n=98) have to meet diagnostic criteria for

al., 2009). Recently, a number of so called new

nonpsychotic MDD as determined by the Structu-

“third-generation” of CBT have emerged and

red Interview for DSM–IV—AxisI. Patients will get

become popular, one of these being Acceptance

one of the psychological treatments: CT or ACT.

and Commitment Therapy (ACT).

Primary dependent variables will be self-reported distress assessed with the Beck Depression

Although there are fewer randomized controlled

Inventory and Hamilton Rating Scale for Depres-

trials with ACT than with traditional CBT, there is a

sion assessed by an independent evaluator. Each

growing body of evidence that ACT is an effective

participant will receive either ACT or CT that

approach (Powers et al., 2009). Furthermore, most

will last between 16 to 20 sessions. Based on

psychotherapy outcome studies in MDD have

previous results, it is expected that both treatment

been conducted under strict experimental control

forms will prove beneficial for the clients.

in academic settings rather than in routine clinical practice. Differences between academic settings

ACT and CT are currently standard psychological

and routine clinical practice imply that results of

treatments for MDD in PsyQ Zaandam and Pur-

academic studies may not necessarily generalize

merend, where the study is planned to take place.

to clinical practice.

There are no additional risks to be expected within this trial as compared to routine psychological

The current study aims to investigate the effecti-

treatment in PsyQ. Therapists will be trained and

veness of CT and ACT in a randomized controlled

supervised by the investigators of this study to

trial among patients with MDD in routine clinical

ensure treatment gains.

practice. Furthermore, the study will investigate whether each specific treatment approach is mediated by its proposed theoretical mechanism. Finally, the study will also assess whether aspects of adult attachment differentially moderate treatment outcome for the two treatment forms. Study design: This study will use a randomized controlled design.


77


Effect van lichttherapie op premenstruele dysforie (PMDD)

Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met

Haagsche Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Judith Haffmans

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Bij 14 vrouwen met ernstige premenstruele symptomen (teveel of onregelmatig eten, teveel in bed liggen, teveel slapen, bang voor sociale afwijzing, grote hang naar controle) is onderzocht wat het effect van lichttherapie is. Doel is een verschuiving te bewerkstelligen van het 24-uurs ritme van melatonine. Het onderzoek loopt nog. Uit pilotonderzoek is gebleken dat lichttherapie voor deze groep effectief is.

78


Lichttherapie en cognitieve gedragstherapie bij PMDD

Zorgbedrijf

PsyQ

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Judith Haffmans

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Naar schatting 40% van alle vrouwen ervaart

Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een effec-

rondom de menstruatie en meestal in de week

tieve methode om psychische en psychiatrische

voorafgaand aan de menstruatie klachten als:

klachten te doen verminderen of verdwijnen.

teveel of onregelmatig eten, teveel in bed liggen,

De werkzaamheid is bewezen bij onder andere

teveel slapen, bang voor sociale afwijzing, grote

angststoornissen en depressie. Uit onderzoek

hang naar controle. Doorgaans wordt dit aange-

(Ussher et al. 2002) is gebleken dat deze vorm van

duid met premenstrueel syndroom (PMS). Bij 5 tot

psychotherapie goed effect heeft bij vrouwen met

8 % van de vrouwen zijn deze klachten zo heftig

klachten van PMDD.

dat zij het dagelijks leven in de week voor de menstruatie ernstig ontregelen. Als dat het geval is,

De opzet van het onderzoek is als volgt:

spreken we van premenstruele dysforie (Premen-

20 patiënten worden geïncludeerd en behandeld

strual Dysphoric Disorder), afgekort tot PMDD.

met lichttherapie. Daarna worden de patiënten

De werkzaamheid van lichttherapie is bewezen bij

verdeeld in een groep die CGT krijgt volgens het

bepaalde vormen van depressie. Er zijn aanwijzin-

(vertaalde) protocol van Ussher en een groep die

gen voor dat licht ook werkt bij de zgn. atypische

‘care as usual’ krijgt. Follow-up bij 3 en 6 maanden

depressie. De klachten bij PMDD lijken op die van

na afronden lichttherapie. Klinische verandering zal

een atypische depressie. Er zijn aanwijzingen dat

worden gemeten met behulp van vragenlijsten en

licht ook een therapeutisch effect kan hebben bij

dagboeklijsten. Daarnaast zal in speeksel worden

PMDD.

gekeken naar veranderingen in de secretie van melatonine onder invloed van de behandeling.


79

Angststoornissen

80

Angststoornissen

Behandeling van fobieën via het internet in de geestelijke gezondheidszorg: een doelmatigheidsstudie The cost-effectiveness of computerized CBT for phobias Zorgbedrijf

PsyQ, Zorgservice

In samenwerking met

multicenter onderzoek, samen met onder andere GGZ inGeest en Prezens

Subsidiegevers

ZonMW

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Ed Beretty

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In dit project willen we de doelmatigheid onder-

een sociale fobie hebben, ook een stemmings-

zoeken van een op internet-gebaseerde begeleide

stoornis, en 61,8% heeft een andere angst-

zelfhulpmodule voor fobieën binnen de GGZ. We

stoornis naast de fobie. Fobieën geven dan

willen de hypothese testen dat begeleide zelfhulp

ook serieuze functionele beperkingen op zowel

niet minder effectief is dan de gebruikelijke zorg.

school-, sociale en werkdomeinen. Dit gaat vaak

Vanwege de aangetoonde effectiviteit in internati-

samen met een verlies van kwaliteit van leven,

onale studies, verwachten we dat deze interventie

flinke economische kosten en verhoogd zorgge-

ook hier effectief zal zijn. De economische evalu-

bruik.

atie zal daarnaast de kosten in verhouding tot de klinische effecten berekenen.

Fobieën worden meestal behandeld met farmacotherapie en/of cognitieve gedragstherapie, zoals

Een angststoornissen is de op één na meest

aanbevolen door de multidisciplinaire richtlijn voor

voorkomende ziekte in Nederland (RIVM, 2006).

angststoornissen. Bij de cognitieve gedragsthe-

Het hiermee gepaard gaande verlies van kwaliteit

rapie is blootstelling (exposure) het belangrijkste

van leven voor deze patiënten is enorm en gaat

onderdeel. De interventie bestaat uit een op

gepaard met hoge gezondheidszorgkosten.

internet gebaseerde en begeleide zelfhulpcursus

Van alle angststoornissen komen fobieën het

die gebaseerd is op ‘exposure’. Daarnaast heeft

meest voor (sociale fobie, agorafobie en specifieke

de cliënt gedurende deze cursus ongeveer 7 keer

fobie). Zeventien procent van de Nederlandse

contact met een coach via e-mail (in totaal zal dit

populatie heeft last van een fobie, waarvan 11%

tussen de 60 en 90 minuten zijn). De controle-

in het laatste jaar. Van de Nederlandse bevolking

groep zal een zelfhulpboek ontvangen. Hoewel

voldoet 7,1% aan de criteria voor een specifieke

diverse meta-analyses hebben laten zien dat bege-

fobie. Sociale fobie geeft een jaar prevalentie van

leide zelfhulp via internet effectief is bij de behan-

4,8% en agorafobie heeft een jaar prevalentie van

deling van angststoornissen, is de doelmatigheid

1,6%. Comorbiditeit komt vaak voor bij fobieën.

daarvan binnen de geestelijke gezondheidszorg

Zo heeft bijv. 40,6% van de mensen die

(GGZ) nog niet onderzocht.


81

Angststoornissen

Meta Cognitieve therapie (MCT) versus COMET voor piekeren bij Gegeneraliseerde Angststoornis Meta Cognitive Therapy versus Competitive Memory Training (COMET) in the treatment of generelazid anxiety disorder. Zorgbedrijf

PsyQ Haaglanden / Rijnmond

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Kees Korrelboom

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Tot voor kort gold de gegeneraliseerde angst stoornis (GAS) als de angststoornis die het lastigst adequaat te behandelen was. Inmiddels lijkt in deze situatie verandering te komen. Sinds men piekeren (worry) als het centrale kenmerk van GAS is gaan beschouwen en men specifieke interventies met betrekking tot piekeren heeft ontwikkeld, lijkt de stoornis beter behandelbaar te zijn. Binnen PsyQ heeft Colin van der Heiden recent in een grote RCT aangetoond dat Adrian Wells ‘Metacognitieve Therapie’ (MCT) op dit moment wellicht de beste behandeling is voor GAS. Kees Korrelboom ontwikkelde samen met anderen de zogenaamde Competitive Memory Training, oftewel COMET protocollen. In verschillende studies bleken verschillende COMET protocollen bij verschillende patiëntenpopulaties effectief. Eén van die COMET-studies ging over piekeren bij oudere depressieve patiënten. In een ongecontrolleerde pilotstudie was COMET voor piekeren ook al effectief gebleken bij een volwassen GAS populatie. In de studie worden beide protocollen met elkaar vergeleken in een gematchte effectiveness trial.

82



83


Treating Trauma in Psychosis (TTIP)

Zorgbedrijf

Parnassia, Bavo Europoort

In samenwerking met

Altrecht, Gelderse Roos, Yulius, GGZ Drenthe, GGZ NHN, Arkin, GGNet, GGZ Oost Brabant, GGZ Eindhoven, GGZ Duin & Bollenstreek, Lentis, Mondriaan

Startjaar onderzoek

2011

(Co-)promotor

prof.dr. M. van der Gaag, prof.dr. A. van Minnen

Naam contactpersoon

David van den Berg

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

De Treating Trauma in Psychosis (TTIP) studie is zowel een prevalentieonderzoek als een multisite gerandomiseerde effectstudie naar de behandeling van posttraumatische stress stoornis (PTSS) bij mensen met psychosen. Binnen deze studie zullen 240 proefpersonen, welke gerekruteerd worden op 13 instellingen in Nederland, verdeeld worden over 3 behandelcondities: 1. treatment as usual (TAU) plus cognitieve gedragstherapie (CGT), 2. TAU plus Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR), en 3. alleen TAU. Wij hebben enkele pilot studies uitgevoerd die zeer positieve resultaten opleverden. Enkele van de belangrijkste onderzoeksvragen van het TTIP onderzoek: - Hoe vaak komt een PTSS gemiddeld voor bij patiënten met psychosen? - Is een PTSS behandeling met CGT of EMDR effectief? - Zijn deze behandelingen veilig? - Heeft het behandelen van PTSS bij deze patiënten ook (een positief) effect op de psychotische klachten? - Overige vragen zoals naar de relaties tussen trauma en latere psychotische klachten, en betreffende mechanismen van verandering.

84


Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) versus Cognitieve Gedragstherapie (CGT) in de behandeling van PTSS Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) vs. CBT in the treatment of PTSD Zorgbedrijf

PsyQ

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Ingrid Wigard

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Mensen die een ingrijpende of traumatische gebeurtenis hebben meegemaakt, kampen vaak met een aantal klachten. Zo hebben zij vaak last van zich opdringende herinneringen aan de gebeurtenis, nachtmerries, een overdreven schrikreactie, slaapproblemen of concentratieproblemen en zijn ze bang voor situaties die hen aan de gebeurtenis herinneren. Als deze klachten langdurig zijn, tot spanning leiden en/of het dagelijks leven belemmeren, dan is er sprake van een posttraumatische stress stoornis (PTSS). In dit onderzoek worden twee effectieve en kortdurende behandelingen voor deze stoornis, namelijk cognitieve gedragstherapie (CGT) en Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR), met elkaar vergeleken. Hierbij worden de volgende vragen gesteld: - Welke persoon heeft bij welke behandeling de meeste baat? - Hoe en waarom werken deze behandelingen precies? - Daarnaast zijn de onderzoekers geïnteresseerd in hoe het komt dat sommige mensen na een traumatische gebeurtenis een posttraumatische stress stoornis ontwikkelen en andere mensen, die vergelijkbare trauma’s hebben meegemaakt, niet.


85


Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) vs. Trauma-focused Cognitive Behavioral Therapy (TF-CBT) after stabilisation in the treatment of posttraumatic stress disorder following type II trauma Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met


Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Ingrid Wigard

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

The project aims to compare the efficacy of Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) versus Trauma-focused Cognitive Behavioral Therapy (TF-CBT) for post-traumatic stress disorder following type II trauma. Following clinical assessment and a research session, patients will be randomly assigned to an EMDR or TF-CBT condition. In both conditions, patients first follow an 8 week stabilisation program (STAIR) before they start the 8-12 week treatment phase, which will consist of either EMDR or TF-CBT. Follow-up assessments will be conducted at 3 and 12 months post-treatment.

86


Aandachtstraining in de acute en laatste behandelfase van chronische Post Traumatische Stress Stoornis Attentional Control Training in the acute and maintenance treatment phases of chronic Post-Traumatic Stress Disorder Zorgbedrijf

PsyQ

(Co-)promotor

Prof.dr. A.J.W. van der Does

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Maartje Schoorl

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Aandachtsstoornissen spelen een grote rol bij het

In het tweede project onderzoeken we het effect

ontwikkelen van posttraumatische stress klachten.

van mindfulness training op posttraumatische

Bij veel patiënten kunnen aandachtsproblemen

stressklachten. Mindfulness is gericht op het

worden vastgesteld, maar pas recent is men

leren richten van de aandacht in het hier-en-nu.

begonnen deze aandachtsproblemen gericht te

Bij depressieve klachten is in wetenschappelijk

behandelen met cognitieve trainingen.

onderzoek aangetoond dat mindfulness training kan leiden tot verminderde terugval in depres-

Dit onderzoek bestaat uit twee projecten.

sie. Voor PTSS verwachten we ook een positief

Het eerste project is gericht op de vraag of een

effect, mede omdat mindfulness kan leiden tot

computertraining gericht op het veranderen van

verminderde vermijding, één van de belangrijkste

aandachtsstoornissen leidt tot verbetering van

symptomen van PTSS. Voor dit project vragen we

de aandachtsstoornis én van de symptomen van

40 patiënten in de laatste fase van hun behande-

PostTraumatische Stress Stoornis (PTSS). Om

ling deel te nemen aan een mindfulness training,

deze vraag te onderzoeken, vragen wij 80 patiën-

naast hun gewone behandeling. Ter vergelijking

ten in de intakefase op de afdeling psychotrauma

volgen we nog eens 40 patiënten in dezelfde

om de computertraining te volgen. De helft van

fase van hun behandeling, die naast de gewone

deze patiënten volgt een “nep”training, om de

behandeling geen mindfulness training krijgen

groepen met elkaar te kunnen vergelijken. Na

aangeboden. We verwachten dat mindfulness

afloop van de training krijgen alle patiënten de

training effect heeft op aandachtsproblemen en op

kans de “echte” training te volgen, dus patiënten

symptomen en klachten van PTSS.

die deelnemen volgen altijd minimaal één maal de training waarvan we goede resultaten verwachten. Vooraf, achteraf en enkele weken na afloop van het onderzoek, meten we het effect op aandachtsproblemen en symptomen van PTSS.


87


88


TRAILS Eetstoornissen TRAILS Eating disorders Zorgbedrijf


In samenwerking met

Rijksuniversiteit Groningen

(Co-)promotor

prof.dr. H.W. Hoek, prof.dr. A.J. Oldehinkel, dr. D. van Hoeken

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Frédérique Smink

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Objective:

A group at high risk for eating and weight pro-

Eating and weight problems including disordered

blems has been selected using data collected

eating behaviors, eating disorders and obesity are

at the fourth study wave. Selection criteria were

prevalent among adolescents. Research addres-

the proposed dimensions of an eating disorder

sing the full spectrum of weight-related problems

according to DSM-5: Low (<18,5) or high (>30)

is scarce. Our aim is to validate and classify the

BMI, binge eating, compensatory behaviors and

participants’ eating and weight problems accor-

distorted body image.

ding to DSM-IV criteria as well as the proposed DSM-5-criteria for eating disorders in a community sample of adolescents.

The high-risk group will be asked to participate in an interview by telephone, in which parts of the Structured Clinical Interview for DSM-IV (SCID)

Method:

and the Eating Disorder Examination (EDE) will be

This study is part of TRAILS (TRacking Adoles-

administered.

cents’ Individual Lives’ Survey), a prospective cohort study of the determinants and mechanisms of mental health and social development from preadolescence into adulthood. A representative community sample (2230 children, mean age at baseline 11 years) was obtained from community registers and schools. Recently, the cohort has finished the fourth study wave (N= 1584, response 71%, mean age 19 years).


89


Prevalentie, risicofactoren en lange-termijn uitkomst van voedingsstoornissen bij jonge kinderen Prevalence, risk factors and long-term outcome of feeding disorders in young children Zorgbedrijf


In samenwerking met

Erasmus Universiteit Rotterdam

(Co-)promotor

prof.dr. H.W. Hoek, prof.dr. F.C. Verhulst

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Sebastian Cardona Cano

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Eating is an essential human activity. In children

Despite the high prevalence of eating problems,

feeding problems are common, which is a major

there is little research on FDIC and other feeding

cause of concern for parents. The estimated preva-

disorders. Information on risk factors, prevalence

lence rates of feeding problems range between

rates, comorbidity and long-term outcome (i.e.

25% and 45% of healthy children. The Dutch

homotypical, heterotypical continuity or remission)

prevalence remains unknown.

is generally lacking. Further research is needed to differentiate between feeding problems and

Most of the feeding problems typically resolve

feeding disorders.

spontaneously, but an unknown amount of children develops chronic feeding disorders which

‘Generation R’ (Gen-R) is a prospective population-

negatively impact growth, social, psychological,

based cohort study of children born in 20…

and developmental outcomes, even leading to

Currently data are available from pre-birth up to

death. The process of diagnosing feeding disor-

the age of 6. Data from this cohort can be used to

ders is complicated by different definitions used.

study feeding problems.

According to the DSM IV, feeding disorders can

The aims of the proposed study are to:

be divided into feeding disorders of infancy and

- Assess the homotypical continuity of feeding

childhood (FDIC), PICA (persistent eating of

problems in the Dutch population and address

non-nutritive, non-food substances), and rumi-

the issue of distinguishing feeding problems

nation disorder (repeated regurgitation of food without an associated medical condition). FDIC is characterised by failure to eat adequately, leading

long-term outcome of feeding disorders in

to weight loss or failure to gain weight that is not

childhood according to the proposed DSM-5

caused directly due to a medical condition or other

criteria.

mental disorder. This definition has been criticised and currently, as part of the development of DSM 5, revised criteria based on those proposed by Bryant-Waugh and colleagues are being discussed.

90

from feeding disorders - Assess the prevalence rate, risk factors and


DSM-5 Werkgroep Eetstoornissen DSM-5 Eating Disorders Work Group Zorgbedrijf


In samenwerking met

American Psychiatric Association, international workgroup members

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Wijbrand Hoek

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Publication of the fifth edition of the Diagnostic

Since late 2007, each work group has met

and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-

regularly, in person and on conference calls.

5) in May 2013 will mark one the most anticipated

They began by reviewing DSM-IV’s strengths and

events in the mental health field. As part of the

problems, from which research questions and

development process, the preliminary draft revisi-

hypotheses were developed, followed by thorough

ons to the current diagnostic criteria for psychiatric

investigations of literature reviews and analyses

diagnoses are now available for public review.

of existing data. Based on their comprehensive review of scientific advancements, targeted

In 2006-2007, members to the DSM-5 task force

research analyses, and clinical expertise, the work

were nominated, including the chairs of the diag-

groups have developed draft DSM-5 diagnostic

nostic work groups that will review the research

criteria. The release of the final, approved DSM-5

and literature base to form the content for DSM-5.

is expected in May 2013.

In turn, the work group chairs, together with the task force chair and vice-chair, recommended nominees widely viewed as leading experts in their field, who were then formally nominated as members of the work groups. All work group members were announced in 2008. Prof.dr. Hans W. Hoek has been nominated as member for the workgroup on Eating Disorders.


91


Epidemiologisch onderzoek naar eetstoornissen in de eerste lijn Study on the epidemiology of eating disorders in primary care Zorgbedrijf


In samenwerking met

NIVEL, Rivierduinen/ Centrum Eetstoornissen Ursula

Startjaar onderzoek

1985

Naam contactpersoon

Daphne van Hoeken

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

De eetstoornissen Anorexia Nervosa (AN) en Bou-

De registraties hebben al belangrijke informatie en

limia Nervosa (BN) zijn ernstige, vaak chronische,

publicaties opgeleverd over:

psychiatrische aandoeningen. Het merendeel (ca.

- het vóórkomen van eetstoornissen in de eerste

95%) van de patiënten is vrouw. Er is buiten de GGZ nog weinig onderzoek gedaan naar mensen met deze diagnoses, omdat eetstoornissen relatief weinig voorkomen.

lijn, - het aantal patiënten nieuw in zorg, en veranderingen hierin over de tijd vanaf 1985 tot heden, - de verdeling van AN en BN naar urbanisatiegraad van de woonplaats, en

Het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek

- het beloop van eetstoornissen.

van de gezondheidszorg) werkt op verzoek van prof.dr. Wijbrand Hoek sinds 1985 mee aan de

De dataverzameling is doorlopend. Vanuit het

registratie van eetstoornissen in de eerste lijn via

project wordt tevens meegewerkt aan de internati-

de Continue Morbiditeitsregistratie (CMR) Peilsta-

onale DSM-5 werkgroep eetstoornissen.

tions. De huisartsenpraktijken die deel uitmaken van de CMR Peilstations vertegenwoordigen ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking. In 1991-1992 en in 2001-2002 hebben follow-ups plaatsgevonden over patiënten met een eetstoornis die in 1985-1989, respectievelijk 1995-1999 gemeld waren.

92


Evaluatiestudie: boulimia de baas

Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met

Novarum

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Peter Daansen

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Boulimia de baas is een begeleid zelfhulppro-

Een eerste drop-out analyse is inmiddels bijna

gramma voor boulimia via internet. Het pro-

afgerond. Daaruit blijkt dat ongeveer 60% van de

gramma is ontwikkeld in Zwitserland en wordt

patiënten de behandeling niet afrondt. Gedeeltelijk

intussen in een zestal Europese landen gebruikt.

hebben zij de doelstellingen bereikt, gedeeltelijk

Het programma hanteert cognitief-gedragsthera-

vinden zij de stappen via internet te moeilijk en

peutische principes.

hebben zij toch meer behoefte aan face-to-face behandeling. De drop-out cijfers zijn vergelijkbaar

Sinds juni 2006 kunnen patiënten zich zelfstan-

met de resultaten van de Zweedse partners, maar

dig aanmelden via een website. Geïncludeerd

beduidend hoger dan in andere landen. Waar-

worden patiënten vanaf 16 jaar die voldoen aan

schijnlijke reden hiervoor is dat de patiënten bij

de diagnose boulimia nervosa c.q subklinische

onze studie gemiddeld zwaardere problematiek

boulimia nervosa. Geïncludeerd worden patiënten

hebben dan in andere landen.

met automutilatie, veelvuldig purgeren (meer dan 4 keer per week), suïcidaliteit en alcohol-/drugsmisbruik. Onderzocht wordt de effectiviteit van het programma binnen een cohortstudie. Een gematchte groep dient als controle. Naast de effectiviteit wordt onderzocht of internet een medium is om patiënten te bereiken die niet eerder zijn behandeld of dat het een behandelvorm is voor patiënten die veelvuldig zonder blijvend effect zijn behandeld.


93


Een multicenter RCT naar de kosteneffectiviteit van CBT-E A multicentered randomised controlled trial on the (cost-)effectiveness of enhanced cognitive behavior therapy (CBT-E) Zorgbedrijf

PsyQ Haaglanden, PsyQ Groningen

In samenwerking met

Rintveld (Altrecht), Novarum

(Co-)promotor

Prof.dr.H.W. Hoek, prof.dr. Ph. Spinhoven, dr. K. Korrelboom

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Martie de Jong

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Fairburn recently published a manual entitled

CBT-E has recently been studied in a RCT and

“Cognitive Behavior Therapy and Eating Disor-

appears to be effective (Fairburn et al., 2009).

ders” (CBT-E) (2008). In this book he describes a transdiagnostic vision and treatment of eating

We will study if we can replicate these findings

disorders.

in the Netherlands and are especially interested in the cost-effectiveness of this treatment when

According to Fairburn, various eating disorders

we compare CBT-E with the treatment as usual

have more similarities than differences, especially

offered in our state of the art treatment centers.

regrding the core psychopathology (over-evaluation of shape and weight) and the expression in similar attitudes and behavior. Given that the clinical features of Bulimia Nervosa (BN) and Eating Disorder Not Otherwise Specified (ED-NOS) are very similar, it has been postulated that treatments that have beneficial effects on BN should also benefit patients with ED-NOS (Fairburn, Cooper, Shafran, 2003). This transdiagnostic vision inspired Fairburn to develop a transdiagnostic treatment, Enhanced Cognitive Behavior Therapy (CBT-E). CBT-E is a treatment for eating disorder psychopathology, rather than for separate eating disorder diagnoses.

94


Impliciet en expliciet zelfbeeld bij eetstoornissen Implicit en explicit self-esteem in eating disorders Zorgbedrijf

PsyQ

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Sjoukje Sinke

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In recente onderzoeksliteratuur wordt erop gewe-

In het onderzoeksvoorstel zijn de volgende hypo-

zen dat de discrepantie tussen scores op impli-

thesen geformuleerd:

ciete en expliciete maten voor zelfbeeld een rol

- Er is een verschil tussen het impliciete en het

kan spelen bij psychisch disfunctioneren (Jordan,

expliciete zelfbeeld bij eetstoornispatiënten. Bij

Spencer, Zanna, Hoshino-Browne & Correll, 2003).

eetstoornispatiënten verwachten we een negatief expliciet zelfbeeld en een positief impliciet

In dit onderzoeksproject willen we in kaart brengen hoe impliciet zelfbeeld (gemeten met de Implicit Association Test) en expliciet zelfbeeld (gemeten met de Rosenberg scale of self-esteem) zich bij eetstoornispatiënten (anorexia nervosa, boulimia nervosa en binge eetbuistoornis) en bij een gezonde populatie tot elkaar verhouden.

zelfbeeld. - Er is geen verschil tussen het impliciete en het expliciete zelfbeeld bij een gezonde populatie. - Hoe sterker de mate van perfectionisme, hoe hoger het impliciete negatief zelfbeeld en hoe lager het expliciete negatief zelfbeeld. - Hoe groter het ‘discrepant negatief zelfbeeld’,

Tevens willen we kijken of er bij de eetstoornis-

hoe ernstiger de eetpathologie en hoe meer

senpopulatie een relatie is tussen ‘het discrepant

depressieve symptomatologie, perfectionisme

negatief zelfbeeld’ met de mate van perfectio-

en faalangst.

nisme, depressieve klachten en de ernst van de eetpathologie.


95

Middelengebruik- en verslavingsstoornissen

96


INternational CAnabis Need of Treatment (INCANT)

Zorgbedrijf

Brijder

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Renske Rigter

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Deze studie is onderdeel van de multicenter

De onderzoeksvragen zijn:

INCANT studie. Het is een onderzoek naar de

- Wat is het effect van MDFT vergeleken met

effectiviteit van de nieuwe Multi Dimensional

cognitieve gedragstherapie (CGT) om het

Family Therapy (MDFT) voor het verminderen van

gebruik van cannabis te reduceren bij jongeren?

cannabisgebruik bij jongeren. MDFT is een inten-

(hoofdonderzoeksvraag).

sieve gezinstherapie, waarbij er zowel sessies met

- Wat is het effect van MDFT in vergelijking met

alleen de jongere als sessies met alleen de ouders

CGT op het reduceren van risicogedrag dat

zijn, maar ook met beiden samen. De therapie

gepaard gaat met cannabis-afhankelijkheid/

gaat in op diverse raakvlakken van het leven van

-misbruik?

de jongere, omdat ondervonden is dat cannabisgebruik vaak samenhangt met verschillende factoren, zoals school, criminaliteit, vrienden, maar zeker ook huiselijke omgeving.


- Haken jongeren bij MDFT minder snel af vergeleken bij CGT tijdens hun behandeling? - Zijn er verschillen m.b.t. tevredenheid en kosteneffectiviteit?

97


Gerandomiseerde studie naar de effectiviteit van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) bij jongeren met een cannabis stoornis - INCANT studie Randomized trial into the effectiveness of multidimensional family therapy (MDFT) and cognitive behavioral therapy (CBT) in adolescents with cannabis use disorder - INCANT Study Zorgbedrijf

Brijder

In samenwerking met

onderzoeksinstituten in België, Frankrijk, Duitsland en Zwitserland, en met Erasmus Universiteit Rotterdam

Subsidiegevers

Ministerie van VWS

Startjaar onderzoek

2007

Naam contactpersoon

Vincent Hendriks

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het gerandomiseerde gecontroleerde onderzoek

Secundaire doelen hebben betrekking op de

(n=109) betreft zowel een ‘stand-alone’ studie in

effectiviteit van beide behandelingen op het

Nederland als een bijdrage aan een breder Euro-

vlak van (a) delictgedrag, (b) gebruik van andere

pees onderzoeksproject, waarin wordt samenge-

psychoactieve middelen, (c) preoccupatie met

werkt met instituten in België, Frankrijk, Duitsland

psychoactieve middelen en zelf-effectiviteit, (d)

en Zwitserland.

internaliserende en externaliserende gedragsproblemen, (e) gezinsfunctioneren, (f) school- of

Het primaire doel van het Nederlandse onderzoek

werkgerelateerde problemen, (g) therapietrouw en

is het evalueren van de effectiviteit van MDFT en

intensiteit van de behandeling, (h) tevredenheid en

CGT bij jongeren van 13 t/m 18 jaar met een stoor-

(i) kosten in relatie tot de behandeluitkomsten.

nis in het gebruik van cannabis, in termen van het feitelijk gebruik van cannabis.

Ten behoeve van toekomstige indicatiestelling wordt tevens onderzocht welke patiëntkenmerken voorspellend zijn voor verschil in behandeluitkomst tussen MDFT en CGT.

98


Een RCT naar de kosteneffectiviteit van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) bij jongeren met een cannabis stoornis An RCT into the cost-effectiveness of multidimensional family therapy (MDFT) and cognitive behavioral therapy (CBT) in adolescents with a cannabis use disorder Zorgbedrijf

Brijder

In samenwerking met

Institute for Medical Technology Assessment (iMTA) van Erasmus Universiteit Rotterdam

Subsidiegevers

Zorg Onderzoek Nederland (ZonMw): Programma Zorg voor Jeugd

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Vincent Hendriks

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In samenwerking met het Institute for Medical Technology Assessment (iMTA) van Erasmus Universiteit Rotterdam wordt de kosten-effectiviteit (doelmatigheid) van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) vergeleken met die van cognitieve gedragstherapie (CGT) volgens bestaande gezondheidseconomische methodiek. Dit gebeurt op basis van gegevens uit de INCANT-studie, een Nederlandse gerandomiseerde studie naar de effectiviteit van MDFT en CGT bij jongeren met een stoornis in het gebruik van cannabis. In dit onderzoek wordt de in gezondheidseconomische analyses gebruikelijke uitkomstmaat ‘kosten per QALY’ als primaire uitkomstmaat gehanteerd.


99


Meta-Cognitieve Training in de Dubbele Diagnose-kliniek: is het haalbaar en wat is het effect? Metacognitive training in clients with a substance use disorder combined with a psychotic disorder: is it feasible and effective? Zorgbedrijf

Dijk & Duin

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Ellie Wekking

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het Meta-Cognitieve Training (MCT) programma

grijze vissen en 15% oranje vissen. Telkens wordt

bestaat uit 8 gestandaardiseerde modules waarin

er een visje gevangen (grijs of oranje) en de cliënt

veel voorkomende denkfouten en een eenzijdige

moet schatten uit welke vijver deze vis komt en

manier van probleem oplossen op een speelse

aangeven hoeveel procent zeker hij is. De sleutel

manier aan bod komen.

variabele is het aantal malen dat cliënt een visje laat vangen voordat hij met zekerheid wil beslissen

Het doel van deze pilot is te onderzoeken:

uit welke vijver deze komt. Patiënten met wanen

1. Is MCT haalbaar bij cliënten met een dubbele

komen sneller (te snel) tot een beslissing dan

diagnose?

‘gezonde’ personen.

2. Verminderen foutieve denkstijlen door de MCT? 3. Is MCT zinvol bij cliënten met een dubbele

Om waanideeën en waanovertuigingen te meten

diagnose zoals blijkt uit een afname in (last en

worden de Green Paranoid Thought Scales (GPTS,

leed van) waanideeën en waanovertuiging en

ref), de Delusional Rating Scale (DRS) uit de Psy-

een toename in cognitief inzicht?

chotic Symptom Rating Scale (Psyrats) en de Beck

4. Wat is het subjectieve oordeel van de deelnemers over MCT? 5. Houden eventuele effecten aan op de langere termijn?

Cognitive Insight Scale (BCIS) gebruikt. Om het subjectieve oordeel van de cliënt over de MCT mee te nemen wordt een Visueel Analoge Schaal (VAS) gebruikt met een range van 0 tot 100, waarbij 100 een uitermate positief oordeel over

Er zijn geen strikte inclusie- of exclusiecriteria

MCT voorstelt en 0 een uitermate slecht oordeel.

behalve de dubbele diagnose en de mogelijkheid

Ook zullen de deelnemers geïnterviewd worden

om in een groep deel te kunnen nemen. Groepen

over de verschillende modules wat betreft duide-

zullen (voorlopig) uit maximaal 5 cliënten bestaan.

lijkheid en toepasbaarheid.

Meetinstrumenten: Om Jumping To Conclusions (JTC) te meten wordt de Vissentaak (variant klassieke Kralentaak) afgenomen (Moritz and Woodward, 2007). Voor deze probabilistische redeneertaak op de computer worden 2 vijvers afgebeeld: 1 met 15% grijze vissen en 85% oranje vissen en 1 met 85%

100


Ouderen en alcoholverslaving Late life alcohol dependence Zorgbedrijf

Parnassia

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Julia van den Berg

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

De patiënten die opgenomen worden met alcoholverslaving op de detox-afdeling van Parnassia, divisie Ouderen, worden uitgebreid geïnterviewd en gevolgd. Vraagstelling: Zijn er verschillen in drinkgedrag, ernst en aard van de (comorbide) problematiek, en cognitief functioneren, tussen oudere patiënten met een ‘early onset’ (<25 jaar), ‘late onset’ (25-44 jaar) en ‘very late onset’ (v.a. 45 jaar) alcoholverslaving?


101


PerspActive: Onderzoek naar de toepassingsmogelijkheden van een ‘Personality-targeted’ interventie in de jeugdverslavingszorg PerspActive: Study on the utility of a personality-targeted intervention for adolescents in addiction care Zorgbedrijf

Brijder

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Renske Spijkerman

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

PerspActive, een veelbelovende nieuwe interven-

als jongeren in de algemene populatie. Indien

tie gericht op jongeren in de algemene populatie

het risicoprofiel tussen beide populaties sterk

die (nog) geen alcohol en/of drugs gebruiken, biedt

verschilt, dan dient de bestaande interventie en

mogelijk ook bruikbare invalshoeken voor jongeren

tevens de toewijzingsprocedure aangepast te

die wel problematisch gebruik vertonen.

worden aan de SURPS-profielen van de nieuwe doelgroep.

De interventie bestaat uit twee delen: een

2. Inzicht verkrijgen in de toepasbaarheid en

screening en een ‘personality-targeted’ inter-

mogelijke effectiviteit van een ‘personality-tar-

ventie. De screening gebeurt met de Substance

geted’ interventie bij jongeren met verslavings-

Use Risk Profile Screener (SURPS), een korte

problemen.

vragenlijst waarmee vier risicoprofielen (angstgevoeligheid, negatief denken, sensatie zoekgedrag,

Voor de beantwoording van de onderzoeksvragen

en impulsiviteit) in kaart worden gebracht. Een

wordt aan ongeveer 600 cliënten (12-23 jaar) van

hoge score op een of meer van deze dimensies is

Brijder Jeugd gevraagd om twee keer een online

gerelateerd aan een hoger risico op problematisch

vragenlijst in te vullen over middelengebruik en

alcohol- en drugsgebruik. De ‘personality-targeted’

risicoprofielen. De eerste meting zal bij start

interventie bestaat vervolgens uit 2 à 3 sessies

behandeling worden afgenomen en na 6 maanden

op basis van groepsgerichte Cognitieve Gedrags-

volgt een follow-up meting.

therapie (CGT) die zich specifiek richten op het geobserveerde risicoprofiel van de jongere.

De resultaten van deze metingen dienen inzicht

Binnen Brijder Jeugd zal onderzoek worden

te geven in de verdeling en voorspellende waarde

gedaan naar de mogelijkheden voor de toepassing

van de risicoprofielen bij de cliëntpopulatie van

en ontwikkeling van een soortgelijke interventie

Brijder Jeugd. Op basis van de conclusies uit dit

als ‘Preventure’ voor de behandeling van jongeren

onderzoek zal in samenwerking met behandel

met problematisch middelengebruik. Het onder-

medewerkers van Brijder Jeugd een ‘personality

zoek kent twee doelstellingen:

targeted’ interventie worden ontwikkeld en

1. Inzicht verkrijgen in welke mate en verhouding

uitgetest.

de SURPS-risicoprofielen vóórkomen bij jongeren met (beginnende) verslavingsproblematiek. Deze informatie is relevant omdat niet bekend is of jongeren met (beginnende) verslavingsproblemen een vergelijkbaar risicoprofiel vertonen 102


Verslaving en ernstige psychopathologie: een gerandomiseerde gecontroleerde vergelijking van de effectiviteit van residentiële versus ambulante geïntegreerde behandeling van patiënten met een dubbele diagnose Zorgbedrijf

Brijder, Parnassia Bavo Academie

Subsidiegevers

ZonMW, Zorgkantoor Haaglanden

Startjaar onderzoek

2004

Naam contactpersoon

Mascha Nuijten

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In dit project werd de effectiviteit van residentiële

naturalistische follow-up fase). In de ambulante

versus ambulante geïntegreerde behandeling

arm bestond het behandelaanbod uit eerst een

van zogenaamde “dubbele diagnose” patiënten

maand residentiële zorg, vervolgens vijf maanden

(patiënten met een combinatie van ernstige ver-

intensieve ambulante zorg, en vervolgens drie

slavings- en psychische problematiek) onderzocht.

maanden standaard ambulante zorg (de naturalis-

Dit is gebeurd door middel van een gerandomi-

tische follow-up fase). De metingen vonden plaats

seerde, gecontroleerde equivalentie-studie. Het

ten tijde van de aanvang van de behandeling, en

doel was te bepalen of de ambulante behandeling

na drie, zes en negen maanden. Eind 2008 wer-

even effectief of effectiever is dan de residentiële

den de data geanalyseerd. De primaire uitkomst-

behandeling. In de periode oktober 2004 -

maat die in het onderzoek gehanteerd werd, is

september 2007 zijn 86 patiënten van het Cen-

het aantal dagen dat de patiënt in de 3 maanden

trum Dubbele Problematiek (CDP) geïncludeerd;

follow-up gehospitaliseerd is geweest voor psy-

gerandomiseerd over een residentiële (N=41) en

chiatrische problemen, verslavingsproblemen en/

een ambulante arm (N=45). In de residentiële

of gezondheidsproblemen, en/of in detentie heeft

arm kregen de patiënten een behandelaanbod

doorgebracht.

van zes maanden residentiële zorg, gevolgd door drie maanden standaard ambulante zorg (de


103


Cocaine Addiction Treatments to improve Control and reduce Harm (CATCH): new pharmacological treatment options for crack-cocaine dependence in the Netherlands Zorgbedrijf

Brijder

In samenwerking met

AMC, UvA, Amsterdam Instititute for Addiction Research (AIAR)

(Co-)promotor

Prof.dr. W. van den Brink, dr. V. Hendriks, dr. P. Blanken

Subsidiegevers

ZonMW

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Mascha Nuijten

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Afhankelijkheid van crack-cocaïne gaat vaak

Het doel van de CATCH-studie is om een of

gepaard met een grote diversiteit aan problemen

meer kandidaat-medicament(en) te vinden voor

voor zowel de gebruiker en zijn omgeving als

de behandeling van cocaïneafhankelijkheid. De

voor de samenleving. Binnen de verslavingszorg

effecten van de farmacologische behandelingen -

vormen de crackgebruikers een aanzienlijke en

als toevoeging aan een Leefstijltraining - worden

complexe groep. Effectieve zorg ontbreekt; de

geëvalueerd in termen van behandelretentie,

reguliere ambulante psychosociale behandelin-

gebruik, craving, lichamelijke en psychische

gen laten slechts matige resultaten zien, mede

klachten, en sociaal functioneren. Tevens worden

veroorzaakt door de grote uitval van patiënten en

de veiligheid en acceptatie van de medicatie

terugval in gebruik. Ook zijn er nog geen bewezen

onderzocht.

effectieve farmacotherapieën beschikbaar voor crack-cocaïne afhankelijkheid.

In augustus 2010 is de deelstudie met topiramaat gestart bij Brijder Verslavingszorg. Eind 2011- begin

In de ‘Cocaine Addiction Treatments to improve

2012 zal de CATCH-studie starten bij Jellinek

Control and reduce Harm’ (CATCH)-studie worden

Mentrum (deelstudie modafinil) en Bouman GGZ

binnen verslavingszorginstellingen in Amsterdam,

(deelstudie dexamfetamine).

Den Haag en Rotterdam drie medicamenten onderzocht die in Amerikaanse onderzoeken

De CATCH-studie is onderdeel van een bredere

veelbelovende resultaten hebben laten zien ten

studie naar prevalentie, behandelbehoeften en

aanzien van cocaïnegebruik en craving: topiramaat,

nieuwe farmacotherapieën voor crack-cocaïne

modafinil en dexamfetamine.

verslaafden.

In elk van de drie gerandomiseerde studies krijgt één groep het aanbod van een individuele Leefstijltraining, en de andere groep naast de Leefstijltraining een additionele farmacologische behandeling.

104


Client Monitoring Systeem Verslaving Client Monitoring System Addiction Zorgbedrijf

Brijder

In samenwerking met

Gemeente Den Haag

Subsidiegevers

Gemeente Den Haag

Startjaar onderzoek

1999

Naam contactpersoon

Peter Blanken

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Sinds 1999 doet het Parnassia Addiction Research Centre (PARC), mede in opdracht van de Gemeente Den Haag, onderzoek naar de aard en omvang van de patiëntenpopulatie uit Den Haag en regio, de verslavingsproblemen van patiënten, hun bijkomende problematiek en de zorg die zij hebben ontvangen bij Brijder (en haar voorgangers). Het Cliënt Monitoring Systeem (CMS) maakt gebruik van Psygis, het registratiesysteem van Brijder Verslavingszorg en de gegevens uit de Addiction Severity Index (ASI), het uitgebreide screeningsinterview dat wordt afgenomen bij patiënten die zich (op-) nieuw aanmelden voor behandeling. Het doel is om het CMS in 2011 uit te breiden met de patiënt- en zorggegevens van de behandelafdelingen van Brijder Noord-Holland.


105


106


Het mobiele delierteam voor tijdige detectie en behandeling van delier bij ouderen verwezen voor ambulante geestelijke gezondheidszorg A mobile delirium team for early detection and treatment of delirium in elderly patients referred for ambulatory mental health care Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

Bavo Europoort

Subsidiegevers

PBG 2007, innovatiesubsidie aan PACO Noord

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Anne Stroomer

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Achtergrond en doel:

Resultaten:

Delier is een veel voorkomend psychiatrisch

Tussen januari en juli 2010 werden 275 patiënten

syndroom bij kwetsbare ouderen. Het is in prin-

aangemeld voor ambulante psychogeriatrische

cipe reversibel als de onderliggende lichamelijke

zorg. Het MDT belde 121 mantelzorgers voor

oorzaken tijdig worden opgespoord en adequaat

aanvullende informatie. 61 patiënten werden thuis

behandeld. Op een ambulante afdeling ouderen-

bezocht wegens vermoeden van delier, gemiddeld

psychiatrie van Parnassia in Den Haag werd in

1,85 dagen na de aanmelding (voorheen duurde

2009 een mobiel delierteam (MDT) opgericht met

dit 2 weken). 44 patiënten bleken een delier te

als doel de detectie en behandeling van delieren

hebben, waarmee de prevalentie op 16% kwam.

bij ambulante psychogeriatrische patiënten te

Bij de helft van de patiënten was medicatie een

bespoedigen.

faciliterende of uitlokkende factor. Het MDT behandelde 32 patiënten in de thuissituatie. Na

Werkwijze:

drie maanden woonden 29 patiënten van hen nog

Het MDT bestond uit een sociaal geriater, twee

steeds in hun (verzorgings)huis, 3 patiënten waren

verpleegkundigen en een neuropsycholoog. Zij

alsnog in een verpleeghuis opgenomen.

beoordeelden direct nadat een patiënt aangemeld was voor ambulante psychogeriatrische zorg de

Conclusie:

aangeleverde informatie op aanwijzingen voor

Delier komt vaak voor bij patiënten verwezen voor

delier. Zo nodig nam het MDT contact op met

ambulante psychogeriatrische zorg. Aanvullende

de mantelzorger voor een telefonisch interview.

informatie van mantelzorgers die direct na aanmel-

De sociaal geriater bezocht de patiënten met

ding verworven wordt, kan tijdige herkenning en

een mogelijk delier met spoed thuis. Het MDT

behandeling bevorderen. Prioritering van zorg aan

verrichtte diagnostiek, en zette een behandel-

thuiswonende patiënten met delier zal niet alleen

plan uit voor patiënten met een delier op basis

de behandeling, maar ook preventie van delier in

van 4 pijlers: opsporen en behandelen van zo

deze populatie ten goede komen.

veel mogelijk oorzaken en risicofactoren, extra ondersteunende zorg, voorlichting en instructies voor mantelzorgers en verzorgenden, en zo nodig medicamenteuze behandeling van psychotische verschijnselen.


107


Out of Memory: aanleren en evalueren van ondersteunende technologie voor ouderen met een Mild Cognitive Impairment of beginnende dementie Out of Memory: learning and evaluation of assistive technology for elderly with mild cognitive impairment or early Alzheimers disease Zorgbedrijf

Dijk & Duin, Parnassia

In samenwerking met

VuMC Amsterdam

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Ellie Wekking

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

functionele cognitieve vaardigheden in het dagelijks

Out of Memory (OoM) is een toegankelijk, eenvou-

leven; Vragenlijst Zelfwaardering

dig elektronisch hulpmiddel dat het geheugen kan ondersteunen.

(Diesfeldt, 2007); Vragenlijst Ervaren autonomie (Meiland & Droës, 2006); Vragenlijst Kwaliteit van

Doel van het onderzoek:

leven (Quality of Life- Alzheimers Disease, Logsdon

Nagaan bij welke cliënten met de diagnose

et al, 1999); Verkorte gevoel van competentielijst

Mild Cognitive Impairment (MCI) of beginnende

(Vernooij-Dassen et al, 1999) af te nemen bij de

dementie OoM kan worden aangeleerd, en wat de

mantelzorger; Kwalitatieve beoordeling van gebruiks-

gebruiksvriendelijkheid, bruikbaarheid en effecten op

vriendelijkheid en bruikbaarheid van het instrument

het dagelijks functioneren zijn (gevoel van zelfwaar-

OoM (Lund, 2001).

dering en autonomie, sociale contacten, kwaliteit

Tijdens de aanleerfase van OoM wordt na elke fase

van leven).

de voortgang geëvalueerd door middel van de Compliance questionnaire. Tevens wordt geïnventari-

Methode:

seerd welke mensen OoM niet aan kunnen leren en

Zelfstandig wonende, alleenstaande ouderen

met welke achtergrondkenmerken dit samenhangt.

worden geworven vanuit de aanmeldingen naar de

Via een randomisatietabel worden deelnemers

DOC-teams Castricum, IJmuiden en Purmerend en

aan OoM of de controle conditie toegewezen. De

via de Divisie Ouderen van het zorgbedrijf Parnassia.

deelnemer ontvangt een training van 6 tot 8 weken

Alle deelnemers met een cognitieve stoornis of een

om te leren hoe met OoM om te gaan en hoe er

beginnende dementie die een computer hebben,

bijvoorbeeld afspraken in gezet en uitgehaald kun-

en waar een mantelzorger aanwezig is, kunnen in

nen worden.

het onderzoek instromen. Exclusie criteria zijn: een MMSE-score > 24, beperkingen in visus, gehoor en

De volgende fasen worden doorlopen:

praxis die interfereren met een adequaat gebruik

1. acquisitiefase: OoM wordt aangeleerd aan cliënt

van OoM. Tijdens de baseline en nameting (na zes maanden) worden de volgende instrumenten afgenomen: Mini Mental State Examination (MMSE), ter bepaling

108

(3 sessies per week), 2. applicatiefase: hoe kan OoM gebruikt worden in het dagelijks leven (2 sessies per week), en 3. Adaptatiefase: deelnemer oefent hoe OoM een

van het globale cognitief functioneren; EveryDay-

routineus gebruikt kan worden in het dagelijks

Cognition (E-Cog, Fariaset al 2006) als maat voor

leven (1 sessie per week).

Persoonlijkheids stoornissen


109

Persoonlijkheidsstoornissen

Neurobiologie van verbale akoestische hallucinaties en de effectiviteit van fMRI-geleide TMS bij patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met

UMC Utrecht

(Co-)promotor

prof.dr. I.E.C. Sommer, prof.dr. H.W. Hoek, dr. J.D. Blom

Subsidiegevers

ZonMW, Stichting tot Steun VCVGZ

Startjaar onderzoek

2007

Naam contactpersoon

Karin Slotema

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van de studie: - Analyse van de neurobiologische correlaten van verbale akoestische hallucinaties (VAH), en - onderzoeken van de effectiviteit van fMRIgeleide TMS versus TMS over T3P3 (standaardlocatie) en sham. Methode: - Inventariseren van de fenomenologische karakteristieken van VAH, - EEG, - fMRI-scan, - model-based analyse van fMRI-data (drs. K. Diederen, UMCU), - randomisatie, waarna rTMS-behandeling (N=60), - evaluatie effectiviteit van rTMS, en - analyse kosten-effectiviteit van rTMS.

110


De effectiviteit van digitale versus real-life psycho-educatie voor patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis Effectiveness of digital versus real-life psycho-education for patients with borderline personality disorder Zorgbedrijf

PsyQ

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Marlies Marissen

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In deze tijd van vernieuwingen in de zorg is er behoefte aan snelle en efficiënte vormen van communicatie tussen zorgaanbieders en cliënten. Dit blijkt bijvoorbeeld wanneer men kijkt naar succesvolle vernieuwende vormen van therapie zoals Interapy in Nederland en verschillende vormen van E-therapy over de hele wereld. Persoonlijkheidsproblematiek is een terrein waar men zich tot nu toe terughoudend heeft opgesteld in de ontwikkeling van vormen van internettherapie. Juist door problemen in het contact met anderen is het vaak moeilijk voor borderline patiënten om een groepsbehandeling te ondergaan. In deze studie wordt de effectiviteit van een digitale module genaamd ‘Borderlinewijzer’ vergeleken met een reguliere groepsbehandeling gericht op het geven van psycho-educatie aan patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis.


111


De invloed van groepscohesie en therapeutische werkalliantie op het effect van groepsbehandelingen bij patiënten met persoonlijkheidsproblematiek Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met

Erasmus MC

Startjaar onderzoek

2003

Naam contactpersoon

Hans Snijders

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Vanaf najaar 2003 tot en met 2007 vond er binnen de afdeling persoonlijkheidsproblematiek (CPP) van PsyQ onderzoek plaats naar de kwaliteit van en de werkwijze in de groepsbehandeling. 214 patiënten waren bereid aan het onderzoek mee te werken. Het onderzoek vond plaats binnen drie behandelvormen in groepsverband in (1) deeltijdbehandeling, (2) cognitieve therapie en (30) nazorggroepen. Gedurende 54 maanden zijn er per cliënt vier vragenlijsten ingevuld om na te kunnen gaan hoe de cliënten de samenwerking met de groepstherapeuten en de groepssfeer (door ons aangeduid als ‘groepscohesie’) in hun behandelgroep beoordelen en in hoeverre deze bejegening en de groepscohesie bijdragen tot een gunstig behandeleffect. Inmiddels zijn voldoende data van deelnemers verzameld om onderbouwde conclusies te kunnen trekken. De data-analyse is in 2009 afgerond en publicaties staan gepland in 2012.

112


Obsessive Compulsive Personality Disorder (OCPD): A Study into Clinical Prevalence and Treatment Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met


(Co-)promotor

prof.dr. P.M.G. Emmelkamp

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Rob de Reus

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

With the publication of the Diagnostic Statistical

The aim of this study is to investigate prevalence

Manual DSM-III in 1980 the multi-axial system

of OCPD and treatment possibilities within the

is introduced (American Psychiatric Association,

PsyQ outpatient population. More specifically, we

1980). From that point on personality disorders

will:

are situated on a distinct axis (II) to ensure that “consideration is given to the possible presence of disorders that are frequently overlooked when attention is directed to the more florid Axis I disorders” (American Psychiatric Association, 1980, p. 23).

1. study the prevalence in a Mental Health population, 2. develop a structured CBT treatment and evaluate this treatment in a series of cases, and 3. evaluate the effectiveness of this treatment in a randomised controlled study.

It was expected that acknowledging the importance of diagnosing the axis II personality disorders would lead to a growth of the literature on diagnosing PD’s, their prevalence and treatment. For a long time that expectation has not been lived up to (Emmelkamp & Kamphuis, 2007; Blashfield & Intoccia, 2000) particularly with respect to the anxiety-inhibited cluster of personality disorders (cluster C). Cluster C personality disorder is the most prevalent in the general population and having the highest comorbidity rates (Tyrer, 2005). Surprisingly few studies have focussed specifically on the Obsessive Compulsive Personality Disorder (OCPD) (Grilo, 2004; Villemarette-Pittman, Stanford, Greve, Houston, Mathias, 2004). Within the mental health care, the OCPD seems to be a forgotten personality disorder.


113


Persoonlijkheidsdiagnostiek voor ouderen in de GGZ: Een aanzet tot gefaseerd multidimensionaal testonderzoek Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

Mondriaan, UMC St. Radboud, GGzE Eindhoven, GGZ Midden Brabant

Subsidiegevers

Nuts-OHRA

Startjaar onderzoek

2006

Naam contactpersoon

Wilfried Ekkers

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Achtergrond:

plaatsvinden om reeds bestaande persoonlijk-

De beschikbaarheid van betrouwbare en valide

heidsvragenlijsten voor ouderen te normeren.

methoden voor persoonlijkheidsdiagnostiek bij

Hierbij wordt uitgegaan van een multidimensionale

oudere patiënten in de GGZ is beperkt.Deze studie

benadering gericht op temperamentfactoren,

is erop gericht de validiteit, betrouwbaarheid en

trekken en cognities. Het zeven factorenmodel

praktische bruikbaarheid van een gefaseerde, mul-

(Cloninger, 2004) dient daarbij als uitgangspunt,

tidimensionale benadering van persoonlijkheidson-

aangevuld met het vijf factorenmodel (McCrae &

derzoek bij ouderen te ontwikkelen. De specifieke

Costa, 1997) en een benadering van cognitieve

kenmerken en beperkingen van oudere patiënten

copingmechanismen (Endler & Parker, 1990).

in de GGZ vereisen namelijk aanpassing van de

Beoogd wordt de onderlinge samenhang tussen

bestaande persoonlijkheidstesten.

de drie modellen in kaart te brengen om bruikbare scoreprofielen voor persoonlijkheidsdiagnostiek

De criteriumvaliditeit en test-hertest betrouwbaar-

van oudere patiënten in de GGZ te realiseren.

heid van de huidige Gerontologische Persoonlijkheidsstoornissen Schaal (GPS) zullen nader

Diverse GGZ-instellingen in Nederland participeren

worden onderzocht. Dit instrument beoogt te

in dit onderzoekstraject. Het onderzoek zal op

screenen op de aan- of afwezigheid van persoon-

individueel patiëntniveau bijdragen aan verbetering

lijkheidspathologie, alsmede een adequate inschat-

van diagnostische en therapeutische interventies,

ting te maken voor het al dan niet noodzakelijk zijn

alsmede aan een toegespitste bejegening van de

van uitvoerige persoonlijkheidsdiagnostiek.

patiënt en psycho-educatie voor professionals als

Ten behoeve van uitvoerige persoonlijkheids

mantelzorgers.

diagnostiek zal er psychometrisch onderzoek

114


De rol van zelfwaardering en empathie bij de Narcistische Persoonlijkheidsstoornis Narcissistic Personality Disorder: The role of self-esteem and empathy Zorgbedrijf

PsyQ, Parnassia Bavo Academie

In samenwerking met


Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Marlies Marissen

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Er is nog maar weinig bekend over de Narcistische Persoonlijkheidsstoornis (NPS). Eén van de theorieën is dat mensen met een NPS een verstoord zelfbeeld hebben en emotionele informatie op een andere manier verwerken. Om dit te onderzoeken is er een onderzoek gaande waarbij mensen met een NPS vergeleken worden met mensen met een Cluster C persoonlijkheidsstoornis en een gezonde controlegroep waarbij meerdere vragenlijsten en computertaken worden afgenomen. Er wordt onderzocht of personen met een NPS verschillen van een psychiatrische en een psychisch gezonde controlegroep op het niveau van expliciete en impliciete zelfwaardering en empathische vermogens.


115


Auditieve Verbale Hallucinaties (AVH) bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met

UMC Utrecht

Subsidiegevers

Stichting tot Steun VCVGZ

Startjaar onderzoek

2007

Naam contactpersoon

Karin Slotema

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Met enige regelmaat geven patiënten met een persoonlijkheidsstoornis aan dat zij last hebben van het horen van stemmen (auditieve verbale hallucinaties, AVH). In de literatuur is nog weinig geschreven over de aard, inhoud en impact van AVH bij deze populatie. Het is niet duidelijk welke hersengebieden betrokken zijn bij AVH bij deze aandoening en al helemaal niet wat de (eventueel erfelijke) oorzaak is van deze AVH. Ook is niet bekend in welke mate deze AVH overeenkomen of verschillen met AVH bij andere psychiatrische diagnoses waaronder schizofrenie. Om antwoord te geven op deze vragen met als doel een betere behandeling te kunnen geven, is een onderzoek gaande op de afdeling persoonlijkheidsproblematiek. Met behulp van vragenlijsten worden de aard, inhoud en eventuele hinder van AVH bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis in kaart gebracht. Ook wordt bloed afgenomen om te kijken naar een eventuele erfelijke aanleg. Een subgroep van de deelnemers krijgt een hersenscan (functionele MRI scan) en/of een hersenfilmpje (EEG) om te onderzoeken welke gebieden actief zijn tijdens het ervaren van AVH.

116



117


Algemene en klinische kenmerken van een cohort patiënten voor wie een rechterlijke machtiging (RM) is aangevraagd Characteristics of court-ordered admission in patients with severe mental illness: a prospective study Zorgbedrijf

Bavo Europoort

(Co-)promotor

prof.dr. C.L. Mulder

Startjaar onderzoek

2003

(Co-)promotor

Prof.dr. C.L. Mulder, prof.dr. M.W. Hengeveld

Naam contactpersoon

Anneke van Leeuwen

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van het onderzoek is het beschriiven van algemene en klinische kenmerken van een cohort patiënten voor wie een rechterlijke machtiging (RM) is aangevraagd. Ook het beloop van ziekte, gevaar, ziektebesef, compliance, ervaren dwang en andere subjectieve ervaringen bij deze patiënten worden onderzocht. Daarnaast wordt onderzocht of er subgroepen patiënten zijn die het meest respectievelijk het minst baat lijken te hebben na 6 en 12 maanden follow-up. Ook worden de redenen voor een RM-aanvraag en eventuele verlenging van een RM onderzocht, alsmede het beloop van de zorg bij de verlener van mantelzorg van patiënten voor wie een RM is aangevraagd.

118


Evaluatie Remise 2004-2008: Woonbegeleiding voor verslaafde veelplegers Evaluation of a Dutch Housing Program for addicted repeat offenders Zorgbedrijf

Palier, Brijder

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Marina Geschiere

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Remise is een Haags woonbegeleidingsprogramma dat justitiabelen met middelenafhankelijkheid door middel van begeleiding op het gebied van wonen, dagbesteding, financiën en sociaal netwerk voorbereidt op een succesvolle resocialisatie. Na succesvolle afronding van het programma krijgt de cliënt een woning aangeboden door gemeente Den Haag. Het onderzoek gaat in op de retentie en uitstroom van 139 Remise cliënten in de periode 2004-2008. Uit de resultaten blijkt dat 45% van de cliënten na één of meer opnames succesvol uitstroomt. Succesvolle uitstromers verbleven gemiddeld 254 dagen op Remise en niet-succesvolle uitstromers 84 dagen. Cliënten met een niet-westerse herkomst bleken vaker succesvol uit te stromen dan degenen met een westerse herkomst. Cliënten zonder inkomen bij opname bleken vaker succesvol uit te stromen dan degenen met een inkomen bij opname. Cliënten met een verblijfsduur van zes maanden of langer hadden gemiddeld minder vaak in detentie gezeten dan cliënten met een verblijfsduur van minder dan zes maanden.


119


Een flankerende studie naar het effect van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) op de geregistreerde criminaliteit A side-study into the effects of multidimensional family therapy and cognitive behavioral therapy on registered criminality Zorgbedrijf

Brijder

In samenwerking met

Curium-LUMC

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Vincent Hendriks

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In dit flankerende onderzoek worden de gegevens uit de INCANT-studie (gerandomiseerde studie naar de effectiviteit van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) bij jongeren met een stoornis in het gebruik van cannabis) anoniem gekoppeld aan gegevens van de deelnemers betreffende hun geregistreerde criminaliteit (d.w.z. het aantal aanhoudingen met proces-verbaal) in de politiedossiers (Herkenningsdienstsysteem; HKS). Voor deze koppeling is toestemming verkregen van de Medisch-ethische Toetsingscommissie Instellingen Geestelijke Gezondheidszorg (METiGG) en het Ministerie van Veiligheid en Justitie. In het onderzoek, dat uitgevoerd wordt in samenwerking met Curium-LUMC, wordt de (geregistreerde) criminele carrière van de onderzoeksdeelnemers in kaart gebracht tot een zo recent mogelijke datum. Primaire focus van het onderzoek is vast te stellen of het effect van behandeling op het geregistreerde delictgedrag van de deelnemers verschilt tussen MDFT en CGT.

120


Haagse zeer actieve veelplegers en de ketenaanpak 2000-2010: Een longitudinaal onderzoek Zorgbedrijf

Brijder, Palier

In samenwerking met

Gemeente Den Haag, Openbaar Ministerie, Bongerd Instituut, Ministerie van Veiligheid en Justitie, Politie Haaglanden

Subsidiegevers

Gemeente Den Haag, Palier

Startjaar onderzoek

2007

Naam contactpersoon

Tonko Hoffman

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In opdracht van de afdeling bestuurszaken van

Samengevat kan geconcludeerd worden dat in het

de gemeente Den Haag, de zorginstelling Palier

onderhavige onderzoek sprake was van een grote

van Parnassia Bavo Groep, politie Haaglanden en

mate van convergentie tussen de bevindingen

het Openbaar Ministerie heeft Brijder Onder-

uit verschillende bronnen, zowel wat betreft de

zoek (PARC) een onderzoek uitgevoerd naar de

kenmerken en problematiek van de veelplegers,

Haagse zeer actieve veelplegers. Het onderzoek

de veranderingen in hun delictgedrag over de tijd,

had betrekking op de omvang van de groep zeer

als de factoren die bij deze veranderingen een rol

actieve veelplegers in de regio Haaglanden in de

hebben gespeeld.

jaren 2000 t/m 2006 en de door hen gepleegde criminaliteit, de criminogene en persoonsken-

In het onderzoek vonden wij vanaf de introductie

merken van deze veelplegers, de effecten van

van de Haagse ketenaanpak op uiteenlopende

de Haagse ketenaanpak op de ontwikkeling in de

indicatoren een sterke daling in de criminaliteit van

aan hen gerelateerde geregistreerde criminaliteit -

de veelplegers en deze daling werd niet alleen ver-

aantal antecedenten - over de jaren 2000 t/m 2010

oorzaakt door een insluitingseffect, maar ook door

en de door hen ervaren druk/drang ten gevolge

aanzienlijke vermindering van het delictgedrag in

van de ketenaanpak.

de tijd dat de veelplegers op vrije voeten waren. De factor leeftijd - en met het ouder worden een

Het onderzoek viel uiteen in drie lagen: 1. koppeling en analyse van de registratiebestanden van politie, justitie en de geestelijke

toenemende motivatie het delictgedrag te staken - bleek in uiteenlopende analyses consistent van invloed op de criminaliteitsreductie.

gezondheidszorg, inclusief de verslavingszorg, 2. herhaalde afname, met een interval van ruim

Op grond van de gecombineerde gegevens wordt

een jaar, van een interview bij een selectie van

geconcludeerd dat de Haagse ketenaanpak,

151 veelplegers uit dit gekoppelde gegevensbe-

waarin (dreiging van) incapacitatie en een uitge-

stand, en

breid zorgaanbod centrale elementen zijn, zeer

3. herhaalde afname, met een interval van gemiddeld anderhalf jaar, van een diepte-interview bij

waarschijnlijk aan dit proces heeft bijgedragen en het proces heeft versneld.

30 van deze 151 veelplegers.


121


122


Culturele validatie van de 4K’s Cultural validation of the 4K’s Zorgbedrijf

i-psy

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Samrad Ghane

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Een efficiënte en valide ROM kan bijdragen aan de hulpverlening door: (a) het inzichtelijk maken van de voortgang van de behandeling voor patiënt en therapeut, (b) het evalueren van de effectiviteit van verschillende behandelprogramma’s, en (c) het genereren van gegevens die kunnen worden gebruikt in communicatie met verwijzers en zorgverzekeraars. Binnen i-psy vindt ROM plaats met behulp van de 4K’s. Dit instrument is echter niet gevalideerd voor gebruik bij de etnisch en linguïstisch diverse patiëntenpopulatie van i-psy. Om deze reden zal het instrument in eerste instantie voor gebruik bij de grootste herkomstgroepen worden aangepast. In het huidige valideringsonderzoek wordt de betrouwbaarheid en construct validiteit van deze aangepaste versies nagegaan.


123


Etnische verschillen in gebruik van psychiatrische zorg

Zorgbedrijf

Zorgservice, Parnassia Bavo Academie

(Co-)promotor

prof.dr. A.M. van Hemert, prof.dr. H.W. Hoek

Subsidiegevers

ZonMW AGIKO, ZonMW-interculturaliteit, Stichting tot Steun VCVGZ

Startjaar onderzoek

2005

Naam contactpersoon

Simon Hogerzeil

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In een samenwerking tussen Zorgservice BV en de Parnassia Bavo Academie wordt met het Psychiatrisch Casusregister Den Haag een cohortonderzoek uitgevoerd naar zorggebruik van immigranten met een psychotische stoornis of een stemmingsstoornis. In dit project wordt gekeken naar de interactie tussen etnische achtergrond en socio-demo grafische factoren en hun invloed op zorggebruik en zorgtrajecten. Het zorggebruik van inwoners van Den Haag van Surinaamse,Turkse of Marokkaanse afkomst met een stemmingsstoornis of een psychotische stoornis wordt vergeleken met de autochtone bevolking. Onze hypothese is dat immigranten oververtegenwoordigd zijn in de zwaardere zorgtrajecten ten opzichte van de Nederlandse autochtone bevolking. In termen van zorggebruik verwachten wij vaker gefragmenteerde zorg, diagnostische problemen, hogere behandelkosten, frequenter gebruik van nooddiensten en problemen met continuïteit van zorg.

124


Klinische relevantie van ziekteverklaringen van psychische klachten bij allochtone patiënten Clinical relevance of lay explanations of mental illness among ethnic minorities Zorgbedrijf

i-psy, PsyQ

In samenwerking met


Subsidiegevers

NWO

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Samrad Ghane

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Illness attributions are culturally shaped views on

Results indicated that higher therapist-patient dis-

illness causation, which may affect psychotherapy

crepancies in psychological attributions at time 1

process and outcome. Poor quality of mental

and time 2 were both significantly associated with

health care among members of ethnic minorities

poorer outcome. Moreover, greater discrepancy in

is thought to result from disparities between

psychological attributions at time 1 was a signifi-

illness attributions of patients and therapists.

cant predictor of lower psychotherapy attendance. However, attendance itself was not significantly

The present study aimed to examine whether (a)

associated with outcome.

higher therapist-patient discrepancies in different types of illness attributions are associated with

In conclusion, discrepancies between patients and

poorer psychotherapy outcome, and (b) greater

their therapists in psychological attributions were

discrepancy predicts worse outcome due to

associated with worse outcome, although psycho-

patients’ lower psychotherapy attendance rates.

therapy attendance did not seem to mediate this relationship. Early assessment of patients’ illness

A sample of 66 participants was recruited among

attributions and strategies, aimed at enhancing

patients from Turkish or Moroccan origins who

therapist-patient attributional congruence, are

received outpatient treatment for mood and

important steps in the provision of adequate men-

anxiety disorders. Symptom severity, and illness

tal health care to ethnic minorities.

attributions of patients and therapists across different categories of causes were assessed at the beginning (time 1) and after three months of psychotherapy (time 2).


125


Therapie-geindiceerde veranderingen in verklaringen van ziekte Psychotherapy-induced change in explanations of mental illness among ethnic minorities Zorgbedrijf

i-psy, PsyQ

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Samrad Ghane

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Psychotherapy is thought to be most effective

Results indicated that psychotherapy induced

when therapists and patients come to share

change in some, but not all types of attributions.

common understandings of illness during the

Compared to the control group, psychotherapy

treatment process. This is perhaps even more so

was associated with a greater reduction of

in case of ethnic minority patients whose illness

religious/mystical and stress related attributions.

attributions may markedly diverge from professio-

Furthermore, in the psychotherapy condition,

nal views. However, not much is known regarding

patient-therapist discrepancy in illness attributions

the impact of psychotherapy on patients’ illness

decreased significantly from baseline to post-

attributions, and it remains the question whether

assessment, especially with regard to environ-

patient-therapist discrepancy in illness attributions

mental, religious/mystical and stress related

decreases during treatment.

attributions.

This study aimed to examine the effect of psycho-

In conclusion, psychotherapy has an effect on

therapy on illness attributions of ethnic minority

illness attributions of ethnic minority patients,

patients.

although the mechanism for this effect is unclear. Implications of the findings for research and prac-

In a randomized controlled trial patients from Turkish and Moroccan origins (N = 125) were randomly assigned to psychotherapy versus waiting-list control condition. Illness attributions of patients in both conditions and those of therapists in the psychotherapy condition were assessed at baseline and three months later.

126

tice are discussed.


Voorspellers van behandelverloop en -uitkomst in interculturele psychotherapie Predictors of psychotherapy process and outcome among ethnic minorities Zorgbedrijf

i-psy

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Samrad Ghane

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Er bestaan zeer weinig empirische gegevens over behandelverloop en -uitkomst bij allochtone patiënten. Er is met name weinig bekend over patiënt-, therapeuten therapiefactoren die het verloop en de uitkomst van interculturele psychotherapie kunnen beïnvloeden. In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van ROM gegevens om meer zicht te krijgen op deze factoren.


127


Positie allochtone mannen

Zorgbedrijf

Zorgservice

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Cor Hoffer

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Inventarisatie van de sociaal-psychische situatie van allochtone mannen. Het doel is om de positie van allochtone mannen te versterken.

128


Psychische ziekten en problemen onder allochtone Nederlanders Psychiatric problems among migrants in The Netherlands Zorgbedrijf

Zorgservice

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Cor Hoffer

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Beschrijving van de manier waarop allochtone Nederlanders psychische ziekten en problemen beleven. Doel is te achterhalen hoe migranten en hun kinderen psychische ziekten en problemen beleven en trachten op te lossen.


129


130


From physical and chemical restraint to ‘virtual restraint’ in patients with a mental health disorder: A clinical study into the feasibility of using ICT related applications in reducing restraint in an inpatient setting Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

TU Delft, Universiteit Leiden

(Co-)promotor

Prof.dr. E. Hoencamp, prof.dr. H. de Ridder, TU Delft, dr. P. Jonker, dr. R. de Winter

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Mirjam Hazewinkel

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Study aim:

- ICT intellectual self-learning monitoring system

To reduce seclusion by 30% and shorten length

‘virtual restraint’; the development and instal-

by 50%.

lation in a closed acute psychiatric ward. - Various ICT based applications ‘virtual restraint’

Methods:

compared: wristbands, existing ‘basic’ detec-

This study will consist of literature reviews, field

tion system and an intellectual self-learning

studies and experimental interventions, which are

monitoring system in a clinical setting. A con-

divided over the following chapters:

trolled study.

- Alternatives used in psychiatry for restraining measures, including available ICT based applications in the general health care and clinical trials involving ICT based applications. - Characteristics of inpatients needing subsequent restraint with an emphasis on the use of physical restraint using the separation room. - Attitudes of patients staffing seven European countries towards the use of alternatives for restraint in an inpatient setting; the development of a tool. - Attitudes of ward staff in three different types of closed psychiatric hospitals towards the use of alternatives for restraint ant ICT based monitoring applications in an inpatient setting.


131


Separeerervaringen in een healing environment Experiences of seclusion in a healing environment Zorgbedrijf

Palier, Parnassia Bavo Academie

(Co-)promotor

Prof.dr. C.L. Mulder

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Cokky van der Venne

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Achtergrond:

Methoden:

Landelijk worden veel interventies ontwikkeld om

Alle patiënten die gesepareerd zijn geweest

separaties te voorkomen. Gezien de veelal nega-

binnen één van beide condities krijgen eenmaal

tieve ervaringen van patiënten in separeerruimten

de ‘View of Seclusion’ vragenlijst met negen

en hieraan gerelateerde negatieve gevolgen is

stellingen voorgelegd. Aanvullend worden negen

er bij zorgbedrijf Palier op de afdeling FPA een

open vragen gesteld om meer zicht te krijgen op

separeerruimte ingericht op basis van de principes

separeerervaringen van patiënten en wordt de

van ‘healing environment’. In deze ruimte is het

verblijfsduur in de separeer tussen beide condities

meubilair aangepast qua stijl, kleur en comfort en

vergeleken.

kunnen patiënten zelf invloed uitoefenen op hun omgeving.

Resultaten: De kwantitatieve gegevens zullen zicht geven op

Doel:

mogelijke verschillen op groepsniveau in sepa-

Separeerervaringen in de nieuwe separeerruimte

reerervaringen tussen de twee separatiecondities.

(experimentele conditie) worden met ervarin-

Met de kwalitatieve gegevens wordt beoogd de

gen in regulier vormgegeven separeerruimten

kwantitatieve gegevens te expliciteren en mogelijk

(controleconditie) vergeleken. Hypothese is dat

concrete verbetersuggesties van patiënten te

gevoelens zoals angst, verdriet en boosheid in

achterhalen.

de experimentele conditie minder zijn dan in de controleconditie, maar dat ook de verblijfsduur in de experimentele conditie korter zal zijn.

132


Gestructureerde korte termijn risicotaxatie als ondersteuning bij separatie reductie op BOPZ units Stuctured short term risk assessment to support the reduction of seclusion in acute psychiatric wards Zorgbedrijf

Bavo Europoort

(Co-)promotor

Prof.dr. H.A. Nijman, prof.dr. CL. Mulder, prof.dr. C. van der Staak, dr. E.O. Noorthoorn

Subsidiegevers

Ministerie van VWS

Startjaar onderzoek

2007

Naam contactpersoon

Roland van de Sande

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Op BOPZ units is het tijdig taxeren van contro-

Resultaten:

leverlies bij patiënten nodig om separaties af te

Na een baseline periode van 10 weken en de

wenden. Dit kan objectiever worden vormgege-

aansluitende experimentele periode van 30 weken

ven door het dagelijks gebruik van korte termijn

bleek dat de duur van de separaties en het aantal

risicotaxatie schalen. De studie richt zich op het

agressie-incidenten op de experimentele units sig-

separatie-reducerende rendement van gestructu-

nificant waren afgenomen, terwijl op de controle

reerde korte termijn risicotaxatie en op het deter-

units geen significante dalingen zichtbaar waren.

mineren van risicovolle symptoomprofielen waarbij

Het absolute aantal gesepareerde patiënten is niet

de kans op separatie is verhoogd. Het betreft

significant afgenomen tijdens deze cluster geran-

hier een samengestelde set van observatiescha-

domiseerde trial. In het verlengde hiervan werden

len die dagelijks en wekelijks worden gebruikt

diverse retrospectieve risicoanalyses uitgevoerd

als onderdeel van de gangbare rapportage van

betreffende waargenomen symptoomprofielen en

verpleegkundigen.

gevaarstypen bij patiënten op de participerende BOPZ units.

Het effect van dit risicotaxatie model (CrisisMonitor) werd getoetst in een cluster gerandomiseerde

Deze analyses vormen een bijdrage aan de ont-

trial. Hierbij werden de verschillen in agressie-

wikkeling van kennis hoe het risico op separatie

incidenten en separatietijd tussen de controle en

kan worden voorspeld en hoe door systematische

experimentele units vergeleken. In deze studie

taxatie preventieve en dwangreducerende inter-

werden alle 660 patiënten op de vier acute

venties kunnen worden ingezet.

opname units geïncludeerd in het onderzoek.


133


Terugdringen aantal separaties in de kliniek door toepassing van de CrisisMonitor Zorgbedrijf

Bavo Europoort

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Roland van de Sande

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

De CrisisMonitor betreft een combinatie van beoordelingsschalen waarvan één dagelijks en andere schalen wekelijks worden afgenomen door een verpleegkundige. Deze brengen zo risico’s op korte termijn in kaart waarop kan worden geanticipeerd. Het effect van de CrisisMonitor op het aantal separaties wordt onderzocht in een quasi-experimenteel design door het instrument in te zetten op twee opname units en dit niet te doen op twee andere vergelijkbare units. Verwacht werd dat de CrisisMonitor het aantal agressie incidenten en separeertoepassingen met 20% zou doen afnemen. De toepassing van de CrisisMonitor blijkt zeer effectief te zijn. Op de experimentele units werd een aanzienlijke daling van het aantal en de ernst van agressie incidenten en separatie-uren waargenomen.

134


Dwang- en drangmaatregelen verlagen door middel van Gastvrije Zorg

Zorgbedrijf

Parnassia, Palier

Startjaar onderzoek

2006

Naam contactpersoon

Daphne van Hoeken

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Een belangrijk verbeterpunt blijkt het activiteiten-

Het project Gastvrije Zorg is de benaming binnen

aanbod: op de meeste afdelingen geven patiënten

Parnassia Bavo Groep voor het landelijke project

aan dat dit niet aansluit bij hun wensen, en dat zij

Dwang & Drang II, uitgezet door GGZ Nederland.

met name behoefte aan meer buitenactiviteiten hebben. Medewerkers geven op de meeste afde-

Het doel hiervan is het terugdringen van het aantal

lingen aan niet tevreden te zijn over de kwaliteit

separaties en dwang- en drangmaatregelen. Hier-

van de schoonmaak. De dwang- en drangmaatre-

toe worden binnen de gesloten afdelingen van de

gelen bestonden voor ruim 70% uit separaties. Uit

zorgbedrijven Parnassia en Palier gastvrijheidprinci-

de zorgregistraties blijkt dat het gemiddeld aantal

pes afkomstig uit de hotellerie toegepast.

dagen waarop gesepareerd werd in twee jaar tijd met 31% afnam.

Het project Gastvrije Zorg is in de periode 2006-2009 door de afdeling Wetenschappelijk

Deze conclusies vormden het uitgangspunt voor

Onderzoek van de Parnassia Bavo Academie

een vervolgtraject binnen zorgbedrijf Parnassia

geëvalueerd. Gedurende anderhalf jaar zijn elke

waarbij specifiek op de verbeterpunten gerichte

drie maanden (in totaal zes keer) patiënten,

interventies worden ingezet. Hierbij wordt ook

medewerkers en contactpersonen geënquêteerd.

gebruik gemaakt van concrete suggesties die bij

De mate van ervaren gastvrijheid is gemeten

de open vragen zijn gedaan. Binnen Parnassia

met open en gesloten vragen over bejegening,

BV zijn nog een aantal vervolgmetingen van de

communicatie, veiligheid, privacy, huisvesting

ervaren gastvrijheid verricht.

en maaltijden. Daarnaast is het aantal dagen dat separaties en dwang- en drangmaatregelen

Vanaf medio 2011 wordt de projectstatus opgehe-

werden toegepast vergeleken tussen het jaar vóór

ven, en vormt het werken volgens gastvrijheids-

aanvang, het eerste en het tweede jaar van het

principes onderdeel van de reguliere zorg.

project. Hiervoor is informatie uit het Psychiatrisch Casusregister Den Haag gebruikt.

Meer informatie over het project Gastvrije Zorg en de meetresultaten is op te vragen bij Esther van

Uit de enquêtes komt naar voren dat de patiën-

der Leur, projectleider Gastvrije Zorg Parnassia.

ten gedurende de meetperiode van anderhalf jaar positiever zijn geworden over de gastvrijheid in het algemeen. Het blijkt voor patiënten op de meeste afdelingen duidelijk te zijn bij wie ze terecht kunnen voor hun vragen en klachten. Ook geven medewerkers en patiënten aan dat zich bij opname iemand over de patiënten ontfermt.


135


Effect van het vroegtijdig aanbieden van medicatie aan IBS patiënten door de acute dienst, op agressie en dwang bij psychiatrische opname Zorgbedrijf

Bavo Europoort, Zorgservice

In samenwerking met

Bouman GGz, Delta PC, Erasmus MC, RIAGG Rijnmond

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Jolanda Stobbe

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het doel van dit gerandomiseerde onderzoek is

De primaire uitkomstmaat is de mate van agitatie

om te onderzoeken of het aanbieden van medica-

en agressie. Secundaire uitkomstmaten zijn het

tie, door de acute dienst aan psychiatrische patiën-

aantal agressie-incidenten op de afdeling, het

ten die met een in bewaring stelling (IBS) worden

aantal keren dat noodmedicatie moet worden

opgenomen, voorafgaand aan het transport naar

toegepast, het aantal en de duur van de separa-

het psychiatrisch ziekenhuis, het optreden van

ties, de opnameduur en het aantal inbewaring-

agressie op de psychiatrische opnameafdeling kan

stellingen die voortijdig worden opgeheven. Aan

voorkomen en de behandeling sneller kan worden

de artsen/psychiaters van de opnameafdelingen

gestart.

worden tevens enkele gestructureerde vragen

In de regio Rotterdam-Rijnmond worden op

gesteld over hun ervaringen met de patiënten die

jaarbasis ongeveer 800 patiënten met een IBS

medicatie aangeboden hebben gekregen, de voor-

vanuit de acute dienst opgenomen. In een

geschreven medicatie en hoe snel de behandeling

aantal gevallen treden op de opnameafdeling

van de patiënt van start is gegaan.

agressie-incidenten op, waarvan ongeveer de helft

Door vroegtijdig te starten met de behandeling

resulteert in separatie (Vruwink et al. submit-

(door voorafgaand aan de gedwongen opname

ted). Medicatie toedienen voorafgaand aan het

medicatie te geven), kan de opname mogelijk

transport zou ervoor kunnen zorgen dat patiënten

soepeler verlopen.

minder geagiteerd zijn wanneer zij op de afdeling komen, en dat agressie-incidenten minder vaak

Indien blijkt dat de agressie op de afdeling

voorkomen zodat er minder vaak noodmedicatie

afneemt door de interventie, middelen en maat-

toegediend hoeft te worden of gesepareerd hoeft

regelen zoals noodmedicatie en separatie kunnen

te worden. Ook kan het toedienen van medicatie

worden voorkomen en de behandeling sneller kan

voor transport mogelijk zorgen voor een snellere

worden gestart, kan deze praktijk breed worden

behandelovereenkomst met de patiënt.

ingevoerd in de werkwijze van de acute diensten.

De interventie bestaat uit het aanbieden van medicatie aan patiënten die met een IBS worden opgenomen. De medicatie wordt aangeboden door de arts/psychiater van de acute dienst, voorafgaand aan het transport door de ambulance naar de gesloten opnameafdeling.

136


Effecten van het crisisplan op het aantal crisiscontacten, (gedwongen) opnames en de opnameduur Zorgbedrijf

Bavo Europoort

In samenwerking met

Erasmus MC, Delta PC, (voormalig) Basisberaad, Riagg Rijnmond

(Co-)promotor

prof.dr. C.L. Mulder, prof.dr. M. van der Gaag, dr. A. Kamperman

Subsidiegevers

ZonMW

Startjaar onderzoek

2006

Naam contactpersoon

Asia Ruchlewska (Erasmus MC)

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

De effectiviteit van de crisishulpverlening kan

samen met de behandelaar, zonder een consulent.

mogelijk worden verbeterd door het opstellen

De achtergrond van het vergelijken van deze twee

van een crisiskaart en daarbij inschakelen van een

interventies is dat het mogelijk effectiever is om

onafhankelijke consulent. De crisiskaart is een

de crisiskaart op te stellen samen met een onaf-

combinatie van een crisisplan en samenvatting

hankelijke consulent dan met de behandelaar. Met

ervan op een soort bankpasje. De crisiskaart is

behulp van een onafhankelijke partij is de patiënt

bedoeld om signalen van dreigende crisissen tijdig

mogelijk vrijer om te bespreken wat hij/zij wel of

te herkennen, en vervolgens te kunnen handelen

niet wil tijdens een crisis. Een nadeel is dat het tijd

volgens de afspraken die in het crisisplan zijn vast-

kost en een extra schakel betekent bij het opstel-

gelegd. Uit eerder onderzoek zijn er aanwijzingen

len van een crisisplan. Dit kan drempelverhogend

dat met de crisiskaart crisissen en (gedwongen)

werken voor het opstellen van een crisiskaart.

opnames kunnen worden voorkomen. Het is de

In het voorliggende onderzoek willen we daarom

vraag op welke manier een crisiskaart het beste

onderzoeken of het inschakelen van een crisis-

kan worden opgesteld.

kaartconsulent de vraaggerichtheid en het aantal crisissen en (gedwongen) opnames positief

Deze studie betreft een gerandomiseerd onder-

beïnvloedt.

zoek naar het effect van de crisiskaart met of zonder het inschakelen van een crisiskaartconsulent

Het onderzoek heeft betrekking op patiënten met

op het aantal crisissen en (gedwongen) opnames.

psychotische of bipolaire stoornissen die in de

Het onderzoek is van belang, ten eerste omdat

afgelopen twee jaar één of meer crisiscontacten

crisissen en (gedwongen) opnames een grote

of opnames hebben gehad. Zij worden geworven

impact hebben. Ten tweede omdat de aantallen

door behandelaars uit teams voor patiënten met

crisissen en (gedwongen) opnames de laatste

ernstige psychiatrische stoornissen.

jaren toenemen. Ten derde omdat er een tekort bestaat aan werkzame interventies om crisissen en (gedwongen) opnames te voorkomen. Tenslotte is het onderzoek van belang omdat er twijfels zijn over de effectiviteit van de crisishulpverlening. In het voorliggende onderzoek worden twee mogelijkheden onderzocht: (1) de crisiskaart opgesteld samen met een onafhankelijke crisiskaartconsulent en (2) de crisiskaart opgesteld


137

Behandel-/zorgevaluatie

138


Studie naar Ondersteuning voor Ouders met Psychische Problemen (SOOPP) Zorgbedrijf

Zorgservice (Context), PsyQ

(Co-)promotor

prof.dr. C.M.H. Hosman, prof.dr. J.M.A.M. Janssens

Subsidiegevers

ZonMW, Nuts Ohra

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Henny Wansink

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

SOOPP staat voor Studie naar Ondersteuning voor Ouders met Psychische Problemen. Context en PsyQ bieden patiënten ondersteuning aan bij de opvoeding om eventuele problemen vroegtijdig te voorkomen. Het doel hiervan is om een gezonde ontwikkeling bij kinderen te bevorderen. In dit onderzoek worden de effecten van Basiszorgcoördinatie onderzocht en vergeleken met een meer vrijblijvend aanbod bestaande uit een folder en de mogelijkheid voor adviesgesprekken en deelname aan preventieve activiteiten. De opvoedingssituatie, de sociaal-emotionele ontwikkeling van de kinderen en gebruik van (preventieve) voorzieningen worden vergeleken. Meer informatie: http://www.soopp.nl


139


N=1 studie naar het effect van neurofeedback bij kinderen en jongeren met psychiatrische problematiek Zorgbedrijf

Lucertis

In samenwerking met

Neurofeedback Centrum Hilversum

Subsidiegevers

Stichting Gezondheidszorg Spaarneland

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Albert Ponsioen

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In 2006 is binnen de Kinder- en Jeugd GGZ van

De verdere ontwikkeling van neurofeedback

Dijk en Duin (tegenwoordig Lucertis) gestart met

zien wij als één van de grote innovaties van de

een project Neurofeedback in samenwerking met

toekomst, aangezien het neuropsychologisch

het Neurofeedback Centrum Hilversum. Het doel

onderzoek en neurologisch onderzoek allerlei aan-

van de samenwerking was om na te gaan of de

wijzingen opleveren voor het feit dat de hersenen

neurofeedback als behandelmethode binnen de

als orgaan getraind kunnen worden in het uitvoe-

Kinder- en Jeugd GGZ verder ontwikkeld zou kun-

ren van bepaalde gewenste functies, dan wel in

nen worden voor de behandeling van verschillende

staat zijn om niet functionerende hersengebieden

soorten stoornissen. Met name de behandeling

te compenseren vanuit andere hersengebieden.

van ADHD bood en biedt hierin interessante

Door de activiteit van een aantal vooraf bepaalde

perspectieven, vooral in het terugdringen van het

hersengebieden te meten en in kaart te brengen

medicijngebruik.

kan een specifiek trainingsprogramma via de computer worden samengesteld om de interactie tus-

140

De Stichting Gezondheidszorg Spaarneland heeft

sen gebieden te stimuleren, overactieve gebieden

hiervoor een startsubsidie gegeven waardoor er

meer tot rust te brengen en passieve gebieden

een eerste pilot gedaan kon worden, met daarop

te stimuleren. Via een trainingsprogramma van

volgend een vervolg van 20 trainingssessies. Met

ongeveer 40 zittingen kan hierdoor een blijvende

het revalidatiecentrum Heliomare lopen contac-

verandering worden bewerkstelligd die ook leidt

ten over de neurofeedback, aangezien daar heel

tot een verandering in het gedrag. Stemming

goede ervaringen worden opgedaan met deze

kan verbeteren, concentratie, leerproblemen en

methode bij kinderen met een niet-aangeboren

werkgeheugen kunnen verbeteren, dyslectische

hersenletsel.

problemen kunnen worden verbeterd etcetera.


Trial Illness Management and Recovery (IMR) in Bavo Europoort, onderzoek naar effecten van IMR aangeboden in groepen op het herstel van de deelnemers Trial Illness Management and Recovery (IMR) in Bavo Europoort, Randomized Clinical Trial on IMR in groups

Zorgbedrijf

Bavo Europoort, Parnassia Bavo Academie

(Co-)promotor

prof. dr. C.L. Mulder, prof. dr. J. van Weeghel

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Bert-Jan Roosenschoon

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het onderzoek gaat om het aantonen van de effec-

- Kosteneffectiviteit: de vraag is of verbetering

tiviteit van de Illness Management and Recovery

van de toestand van de deelnemers leidt tot

(IMR) methode op het herstel van de deelnemers:

verminderd zorggebruik, met name minder

mensen met ernstige chronische psychiatrische

opnames, en daarmee tot minder kosten.

aandoeningen. De studie betreft een gerandomiseerd onderzoek waarbij patiënten worden

Het betreft een mixed-model design met 3 meet-

toegewezen aan een experimentele conditie en

momenten:

een controlegroep:

1. vooraf (bij de intake voor IMR),

Groep 1. IMR programma + ‘care-as-usual’ (CAU).

2. na afloop van de training (dit tijdstip kan

Groep 2. ‘care-as-usual’ (CAU)

variëren afhankelijk van de doorlooptijd van de groep), en

Onderzoeksvragen zijn: Wat zijn de effecten van ‘IMR + CAU’ in vergelij-

3. bij de follow-up meting een jaar na de eindmeting.

king met ‘CAU only’ op: - Ziektemanagement en herstel: onder ziektemanagement valt o.a. kennis over eigen problematiek, sociale- en copingvaardigheden, mate van subjectief ervaren regie over het eigen leven; onder herstel valt: onder andere Empowerment, ervaren zelf-stigma, het stellen en realiseren van betekenisvolle doelen. - Symptomen, functioneren, kwaliteit van leven: Effecten op Ziektemanagement en herstel zouden kunnen leiden tot effecten op symptomen, functioneren, kwaliteit van leven.


141


Competitive Memory Training (COMET) + Exposure door Respons Preventie (ERP) versus ERP bij dwangstoornis; een randomised controlled trial Competitive Memory Training (COMET) + Exposure by Response Prevention (ERP) versus ERP for obsessive compulsive disorder; a randomised controlled trial Zorgbedrijf

PsyQ

Startjaar onderzoek

2008

(Co-)promotor

prof.dr. M. van der Gaag, prof.dr. S. Visser, dr. K. Korrelboom

Naam contactpersoon

Chantal Dommanschet

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Exposure door responspreventie (ERP) geldt als

COMET voor obsessies heeft in een eerste pilot-

de meest effectieve psychologische behandel-

studie beloftevolle resultaten opgeleverd bij een

methode bij een dwangstoornis. Toch is er ruimte

groep therapieresistente dwangpatiënten. Deze

voor verbetering. Het is bekend dat cognitieve

RCT is een vervolgstudie waarin de waarde wordt

therapie (CT) die zich richt op obsessies effectief

onderzocht van het toevoegen van COMET aan

kan zijn en wellicht in combinatie met ERP een

ERP. 128 patiënten met een dwangstoornis zullen

nog krachtiger interventie kan vormen. Compe-

worden gerandomiseerd over twee condities. De

titive MemoryTraining (COMET) is een vorm van

ene groep krijgt 8 sessies COMET, gevolgd door 8

CT waarbij de emotionele beleving van de patiënt

sessies ERP, terwijl patiënten in de andere groep

rechtstreeks wordt aangesproken.

16 sessies ERP krijgen. Na 8 sessies, 16 sessies en vervolgens respectievelijk 3 en 6 maanden na

Er is een COMET protocol ontwikkeld dat speci-

afloop van de behandeling worden de effecten van

fiek is gericht op het beïnvloeden van obsessies.

beide interventies met elkaar vergeleken.

COMET voor obsessies kent twee invalshoeken. Bij de eerste leert de patiënt andere functionele betekenissen beter toegankelijk te maken. Bij de tweede leert de patiënt meer afstand te nemen van zijn obsessies.

142


Studie naar de effectiviteit van de Toolkit suïcidaliteit vaardigheden en attitude van behandelaren Efficacy of a comprehensive manual for dealing with suicidality Zorgbedrijf

Parnassia

(Co-)promotor

prof.dr. M. van der Gaag, dr. K. Korrelboom

In samenwerking met

VU Amsterdam

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Wilfried Ekkers

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Suïcidaliteit is een veel voorkomend probleem in

Een verbeterde kwaliteit van de omgang met

de ambulante ouderenpsychiatrie. Zo blijkt het

suïcidale patiënten zou uiteindelijke wellicht zelfs

aantal suïcides onder oudere mannen het hoogst

suïcides kunnen voorkomen.

te zijn (Kerkhof, 2010). Om de attitude ten opzichte van suïcidaliteit in de Suïcide blijkt binnen de hulpverlening vaak een

professionele hulpverlening te verbeteren, hebben

beladen onderwerp. Wanneer een patiënt suïcide

we een toolkit ontwikkeld. Deze toolkit bestaat uit

pleegt, kan dit leiden tot persoonlijke reacties die

een handleiding en een klinische les ter introduc-

vergelijkbaar zijn met de reacties van nabestaan-

tie. In de handleiding wordt uitgelegd hoe de ernst

den. Zo kan de desbetreffende hulpverlener

van de suïcidedreiging vastgesteld kan worden en

gevoelens van verbijstering, schaamte, schuldge-

daarna wordt in stappenplannen beschreven hoe

voel en verdriet ervaren. Een ander gevolg is dat

te handelen. De klinische les bestaat uit theorie

de professional grote kans heeft te gaan twijfelen

rondom suïcide en casuïstiek.

aan zijn/haar deskundigheid en een gevoel van falen heeft. Dit alles kan ertoe leiden dat hulpverleners angstig tegenover suïcidale patiënten staan, waardoor ze liever niet meer met zulke patiënten werken of niet weten hoe ze zich in dit soort contact moeten opstellen (Graat, Zavasnik & Groleger, 1997). Hulpverleners weten zich dus vaak geen houding te geven als het om suïcidaliteit gaat. Uit onderzoek blijkt dat met name juist deze houding/attitude van professionals bepalend is voor de kwaliteit van de omgang met suïcidale patiënten.


143


Onderzoek naar gebruiksvriendelijkheid en effectiviteit van e-health modules Zorgbedrijf


In samenwerking met

Zorgbedrijven PBG, RedMax

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Mirjam van Orden

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het streven naar efficiëntere behandelmetho-

Continue wetenschappelijke evaluatie is een

den is een belangrijk onderdeel van de strategie

essentieel onderdeel van de ontwikkeling van

van Parnassia Bavo Groep (zie Bedrijfsplan PBG

het e-health warenhuis. Middels gerandomiseerd

2009-2010). Eén van de programma’s waarmee de

gecontroleerde studies worden alle nieuwe modu-

organisatie efficiëntiewinst beoogt te bereiken is

les die in het warenhuis worden aangeboden op

de (verdere) ontwikkeling van e-health. Er wordt

hun gebruiksvriendelijkheid en effectiviteit getest,

op dit moment een e-health warenhuis ontwik-

voordat ze uiteindelijk beschikbaar worden gesteld

keld, waar de zorgbedrijven van de organisatie een

aan alle patiënten van de Parnassia Bavo Groep.

consistent en op elkaar afgestemd aantal e-health

De procedure is door de METIGG getoetst en

behandelmodules online aan patiënten aanbieden.

akkoord bevonden.

De e-health modules dienen ter ondersteuning van en aanvulling op het reguliere behandelaanbod van patiënten van Parnassia Bavo Groep. In de eerste fase van het ontwikkelingstraject staat het creëren en implementeren van generieke e-health modules centraal. Voorbeelden zijn de modules ‘Slaap-/waakritme, ‘Klachtenregistratie & dagboek’, ‘Psycho-educatie slaap’, ‘Assertiviteit’ en ‘Piekeren onder controle’. Dit zijn fundamentele modules, die bij elke vorm van behandeling medicamenteus, psychotherapeutisch of anderszins een rol kunnen spelen. In latere fases worden klacht- of ziektegerichte e-health modules ontwikkeld en geïmplementeerd.

144


Het effect van een gedragstherapeutische ”Nanny” training voor kinderen met ernstige gedragsstoornissen Zorgbedrijf(/-ven)

Lucertis

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Esther ten Brink

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het doel van dit initiatief is gelegen in het ontwik-

Gezinnen waarbij er sprake is van opvoedings-

kelen en aanbieden van de diensten van een GGZ-

problematiek in die mate waarbij een intensieve

Nanny op voor het desbetreffende gezin cruciale

behandeling gerechtvaardigd is, kunnen meedoen.

momenten, wanneer nodig in het begin meerdere

Ondanks aanwezige ouderen omgevingsfacto-

malen per week.

ren moeten ouders voldoende in staat zijn hun aandacht te richten op de opvoedingsproblematiek

Naast de behandeling van het kind op locatie van

en in staat zijn adviezen onder begeleiding uit te

de GGZ hebben ouders intensieve begeleiding

voeren. Indien er sprake is van kindproblematiek

nodig in het omgaan met een kind dat een psychi-

moet deze voldoende helder in kaart zijn gebracht,

atrische stoornis heeft of dreigt deze te ontwikke-

heeft hierover psycho-educatie plaatsgevonden

len. Hardnekkige disfunctionele gedragspatronen

met de ouders, en is het kind indien nodig reeds

worden doorbroken, waardoor de risico’s op een

ingesteld op medicatie.

vergaande verstoring van de cognitieve en sociaalemotionele ontwikkeling van het kind afnemen

Voor het toetsen van de effectiviteit van de

en/of kinderen minder last zullen ondervinden van

behandeling zal gebruik worden gemaakt van een

hun eigen psychiatrische problematiek. Ook zullen

gerandomiseerde, gecontroleerde trial. Nadat

ouders hun taak als ouder en opvoeder weer op

de gezinnen (N=20) geselecteerd zijn, zullen zij

zich kunnen nemen. Naar verwachting zal met de

at random verdeeld worden over een van beide

juiste interventies bovendien het aantal opnames

behandelcondities (reguliere zorg of het Nanny-

van kinderen in de kinderen jeugdpsychiatrie en

programma).

jeugdhulpverlening verminderen en zullen ouders minder een beroep doen op de (geestelijke) gezondheidszorg.


145


Implementatie van Critical Time Intervention bij het Team OGGZ

Zorgbedrijf

Zorgservice, Parnassia, Parnassia Bavo Academie

Subsidiegevers

Stichting Nuts OHRA, stimuleringsfonds PBG

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Daphne van Hoeken

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In een samenwerking tussen Zorgservice, Parnassia en de Parnassia Bavo Academie is onderzoek gedaan naar de ontwikkeling en implementatie van Critical Time Intervention (CTI), een methodiek voor gestructureerde zorgtoeleiding. CTI richt zich op patiënten met meervoudige problematiek die door de zorg onvoldoende worden bereikt. Met een systematische werkwijze wordt deze doelgroep toegeleid naar beschikbare zorgvoorzieningen. CTI moet de verbinding tot stand brengen tussen complexe zorgvragen en het bestaande zorgaanbod. Een belangrijke doelstelling van dit programma is om de toegankelijkheid en continuïteit van de zorg voor de moeilijkst bereikbare doelgroepen te verbeteren.

146


Evidence Based Werken

Zorgbedrijf


In samenwerking met

Zorgbedrijven PBG, VU Amsterdam

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Annemiek Polman

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het project ‘evidence based werken’ is ontstaan

Met behulp van een vragenlijst - de Quickscan - en

uit de aanname dat werken volgens (multidiscipli-

gesprekken met het team en het management

naire) richtlijnen voor zorgprogramma’s binnen de

wordt er geïnventariseerd hoe er op een afde-

GGZ van toenemend belang is. Richtlijnen worden

ling gewerkt wordt en wat belemmerende en

gebaseerd op resultaten uit wetenschappelijk

bevorderende factoren zijn in het werken aan de

onderzoek met als doel het bieden van optimale

hand van richtlijnen. Door multidisciplinair vast te

zorg.

stellen waar de knelpunten liggen die het werken

Evidence based werken houdt in dat er behande-

met richtlijnen belemmeren, kan gezamenlijk naar

lingen worden aangeboden waarvan op grond van

mogelijke oplossingen gezocht worden. De effec-

wetenschappelijk onderzoek het hoogst haalbare

tiviteit van de aangeboden behandelingen wordt

effect mag worden verwacht (Van Balkom & Oos-

geëvalueerd op basis van gegevens uit de Routine

terbaan, 2008). Onder auspiciën van de Landelijke

Outcome Monitoring.

Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ zijn de afgelopen jaren multidiscipli-

Door informatie uit richtlijnen, inbreng van

naire richtlijnen ontwikkeld voor verschillende

behandelteams en gegevens over effectiviteit van

zorgprogramma’s. Echter, implementatie van deze

de aangeboden behandelingen te combineren,

richtlijnen is niet altijd eenvoudig.

beoogt het project de kwaliteit van behandelingen en zorg voor de patiënt te optimaliseren.

Het project evidence based werken beoogt: 1. te inventariseren hoe er op afdelingen wordt gewerkt, 2. aanbevelingen te geven om evidence based werken te bevorderen,

Vanuit verschillende zorgbedrijven zijn aanvragen voor toepassing van het onderzoek naar evidence based werken, waaronder PsyQ, Parnassia en Brijder.

3. implementatie van deze aanbevelingen te evalueren, en 4. de effectiviteit van de aangeboden interventies te evalueren.


147


Bijwerkingen van langdurig lithiumgebruik bij ouderen Adverse effects of longterm lithium treatment in the elderly Zorgbedrijf

Parnassia

In samenwerking met

Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU)

(Co-)promotor

prof.dr. T. Egberts

Startjaar onderzoek

2004

Naam contactpersoon

Rob Kok

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Lithium is een geneesmiddel dat al lang op de

Het onderzoek behelst een aantal onderdelen:

markt is, maar nog steeds een duidelijke plaats

- Onderzoek naar de relatie tussen lithiumgebruik

heeft bij de behandeling van bipolaire stoornis-

en de nierfunctie: hierbij wordt gekeken naar de

sen en therapie-resistente depressies. Voor deze

kreatinine klaring en het concentrerend vermo-

indicaties moet lithium meestal langdurig gebruikt

gen van de nieren. Een cross-sectionele studie

worden. Bij mensen ouder dan 65 is echter nauwelijks tot geen onderzoek gedaan naar de bijwerkingen van lithium. Omdat lithium mogelijk ook beschermende effecten heeft met betrekking tot neurodegeneratieve aandoeningen, zoals Alzheimer, is het extra relevant om bij ouderen te onderzoeken wat langdurig lithiumgebruik voor veranderingen kan veroorzaken in het lichaam.

is afgerond, een longitudinale studie loopt nog. - Onderzoek naar de prevalentie van schildklieraandoeningen bij lithiumgebruik. - Onderzoek naar de prevalentie van bijschildklierafwijkingen bij lithiumgebruik. - Database onderzoek naar de prevalentie van lithiumgebruik bij ouderen in Nederland in de afgelopen 10 jaar. - Onderzoek naar effecten van lithium op de cognitie: nadelen en mogelijke voordelen.

148


Kwaliteitsbewaking van de effectiviteit van de orthopsychiatrische behandeling voor jongeren met een combinatie van ernstige gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen Zorgbedrijf

Lucertis

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Albert Boon

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Voor jongeren met een combinatie van ernstige

De gegevens van dit onderzoek worden standaard

gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen

op individueel niveau aan de behandelaren gerap-

was in de tijd voordat De Fjord startte geen pas-

porteerd, daarnaast worden regelmatig overzichts-

send behandelaanbod.

gegevens aan het behandelteam gepresenteerd.

De effectiviteit van de orthopsychiatrische

Het onderzoek laat onder andere zien dat de

behandeling zoals die is ontwikkeld in De Fjord

behandelresultaten voor een meerderheid van de

wordt doorlopend getoetst. Dit gebeurt door

jongeren gunstig zijn en dat het bereikte behandel-

het structureel verzamelen en analyseren van

resultaat bij de meeste van hen stabiel blijft tot de

patiënt- en behandelingsgegevens. Dit levert niet

follow up een jaar na beëindiging van de behande-

alleen voldoende empirisch materiaal om beleid

ling. Een uitzondering op deze laatste bevinding

of doelstellingen te toetsen en gefundeerde

geldt voor de jongeren die terugvallen in misbruik

beleidsbeslissingen te nemen, maar vormt ook de

van middelen. Naar aanleiding van dit onderzoeks-

basis voor de andere onderzoeksactiviteiten van

resultaat wordt in de voorbereiding tot ontslag

de afdeling.

extra aandacht aan het middelengebruik besteed.


149


Het behandelklimaat, op de Dagbehandeling van De Fjord The therapeutic relationship in an orthopsychiatric daycare clinic Zorgbedrijf

Lucertis

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Danielle Braspenning

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Dit onderzoek richt zich op het verwerven van meer inzicht in de therapeutische relatie binnen de groepsbehandeling van een dagbehandeling. De onderzoeksvragen voor deze studie zijn: - Hoe beoordelen patiënten de therapeutische relatie op de dagbehandeling? - Is er een verband tussen het patiëntoordeel over de therapeutische relatie en hun welbevinden? - Is er een verband tussen het patiëntoordeel over de therapeutische relatie en die van het behandelteam? - Welke factoren zijn van invloed op de thera peutische relatie?

150


Evaluatie ACT-Jeugd

Zorgbedrijf

Lucertis

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Anyke Kramer

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doelstelling van het onderzoek is het ACT-Jeugd zorgaanbod en de behaalde doelen van de zorg bij de jongeren in beeld te brengen en te toetsen, voor interne en externe doeleinden. Het onderzoek omvat een proces- en een effectevaluatie. Het onderzoek zal met een beschrijving van de zorgverlening en van resultaten bij de jongeren bijdragen aan een reflectie op het zorgaanbod en aan de kwaliteitsbevordering. Extern kan het verwijzers en beleidsmakers meer zicht geven op de functie die ACT-Jeugd vervult voor een moeilijk te bereiken doelgroep. In zomer en najaar 2008 werden in de voorfase de onderzoeksvragen en methoden vastgesteld. In november 2008 is de gegevensverzameling gestart. Toetsing van ACT werkwijze vindt plaats via DACTS visitatie. Er zal tweemaal een HoNOS meting plaatsvinden. Aanvullende onderzoeksactiviteiten zijn interviews en dossieranalyse.


151


De (kosten-)effectiviteit en efficiëntie van kortdurend behandelen in de huisartsenpraktijk (Cost-)effectiveness and efficiency of collaborative mental health care compared to care as usual Zorgbedrijf

Zorgservice, Indigo

In samenwerking met

Universiteit Leiden

(Co-)promotor

prof.dr. E. Hoencamp, prof.dr. Ph. Spinhoven, dr. P.M.J. Haffmans

Subsidiegevers

Fonds Nuts OHRA

Startjaar onderzoek

2003

Naam contactpersoon

Mirjam van Orden

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In 69% van de huisartsenpraktijken in de regio

Uit het onderzoek blijkt dat zowel bij de patiënten

Haaglanden is een medewerker vanuit Parnassia

die doorgaan naar de 2e lijnszorg als de patiënten

Bavo Groep (sociaal psychiatrisch verpleegkundi-

die door de GGZ-specialist in de huisartsenprak-

gen en psychologen, ondersteund door psychia-

tijk worden behandeld, de klachtenreductie, de

ters) werkzaam. Ter plekke worden diagnostiek

verbetering van kwaliteit van leven en de tevre-

en kortdurende behandelingen van maximaal 5

denheid even groot is. Maar de wachttijd voor de

gesprekken aangeboden aan mensen die psychi-

behandeling en de duur van de behandeling voor

sche klachten hebben en in aanmerking komen

de huisartsenpraktijk groep is significant korter, en

voor gespecialiseerde zorg.

het aantal contacten en gerelateerde kosten zijn

Jaarlijks worden op deze wijze zo’n 5000 volwas-

significant lager dan in de reguliere zorg groep.

sen patiënten per jaar geholpen. Per patiënt blijkt

Ook de huisartsen waarvan de patiënten in hun

gemiddeld 3,4 gesprek in de huisartsenpraktijk

praktijk behandeld zijn, blijken meer tevreden over

afdoende te zijn om hetzij de klachten het hoofd

de aangeboden zorg.

te bieden, hetzij om te kunnen doorverwijzen naar andere specialistische zorgprogramma’s in de regio. Dat laatste gebeurt bij een kwart van de patiënten. In het onderzoek is een vergelijking gemaakt tussen patiënten die door een GGZ-hulpverlener in de praktijk van de huisarts zijn behandeld en patiënten die volgens de gebruikelijke weg door de huisarts zijn verwezen naar 1e of 2e lijns GGZ zorg (reguliere zorg). Om te beoordelen welke zorg het meest effectief en efficiënt is, is gekeken naar de mate van verandering van klachten, de kwaliteit van leven van patiënten, de tevredenheid bij huisartsen en patiënten, het zorggebruik en de daaraan gerelateerde kosten.

152


Onderzoek naar ontwrichte behandelsituaties: een onderzoek naar de aard van de ontwrichting, de behandeling en de effecten Zorgbedrijf

Palier

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Nienke Kool

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Bij de behandeling van psychiatrische patiënten

Het doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen

ontstaat in een aantal gevallen ontwrichting in de

in de aard van de ontwrichting, de doelen die

behandelrelatie. Een dergelijke ontwrichting kan

gesteld worden in de behandeling en de effecten

ontstaan in situaties waarin een patiënt regelma-

van de feitelijk ingezette behandeling op het CIB.

tig grensoverschrijdend gedrag vertoont, zoals in geval van ernstige zelfverwonding of (dreigen met)

Er heeft dossieronderzoek plaatsgevonden over de

fysieke agressie. Ontwrichting komt niet alleen

periode 2005 - 2008 binnen de gesloten afdeling

voort uit gedrag van de patiënt, maar ontstaat in

van het CIB (N=109). Deze gegevens worden

de interactie met de omgeving: de wijze van rea-

geanalyseerd. Vervolgens zal er kwalitatief onder-

geren op het gedrag van de patiënt bepaalt of het

zoek plaatsvinden naar de ervaringen van patiën-

probleemgedrag toe- of afneemt. De ‘schuld’ voor

ten die aan het eind van hun behandeling zijn en

de ontwrichte situatie wordt echter vaak eenzijdig

zullen hulpverleners binnen het CIB geïnterviewd

bij de patiënt neergelegd, die vervolgens wordt

worden over de wijze waarop zij invulling geven

getypeerd als een ‘moeilijke patiënt’. Er zijn in de

aan de behandeling.

literatuur geen evidence based methoden gevonden voor het effectief omgaan met ontwrichte behandelsituaties. Het Centrum Intensieve Behandeling (CIB) is opgericht om hulp te bieden aan GGZ-professionals en patiënten die in een ontwrichte behandelsituatie terecht zijn gekomen.


153


Opzetten van een ROM, geven van terugkoppeling van de resultaten per cliënt per hulpverlener en per team en uitvoeren van onderzoek Zorgbedrijf

Bavo Europoort

(Co-)promotor

prof.dr. C.L. Mulder, prof.dr. D. Wiersma

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Hans Kortrijk

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Na de fusie tussen Bavo RNO Groep en GGZ Groep Europoort is door Regionale Ketenzorg (RKZ) de aandacht gericht op het synchroniseren van een systeem van ‘routine outcome monitoring’ (ROM) voor alle (inmiddels zeven) ACT-teams. Hierbij wordt gebruik gemaakt van speciale dataverzamelaars. Met gebruikmaking van de dataset worden terugkoppelingen naar de teams gegeven en wordt onderzoek uitgevoerd onder andere in de vorm van beloopstudies. De databestanden van de voormalige Bavo RNO Groep en het voormalige GGZ Europoort zijn geïntegreerd en gecontroleerd. De verzamelde data worden ingevoerd en periodiek teruggekoppeld per team. De verdere gebruiksmogelijkheden worden besproken, ook binnen het concern Parnassia Bavo Groep. De organisatie, de instrumenten, het gebruik, koppeling met het EPD en de wijze van rapportage van de periodieke toestandsmetingen worden verder ontwikkeld en afgestemd met de andere ketenzorgbedrijven van Parnassia Bavo Groep. Als de ROM wordt uitgebreid naar meer teams wordt in een samenwerking van RKZ en Onderzoek en Ontwikkeling een infrastructuur voor invoer, beheer, rapportage en onderzoek opgezet.

154


Onderzoek naar Assertive Community Treatment met behulp van ROM-gegevens Studies on Assertive Community Treatment using Routine Outcome data Zorgbedrijf

Bavo Europoort

Samenwerking met

Erasmus Universiteit Rotterdam O3 Research Centre

(Co-)promotor

prof.dr. C.M. Mulder, prof.dr. D. Wiersma

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Hans Kortrijk

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Deze studies bevatten unieke informatie over

De studies laten zien dat er grote motivationele

patiënten die lijden aan een ernstige psychiatri-

problemen bestaan bij de patiënten die ACT

sche aandoening en die niet gemotiveerd zijn

ontvangen. Dit gaat vaak gepaard met ongun-

voor behandeling in de context van Assertive

stige behandeluitkomsten, zeker bij de patiënten

Community Treatment (ACT). Deze patiënten doen

met psychotische klachten en een comorbide

vaak niet mee aan onderzoek. De routinematig

verslaving. Echter bij patiënten die gedwongen

verzamelde gegevens uit onze Routine Outcome

opgenomen zijn, zien we dat zowel de motivatie

Monitor (ROM) bevatten belangrijke en relevante

voor behandeling als het toestandsbeeld sterk

informatie over motivatie voor behandeling, versla-

verbeteren. Uiteindelijk is er echter maar een

ving en behandeluitkomsten.

bescheiden proportie patiënten die symptomatische en functionele remissie bereikt. Met name

Een centrale doelstelling van het onderzoek op

functionele remissie gaat gepaard met een toege-

deze gegevens was om zicht te krijgen op het

nomen kwaliteit van leven.

beloop van de toestand van patiënten die ACT ontvangen en welke rol motivatie en verslaving

Belangrijk bij het interpreteren van groepsdata

hierin spelen. Vervolgens is ook stil gestaan bij de

op basis van de ROM gegevens is dat rekening

manier hoe we routinematig verzamelde gege-

gehouden moet worden met de duur van hulp-

vens in het kader van de ROM hiervoor kunnen

verlening aangezien ACT teams met name een

gebruiken.

populatie met een ongunstige prognose binnenboord houden.


155


(Knelpunten in) continuïteit van zorg voor tienermoeders met GGZ-problematiek Zorgbedrijf

Lucertis, Parnassia Bavo Academie

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Daphne van Hoeken

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In opdracht van Lucertis is door de Parnassia Bavo

kind op zowel psychisch als fysiek gebied baart

Academie onderzoek gedaan naar de behoefte

het grote zorgen dat deze kwetsbare groep niet in

aan hulp en ervaren knelpunten in de continuïteit

zorg komt of blijft.

van zorg voor jonge moeders met psychische problemen.

De vraag is dan ook: hoe functioneert het huidige zorgaanbod voor jonge moeders en hun kind/

Een tienermoeder is geen doorsnee moeder die

kinderen? Wat ontbreekt eraan? Wat loopt goed

enkel met een zorgvraag over het pasgeboren

en wat schiet tekort?

kind bij een consultatiebureau komt. De ervaring leert dat ongeveer 80% van de tienermoeders

Het Ministerie van VWS heeft aan Parnassia Bavo

psychische problemen heeft; dit varieert van lichte

Groep subsidie verstrekt om dit te onderzoeken.

en kortdurende aandoeningen zoals angst- en paniekstoornissen tot zwaar chronische aandoe-

In de regio Rotterdam zijn zowel jonge moeders

ningen zoals borderline persoonlijkheidsstoornis-

als vertegenwoordigers van instanties die betrok-

sen, depressiviteit en ADHD. Daarnaast hebben

ken zijn bij de zorg voor jonge moeders geïnter-

deze jonge moeders vaak een beperkt sociaal

viewd. Aan jonge moeders is gevraagd welke

netwerk, hebben zij moeite met het nakomen van

problemen zij in hun dagelijks leven ervaren,

afspraken en hebben zij veelal schulden die hun

welke hulpbehoefte zij hebben, en hoe zij de ont-

problemen verergeren. Het vermoeden is dat veel

vangen hulpverlening ervaren. Aan hulpverleners

kwetsbare tienermoeders met problemen op het

is gevraagd op welk(e) gebied(en) zij hulp bieden

gebied van de geestelijke gezondheidszorg (en

aan jonge moeders. Aan beiden is gevraagd wat er

hun kind/kinderen) uit handen van de zorg glippen,

aan de huidige hulpverlening ontbreekt, en welke

bijvoorbeeld uit angst om gescheiden te worden

suggesties voor verbetering zij hebben. Daarbij is

van hun kind of doordat zij zich bij een zorginstan-

met name aandacht besteed aan de zorgketen/

tie niet op hun gemak voelen. De hulpvraag is

afstemming en continuïteit van zorg.

immers complex. Vanwege de potentieel ernstige gevolgen voor de ontwikkeling van moeder en

156


Zorgwekkende zorgmijders Patients with severe mental illness who avoid care are a cause for concern Zorgbedrijf

Bavo Europoort

(Co-)promotor

Prof.dr. C.M. Mulder

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Carlo van Leeuwen

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Uit onderzoek blijkt dat patiënten met ernstige

In het huidige onderzoek worden 3 groepen pati-

psychiatrische aandoeningen (EPA) die zich ont-

ënten met elkaar vergeleken. Groep 1 bestaat uit

trekken aan behandeling geassocieerd worden

patiënten die worden ingeschreven bij een ACT-

met meer klinische en sociaal-economische

team, maar die binnen 2 jaar weer worden uitge-

problemen, zoals meer psychiatrische problemen,

schreven, omdat er geen behandelrelatie mee kon

een minder gunstige behandeluitkomst, meer

worden opgebouwd. Groep 2 bestaat uit patiënten

opnames, een verhoogd risico op suïcide en epi-

die 2 jaar ACT-behandeling hebben ontvangen,

sodes van geweld. Het is daarom van belang om

maar niet tot actieve behandeling komen van

in kaart te brengen welke factoren gepaard gaan

hun psychiatrische stoornis. En groep 3 bestaat

met drop-out.

uit patiënten die 2 jaar ACT-behandeling hebben ontvangen en wel tot actieve behandeling van hun

Eerder onderzoek was vooral gericht op de

psychiatrische stoornis komen.

groep patiënten waar in eerste instantie wel een behandelrelatie mee was opgebouwd, maar die

Het onderzoek tracht de overeenkomsten en

zich later onttrokken aan behandeling. Bij deze

verschillen tussen deze drie groepen op een aantal

patiënten waren een recent verleden van dakloos-

factoren in kaart te brengen.

heid en eerdere inschrijvingen bij “gebruikelijke” zorgprogramma’s geassocieerd met kortere behandelrelaties. Uit een recent onderzoek van Green, McGuirde, Ashworth en Valmaggia (2010) blijkt dat 21% van de mensen die verwezen werden naar een behandelprogramma, bedoeld voor mensen met een verhoogde kans op psychose, niet in behandeling kwamen. Ongeveer de helft van deze groep werd gediagnosticeerd met een psychische stoornis, 23% had, of ontwikkelde later, een psychose.


157


Assertive Community Treatment bij ouderen Assertive Community Treatment for the elderly Zorgbedrijf

Bavo Europoort

(Co-)promotor

prof.dr. C.L. Mulder, dr. H. Kroon

In samenwerking met

Erasmus MC / O3

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Jolanda Stobbe

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Het aantal ouderen met psychiatrische problemen

De resultaten van dit onderzoek leveren inzichten

neemt toe.Tot deze groep behoort een subgroep

op in de werkzaamheid van ACT bij ouderen en of

met ernstige gecombineerde problemen die ‘zorg

deze methodiek meerwaarde heeft ten opzichte

mijdt’ en die niet wordt bereikt door de reguliere

van standaardzorg.

hulpverlening (de Boer & Smits, 2003). In de volwassenenpsychiatrie wordt aan deze groep hulp

De implementatie van het onderzoek zal leiden tot

geboden door middel van Assertive Community

een toename van de kennis over de diverse vor-

Treatment (ACT), een veelvuldig onderzochte en

men van hulpverlening aan ouderen met ernstige

gebruikte organisatievorm voor het aanbieden van

psychiatrische problematiek en zou kunnen leiden

bemoeizorg.

tot een evidence based interventie aan patiënten in de genoemde doelgroep.

Er is tot op heden geen specifiek ACT-team voor ouderen. Doel van het onderzoek is het evalueren van de effecten van ACT bij ouderen, in vergelijking met Care As Usual. Dit gebeurt door middel van Routine Outcome Monitoring. Er zijn onderzoeksvragen opgesteld over het psychosociale functioneren en het psychiatrische beeld van de patiënt. Daarnaast wordt gekeken naar het aantal patiënten dat in zorg blijft, het aantal (gedwongen) opnamen en naar de tevredenheid over de hulpverlening en de subjectieve beleving van kwaliteit van leven.

158


HoNOS pilot

Zorgbedrijf

Parnassia

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Narda Miedema

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van de studie: - Bepalen van haalbaarheid om de HoNOS bij elke opgenomen patiënt van het KCAP af te nemen. - Bepalen van de mogelijkheid om in de HoNOSresultaten verschillende patiëntprofielen terug te vinden. Methoden: Tussen 1 januari 2011 en 1 januari 2012 wordt bij alle patiënten (uitgezonderd BOR-regelingen), de HoNOS bij opname en ontslag ingevuld. Dit zal gaan om ongeveer 1300 opnames. De HoNOS (ontwikkeld door Mulder, Staring, Loos, Buwalda, Kuijpers, Sytema en Wierdsma in 2004) wordt beschouwd als een goede kandidaat voor het omschrijven van de toestand van de patiënt in de dagelijkse praktijk van de geestelijke gezondheidszorg. De HoNOS meet meerdere domeinen, namelijk: psychiatrische symptomen, verslaving, somatiek en algemeen functioneren.


159


160


Kwalitatief exploratief onderzoek naar filosofische overtuigingen van psychiaters op het gebied van het concept van geestesstoornis, wetenschap, oorzakelijkheid en professionele ethiek Zorgbedrijf

Dijk en Duin

In samenwerking met

Universiteit Leiden, Zwolse Poort

(Co-)promotor

prof.dr. G. Glas

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Alan Ralston

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Kwalitatief exploratief onderzoek naar filosofische overtuigingen van psychiaters op het gebied van het concept van geestesstoornis, wetenschap, oorzakelijkheid en professionele ethiek.Er is beperkt empirisch en sociologisch/ethnografisch onderzoek gedaan naar denkmodellen van artsen en psychiaters. Dergelijke modellen volgen doorgaans een op modellen gebaseerde aanpak. De validering van dergelijke modellen is echter weinig uitgewerkt. In deze studie wordt taalanalyse als uitgangspunt genomen, gebaseerd op transcripties van intakegesprekken en analyse van de gerelateerde intakeverslagen. Dmv taalanalyse door 2 onafhankelijke onderzoekers worden filosofische overtuigingen van de psychiater gelokaliseerd. Voorts wordt de Maudsley Attitudes Questionnaire afgenomen. Als laatste wordt op basis van de resultaten van de eerste stappen een semi-gestructureerd interview met de psychiater gehouden. De transcriptie van het interview wordt weer onderworpen aan taalanalyse door de onderzoekers, met als uiteindelijk resultaat een overzicht van filosofische overtuigingen van de subject. 30 psychiaters afkomstig uit de klinische, academische, en vrijgevestigde settings, worden in het onderzoek geïncludeerd.


161


Victimization in patients with severe mental illness, a nationwide multi-site study Zorgbedrijf

Bavo Europoort, Parnassia

In samenwerking met

Erasmus MC Onderzoekscentrum O3, Universiteit van Tilburg, INTERVICT

(Co-)promotor

Prof.dr. C.M. Mulder

Subsidiegevers

NWO

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Niels Mulder

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

The aims of this study are to:

Methods:

1. determine the 12-month prevalence of victimi-

We will conduct a nationwide multi-site cross-

sation for persons with SMI, i.e. the percentage

sectional survey among 940 SMI patients. At

of the study population that has been a victim

each site a random sample, stratified on sex and

of violent crimes in the preceding 12 months,

age, will be selected. In a structured interview,

and to determine the 12-month incidence of

we will assess experiences and consequences of

victimisation, i.e. the number of incidents of

victimisation, discrimination and self stigmatiza-

violent crimes per 1000 persons in the past

tion, perpetration of violence, childhood trauma,

12 months;

symptom severity and co-morbid psychopathology

2. compare 12-month prevalence and 12-month incidence of victimisation for persons with SMI

compared with a matched sample from the Dutch

with general population data from the IVM;

general population.

3. determine the direct consequences of victimisation for persons with SMI; 4. establish risk factors for victimisation of persons with SMI: (1) psychiatric and psychological problems, (2) material, context-related and criminogenic factors, (3) historical and traumarelated factors; 5. develop a preliminary theoretical and conceptual model based on the findings above.

162

(e.g. anger, PTSD). Research findings will be


Informatiebehoefte ECT

Zorgbedrijf

Parnassia

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Simone Schade

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Uit een analyse van de huidige praktijk kwam naar

Resultaten:

voren dat de begeleiding van patiënten en naasten

Uit de interviews kwamen de hoofdthema’s

omtrent ECT-gerelateerde complicaties meer aan-

besluitvorming en beeldvorming naar voren. Het

dacht behoeft. De literatuur biedt hiervoor geen

besluitvormingsproces bleek voor patiënten vooral

oplossingen, maar bevestigt dat de hulpverlener

een emotioneel proces, waarbij de informatie

aandacht dient te hebben voor het totaal aan

omtrent ECT relatief onbelangrijk is. Naasten wil-

gevolgen van ECT voor de kwaliteit van leven. Het

len juist meer voorgelicht en bij de besluitvorming

begeleidingsproces begint met informatievoorzie-

betrokken worden, om zo niet de patiënt hiermee

ning naar de patiënt en diens naasten omtrent de

te belasten. De verwachting van patiënten ten

gevolgen van ECT op de kwaliteit van leven.

aanzien van de beleving van de ECT-behandeling zorgde vooraf voor spanningen, maar bleek ach-

Methode:

teraf ongegrond. Deze onterechte verwachtingen

Oud-ECT-patiënten van Parnassia worden

worden mede veroorzaakt door verouderde beeld-

geïnterviewd middels een semi-gestructureerde

vorming omtrent ECT in de samenleving. Van het

vragenlijst over hun ervaringen met ECT. De

ECT-team wordt een proactieve houding verwacht

interviews worden getranscribeerd, gecodeerd en

in het bijstellen van dit beeld van ECT. Daarnaast is

samen met aanvullende informatie uit observaties

ongedwongen lotgenotencontact belangrijk voor

geanalyseerd.

zowel patiënten als naasten in het verwerken van de behandeling.


163


Attitude van hulpverleners bij zelfbeschadigend gedrag Caregiver attitudes towards deliberate self-harm Zorgbedrijf

Palier

In samenwerking met

Inholland, Landelijke Stichting Zelfbeschadiging

(Co-)promotor

Prof.dr. A. Kerkhof, dr. B. van Meijel, dr. B. Koekkoek

Subsidiegevers

Project Met Mij Alles Goed

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Nienke Kool

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Hulpverleners hebben een negatieve attitude ten

Het totale onderzoek bestaat uit 4 deelstudies:

opzichte van patiënten die zichzelf beschadigen

- Literatuuronderzoek naar de perspectieven van

doordat het hen ontbreekt aan inzicht in de bele-

patiënten en hulpverleners ten opzichte van

ving van mensen die zichzelf beschadigen. Het ontbreken van effectieve methodische interventies om met patiënten die zichzelf beschadigen om te gaan, is een complicerende factor in dit probleem. Een negatieve attitude ten opzichte van patiënten

wonding: een kwalitatief onderzoek naar het patiëntenperspectief. - Programma-evaluatie van de behandeling van

kan in uitzonderlijke gevallen leiden tot ontwrich-

ontwrichte behandelsituaties in de psychiatrie:

ting in de hulpverlenersrelatie: de behandelrelatie

een kwantitatief onderzoek naar patiëntken-

loopt vast en er kan geen goede zorg meer ver-

merken, behandeling en behandelresultaten.

leend worden aan vaak ernstig zieke mensen.

Tevens wordt het patiëntenperspectief van

Dit leidt tot de volgende vraagstellingen:

patiënten die deze behandeling gevolgd heb-

- Wat zijn de perspectieven van patiënten en

ben, onderzocht.

hulpverleners ten opzichte van zelfbeschadi-

- Onderzoek naar de resultaten van het project

gend gedrag en hoe verhouden deze zich tot

Met Mij Alles Goed. Dit is een project van de

elkaar?

Landelijke Stichting Zelfbeschadiging in samen-

- Hoe ziet het proces van het stoppen van zelfbe-

werking met het lectoraat GGZ-verpleegkunde

schadigend gedrag eruit en wat draagt daaraan

van Inholland en het Nationaal Museum Het

bij?

Dolhuys. Hierbij worden 400 hulpverleners

- Als een behandelrelatie stagneert, welke

getraind in het Interventiepakket Zelfverwon-

behandeling is dan mogelijk en wat zijn de

ding, dat eerder binnen het lectoraat is ontwik-

resultaten van deze behandeling?

keld. De training wordt gegeven binnen10

- Leidt een specifiek trainingsprogramma voor

GGZ-instellingen die tezamen met de cursus

het omgaan met zelfbeschadigend gedrag,

een kunstmanifestatie krijgen aangeboden met

gebruik makend van de expertise van erva-

als onderwerp Zelfverwonding.

ringsdeskundigen, tot attitudeverandering bij hulpverleners?

164

zelfbeschadigend gedrag. - Onderzoek naar herstel van ernstige zelfver-


Suïcidaliteit in de GGZ en een inventarisatie van diagnostische en behandelmogelijkheden van suïcidaliteit in de gesloten psychiatrie Zorgbedrijf

Zorgservice

In samenwerking met

Universiteit Leiden

(Co-)promotor

prof.dr. A.M. van Hemert, prof.dr. A. Kerkhof, dr. R. de Winter

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Jacomien Krijger

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van de studie:

praktijk zal de haalbaarheid en werkbaarheid van

Inventarisatie van suïcidaliteit in hoge risicogroe-

deze risicotaxatie moeten worden onderzocht.

pen in vergelijking met suïcidaliteit in de algemene

Daarnaast zijn we voor dit onderzoek geïnteres-

bevolking. Verdere ontwikkeling van identificatie

seerd in de deelpopulatie van suïcidale patiënten

van een hoog-risicogroep in de acute gesloten

binnen de GGZ. De verwachting is dat naarmate

setting en de diagnostische en behandelmogelijk-

de intensiteit van de behandeling toeneemt, de

heden van suïcidaliteit binnen deze setting.

kans op suïcide ook vergroot. Dit zou betekenen dat op de klinische afdeling het risico op suïcide

Methoden:

hoger is dan in de ambulante populatie, en dat

Tot op heden vindt beoordeling van suïcidaal

deze weer groter is dan onder de algemene

gedrag met name plaats op basis van kennis en

Haagse bevolking.

ervaring van de beoordelaar met suïcidaliteit. Naar aanleiding van de wens tot meer structuur in de

De verhouding tussen de verschillende populaties

risicotaxatie met betrekking tot suïcidaliteit is er

en hun risico op suïcide zal over de afgelopen

een multidisciplinaire richtlijn ontwikkeld. In deze

10 jaar worden berekend. Vervolgens zal in de te

richtlijn wordt uitgebreid aandacht besteed aan de

verwachten ‘hoog-risico’ groep (patiënten opge-

risicotaxatie. De beoordeling van suïcidaliteit zal

nomen in de acute kliniek (KCAP)) de systemati-

idealiter door middel van systematische risicotaxa-

sche risicotaxatie, zoals beschreven in de richtlijn,

tie volgens 6 stappen dienen te verlopen. In de

worden onderzocht.


165


Parasuïcideregistratie Den Haag

Zorgbedrijf

Zorgservice, Parnassia Bavo Academie

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Jacomien Krijger

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Samen met GGD Den Haag wordt voor alle inwoners van Den Haag een registratie bijgehouden van alle suïcidepogingen. Deze gegevens worden onder andere gebruikt om onderzoek te doen naar de relatie tussen suïcidepogingen en etniciteit.

166


Leonardo da Vinci Programme ‘European practices and procedures for the restriction of liberty of patients in psychiatric structures’ Benchmarking across European Countries including case study from staff experiences Zorgbedrijf

Parnassia

Subsidiegevers

Leonardo da Vinci Programme (Lifelong Learning Programme)

Startjaar onderzoek

2011

Naam contactpersoon

Mirjam Hazewinkel

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Doel van de studie:

Methoden:

Het project heeft als doel om op Europees niveau

Het project bestaat uit werkbezoeken (‘mobilities’)

kennis met elkaar te delen omtrent gehanteerde

die door vertegenwoordigers of belangstellenden

dwang- en drangmaatregelen. Dergelijke proce-

van de deelnemende instellingen worden afgelegd

dures die de vrijheid van opgenomen patiënten in

aan elke deelnemende instelling (‘partners’). Op

de psychiatrie beperken, zijn het onderwerp van

deze wijze wordt er een levendig beeld verkregen

talrijke medische en juridische discussies. Het

van de werkwijze van de partners op het gebied

doel van dit innovatieve project is om een vergelij-

van dwang en drang. Een dergelijk werkbezoek

kende analyse tussen de deelnemende Europese

bestrijkt minstens vier dagen waarin onder meer

landen te maken en met elkaar te zoeken naar

een ‘kijkje in de keuken’ wordt genomen bij de

alternatieven op het gebied van dwang en drang

gastpartner (denk aan: psychiatrische ziekenhui-

en uiteindelijk aanbevelingen op dit gebied te

zen, units gespecialiseerd voor moeilijke pati-

publiceren. Het uiteindelijke streven is om met

ënten, gevangenissen) en workshops worden

elkaar een Europese richtlijn omtrent dwang- en

gehouden. In de workshops worden thema’s

drangmaatregelen op te stellen. Daarnaast is het

onderzocht, zoals: gehanteerde dwang en drang

doel om een gezamenlijk instrument te ontwerpen

middelen en maatregelen, uitrusting van separeer-

dat op het gebied van dwang- en drang inzicht kan

ruimtes, mate waarin patiënten worden betrokken

geven in de verschillende klinieken binnen Europa.

in de procedures, perspectieven van patiënten/ medewerkers op de vrijheidsbeperkende maatregelen en alternatieve mogelijkheden voor dwang en drang.


167


Maatschappelijke stage in de GGZ

Zorgbedrijf

Parnassia, Parnassia Bavo Academie

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Cokky van der Venne

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Uit prognoses komt naar voren dat er binnen

Om inzicht te krijgen in een mogelijke verandering

afzienbare tijd in de GGZ tekorten aan verpleeg-

van mening van de leerlingen over de psychiatrie,

kundigen, verzorgenden en agogen gaan ontstaan.

vullen alle stagiaires zowel voor als na de stage

Deze situatie wordt onder andere veroorzaakt door

een vragenlijst in. In deze vragenlijst worden

het negatieve beeld van het werken in de psychia-

stellingen voorgelegd die met een cijfer van

trie, vooroordelen ten opzichte van psychiatrische

nul (helemaal oneens) tot tien (helemaal eens)

patiënten en onduidelijke carrièremogelijkheden.

gewaardeerd kunnen worden. Daarnaast wordt er per stelling om een motivatie van het cijfer

Eén manier om deze trend te doorbreken is jonge-

gevraagd. De vragenlijst eindigt met de mogelijk-

ren kennis te laten maken met de psychiatrie. Het

heid om in eigen bewoordingen de ervaringen

aanbieden van maatschappelijke stageplaatsen in

van de stage te beschrijven. Per leerling wordt er

de GGZ aan middelbare schoolleerlingen kan hier-

per stelling een vergelijking gemaakt tussen de

toe een probaat middel zijn. Parnassia Bavo Groep

mening die voor en na de stage werd gegeven.

biedt middelbare scholen daarom in 2010 en 2011 bij zorgbedrijf Parnassia stagemogelijkheden aan.

Daarnaast krijgen medewerkers van de stageafdelingen en docenten van de deelnemende scholen

Dit onderzoek wordt uitgevoerd teneinde zicht te

vragenlijsten met open en gesloten vragen. Aan

krijgen op de stage-ervaringen van de leerlingen

medewerkers wordt gevraagd wat hun ervaringen

en het beeld van leerlingen over het werken in de

zijn met het bieden van stageplaatsen op de des-

psychiatrie, psychiatrische patiënten en carrière

betreffende afdelingen. Docenten wordt gevraagd

perspectieven in de psychiatrie.

wat hun mening is ten aanzien van het bieden van stageplaatsen in de GGZ en de samenwerking met Parnassia hieromtrent.

168


Psychiatrisch casusregister Den Haag

Zorgbedrijf

Parnassia Bavo Academie, Zorgservice, Service Centrum

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Daphne van Hoeken

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In een samenwerking tussen de Parnassia Bavo Academie, Zorgservice en het Servicecentrum afdeling Bedrijfsinformatie & Kwaliteit is het casusregister van Parnassia Bavo Groep voor de regio Haaglanden ontwikkeld. Doelstelling is om de gegevens van de zorgregistratie van Parnassia Bavo Groep systematisch, betrouwbaar en veilig toegankelijk te maken voor wetenschappelijk onderzoek. Dit moet leiden tot beter inzicht in de zorgprocessen van de instelling en tot betere patiëntenzorg.


169


Tevredenheidsonderzoek mantelzorgers Parnassia

Zorgbedrijf

Parnassia, Parnassia Bavo Academie

In samenwerking met

Cliëntenraad

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Cokky van der Venne

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Dit onderzoek is geïnitieerd door de cliëntenraad van zorgbedrijf Parnassia. Mantelzorgers vormen in de zorg voor patiënten een belangrijke schakel tussen patiënten en zorgprofessionals. Teneinde de ervaringsdeskundigheid van mantelzorgers zo optimaal mogelijk in te zetten in de behandeling is een goed contact en goede communicatie tussen de mantelzorgers en zorgprofessionals van groot belang. Het doel van dit onderzoek is zicht te krijgen op de tevredenheid van mantelzorgers over de communicatie en het contact met zorgprofessionals van zorgbedrijf Parnassia. Er zullen vragen worden gesteld over de deelgebieden informatievoorziening, behandeling, bejegening en ondersteuning. Met de resultaten kunnen in overleg met de directie van zorgbedrijf Parnassia eventueel noodzakelijke verbetertrajecten worden geformuleerd.

170


Biografisch onderzoek naar contingentiebeleving, persoonlijke levensdoelen en ultimate concerns bij patiënten met langdurende psychiatrische woonbegeleiding (BOC) Zorgbedrijf

Zorgservice

In samenwerking met

St Radboud Universiteit Nijmegen

Startjaar onderzoek

2010

Naam contactpersoon

Corrie van Straten

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Via de levenslijn met hoogte- en dieptepunten wordt gekeken hoe mensen met een langdurende psychiatrische stoornis betekenis geven aan diepingrijpende levenservaringen, en welke betekenissen dit zijn. De betekenisgeving kan geschieden op het basisniveau, het existentiële niveau en/of het religieuze niveau. De resultaten van dit onderzoek kunnen bijdragen aan meer inzicht op het gebied van betekenisverlening en nieuwe theorievorming. Tevens kunnen de nieuwe inzichten bijdragen aan professionelere begeleiding, zorg en behandeling door geestelijk verzorgers en professionele zorgverleners. Dit onderzoek is een onderdeel van een groots opgezet onderzoek van de St Radboud Universiteit Nijmegen.


171


De rol van impliciete en expliciete zelfwaardering bij verschillende psychiatrische groepen Implicit and explicit self-esteem among psychiatric patients Zorgbedrijf

PsyQ

In samenwerking met


Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Marlies Marissen

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

In deze studie wordt gekeken naar impliciete en expliciete zelfwaardering bij groepen met verschillende psychiatrische stoornissen. Naast vragenlijsten die de expliciete zelfwaardering meten, wordt er een computertaak afgenomen welke de impliciete zelfwaardering beoogt te meten, de zogenaamde Implicit Association Task (IAT). Inmiddels zijn deze metingen afgenomen bij zowel patiënten met een persoonlijkheidsstoornis (borderline, cluster C, narcistisch) als bij mensen met een angststoornis (sociale fobie).

172


Ontwikkeling van regulatiestoornissen naar specifieke psychopathologie Development of regulation disorders into specific psychopathology Zorgbedrijf

Lucertis

In samenwerking met

Erasmus MC

Startjaar onderzoek

2009

Naam contactpersoon

Annet Bron

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Kinderen met regulatiestoornissen (RD) hebben

Tussen subtypes werden onverwachte verschil-

problemen met het reguleren van emoties en

len in ontwikkelingsuitkomsten gevonden. Zo

gedrag. Mogelijk ligt hier een onderliggend gebrek

vertoonde het angstige type onder andere meer

in zelfregulatie en sensorische verwerking aan

aandachtsproblemen en meer regelovertredend

ten grondslag, wat kan leiden tot emotionele en

gedrag.

gedragsproblemen als het kind opgroeit. Er is echter weinig bekend over de ontwikkelingsuit-

Er kan geconcludeerd worden dat kinderen die op

komsten en specifieke ontwikkeling van kinderen

jonge leeftijd de diagnose RD hebben gekregen in

die op jonge leeftijd (0 tot 3 jaar) een diagnose

de midden kindertijd en adolescentie nog steeds

regulatiestoornis hebben gekregen. Dit follow-up

een verhoogde mate van emotionele en gedrags-

onderzoek richt zich daartoe op de emotionele en

problemen laten zien. De vroege problematiek

gedragsproblemen die deze kinderen vertonen

blijft dus bestaan, en neigt zelfs te differentiëren

op 6- tot 16-jarige leeftijd, waarbij de specifieke

naar andere gebieden.

psychopathologie wordt gemeten met de Child Behavior Checklist (CBCL; door ouder) en de Tea-

Dit geeft aan dat RD kinderen een kwetsbare

cher Report Form (TRF; door leerkracht). Daarbij

groep vormen, waar tot op heden nog te weinig

wordt er ook gekeken naar eventuele verschillen

aandacht voor is. Specifiek moet er aandacht zijn

tussen subtypes regulatiestoornissen.

voor de verschillende subtypes regulatiestoornissen, waarvoor differentiële ontwikkelingsuitkom-

Volgens ouderrapportages vertoont 39% tot 69%

sten kunnen worden gevonden.

van de kinderen met RD bij follow-up een bovengemiddelde mate van internaliserende, externaliserende en totale problemen vergeleken met gezonde kinderen van dezelfde leeftijd. Daarnaast vertonen kinderen met RD een hogere mate van affectieve, angstige, aandachtstekort/hyperactieve, oppositionele en ernstige gedragsmatige problemen.


173


DSM-5 Studiegroep Beperking en handicap DSM-5 Impairment and Disability Study Group Zorgbedrijf


In samenwerking met

American Psychiatric Association, international workgroup members

Startjaar onderzoek

2008

Naam contactpersoon

Wijbrand Hoek

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

Publication of the fifth edition of Diagnostic and

Prof.dr. Hans W. Hoek has been nominated as

Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)

member on the Impairment and Disability Study

in May 2013 will mark one the most anticipated

Group. This Group is chaired by Jane S. Paulsen,

events in the mental health field. As part of the

Ph.D. The study group is charged with reviewing

development process, the preliminary draft revisi-

the ways in which disability and distress are repre-

ons to the current diagnostic criteria for psychiatric

sented in the current DSM-IV and assessing their

diagnoses are now available for public review.

impact on the diagnosis of psychiatric disorders. This includes discussing ways in which disabi-

In 2006-2007, members to the DSM-5 task force

lity specifically can be better captured without

were nominated, including the chairs of the diag-

including a “clinical significance criterion” as a part

nostic work groups that will review the research

of the diagnostic criteria for mental disorders. In

and literature base to form the content for DSM-5.

order to accomplish this, study group members

In turn, the work group chairs, together with the

are consulting with the various work groups to

task force chair and vice-chair, recommended

provide assistance in how to best address disabi-

nominees widely viewed as leading experts in

lity and distress amongst their specific diagnoses.

their field, who were then formally nominated

Further, one of the study group’s goals is to deve-

as members of the work groups. All work group

lop a plan for DSM-5 to operationalize disability

members were announced in 2008.

in a way that is more consistent with the World Health Organization’s approach in the International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF).

174


Betrouwbaarheid en validiteit van de WHODAS 2.0 Reliability and validity of the WHODAS 2.0 Zorgbedrijf


In samenwerking met

Wereld Gezondheids Organisatie, National Institutes of Health, RIVM/ Nederlands Centrum voor de WHO-FIC

Startjaar onderzoek

1997

Naam contactpersoon

Daphne van Hoeken

Emailadres

[email protected]

Samenvatting

De World Health Organisation Disability Assess-

Uitkomst van het onderzoek was dat de WHODAS

ment Schedule II (WHODAS 2.0) is ontwikkeld

2.0 een betrouwbaar en valide instrument is voor

door de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO)

het meten van dagelijks functioneren in zowel

en de National Institutes of Health (NIH). De

klinische als onderzoekssituaties, en over verschil-

WHODAS 2.0 is een instrument om het (dis-)

lende landen / culturen. De WHODAS 2.0 zorgt

functioneren ten gevolge van medische aandoe-

voor een gezamenlijke meetlat om de gevolgen

ningen te meten op zes domeinen van dagelijks

van psychische aandoeningen en middelengebruik

functioneren.

tot lichamelijke problemen te vergelijken, en om veranderingen na interventies te evalueren. De

In 1997 is een internationaal, multicenter onder-

aldus verkregen informatie kan gebruikt worden

zoek gestart naar de psychometrische kenmerken

om te adviseren ten aanzien van gezondheidsbe-

van de WHODAS 2.0. Parnassia Bavo Groep is via

leid op lokaal, regionaal en internationaal niveau.

prof.dr. Wijbrand Hoek aangewezen als Field Trial

De oorspronkelijke WHO-DAS 2.0 is een 36-item

Centre voor Nederland, en heeft aan deze studie

interview. Inmiddels zijn hier verkorte en zelf-invul

meegewerkt.

versies van afgeleid. Bij de revisie van de DSM-5 wordt de WHO-DAS 2.0 aangemerkt als voorkeursinstrument om de Global Assessment of Functioning (GAF) te vervangen voor het meten van beperkingen en handicaps.


175

176

Introductie

Publicatieoverzicht


177

Publicatieoverzicht

Wetenschappelijke publicaties medewerkers Parnassia Bavo Groep periode 2010-2011 A • A’Campo, L., E. Wekking, et al. (2010). “The benefits of a standardized patient education program for patients with Parkinson’s disease and their caregivers.” Parkinsonism & Related Disorders 16(2): 89-95. • A’Campo, L. E., E. M. Wekking, et al. (2012). “Treatment effect modifiers for the patient education programme for Parkinson’s disease.” International Journal of Clinical Practice 66(1): 77-83. • Adriaanse, M., W. Veling, et al. (2010). “Screening for self-reported psychotic-like experiences in children aged 9-16 years of different ethnicities in the Netherlands.” Early Intervention in Psychiatry 4: 126. • Altink, M. E., N. N. Rommelse, et al. (2011, Epub). “The dopamine receptor D4 7-repeat allele influences neurocognitive functioning, but this effect is moderated by age and ADHD status: An exploratory study.” World Journal of Biological Psychiatry • Anderson, P., E. Jane-Llopis, et al. (2011). “Reducing the silent burden of impaired mental health.” Health Promotion International 26 Suppl 1: i4-i9. • Andreoli, P., M. Ganzevles, et al. (2011). Rehabilitatie in de ouderenpsychiatrie. Een verkenning van goede praktijken. Amsterdam, SWP. • Apil, S. R., E. Hoencamp, et al. (2011, Epub). “A stepped care relapse prevention program for depression in older people: a randomized controlled trial.” International Journal of Geriatric Psychiatry. • Arias-Vasquez, A., M. E. Altink, et al. (2011). “CDH13 is associated with working memory performance in attention deficit/hyperactivity disorder.” Genes, Brain and Behavior 10(8): 844-851.

B • Berndsen, J., M. Brugman, et al. (2011). Herstelondersteuning. Van kans naar realiteit! Utrecht, Initiatiefgroep Herstelondersteuning. • Bijlenga, D., K. B. van der Heiden, et al. (In press). “Associations between sleep characteristics, seasonal depressive symptoms, lifestyle, and attention-deficit disorder (ADHD) symptoms in adults.” Journal of Attention Disorders. • Blanken, P., V. M. Hendriks, et al. (2011, Epub). “Craving and illicit heroin use among patients in heroinassisted treatment.” Drug and Alcohol Dependence • Blanken, P., V. M. Hendriks, et al. (2010). “Outcome of long-term heroin-assisted treatment offered to chronic, treatment-resistant heroin addicts in the Netherlands.” Addiction 105(2): 300-308. • Blanken, P., W. van den Brink, et al. (2010). “Heroin-assisted treatment in the Netherlands: History, findings, and international context.” European Neuropsychopharmacology 20 Suppl 2: S105-158. • Blom, J. D. (2010). A dictionary of hallucinations. New York, Springer. • Blom, J. D. (2010). “Positieve visuele waarnemingsstoornissen; nomenclatuur en classificatie.” Tijdschrift voor Psychiatrie 52(3): 155-167. • Blom, J. D. (2011). “Ezechiël op de sofa: van mystieke ervaring tot religieuze waan?” Psyche & Geloof 22: 2-7. • Blom, J. D. (2011). Kritiek op het concept. Handboek Schizofrenie. W. Cahn, L. Krabbendam, R. MyinGermeys, R. Bruggeman and L. De Haan. Utrecht, Uitgeverij De Tijdstroom: 25-34.

178

Publicatieoverzicht

• Blom, J. D. (2011). “On the borders of sanity and the neurophysiology of mystic experiences.” Psyche & Geloof 22: 72-78. • Blom, J. D. (In press). Hallucinations and other sensory deceptions in psychiatric disorders. The neuroscience of hallucinations. R. Jardri, P. Thomas, A. Cachia and D. Pins. New York, Springer. • Blom, J. D. (2011). Psychotische stoornissen. Handboek Psychiatrie, religie en spiritualiteit. P. J. Verhagen and H. J. G. M. van Megen. Utrecht, Uitgeverij De Tijdstroom. • Blom, J. D. (In press). Schizofrenie. Handboek psychiatrie en filosofie. D. Denys and G. Meynen. Utrecht, Uitgeverij De Tijdstroom. • Blom, J. D., H. Eker, et al. (2010). “Hallucinaties toegedicht aan djinns.” Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 154: A973. • Blom, J. D. and C. Hoffer (2012). Djinns. Hallucinations. Research and practice. J. D. Blom and I. E. C. Sommer. New York, Springer. • Blom, J. D. and J. J. S. Kooij (in press). “De ADD-psychose: behandeling met antipsychotica en methylfenidaat?” Tijdschrift voor Psychiatrie. • Blom, J. D., J. Looijestijn, et al. (2011). “Treatment of Alice in Wonderland syndrome and verbal auditory hallucinations using repetitive transcranial magnetic stimulation: a case report with fMRI findings.” Psychopathology 44(5): 337-344. • Blom, J. D., A. Neven, et al. (2010). “De coenesthesiopathieën “ Tijdschrift voor Psychiatrie 52(10): 695-704. • Blom, J. D. and I. E. Sommer (2010). “Auditory hallucinations: nomenclature and classification.” Cogn Behav Neurol 23(1): 55-62. • Blom, J. D. and I. E. Sommer (2011). “Akoestische hallucinaties. Nomenclatuur en classificatie.” Tijdschrift voor Psychiatrie 53(1): 15-25. • Blom, J. D. and I. E. C. Sommer (2012). Hallucinations of bodily sensations. Hallucinations. Research and practice. J. D. Blom and I. E. C. Sommer. New York, Springer. • Blom, J. D. and I. E. C. Sommer, Eds. (2012). Hallucinations. Research and practice. New York, Springer. • Blom, J. D. and H. M. Van Praag (In press). “Functionalization revisited. A reply to Jablensky’s ‘Schizophrenia: Cracked but on the way to repair’.” Israel Journal of Psychiatry and Related sciences. • Blom, J. D. and H. M. Van Praag (In press). “Schizophrenia: it’s broken and it can’t be fixed. A conceptual analysis at the centenary of Bleuler’s Dementia praecox oder Gruppe der Schizophrenien.” Israel Journal of Psychiatry and Related sciences. • Blom, M. B., H. W. Hoek, et al. (2010). “Treatment of depression in patients from ethnic minority groups in the Netherlands.” Transcult Psychiatry 47(3): 473-490. • Bohnen, E. M. A., R. F. P. De Winter, et al. (2011). “Korte bijdrage - Diagnostiek met MINI-plus in de acute psychiatrie.” Tijdschrift voor Psychiatrie 53(4): 239-245. • Boonstra, A. M., J. J. S. Kooij, et al. (2010). “To act or not to act, that’s the problem: primarily inhibition difficulties in adult ADHD.” Neuropsychology 24(2): 209-221. • Borra, R., R. van Dijk, et al., Eds. (2011). Cultuur en Psychodiagnostiek. Cultuurbewust werken met psychodiagnostische instrumenten. Houten, BSL. • Borra, R., R. van Dijk, et al. (2011). Cultuurbewuste diagnostiek: een methodische aanpak. Cultuur en psychodiagnostiek. Cultuurbewust werken met psychodiagnostische instrumenten. R. Borra, R. van Dijk and R. Verboom. Houten, BSL: 271-283.


179

Publicatieoverzicht

• Bos, M., N. Kool-Goudzwaard, et al. (2011, Epub). “The treatment of ‘difficult’ patients in a secure unit of a specialized psychiatric hospital: the patient’s perspective.” Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing • Brinkman, W. P., W. Veling, et al. (2011). “Virtual reality to study responses to social environmental stressors in individuals with and without psychosis.” Studies in Health Technology & Informatics 167: 86-91. • Bron, T. I., E. H. M. van Rijen, et al. (In press). “Development of regulation disorders into specific psychopathology.” Infant Mental Health Journal. • Bruggeman, R., H. Van Busschbag, et al. (2010). “Altered mRNA levels of chemokines and cytokines in schizophrenia and bipolar disorder.” Schizophrenia Research 117(2): 251-253. • Bruijn, D. J. and J. D. Blom (2010). “Katatonie.” Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 154: A2284. • Buitelaar, J. K., M. Casas, et al. (2012). “Functional improvement and correlations with symptomatic improvement in adults with attention deficit hyperactivity disorder receiving long-acting methylphenidate.” Psychol Med 42(1): 195-204. • Buitelaar, J. K., J. J. Kooij, et al. (2011). “Predictors of treatment outcome in adults with ADHD treated with OROS(R) methylphenidate.” Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 35(2): 554-560. • Buitelaar, J. K., G. E. Trott, et al. (2011). “Long-term efficacy and safety outcomes with OROS-MPH in adults with ADHD.” Int J Neuropsychopharmacol: 1-13. • Burger, I., C. Van der Linden, et al. (2010). “Voorkomen van parasuïde in Den Haag op basis van instellingsregistratie in de jaren 2008-2009.” Epidemiologisch Bulletin 45: 1-11. • Buwalda, V., A. Nugter, et al. (2011). Praktijkboek Routine Outcome Monitoring in de GGz. Utrecht, De Tijdstroom.

C • Caro, A., J. Visser, et al. (2011). “Perspectieven op herstelgerichte woonzorg: Nederlandse bevindingen in een Europese Delphi-studie.” Tijdschrift voor Rehabilitatie 20: 50-61. • Castelein, S., R. Bruggeman, et al. (2010). “Predictors of successful participation in peer support groups for psychosis.” Schizophrenia Research 117(2-3): 276-277. • Castelein, S., R. Bruggeman, et al. (2010). “Lotgenotengroepen voor mensen met een psychose verbeteren kwaliteit van leven.” Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 154(15): 687-693. • Castelein, S., M. van der Gaag, et al. (2010). “The effectiveness of peer support groups and the involvement of peer providers in multidisciplinary teams.” Early Intervention in Psychiatry 4: 183. • Comijs, H., H. van Marwijk, et al. (2011). “The Netherlands study of depression in older persons (NESDO); a prospective cohort study.” BMC Research Notes 4(1): 524.

D • Daalman, K., M. P. Boks, et al. (2011). “The same or different? A phenomenological comparison of auditory verbal hallucinations in healthy and psychotic individuals.” J Clin Psychiatry 72(3): 320-325. • Daansen, P. J. (2010). “Obesitas: Voer voor psychologen.” De Psycholoog 45(2): 11-20. • Daansen, P. J. and J. Haffmans (2010). “Reducing symptoms in women with chronic anorexia nervosa. A pilot study on the effects of bright light therapy.” Neuroendocrinology Letters 31(3): 290-296. • Daansen, P. J., R. Hartings, et al. (2011). “Van aanbod naar vraagregulering. Marktwerking in de GGZ.” Tijdschrift voor Psychotherapie 37(2): 84-98.

180

Publicatieoverzicht

• De Jong, J., P. Wauben, et al. (2010). “Doxazosin treatment for posttraumatic stress disorder.” Journal of Clinical Psychopharmacology 30(1): 84-85. • De Reus, R. J. M. and P. M. G. Emmelkamp (2010, Epub). “Obsessive–compulsive personality disorder: a review of current empirical findings.” Personality and Mental Health. • De Reus, R. J. M., J. F. van den Berg, et al. (2011, Epub). “Personality Diagnostic Questionnaire 4+ is not Useful as a Screener in Clinical Practice.” Clinical Psychology & Psychotherapy. • De Smidt, C. and H. P. Spaans (2011). “Serotonine syndroom bij tranylcypromine en lage dosis trazodon; 5-ht2a, 5-ht1a, sert en selectiviteit.” Psyfar(3): 50-53. • De Vries, S., A. Kamperman, et al. (2011). “Geweld tegen psychiatrische patienten.” Maandblad Geestelijke Volksgezondheid 66(1-2): 8-19. • De Winter, R. F. P., W. J. G. Krijger, et al. (2011). “Fasering bij suïcidaliteit op een gesloten acute opnameafdeling.” Psychopraktijk 3(2): 19-23. • Den Hollander, D. and J. van Weeghel (2011). Epiloog: perspectief op ontwikkeling. Rehabilitatie in de ouderenpsychiatrie. Een verkenning van goede praktijken. P. Andreoli, M. Ganzevles and J. van Weeghel. Amsterdam, SWP: 135-149. • Depla, M. F., R. de Graaf, et al. (2005). “The role of stigma in the quality of life of older adults with severe mental illness.” Int J Geriatr Psychiatry 20(2): 146-153. • Diederen, K. M., K. Daalman, et al. (2011, Epub). “Auditory Hallucinations Elicit Similar Brain Activation in Psychotic and Nonpsychotic Individuals.” Schizophr Bull. • Diederen, K. M., A. D. de Weijer, et al. (2010). “Decreased language lateralization is characteristic of psychosis, not auditory hallucinations.” Brain 133(Pt 12): 3734-3744. • Diederen, K. M., S. F. Neggers, et al. (2010). “Deactivation of the parahippocampal gyrus preceding auditory hallucinations in schizophrenia.” Am J Psychiatry 167(4): 427-435. • Dragt, S., D. H. Nieman, et al. (2010). “Does cannabis use influence the severity of symptoms and impair daily functioning in help-seeking young people with an at-risk mental state for psychosis?” Early Intervention in Psychiatry 4: 98. • Droes, J. and J. van Weeghel (2011). Maatschappelijke steunsystemen (MSS), Assertive Community treatment (ACT) en rehabilitatie. Handboek rehabilitatie voor zorg en welzijn. L. Korevaar and J. Droes. Bussum, Coutinho: 169-183.

E • Ekkers, W., K. Korrelboom, et al. (2011). “Competitive Memory Training for treating depression and rumination in depressed older adults: a randomized controlled trial.” Behaviour Research and Therapy 49(10): 588-596. • Elzinga, B. M., P. Spinhoven, et al. (2010). “The role of childhood abuse in HPA-axis reactivity in Social Anxiety Disorder: a pilot study.” Biological Psychiatry 83(1): 1-6.

F • Ferwerda, J., K. Boer, et al. (2010). “Metacognitieve training voor patiënten met een psychotische kwetsbaarheid. Een pilotonderzoek.” Directieve Therapie 30(4): 263-280. • Ffytche, D. H., J. D. Blom, et al. (2010). “Disorders of visual perception.” J Neurol Neurosurg Psychiatry 81(11): 1280-1287. • Fliers, E., B. Franke, et al. (2011). “Motorische problemen bij kinderen met ADHD, onderbelicht in de dagelijkse praktijk.” Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 155(50):A3559


181

Publicatieoverzicht

• Fliers, E. A., M. L. de Hoog, et al. (2010). “Actual motor performance and self-perceived motor competence in children with attention-deficit hyperactivity disorder compared with healthy siblings and peers.” Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics 31(1): 35-40. • Fliers, E. A., A. A. Vasquez, et al. (2011, Epub). “Genome-wide association study of motor coordination problems in ADHD identifies genes for brain and muscle function.” World Journal of Biological Psychiatry • Fluri, D. and C. W. Korrelboom (2011). “Competitive Memory Training (COMET) voor lage zelfwaardering.” Psychopraktijk 3(3): 12-14. • Franke, B., A. A. Vasquez, et al. (2010). “Multicenter analysis of the SLC6A3/DAT1 VNTR haplotype in persistent ADHD suggests differential involvement of the gene in childhood and persistent ADHD.” Neuropsychopharmacology 35(3): 656-664.

G • Geers, J., S. Dragt, et al. (2010). “More frequent moving residence in the past is associated with more severe positive CAARMS symptoms and lower SOFAS score.” Early Intervention in Psychiatry 4: 94. • Georgieva, I., G. de Haan, et al. (2010). “Successful reduction of seclusion in a newly developed psychiatric intensive care unit.” Journal of Psychiatric Intensive Care 6(1): 31-38. • Georgieva, I., C. Mulder, et al. (2011). “Patients’ Preference and Experiences of Forced Medication and Seclusion.” Psychiatric Quarterly: 1-13. • Gilden, J., A. B. P. Staring, et al. (2011). “Does Treatment Adherence Therapy reduce expense of healthcare use in patients with psychotic disorders? Cost-minimization analysis in a randomized controlled trial.” Schizophrenia Research 133(1-3): 47-53. • Glymour, M. M., W. Veling, et al. (2011). Integrating Knowledge of Genetic and Environmental Pathways to Complete the Developmental Map. The Dynamic Genome and Mental Health: The Role of Genes and Environments in Youth Development. S. Jaffee and D. Romer. Oxford, Oxford University Press. • Goekoop, J. G. and R. F. de Winter (2011, Epub). “Temperament and character in psychotic depression compared with other subcategories of depression and normal controls.” Depression Research and Treatment. • Goekoop, J. G., R. F. de Winter, et al. (2011, Epub). “An increase of the character function of SelfDirectedness is centrally involved in symptom reduction during remission from major depression.” Depression Research and Treatment. • Goekoop, J. G., R. F. de Winter, et al. (2011). “Evidence of vasopressinergic-noradrenergic mechanisms in depression with above-normal plasma vasopressin concentration with and without psychotic features.” Journal of Psychopharmacology 25(3): 345-352. • Goekoop, J. G. and J. Looijestijn (2012). A network models of hallucinations. Hallucinations, research and practice. J. D. Blom and I. E. C. Sommer. New York, Springer. • Grund, J., P. Coffin, et al. (2010). The fast and furieus: cocaine, amphetamines and harm reduction. Harm reduction: Evidence, impacts and challenges. T. Rhodes and D. Hedrich. Lissabon, European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction: 191-232.

182

Publicatieoverzicht

H • Hek, K., C. L. Mulder, et al. (2010). “The PCLO gene and depressive disorders: replication in a population-based study.” Human Molecular Genetics 19(4): 731-734. • Hek, K., H. Tiemeier, et al. (2011). “Anxiety disorders and comorbid depression in community dwelling older adults.” International Journal of Methods in Psychiatric Research 20(3): 157-168. • Hendriks, V. M. and T. O. Hoffman (2011). Haagse zeer actieve veelplegers en de ketenaanpak 2000-2010. Een longitudinaal onderzoek. B. O. e. O. P. Parnassia Addiction Research Centre (PARC). • Hendriks, V. M., E. van der Schee, et al. (2011). The effectiveness of multidimensional family therapy and cognitive behavioral therapy in Dutch adolescents with a cannabis use disorder : A randomized controlled trial, Ministerie van VWS. Parnassia Addiction Research Centre (PARC). • Hendriks, V. M., E. van der Schee, et al. (2011). “Treatment of adolescents with a cannabis use disorder: main findings of a randomized controlled trial comparing multidimensional family therapy and cognitive behavioral therapy in The Netherlands.” Drug and Alcohol Dependence 119(1-2): 64-71. • Hermens, M., H. van Wetten, et al. (2010). “Op weg naar een betere zorg voor mensen met suïcidaal gedrag.” Tijdschrift voor Maatschappelijke Gezondheidszorg 2010(65): 507-514. • Hoencamp, E. (2011). “De patiënt krijgt online inzage in zijn dossier.” Medisch Contact 2011(4): 230231. • Hoencamp, E. and P. M. J. Haffmans (2011). Psychoeducatie voor de GZ-psycholoog. Handboek voor gz-psychologen M. Verbraak, S. Visser, P. Muris and C. Hoogduin. Amsterdam, Boom. • Hoevenaar-Blom, M. P., A. M. Spijkerman, et al. (2011). “Sleep Duration and Sleep Quality in Relation to 12-Year Cardiovascular Disease Incidence: The MORGEN Study.” Sleep 34(11): 1487-1492. • Hoffer, C. (2011). Fenomenologisch geïnspireerd onderzoek naar religieuze geneeswijzen en de betekenis daarvan voor de GGZ. Handboek psychiatrie, religie en spiritualiteit. P. J. Verhagen and H. J. G. M. van Megen. Utrecht, De Tijdstroom. • Hoffer, C. (2011). Volksgeloof en religieuze geneeswijzen in multicultureel Nederland: implicaties voor de GGZ-praktijk. Handboek psychiatrie, religie en spiritualiteit. P. J. Verhagen and H. J. G. M. van Megen. Utrecht, De Tijdstroom. • Hoyer, J., C. van der Heiden, et al. (2011). “Psychotherapy for generalized anxiety disorder.” Psychiatric Annals 41(2): 87-94.

I • Ising, H., J. Rietdijk, et al. (2010). “Specificity and sensitivity of a two-stage screening procedure to detect patients with an at risk mental state in a general helpseeking population.” Early Intervention in Psychiatry 4: 100.

J • Janssen, W. A., R. van de Sande, et al. (2011). “Methodological issues in monitoring the use of coercive measures.” International Journal of Law and Psychiatry 34(6): 429-438. • Jochems, E. C., C. L. Mulder, et al. (2011). “A critical analysis of the utility and compatibility of motivation theories in psychiatric treatment.” Current Psychiatry Reviews 7(4): 298-312. • Johansson, S., A. Halmoy, et al. (2010). “Common variants in the TPH1 and TPH2 regions are not associated with persistent ADHD in a combined sample of 1,636 adult cases and 1,923 controls from four European populations.” American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics 153B(5): 1008-1015.


183

Publicatieoverzicht

K • Keijsers, G. P. J., M. J. P. M. Verbraak, et al. (2010). “Werken met protocollaire behandelingen.” GZpsychologie 2: 10 - 15. • Kersten-Alvarez, L. E., C. M. Hosman, et al. (2011). “Which preventive interventions effectively enhance depressed mothers’ sensitivity? A meta-analysis.” Infant Mental Health Journal 32(3): 362376. • Kersten-Alvarez, L. E., C. M. Hosman, et al. (2010). “Long-term effects of a home-visiting intervention for depressed mothers and their infants.” Journal of Child Psychology and Psychiatry 51(10): 11601170. • Kersten-Alvarez, L. E., C. M. Hosman, et al. (2011, Epub). “Early School Outcomes for Children of Postpartum Depressed Mothers: Comparison with a Community Sample.” Child Psychiatry and Human Development • Kok, R. M. (2010). Antidepressiva en ouderen. Keuzecriteria voor antidepressiva. R. J. Verkes and H. G. Ruhe. Alphen aan de Rijn, Van Zuiden Communications. • Kok, R. M., T. Heeren, et al. (2010). “Treatment of psychotic depression in the elderly compared with nonpsychotic depression.” Journal of Clinical Psychopharmacology 30(4): 465-467. • Kok, R. M., T. J. Heeren, et al. (2011). “Continuing treatment of depression in the elderly: a systematic review and meta-analysis of double-blinded randomized controlled trials with antidepressants.” American Journal of Geriatric Psychiatry 19(3): 249-255. • Kok, R. M. and M. L. Stek (2010). Depressie. Handboek Ouderenpsychiatrie. R. C. van der Mast, T. Heeren, M. Kat, M. Vandenbulcke and F. Verhey. Utrecht, Tijdstroom. • Kok, R. M. and F. Verhey (2010). Richtlijnen in de ouderenpsychiatrie. Handboek Ouderenpsychiatrie. R. C. van der Mast, T. Heeren, M. Kat, M. Vandenbulcke and F. Verhey. Utrecht, de Tijdstroom. • Kooij, J. J. S. (2010). Adult ADHD. Diagnostic Assessment and Treatment. Amsterdam, Pearson Assessment and Information. • Kooij, J. J. S. (2010). “Leven en werken met ADHD.” BG Magazine 6. • Kooij, J. J. S. (2010). Medication management in adult ADHD. ADHD in adulthood. J. Buitelaar, C. Kan and P. Asherson. Cambrigde, Cambridge University Press. • Kooij, J. J. S., S. Bejerot, et al. (2010). “European consensus statement on diagnosis and treatment of adult ADHD: The European Network Adult ADHD.” BMC Psychiatry 10: 67. • Kool, N., A. M. Eliens, et al. (2011). Zelfbeschadigend gedrag. Effectief verplegen. G. J. J. W. Boers, E. A.M. and N. C. M. Strijbol. Dwingeloo, Kavanah. • Kool, N., W. Pollen, et al. (2010). “Klinische les: Zelfbeschadigend gedrag.” Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 154(15): 707-710. • Korrelboom, C. W. (2011). Groeptrainingen voor specifieke klachten. Handboek voor gz-psychologen. M. Verbraak, S. Visser, P. Muris and C. Hoogduin. Amsterdam, Boom Uitgevers: 249-260. • Korrelboom, C. W., M. Marissen, et al. (2011). “Competitive Memory Training (COMET) for low selfesteem in patients with personality disorders: a randomized effectiveness study.” Behavioral and Cognitive Psychotherapy 39(1): 1-19. • Kortrijk, H., H. J. Duivenvoorden, et al. (In press). “Duration of treatment and ROM in ACT.” Australian New Zealand Journal of Psychiatry. • Kortrijk, H., A. B. P. Staring, et al. (2010). “Involuntary admission may support treatment outcome in patients receiving assertive community treatment “Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 45: 245-252.

184

Publicatieoverzicht

• Kortrijk, H. E., C. L. Mulder, et al. (2010). “Treatment outcome in patients receiving assertive community treatment.” Community Mental Health Journal 46(4): 330-336.

L • Landaas, E. T., S. Johansson, et al. (2010). “An international multicenter association study of the serotonin transporter gene in persistent ADHD.” Genes, Brain and Behavior 9(5): 449-458. • Laroi, F., I. Sommer, et al. (In press). “The phenomenological features of auditory verbal hallucinations in schizophrenia and across clinical disorders: A state-of-the-art overview and critical evaluation.” Schizophr Bull. • Luijendijk, H. J., H. Tiemeier, et al. (2010). “Heart failure and incident late-life depression.” Journal of the American Geriatrics Society 58(8): 1441-1448. • Luijendijk, H. J., J. F. van den Berg, et al. (2011). “Beta-blockers and the risk of incident depression in the elderly.” Journal of Clinical Psychopharmacology 31(1): 45-50.

M • Maarsingh, M., C. W. Korrelboom, et al. (2010). “Competitive Memory Training (COMET) voor een negatief zelfbeeld als aanvullende behandeling bij depressieve patiënten; een pilotstudie.” Directieve Therapie 30(2): 94-112. • Marissen, M. A., L. Meuleman, et al. (2010). “Altered emotional information processing in borderline personality disorder: an electrophysiological study.” Psychiatry Res 181(3): 226-232. • Marissen, M. A. E., N. Arnold, et al. (In press). “Anhedonia in Borderline Personality Disorder and its Relation to Symptoms of Impulsivity.” Psychopathology. • Marissen, M. A. E. and K. Slotema (In press). Cluster A Persoonlijkheidsstoornissen. Basisboek psychopathologie I. H. A. Franken, P. Muris and D. Denys. • Melchior, K. and C. van der Heiden (2011). “Metacognitieve therapie voor gegeneraliseerde angststoornis: De stand van zaken.” Directieve Therapie 31(2): 117-130. • Meulendijks, D., C. K. Mannesse, et al. (2010). “Antipsychotic-induced hyponatraemia: a systematic review of the published evidence.” Drug Safety 33(2): 101-114. • Michon, H., D. Ketelaars, et al. (1998). “Accessibility of government-run sheltered workshops to people with psychiatric histories.” Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 33(6): 252-257. • Michon, H. W., H. Kroon, et al. (2004). “The Generic Work Behavior Questionnaire (GWBQ): assessment of core dimensions of generic work behavior of people with severe mental illnesses in vocational rehabilitation.” Psychiatr Rehabil J 28(1): 40-47. • Michon, H. W., M. ten Have, et al. (2008). “Mental disorders and personality traits as determinants of impaired work functioning.” Psychol Med 38(11): 1627-1637. • Michon, H. W., L. van Erp, et al. (2011). Arbeidsrehabilitatie en de Individuele Rehabilitatiebenadering. Handboek rehabilitatie voor zorg en welzijn. L. Korevaar and J. Droes. Bussum, Coutinho: 203-218. • Michon, H. W. and J. van Weeghel (2010). “Rehabilitatieonderzoek in Nederland. Overzicht van onderzoek en synthese van bevindingen 2000-2008.” Tijdschrift voor Psychiatrie 52(10): 683-694. • Michon, H. W., J. van Weeghel, et al. (2011). “Illness self-management assessment in psychiatric vocational rehabilitation.” Psychiatr Rehabil J 35(1): 21-27. • Monsma, M., B. J. Roosenschoon, et al. (2010). “Lukt modelgetrouwe implementatie van Integrated Dual Disorder Treatment (IDDT)? Resultaten van het doorbraakproject dubbele diagnose.” Tijdschr Rehabilitatie 19(2): 30-43.


185

Publicatieoverzicht

• Mulder, C. L. (2010). “Reactie op T-score als middel voor interpretatie van ROM resultaten.” Maandblad Geestelijke Volksgezondheid 65: 840-841. • Mulder, C. L., M. van der Gaag, et al. (2010). “Routine outcome monitoring voor patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen; een consensusdocument.” Tijdschrift voor Psychiatrie 52(3): 169-179. • Mulder, C. L. and A. M. van Hemert (2011). Epidemiologie van spoedeisende psychiatrie. Handboek spoedeisende psychiatrie. V. Beerthuis, A. Achilles and W. van Ewijk. Amsterdam, Benecke N.I.: 20-35.

N • Nieboer, R. M., L. Wunderink, et al. (2010). “Detection of patients at risk for psychosis by screening the help-seeking population referred to mental health care services by a self-report questionnaire.” Schizophrenia Research 117(2-3): 301. • Nieman, D. H., H. Becker, et al. (2010). “Prescription of antipsychotic medication to patients at ultra high risk for developing psychosis in a naturalistic setting.” Schizophrenia Research 117(2-3): 301. • Nieman, D. H., H. E. Becker, et al. (2010). “Naturalistic medication prescription to patients at ultra high risk for developing psychosis.” Early Intervention in Psychiatry 4: 106. • Nieman, D. H., A. L. Sutterland, et al. (2011, Epub). “Treating prolactinoma and psychosis: Medication and cognitive behavioural therapy.” BMJ Case Reports. • Nijmeijer, J. S., A. Arias-Vasquez, et al. (2010). “Identifying loci for the overlap between attention-deficit/hyperactivity disorder and autism spectrum disorder using a genome-wide QTL linkage approach.” Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 49(7): 675-685. • Nijmeijer, J. S., C. A. Hartman, et al. (2010). “Perinatal risk factors interacting with catechol O-methyltransferase and the serotonin transporter gene predict ASD symptoms in children with ADHD.” The Journal of Child Psychology and Psychiatry 51(11): 1242-1250. • Nuijten, M., P. Blanken, et al. (2011). “Cocaine Addiction Treatments to improve Control and reduce Harm (CATCH): new pharmacological treatment options for crack-cocaine dependence in the Netherlands.” BMC Psychiatry 11: 135. • Nuijten, M., P. Blanken, et al. (2011, Epub). “A randomised controlled trial of outpatient versus inpatient integrated treatment of dual diagnosis patients: a failed but informative study.” Mental Health and Substance Use.

O • Oosterbaan, H., M. Bogaards, et al. (2011). “Clienten over herstel; onderzoek in een Rehabilitatiecentrum.” Maandblad Geestelijke Volksgezondheid 66(3): 147-160.

P • Pereira, R. R., J. J. S. Kooij, et al. (2011). “ADHD is zeker geen modegril.” Medisch Contact 66(3). • Pijnenborg, G. H. M., M. van der Gaag, et al. (2011). “REFLEX, a social-cognitive group treatment to improve insight in schizophrenia: Study protocol of a multi-center RCT.” BMC Psychiatry 11: 161. • Plooy, A. and J. van Weeghel (2011). Uitsluiting en discriminatie. Over het stigma van mensen met psychische aandoeningen en hoe dat tegen te gaan. Handboek voor zorg en welzijn. L. Korevaar and J. Droes. Bussum, Couthino: 51-68. • Ponds, R., C. van Heugten, et al. (2010). Neuropsychologische behandeling. Amsterdam, Boom.

186

Publicatieoverzicht

• Post, L. F. M., C. L. Mulder, et al. (In press). “Inbewaringstelling als uitkomst. De Amsterdam Study of Acute Psychiatry.” Tijdschrift voor Psychiatrie. • Prins, P., A. Ponsioen, et al. (2011). “Gebruik je hersens! Het verbeteren van executieve functies bij kinderen door oefenening en training “ De Psycholoog 46: 14-23. • Prins, P. J. M., S. Dovis, et al. (2011). “Does computerized working memory training with game elements enhance motivation and training efficacy in children with ADHD?” Cyberpsychology, bevior, and social networking 14(3): 115-122.

Q • Quee, P. J., L. van der Meer, et al. (2011). “Insight in psychosis: relationship with neurocognition, social cognition and clinical symptoms depends on phase of illness.” Schizophr Bull 37(1): 29-37.

R • Reif, A., T. T. Nguyen, et al. (2011). “DIRAS2 is associated with adult ADHD, related traits, and comorbid disorders.” Neuropsychopharmacology 36(11): 2318-2327. • Rietdijk, J., S. Dragt, et al. (2010). “A single blind randomized controlled trial of cognitive behavioural therapy in a help-seeking population with an At Risk Mental State for psychosis: the Dutch Early Detection and Intervention Evaluation (EDIE-NL) trial.” Trials 11: 30. • Rietdijk, J., S. Hogerzeil, et al. (2010). “Different pathways to psychosis in a premorbid helpseeking population.” Early Intervention in Psychiatry 4: 176. • Rietdijk, J., S. J. Hogerzeil, et al. (2011). “Pathways to psychosis: Help-seeking behavior in the prodromal phase.” Schizophrenia Research 132(2-3): 213-219. • Rietdijk, J., L. Valmaggia, et al. (2010). “Psychotic-like experiences in patients accessing secondary mental health services. A latent-class analysis.” Early Intervention in Psychiatry 4: 108. • Rietdijk, J., J. Van Os, et al. (2010). “Are social anxiety and Paranoia associated, and which comes first?” Schizophrenia Research 117(2-3): 317-318. • Rigter, H., I. Pelc, et al. (2010). “INCANT: A transnational randomized trial of Multidimensional Family Therapy versus treatment as usual for adolescents with cannabis use disorder.” BMC Psychiatry 10: 28. • Rohlof, H., S. Groen, et al. (2010). “De Cultural Formulation of Diagnosis: huidige staat van onderzoek en implementatie.” Cultuur Migratie Gezondheid 7(3): 76-88. • Rooijmans, H. G. M. and A. M. van Hemert (2010). “Meer wetenschap in de psychiatrie.” Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 2010(154): 676-677. • Roosenschoon, B. J., A. A. van der Kwaak, et al. (2010). “Structureren en verwennen. Vormgeving langdurige intensieve zorg op afdeling Molenduin.” Tijdschr Rehabilitatie 19(2): 18-28.

S • Sacks, O. and J. D. Blom (2012). Musical hallucinations. Hallucinations. Research and practice. J. D. Blom and I. E. C. Sommer. New York, Springer. • Sanchez-Mora, C., M. Ribases, et al. (2011). “Exploring DRD4 and its interaction with SLC6A3 as possible risk factors for adult ADHD: a meta-analysis in four European populations.” American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics 156(5): 600-612. • Sanchez-Mora, C., M. Ribases, et al. (2010). “Meta-analysis of brain-derived neurotrophic factor p.Val66Met in adult ADHD in four European populations.” American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics 153B(2): 512-523.


187

Publicatieoverzicht

• Schaefer, B., Y. Nijssen, et al. (2011). Behandelaars - van meten naar oplossingsgericht werken. Van meten naar weten. ROM in de ggz. S. Van Hees, P. Van der Vlist and N. Mulder. Amsterdam, Boom: 89-96. • Schoonbrood, D. F. M. E. and R. M. Kok (2011). “Alcohol en Ouderen.” Psyfar 4: 44-48. • Segers-van Rijn, J. M. and J. D. Blom (2011). “Een kunstenaar met neurolues en AIDS.” Tijdschrift voor Psychiatrie 53(4): 245-250. • Selten, J. P., W. Laan, et al. (2010). “Incidence of schizophrenia among Moroccan immigrants to the Netherlands.” Schizophr Res 124(1-3): 240-241. • Slooff, C. J., R. Veldhuizen, et al. (2010). “Highlighs update Dutch multidisciplinary guideline on schizophrenia in international perspective.” Early Intervention in Psychiatry 4(1): 25. • Slotema, C. W., J. D. Blom, et al. (2011). “Can low-frequency repetitive transcranial magnetic stimulation really relieve medication-resistant auditory verbal hallucinations? Negative results from a large randomized controlled trial.” Biol Psychiatry 69(5): 450-456. • Slotema, C. W., J. D. Blom, et al. (2011, Epub). “Priming does not enhance the efficacy of 1 hertz repetitive transcranial magnetic stimulation for the treatment of auditory verbal hallucinations: results of a randomized controlled study.” Brain Stimul. • Slotema, C. W., J. D. Blom, et al. (2010). “Should we expand the toolbox of psychiatric treatment methods to include Repetitive Transcranial Magnetic Stimulation (rTMS)? A meta-analysis of the efficacy of rTMS in psychiatric disorders.” J Clin Psychiatry 71(7): 873-884. • Slotema, C. W. and Z. J. Daskalakis (2012). Experimental somatic treatments: transcranial magnetic stimilation in the treatment of auditory verbal hallucinations. A meta-analyses and review. Hallucinations, Research and Practice. J. D. Blom and I. E. Sommer. New York, Springer. • Slotema, C. W. and D. G. Kingdon (2012). Auditory verbal hallucinations in patients with borderline personality disorder Hallucinations, Research and Practice. J. D. Blom and I. E. Sommer. New York, Springer. • Smits, C. T. and M. van der Gaag (2010). “Cognitieve gedragstherapie bij schizofrenie.” Tijdschrift voor Psychiatrie 52(2): 99-109. • Smits, C. T. and M. van der Gaag (2010). “Cognitieve gedragstherapie voor primaire insomnia : effectiviteit in een klinische setting.” Tijdschrift voor Psychiatrie 52(2): 78-89. • Sommer, I. E., J. P. Selten, et al. (2010). “Dissecting auditory verbal hallucinations into two components: audibility (Gedankenlautwerden) and alienation (thought insertion).” Psychopathology 43(2): 137-140. • Sommer, I. E. C. and J. D. Blom (2012). Classical somatic treatments: Pharmacotherapy and ECT. Hallucinations. Research and practice. J. D. Blom and I. E. C. Sommer. New York, Springer. • Sommer, I. E. C. and J. D. Blom (In press). “Differential diagnosis of auditory hallucinations.” Schizophr Bull. • Spijker, A. T., E. J. Giltay, et al. (2011). “Glucocorticoid and mineralocorticoid receptor polymorphisms and clinical characteristics in bipolar disorder patients.” Psychoneuroendocrinology 36(10): 14601469. • Standaert, W. J. M., J. J. S. Kooij, et al. (2010). “De behandeling van ADHD bij ouderen.” Psyfar 4: 26-29. • Stant, D. A., S. Castelein, et al. (2011). “Economic aspects of peer support groups for psychosis.” Community Mental Health Journal 47(1): 99-105.

188

Publicatieoverzicht

• Staring, A. B. P., E. Blaauw, et al. (2011, Epub). “The Effects of Assertive Community Treatment Including Integrated Dual Diagnosis Treatment on Nuisance Acts and Crimes in Dual-Diagnosis Patients.” Community Mental Health Journal. • Staring, A. B. P. and C. L. Mulder (In press). “Continuiteit van antipsychotische medicatie. Referaat.” Tijdschrift voor Psychiatrie. • Staring, A. B. P., C. L. Mulder, et al. (2010). “Financial incentives to improve adherence to medication in five patients with schizophrenia in the Netherlands.” Psychopharmacology Bulletin 43(1): 5-10. • Staring, A. B. P. and M. van der Gaag (2010). “Cognitieve therapie voor demoralisatie bij schizofrenie.” Gedragstherapie 43(3): 205-225. • Staring, A. B. P., M. van der Gaag, et al. (2011). “Why do patients with schizophrenia who have poor insight still take antipsychotics? Memory deficits as moderators between adherence belief and behavior.” Journal of Psychiatric Practice 17(5): 320-329. • Staring, A. B. P., M. van der Gaag, et al. (2010). “Treatment adherence therapy in people with psychotic disorders: Randomised controlled trial.” British Journal of Psychiatry 197(6): 448-455. • Staring, A. B. P., M. van der Gaag, et al. (2011). “Individueel toegesneden therapie bevordert therapitrouw in patienten met een psychotische stoornis.” Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 155: 31-35. • Staring, A. B. P., M. van der Gaag, et al. (2011). “Recovery style predicts remission at one-year followup in outpatients with schizophrenia spectrum disorders.” Journal of Nervous & Mental Disease 199(5): 295-300. • Stobbe, J., N. C. Mulder, et al. (2010). “Assertive community treatment for elderly people with severe mental illness.” BMC Psychiatry 10: 84. • Stouten, L., W. Veling, et al. (2010). “Cognitive functioning and ethnicity in first episode psychosis.” Early Intervention in Psychiatry 4: 82. • Strater, A. and M. van der Gaag (2010). “Preventie van psychose door cognitieve gedragstherapie van invaliderende intrusies. Een gevalsbeschijving.” Directieve Therapie 30(4): 247-263. • Stroomer-van Wijk, A. J. M. and H. J. Luijendijk (2011). “Het mobiele delierteam voor tijdige detectie en behandeling van delier bij ouderen verwezen voor ambulante geestelijke gezondheidszorg.” Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde 36(4): 127-133. • Sytema, S., A. Nugter, et al. (2011). ROM en wetenschappelijk onderzoek. Handboek Routine Outcome Monitoring in de GGz. V. Buwalda, A. Nugter, C. L. Mulder and J. Swinkels. Utrecht, De Tijdstroom.

T • Ten Broeke, E., C. W. Korrelboom, et al. (2011). Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie. Handboek voor gz-psychologen M. Verbraak, S. Visser, P. Muris and K. Hoogduin. Amsterdam, Boom Uitgeverij: 153-174. • Termorshuizen, F., B. E. A. van der Hoorn, et al. (2012). “Continuity of care and risk of hospital readmission among dual diagnosis patients.” Mental Health and Substance Use 5(1): 20-30.


189

Publicatieoverzicht

V • Van Baars, A., A. Wierdsma, et al. (2010). “Predictors of perceived benefit among patients committed by court order in the Netherlands: one-year follow-up.” Psychiatric Services 61(10): 1024-1027. • Van Balkom, I. D. C., A. Shaw, et al. (2011). “Development and behaviour in Marshall-Smith syndrome: An exploratory study of cognition, phenotype and autism.” Journal of Intellectual Disability Research 55(10): 973-987. • Van de Sande, R. (2011). “Gezondheidsraadadvies: wens en werkelijkheid “ Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 155: B674. • Van de Sande, R. and E. Hellendoorn (2011). Developments in mental health care provision in the Netherlands. Mental Health Care Services in Europe: provision and practice. P. Nolan and N. Brimblecombe. Oxford, Radclife Publishing Ltd. • Van de Sande, R., E. Hellendoorn, et al. (In press). “Korte termijn voorspellers van escalaties en dwang interventies op acute psychiatrische opname afdelingen.” Tijdschrift voor Psychiatrie. • Van de Sande, R., H. Nijman, et al. (In press). “Reduction of agressive incidents and selusion by means of short term risk assessment on acute psychiatric wards, a cluster randomized trial.” British Journal of Psychiatry. • Van de Sande, R., H. L. Nijman, et al. (2011). “Aggression and seclusion on acute psychiatric wards: effect of short-term risk assessment.” British Journal of Psychiatry 199: 473-478. • Van den Berg, D. P. G. and M. van der Gaag (2010). “PTSS-behandeling bij psychosen, gewoon doen!” Directieve Therapie 31(4): 398-410. • Van den Berg, D. P. G. and M. van der Gaag (2012). “Treating trauma in psychosis with EMDR: A pilot study.” Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry 43(1): 664-671. • Van den Boogaard, T. M., P. F. Verhaak, et al. (2011). “The impact of causal attributions on diagnosis and successful referral of depressed patients in primary care.” Soc Sci Med 73(12): 1733-1740. • Van den Hoek, H. L., W. J. Bos, et al. (2011). “Statins and prevention of infections: systematic review and meta-analysis of data from large randomised placebo controlled trials.” BMJ 343: d7281. • Van der Gaag, M., H. Ising, et al. (2010). “The preliminary results of CBT versus TAU for people with an axis-1 disorder plus an UHR.” Early Intervention in Psychiatry 4: 92. • Van der Gaag, M. and C. W. Korrelboom (2010). Competitive Memory Training. Hallucinations. A guide to treatment and management. F. Laroi and A. Aleman. Oxford, Oxford University Press. • Van der Gaag, M., J. Rietdijk, et al. (2011). “Predictors of persistence of ultrahigh risk symptoms and predictors of transition into psychosis.” European Psychiatry 26. • Van der Gaag, M., C. J. Slooff, et al. (2010). “Cognitive Behavioural Therapy for psychosis: Development of guidelines and implementation.” Early Intervention in Psychiatry 4: 183. • Van der Gaag, M., D. A. Stant, et al. (2011). “Cognitive-behavioural therapy for persistent and recurrent psychosis in people with schizophrenia-spectrum disorder: cost-effectiveness analysis.” British Journal of Psychiatry 198: 59-65, sup 51. • Van der Gaag, M., B. van Oosterhout, et al. (2010). “Competitive Memory Training (COMET) can change appraisals of voices.” Schizophrenia Research 117(2-3): 159-160. • Van der Gaag, M., B. van Oosterhout, et al. (2011, Epub). “Initial evaluation of the effects of competitive memory training (COMET) on depression in schizophrenia-spectrum patients with persistent auditory verbal hallucinations: A randomized controlled trial.” British Journal of Clinical Psychology. • Van der Gaag, M., J. van Weeghel, et al. (2010). “The Dutch multidisciplinary guideline for schizophrenia on ultra high risk patients.” Early Intervention in Psychiatry 4: 26.

190

Publicatieoverzicht

• Van der Heiden, C. (2010). “Metacognitieve therapie voor de gegeneraliseerde angststoornis.” Psychopraktijk 2: 11-14. • Van der Heiden, C. (2011). “Diagnose, meting en behandeling van de gegeneraliseerde angststoornis.” De Psycholoog 46: 38-49. • Van der Heiden, C. (2011). “Protocol cognitieve gedragstherapie bij aanpassingsstoornissen.” Psychopraktijk 3: 28-30. • Van der Heiden, C. (2011). Protocollaire behandeling van gegeneraliseerde angststoornis. Protocollaire behandeling in de GGZ. G. Keijsers, A. van Minnen and C. Hoogduin. Amsterdam, Boom. • Van der Heiden, C. (In press). “Behandeling van de gegeneraliseerde angststoornis: anders leren denken over piekeren of leren verdragen van onzekerheden? Een gerandomiseerde, gecontroleerde studie.” Gedragstherapie. • Van der Heiden, C. and K. Melchior (2010). “De Nederlandstalige versie van de Intolerance of Uncertainty Scale: Onderzoek naar de psychometrische kwaliteiten in een volwassen steekproef van patiënten met een gegeneraliseerde angststoornis.” Directieve Therapie 30: 160-176. • Van der Heiden, C., K. Melchior, et al. (2010). “A hierarchical model for the relationships between general and specific vulnerability factors and symptom levels of generalized anxiety disorder.” J Anxiety Disord 24(2): 284-289. • Van der Heiden, C., K. Melchior, et al. (2010). “Tiendaagse intensieve cognitieve gedragstherapie voor patiënten met een paniekstoornis die onvoldoende baat hebben bij een reguliere behandeling: Een pilotonderzoek.” Gedragstherapie 43: 293-306. • Van der Heiden, C., G. Methorst, et al. (2011). “Generalized anxiety disorder: clinical presentation, diagnostic features, and guidelines for clinical practice.” J Clin Psychol 67(1): 58-73. • Van der Heiden, C., P. Muris, et al. (2010). “Factor structure of the Dutch version of the Penn State Worry Questionnaire.” J Behav Ther Exp Psychiatry 41(3): 304-309. • Van der Heiden, C., P. Muris, et al. (2011). “Randomized controlled trial on the effectiveness of metacognitive therapy and intolerance-of-uncertainty therapy for generalized anxiety disorder.” Behav Res Ther. • Van der Heiden, C. and M. J. P. M. Verbraak (2010). Behandelprotocol bij aanpassingsstoornissen : Therapeutenboek en werkboek. Amsterdam, Boom. • Van der Krieke, L., S. Sytema, et al. (2011). “Evaluating the CANSAS self-report (CANSAS-P) as a screening instrument for care needs in people with psychotic and affective disorders.” Psychiatry Res 188(3): 456-458. • Van der Loos, M. L., P. Mulder, et al. (2010). “Efficacy and safety of two treatment algorithms in bipolar depression consisting of a combination of lithium, lamotrigine or placebo and paroxetine.” Acta Psychiatrica Scandinavica 122(3): 246-254. • Van der Loos, M. L., P. Mulder, et al. (2011). “Long-term outcome of bipolar depressed patients receiving lamotrigine as add-on to lithium with the possibility of the addition of paroxetine in nonresponders: a randomized, placebo-controlled trial with a novel design.” Bipolar Disorders 13(1): 111-117. • Van der Plas, A. G. M., S. Abdoelbasier, et al. (2010). “Zorgwekkende zorgmijders toeleiden naar zorg met Critical Time Intervention.” Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 154: 728-731. • Van der Plas, A. G. M., H. W. Hoek, et al. (2011, Epub). “Perceptions of quality of life and disability in homeless persons with schizophrenia and persons with schizophrenia living in non-institutional housing.” Int J Soc Psychiatry.


191

Publicatieoverzicht

• Van der Post, L. F., J. J. Dekker, et al. (2010). “Crisis intervention and acute psychiatry in Amsterdam, 20 years of change: a historical comparison of consultations in 1983 and 2004-2005.” International Journal of Social Psychiatry 56(4): 348-358. • Van der Post, L. F., I. Visch, et al. (2011, Epub). “Factors associated with higher risks of emergency compulsory admission for immigrants: A report from the ASAP study.” International Journal of Social Psychiatry. • Van der Waerden, J. E., C. Hoefnagels, et al. (2011). “Psychosocial preventive interventions to reduce depressive symptoms in low-SES women at risk: a meta-analysis.” Journal of Affective Disorders 128(1-2): 10-23. • Van der Waerden, J. E., C. Hoefnagels, et al. (2010). “Exploring recruitment, willingness to participate, and retention of low-SES women in stress and depression prevention.” BMC Public Health 10: 588. • Van Dijk, R. (2011). The cultural interview: connecting people. Roads and boundaries: travels in search of (re-)connection. M. Tankink and M. Vysma. Diemen, AMB: 56-66. • Van Dijk, R. (2011). “Cultuurbewuste psychodiagnostiek; een methodische aanpak.” Psychopraktijk 3(4): 30-34. • Van Dijk, R. (2011). Het Culturele interview: instrument of intentie. Het culturele interview. R. van Dijk, H. Beijers and S. Groen. Utrecht, Pharos. • Van Dijk, R. (2011). “Het verschil als probleem. Enkele kanttekeningen bij Sander Kramers analyse van het vertoog over migranten, vluchtelingen en cultuur.” Cultuur Migratie Gezondheid 8(2): 101-105. • Van Dijk, R. (2011). Vragen staat vrij. Een introductie in het culturele interview. Het culturele interview. R. van Dijk, H. Beijers and S. Groen. Utrecht, Pharos. • Van Dijk, R., H. Beijers, et al. (2011). De implementatie van het Culturele interview. Het culturele interview. R. van Dijk, H. Beijers and S. Groen. Utrecht, Pharos. • Van Dijk, R., H. Beijers, et al., Eds. (2011). Het culturele interview. Utrecht, Pharos. • Van Dongen-Boomsma, M., M. M. Lansbergen, et al. (2010). “Relation between resting EEG to cognitive performance and clinical symptoms in adults with attention-deficit/hyperactivity disorder.” Neuroscience Letters 469(1): 102-106. • Van Elburg, A. A., J. J. Hillebrand, et al. (2011, Epub). “Mandometer treatment not superior to treatment as usual for anorexia nervosa.” International Journal of Eating Disorders • Van Erp, N. H., F. B. Giesen, et al. (2007). “A multisite study of implementing supported employment in the Netherlands.” Psychiatr Serv 58(11): 1421-1426. • Van Hemert, A. M. (2010). “Van exluderende naar includerende zorg.” Epidemiologisch Bulletin 2010(45): 20-21. • Van Hemert, A. M. and J.R.L.M. Wolf (2011). “Wat is OGGZ?” Epidemiologisch Bulletin 2011(46): 14-22. • Van Hemert, A. M. and C. L. Mulder (2011 ). Evidentie en wetenschappelijke onderbouwing. Handboek spoedeisende psychiatrie. V. Beerthuis, A. Achilles and W. van Ewijk. Amsterdam, Benecke N.I. 2011: 45-49. • Van Hemert, A. M. and W. van Tilburg (2011). Spoedeisende psychiatrie, een deelspecialisme? Handboek spoedeisende psychiatrie. V. Beerthuis, A. Achilles and W. van Ewijk. Amsterdam, Benecke N.I. 45-49. • Van Hoeken, D., W. Veling, et al. (2010). “The incidence of anorexia nervosa in Netherlands Antilles immigrants in the Netherlands.” European Eating Disorders Review 18(5): 399-403.

192

Publicatieoverzicht

• Van Melick, E. J., I. Wilting, et al. (2010). “Prevalence and determinants of thyroid disorders in elderly patients with affective disorders: lithium and nonlithium patients.” American Journal of Geriatric Psychiatry 18(5): 395-403. • Van Peperstraten, H., C. J. Slooff, et al. (2010). Psycho-educatie voor mensen met een psychose en hun familieleden. Assen, Van Gorcum. • Van Rooijen, S. and J. van Weeghel (2010). Psychiatrische rehabilitatie. Jaarboek 2010-2011. Amsterdam, SWP. • Van Son, G. E., D. van Hoeken, et al. (2010). “Course and outcome of eating disorders in a primary care-based cohort.” International Journal of Eating Disorders 43(2): 130-138. • Van Veen, M. M., J. J. S. Kooij, et al. (2010). “Delayed circadian rhythm in adults with attention-deficit/ hyperactivity disorder and chronic sleep-onset insomnia.” Biological Psychiatry 67(11): 1091-1096. • Van Vught, M., H. Kroon, et al. (In press). “Consumer providers in Assertive Community Treatment Programs: associations with outcomes.” Psychiatric Services. • Van Vught, M., J. R. Veldhuizen, et al. (2011). “Ontwikkeling van een modelgetrouwheidsschaal voor Functie-AssertiveCommunity Treatment.” Tijdschrift voor Psychiatrie 53: 119-124. • Van Vugt, M. D., H. Kroon, et al. (2011). “Assertive community treatment in the Netherlands: outcome and model fidelity.” Can J Psychiatry 56(3): 154-160. • Van Weeghel, J. (2010). Verlangen naar volwaardig burgerschap; maar wat doen we in de tussentijd? Tilburg, PrismaPrint. • Van Weeghel, J. (2011). Rehabilitatie. Handboek Schizofrenie. L. Cahn, I. Crabbendam, R. Myin-Germeys, R. Bruggeman and L. De Haan. Utrecht, De Tijdstroom: 463-474. • Van Weeghel, J. (In press). “Verlangen naar volwaardig burgerschap.” Tijdschrift voor Rehabilitatie. • Van Weeghel, J., H. van Busschbag, et al. (2010). “Individual Placement and Support in the Netherlands.” Early Intervention in Psychiatry 4(1): 26. • Van Weeghel, J., S. van de Lindt, et al. (2011). “A regional assessment of the quality of care for people with schizophrenia in The Netherlands.” Psychiatr Serv 62(7): 789-792. • Van Zonneveld, T. H., R. M. Kok, et al. (2010). “Apathie “ Psyfar 1: 42-46. • Veling, W. (2010). “Migratie en psychose.” Maandblad Geestelijke Volksgezondheid 65(7-8): 581-592. • Veling, W. (2010). “Ondergebruik van ggz door jeugd van niet-Nederlandse herkomst; voorbij een statistisch verband.” Tijdschrift voor Psychiatrie 52(9): 659-661. • Veling, W. (2011). “Allochtonen in de TBS.” Maandblad Geestelijke Volksgezondheid 66(7-8): 486-488. • Veling, W., H. W. Hoek, et al. (2010). “Age at migration and the increased incidence of psychotic disorders among immigrants in the Netherlands: A test of selective migration.” Early Intervention in Psychiatry 4: 82. • Veling, W., H. W. Hoek, et al. (2011). “Age at migration and future risk of psychotic disorders among immigrants in the Netherlands: 7-year incidence study.” Am J Psychiatry 168: 1278-1285. • Veling, W., H. W. Hoek, et al. (2010). “Ethnic identity and the risk of schizophrenia in ethnic minorities: a case-control study.” Schizophr Bull 36(6): 1149-1156. • Veling, W., L. H. Lumey, et al. (2011). Environmental studies as a tool for detecting epigenetic mechanisms in schizophrenia. Epigenetics and Human Health: Brain, Behavior and Epigenetics. A. Petronis and J. Mill. Heidelberg, Springer. • Veling, W. and E. Susser (2011). “Migration and psychotic disorders.” Expert Review of Neurotherapeutics 11(1): 65-76. • Veling, W., E. Susser, et al. (2010). “Etnische dichtheid van wijken en incidentie van psychotische stoornissen bij immigranten.” Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 154: A1767.


193

Publicatieoverzicht

• Velthorst, E., D. Nieman, et al. (2011, Epub). “Ethnicity and baseline symptomatology in patients with an At Risk Mental State for psychosis.” Psychol Med. • Verbeken, S., C. Braet, et al. (2011). “Training van werkgeheugen en inhibitie bij kinderen en adolescenten met obesitas.” Psychopraktijk 3(5): 20-22. • Verkuil, B., J. F. Brosschot, et al. (2011). “Pretreatment of worry enhances the effects of stress management therapy: a randomized clinical trial.” Psychotherapy and Psychosomatics 80(3): 189-190. • Verschueren, S., N. Kool-Goudzwaard, et al. (2011). “Patiënten over zelfverwonding. Een review van kwalitatief onderzoek naar motieven en gevolgen.” Maandblad Geestelijke Volksgezondheid 66(5): 319-329. • Verster, J. C., E. M. Bekker, et al. (2010). “Methylphenidate significantly improves declarative memory functioning of adults with ADHD.” Psychopharmacology (Berl) 212(2): 277-281. • Verwey, B. and A. M. van Hemert (2011). Suïcidaliteit. Het psychiatrisch formularium. Houten, Bohn, Stafleu en Van Loghum. • Vink, D., A. T. F. Dhondt, et al. (2011). Apathie bij ouderen. Amsterdam, Pearson Assesment & Information. • Vink, I. and R. van Dijk (2011). Ik en de Ander: van testen naar probleem oplossen. Cultuur en psychodiagnostiek. Cultuurbewust werken met psychodiagnostische instrumenten. R. Borra, R. van Dijk and R. Verboom. Houten, BSL: 73-83. • Vinkers, D. J., M. Barendregt, et al. (2011). “Etnische verschillen tussen pro Justitia gerapporteerde verdachten.” Tijdschrift voor Psychiatrie 53(11): 801-811. • Vinkers, D. J., E. de Beurs, et al. (2011). “The relationship between mental disorders and different types of crime.” Criminal Behaviour and Mental Health 21(5): 307-320. • Vinkers, D. J., E. de Beurs, et al. (2010). “Pre-trial psychiatric evaluations and ethnicity in The Netherlands.” International Journal of Law and Psychiatry 33(3): 192-196. • Vinkers, D. J., S. C. de Vries, et al. (2010). “Ethnicity and dangerousness criteria for court ordered admission to a psychiatric hospital.” Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 45(2): 221-224. • Vinkers, D. J., F. G. Heytel, et al. (2010). “Rapportages pro Justitia van Antilliaanse verdachten in Nederland en op de Nederlandse Antillen.” Tijdschrift voor Psychiatrie 52(11): 745-752. • Vinkers, D. J., H. W. Hoek, et al. (2011). “Psychiatric morbidity in prisoners with intellectual disabilities.” British Journal of Psychiatry 199: 514. • Visser, I., E. M. Wekking, et al. (2011). “Prevalence of psychiatric disorders in patients with chronic solvent induced encephalopathy (CSE).” NeuroToxicology 32(6): 916-922.

W • Wagenaar, O., M. Wieringa, et al. (2010). “A cognitive model of tinnitus and hyperacusis; a clinical tool for patient information, appeasement and assessment.” International Tinnitus Journal 16(1): 66-72. • Wierdsma, A. I., P. D. Marle, et al. (2010). “Aantallen en patronen van inbewaringstelling en rechterlijke machtigingen in Maastricht, Groningen en Rotterdam.” Tijdschrift voor Psychiatrie 3: 143-155. • Wierdsma, A. I., M. van der Schee, et al. (2011). “Breakdown of continuity in public mental healthcare in the Netherlands: a longitudinal case study.” International Journal of Intergrated Care 11: e126. • Wigboldus, M., E. ten Broeke, et al. (In press). “Metacognitieve therapie voor GAS vanuit een geïntegreerd cognitief gedragstherapeutisch perspectief: een gevalsbeschrijving.” Gedragstherapie. • Wunderink, L., N. Boonstra, et al. (2010). “Results of phase 2B eagle trial: a double blind placebo control study evaluating the efficacy and safety of BL-1020, a gaba enhanced antipsychotic for the treatment of schizophrenia.” Schizophrenia Research 117(2): 288-290. 194


195

Colofon

Parnassia Bavo Groep

Met dank aan

Monsterseweg 93

De onderzoekscoördinatoren PBG: Mark van der Gaag

2553 RJ Den Haag

(Parnassia Volwassenen), Rob Kok (Parnassia Ouderen), Kees Korrelboom (PsyQ Haaglanden), Colin van der

Samenstelling en coördinatie

Heiden (PsyQ Rijnmond), Julia van den Berg (PsyQ

Daphne van Hoeken, Judith Offringa,

Noord-Holland), Vincent Hendriks (Brijder/ Palier), Mirjam

Nathalie Schinkel, Renée Vegt

van Orden (Zorgservice), Niels Mulder (Bavo Europoort), Albert Boon (Lucertis), Jaap van Weeghel (Dijk en Duin)

Redactieraad

en Sam Ghane (i-psy), en PBA Bibliotheek voor het

Wijbrand Hoek, Rob Koning, Frans Vermeulen

publicatieoverzicht.

Interviews

Meesterschap en innovatie in de zorg is een uitgave

Jorn Hövels, Haarlem

van de Parnassia Bavo Academie. Het overzicht van het lopende onderzoek bij de PBG verschijnt eenmaal per

Fotografie

twee jaar.

Mylène Siegers Fotografie, Den Haag www.parnassiabavo-academie.nl Vormgeving Buro Eigen, grafisch ontwerp, Delfgauw

Contact [email protected]

Druk DeltaHage bv, Den Haag Februari 2012 ISBN 978-90-77877-12-8

196

© Parnassia Bavo Academie Internet: www.parnassiabavo-academie.nl

Februari 2012 De Parnassia Bavo Academie is onderdeel van Parnassia Bavo Groep


ParnassiaBavo Academie. Meesterschap en innovatie in de zorg

Recommend Documents