Innovatie in zorg en welzijn

Innovatie in zorg en welzijn Centre of Expertise Healthy Ageing van idee naar product of dienst

criteria en werkwijze voor het opzetten van een innovatiewerkplaats

Centre of Expertise Healthy Ageing Groningen, juni 2015

Inhoud 1

Inleiding .......................................................................................................................................................... 4

2

Het Centre of Expertise Healthy Ageing ......................................................................................................... 5 2.1

3

4

5

6

Praktijkgerichte innovatie...................................................................................................................... 6

Innovatiewerkplaatsen ................................................................................................................................... 7 3.1

Kenmerken van een innovatiewerkplaats. ............................................................................................ 7

3.2

Bijdrage innovatiewerkplaatsen aan functies CoE HA en prestatie indicatoren ................................... 8

Vernieuwde werkwijze innovatiewerkplaatsen ........................................................................................... 10 4.1

Het businessdevelopment proces ....................................................................................................... 10

4.2

Duaal leiderschap: trekker en projectleider ........................................................................................ 10

4.3

Voortgang en rapportage .................................................................................................................... 11

Ondersteuning vanuit het CoE HA voor de innovatiewerkplaatsen ............................................................. 11 5.1

Business development ......................................................................................................................... 11

5.2

Onderwijs, Leven lang leren en arbeid ................................................................................................ 12

5.3

ICT & Technologie ................................................................................................................................ 12

Aanvraag nieuwe innovatiewerkplaats ........................................................................................................ 13 6.1

Voorbereiding en schrijven businesscase en IWP aanvraag ................................................................ 13

6.2

Beoordelingscriteria ............................................................................................................................ 13

6.3

Beoordelingsprocedure ....................................................................................................................... 14

1

Inleiding

Het Centre of Expertise Healthy Ageing (CoE HA) is een netwerkorganisatie van bedrijven, zorg- en welzijnsinstellingen, onderwijs- en kennisinstellingen, die gezamenlijk praktische innovatie van zorg en welzijn bewerkstelligen. Het CoE HA heeft vijf samenhangende hoofdfuncties, te weten: praktijkgericht onderzoek, innovatie, onderwijsontwikkeling, business development en informatievoorziening en communicatie. Het Centre of Expertise Healthy Ageing werkt met innovatiewerkplaatsen (IWP’s). De innovatiewerkplaatsen zijn geclusterd onder de volgende thema’s: 1. Bewegen en sport 2. Voeding 3. Wonen, vrije tijd en zorg 4. Welzijn en zorg 5. eHealth en technologie 6. Jeugd en leefstijl 7. Arbeid en zorg. Onderwerpen als participatie, kostenreductie en versterken vakmanschap professionals lopen door de verschillende thema’s heen. Voor een uitgebreidere beschrijving van de thema’s en voor een actueel overzicht van actieve innovatiewerkplaatsen verwijzen we naar de site van het CoE HA: www.healthyageing.net Inmiddels (juni 2015) zijn er 25 innovatiewerkplaatsen actief. Elke innovatiewerkplaats bestaat uit een samenwerkingsverband van circa 5 tot 15 partners van het CoE HA, gericht op een vraagstuk uit de praktijk waarvoor een innovatieve oplossing nodig is. Er is altijd sprake van publiek-private samenwerking binnen een innovatiewerkplaats. De IWP heeft het karakter van een 'proeftuin' waarin onderzoekers, docenten, studenten (hbo en mbo) en professionals uit het werkveld gezamenlijk werken aan het oplossen van uitdagingen die men dagelijks tegenkomt in de zorg en welzijn en rondom gezonder oud worden. De 25 innovatiewerkplaatsen met ruim 20 onderzoeksprogramma’s, ruim 70 onderzoeksprojecten en 7 promotietrajecten gaan de komende tijd veel resultaten opleveren en implementeren. Resultaten van innovatiewerkplaatsen zijn innovatieve producten en diensten met maatschappelijke en/of economische valorisatie zoals bijvoorbeeld toolkits, serious games, gevalideerde app’s, leefstijlprogramma’s, nieuwe producten (bijv. voeding, medische technologie), nascholingen voor professionals en nieuw onderwijsmateriaal. In september 2014 heeft de Reviewcommissie Hoger Onderwijs en Onderzoek de voortgang van het CoE HA beoordeeld. In haar advies aan de minister van OCW staat dat ‘het Centre of Expertise Healthy Ageing een solide basis heeft gelegd die voldoende vertrouwen biedt voor een duurzame financiële en inhoudelijk zelfstandige publiek-private samenwerking in 2016 en verder’. En: ‘De commissie constateert dat er sprake is van een goede publiek-private samenwerking, met een organisatie die staat en is ingebed in een actief netwerk van gecommitteerde partners. De cofinanciering van partners ligt besloten in de uitvoering van activiteiten binnen de IWP’s en is aanzienlijk.’ Succesfactoren van de IWP’s zijn:  versnelde coalitievorming tussen onderzoek, onderwijs en ondernemerschap/bedrijven;  de drive om snel tot tastbare innovatieresultaten te komen (ook op de markt lanceerbare producten en diensten);  netwerkpartners staan mede aan het stuur; zij zijn dus mede-eigenaars van de koers van de IWP’s waar zij bij betrokken zijn.

Innovatiewerkplaatsen Centre of Expertise Healthy Ageing: criteria en werkwijze - juni 2015

4

Het CoE HA en de innovatiewerkplaatsen staan inmiddels goed bekend in het werkveld. Partners zien duidelijk de meerwaarde van de innovatiewerkplaatsen. Dit blijkt onder meer uit de grote belangstelling voor deelname aan de innovatiewerkplaatsen en het aantal aanvragen. Ook wordt het CoE HA steeds vaker benaderd met vragen van andere geïnteresseerden, zowel op nationaal als op internationaal niveau. Het onderscheidend vermogen van het CoE HA ten opzichte van andere netwerken is met name de grote beschikbare expertise en menskracht en de praktische insteek. Het CoE HA brengt verbindingen tot stand in de publiek-private samenwerking die anders niet waren gelegd. Voor meer informatie over het Centre of Expertise Healthy Ageing verwijzen we naar de website en het businessplan dat in mei 2015 geactualiseerd is. Deze notitie beschrijft kort het Centre of Expertise Healthy Ageing, het doel en opzet van de innovatiewerkplaatsen en de aanpak en werkwijze voor de start van een nieuwe innovatiewerkplaats. In april 2015 is het CoE HA gestart met een nieuwe werkwijze voor de acquisitie, het opstarten, begeleiden en aansturen van IWP’s.

2

Het Centre of Expertise Healthy Ageing

Het Centre of Expertise Healthy Ageing is één van ruim twintig Centres of Expertise die zijn ingericht in Nederland bij de hogescholen rond thema's die gelden als belangrijke (inter)nationale speerpunten. Het CoE HA richt zich op de maatschappelijke en economische uitdagingen in de zorg- en welzijnssector. In Nederland is het CoE HA het enige Centre of Expertise dat zich richt op Zorg en Welzijn in de volle breedte. In ZuidNederland is het Centre of Expertise voor Innovatieve Zorg en Technologie in het onderwijs actief. In de voorbereidingsfase van het Centre of Expertise Healthy Ageing (CoE HA) is in nauwe samenwerking met bedrijven, zorg- en welzijnsinstellingen en onderwijs- en kennisinstellingen een businessplan geschreven. Dit businessplan is in juni 2012 ingediend bij OCW. Eind 2012 heeft het ministerie van OCW besloten vier miljoen euro subsidie toe te kennen aan het nieuwe CoE HA, voor duurzame publiek-private samenwerking gericht op innovaties op het gebied van gezond opgroeien en gezond ouder worden. Op 1 januari 2013 is het CoE HA van start gegaan. Daarin werkt de Hanzehogeschool Groningen (HG) inmiddels (juni 2015) samen met ruim 140 partners, waarvan er 131 actief betrokken zijn bij de innovatiewerkplaatsen. Tot de partners behoren de vier noordelijke hogescholen, vijf ROC’s, RUG en UMCG, en ruim 45 zorg- en welzijnsinstellingen, 49 bedrijven, 9 1 netwerkorganisaties en 13 regionale overheden (provincies en gemeenten en gerelateerde organisaties). De Hanzehogeschool is penvoerder van het CoE HA en daarmee eindverantwoordelijk. In totaal gaat het (in de periode 2013 t/m 2016) om 16 miljoen euro, inclusief de 4 miljoen subsidie. Het CoE HA maakt onderdeel uit van de prestatieafspraken die de Hanzehogeschool Groningen heeft gemaakt met het Ministerie van OCW. Het CoE is georganiseerd als netwerkorganisatie waarbij alle partijen een samenwerkingsovereenkomst tekenen. De partners leveren bijdragen aan de exploitatie van het CoE HA en van IWP’s (in kind en zo mogelijk financieel) en zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het CoE HA. De aanwezigheid van een diversiteit aan organisaties (kennisinstellingen, onderwijs, zorg- en welzijnsinstellingen, bedrijven en andere marktpartijen) maakt het voor de partners interessant. Het CoE HA maakt maximaal gebruik van alle beschikbare kwaliteiten binnen de HG en mogelijkheden en kwaliteiten van de partners. In Noord-Nederland zijn meerdere netwerken actief op het terrein van Healthy Ageing. Door het HANNN, ZIF, UMCG en andere organisaties wordt het CoE HA beschouwd als een waardevolle toevoeging aan het netwerk.

1

We spreken van bedrijven als we organisaties in de commerciële private sector bedoelen. Daarnaast zijn er zorg- en welzijnsinstellingen en kennisinstellingen betrokken als partner bij het CoE HA.


5

Het CoE HA is een duidelijk herkenbare organisatie die zich van andere initiatieven in Noord-Nederland onderscheidt door de multidisciplinaire samenwerking tussen onderzoek, onderwijs, bedrijven en instellingen met de nadruk op praktijkgerichte innovaties. Het CoE HA kenmerkt zich onder meer door het grote aandeel praktijkgericht onderzoek en de sterke betrokkenheid van studenten. Door de gekozen opzet met innovatiewerkplaatsen met een grote in kind bijdrage van de partners, heeft het CoE HA een grote uitvoeringscapaciteit. Bovendien is er door de aanwezigheid van de onderwijsinstellingen een directe lijn naar het opleiden van professionals.

‘De commissie constateert dat er sprake is van een goede publiek-private samenwerking, met een organisatie die staat en is ingebed in een actief netwerk van gecommitteerde partners.’ Uit advies Reviewcommissie Hoger Onderwijs en Onderzoek, november 2014

Om de positie komende jaren verder te versterken wordt verbinding gezocht met relevante spelers op zowel het nationale als het internationale veld. Een nationaal en een internationaal netwerk helpt bij het bevorderen van de naamsbekendheid van het CoE HA en bij het realiseren van informatie-uitwisseling en samenwerking met andere organisaties. Dit is van belang voor het realiseren van de doelstellingen van het CoE HA en helpt bij de verdere opschaling van innovatieve CoE HA ideeën en projecten. Op basis van de aangescherpte missie en visie (zie businessplan) is voor het CoE HA het volgende hoofddoel geformuleerd: Na vier jaar is het CoE HA een duurzaam ecosysteem voor publiek-private samenwerking. Het is een innovatieplatform met 25 innovatiewerkplaatsen, waar tientallen praktijkgerichte onderzoeken en implementaties van nieuwe zorg- en preventie-oplossingen plaatsvinden en waar op de markt lanceerbare producten worden ontwikkeld. Het CoE HA schaalt de resultaten op naar landelijke en eventueel internationale toepassing en zorgt voor inbedding in nieuw en verbeterd onderwijs. Het CoE HA biedt innovatiewerkplaatsen en partners:  een groot netwerk rond het domein van zorg en welzijn met veel expertise en kennisdeling;  ondersteuning en advies bij het: - opzetten business case; - opzetten en inrichten van de innovatiewerkplaats; - doorontwikkelen van de innovatiewerkplaats; - behalen van resultaten (toetsen haalbaarheid en adviseren stopzetten wanneer onvoldoende kans op succes).  ondersteuning bij business development, onderwijsontwikkeling en eHealth/technologie;  projectleiding;  informatieve bijeenkomsten en kennisdeling, voortgangsgesprekken met IWP’s en een jaarlijks symposium;  toegang tot kennis en onderzoek binnen Hanzehogeschool en andere participerende onderwijs- en onderzoeksinstellingen;  begeleiding van startende ondernemers en toegang tot financiers van nieuwe start-ups.

2.1 Praktijkgerichte innovatie Het CoE HA richt zich op het realiseren van praktijkgerichte innovatie. Dit betreft het verbeteren en doorontwikkelen van bestaande producten, diensten en onderwijs en het implementeren van innovaties in de praktijk. We sturen op innovaties die zodanig worden ontwikkeld, dat ze reproduceerbaar en opschaalbaar zijn. Er is een relatief grote kans van slagen door het optimaal benutten van bestaande expertise. Daarnaast wil het CoE HA enkele disruptieve innovaties realiseren, met geheel nieuwe diensten en producten. Innovatie vindt plaats vanuit de innovatiewerkplaatsen, dicht bij de zorg- en welzijnsinstellingen, de bedrijven, de professionals én dicht bij - en met - de burger. Binnen het netwerk van innovatiewerkplaatsen is focus, 6


massa en synergie waardoor resultaat geboekt kan worden met innovatie in de zorg- en welzijnspraktijk. Bovendien benut het netwerk de snijvlakken van verschillende disciplines. Door de werkwijze van innovatiewerkplaatsen realiseert het CoE HA praktijkgerichte innovatie met zowel economische als maatschappelijke opbrengsten. Het CoE HA vult een lacune op door deze lokale initiatieven te laten groeien en op te schalen naar een implementatie op regionaal en (inter)nationaal niveau.

3

Innovatiewerkplaatsen

Een innovatiewerkplaats (IWP) is een netwerk binnen het CoE HA van 5 tot 15 partners bestaande uit kennisen onderwijsinstellingen, zorg- en welzijnsinstellingen en bedrijven, gericht op open innovatie en co-makership. In de innovatiewerkplaatsen is sprake van co-creatie. Partners afkomstig uit bedrijven, zorg- en welzijnsinstellingen en kennisinstellingen werken veelal in samenspraak met klanten/gebruikers aan praktijkgericht onderzoek en de beoogde innovaties. Het praktijkgerichte onderzoek is tegen relatief lage kosten door de inbreng van de hogescholen (onderzoekers, lectoren, kennis en ervaring) en de betrokkenheid van studenten. Innovatiewerkplaatsen kunnen alleen starten als er innovatieve producten en diensten ontwikkeld worden met maatschappelijke en economische meerwaarde op de gekozen thema’s. 3.1 Kenmerken van een innovatiewerkplaats a. Een innovatiewerkplaats draait om innovaties, en bij die innovaties gaat het om: - producten, diensten en probleemoplossingen die daadwerkelijk geïmplementeerd worden in beroepspraktijk (instellingen en/of bedrijven) en onderwijs. - outcome en impact: innovaties die substantieel bijdragen (op zichzelf of in hun totaliteit en samenhang) aan oplossingen voor fundamentele vraagstukken in zorg en welzijn. Dat betekent ook dat de innovaties reproduceerbaar moeten zijn (toepasbaar in andere contexten), en dat hun meerwaarde duurzaam is (dus: meer opleveren dan een korte termijn oplossing voor één incidenteel probleem). - valorisatie en ondernemerschap: innovaties die aansluiten op een substantiële vraag, en waar de beroepspraktijk (zorginstellingen en/of bedrijven) in wil investeren. b.

Het motto van innovatiewerkplaatsen is massa en synergie: door hun krachten, disciplines en expertises te bundelen, realiseren partners uit beroepspraktijk, onderzoek en onderwijs innovaties die zij zonder die krachtenbundeling niet of minder snel kunnen realiseren. Essentieel voor elke innovatiewerkplaats is dus intensieve publiek-private samenwerking van partners, uit de hele driehoek onderzoek-onderwijs-beroepspraktijk, waaruit een voortdurende stroom van innovaties ontstaat.


7

c.

Voor massa en synergie (punt b hierboven) is focus nodig: de ‘stip aan de horizon’ van de innovatiewerkplaats, het ‘waarom’, de missie en visie voor de langere termijn. Dit gecombineerd met concrete doelen en een beeld van mogelijke resultaten en concrete innovaties, want die geven een innovatiewerkplaats pas echt een herkenbaar gezicht.

d.

Focus, massa en energie betekenen ook: gedeeld eigenaarschap. Alle partners in de innovatiewerkplaats staan achter de focus en doelen, committeren zich eraan, en investeren er tijd en middelen in. Voor alle partners is duidelijk wat zij aan de innovatiewerkplaats bijdragen (‘brengen’) en welke meerwaarde de innovatiewerkplaats voor hen heeft (‘halen’). Op basis daarvan is er tussen de partners structurele en intensieve interactie.

e.

Op basis van deze focus en dit gedeelde eigenaarschap is er duurzaamheid en continuïteit: - een meerjarige innovatieagenda, gericht op belangrijke economische en maatschappelijke vraagstukken; - een duurzame kennisinfrastructuur, die wordt gedragen door partners uit onderzoek, onderwijs en beroepspraktijk; - een platform dat continu nieuwe producten en diensten voortbrengt en blijft voortbrengen (in tegenstelling tot een project dat na het behalen van de projectdoelen stopt).

f.

Een combinatie van planmatigheid en ruimte voor experiment: - innovatie is onvoorspelbaar, dus moet een innovatiewerkplaats ruimte bieden aan experimenten en leren van mislukkingen. Focus en innovatieagenda van een innovatiewerkplaats moeten dus niet worden ‘dichtgetimmerd’. Bovendien zal de innovatieagenda in overleg met de klanten geregeld worden herijkt; - een innovatiewerkplaats moet een richtinggevende focus en agenda hebben, voor verbinding tussen partners en om te voorkomen dat de innovatiewerkplaats ten onder aan zijn onvoorspelbaarheid; - trekker(s) van een innovatiewerkplaats is bij voorkeur een meewerkend voorman, die resultaatverantwoordelijk is voor de innovatiewerkplaats en genoeg inzicht en inhoud heeft om te sturen (op inhoud en proces). Hij zorgt tegelijk voor verbinding en gedeeld eigenaarschap in zijn innovatiewerkplaats.

Dr. Harriët Jager, initiatiefnemer van de innovatiewerkplaats ‘Clinical Malnutrition’: ‘Dankzij de coaching die het CoE HA voor ons heeft geregeld, hebben wij onze eerste innovatie binnen een jaar gerealiseerd’.

g.

Elke innovatiewerkplaats draagt bij aan de resultaten en pi’s van het Centre of Expertise Healthy Ageing (zie paragraaf 3.2 en het businessplan).

h.

Omvang en financiën - De innovatiewerkplaats heeft een doorlooptijd van drie tot vier jaar. - De omvang betreft minimaal 100.000 euro aan activiteiten per jaar. - De innovatiewerkplaats ontwikkelt een plan/verdienmodel over hoe verder na de geplande looptijd van de IWP.

3.2 Bijdrage innovatiewerkplaatsen aan functies CoE HA en prestatie-indicatoren Het CoE HA heeft vijf samenhangende hoofdfuncties, te weten: praktijkgericht onderzoek, innovatie, onderwijsontwikkeling, business development en informatievoorziening en communicatie. De organisatie van het CoE HA kent twee niveaus; het CoE HA en de innovatiewerkplaatsen. De activiteiten die horen bij de functies van praktijkgericht onderzoek en innovatie vinden met name plaats in de innovatiewerkplaatsen. Voor de overige drie functies, onderwijsontwikkeling, business development en informatievoorziening en communicatie zijn er zowel activiteiten, producten en diensten op het niveau van het CoE HA als geheel als op het niveau van de afzonderlijke innovatiewerkplaatsen. 8


Praktijkgericht onderzoek In de innovatiewerkplaatsen vindt praktijkgericht onderzoek plaats dat voldoet aan alle methodologische eisen voor wetenschappelijk onderzoek. Er is nauwe samenwerking tussen onderzoekers, die toegang hebben tot de fundamentele kennis, en uitvoerders in de beroepspraktijk, die kennis hebben over de praktijk. In de 25 innovatiewerkplaatsen (juni 2015) zijn ruim 20 onderzoeksprogramma’s, ruim 70 onderzoeksprojecten en 7 promotietrajecten actief. Innovatie Hoofddoel van een innovatiewerkplaats is praktijkgerichte innovatie. De innovatiewerkplaats onderzoekt het probleem/de vraag, ontwerpt en implementeert de innovatie en evalueert de resultaten. Resultaten van innovatiewerkplaatsen zijn innovatieve producten en diensten met maatschappelijke en/of economische valorisatie zoals bijvoorbeeld toolkits, serious games, gevalideerde app’s, leefstijlprogramma’s, nieuwe producten (bijv. voeding, medische technologie), nascholingen voor professionals en nieuw onderwijsmateriaal. Op de site van het CoE HA zijn voorbeelden te vinden van concrete innovatieve producten en diensten die door de innovatiewerkplaatsen zijn opgeleverd: www.healthyageing.net Onderwijsontwikkeling en Leven Lang Leren Met de kennis van de innovaties in de zorgpraktijk (de markt) en de vernieuwingen die in de innovatiewerkplaatsen ontstaan, geeft het Centre of Expertise Healthy Ageing een impuls aan (vraaggestuurde) vernieuwing en uitbreiding van het onderwijs, op het brede terrein van Healthy Ageing. Het CoE HA ondersteunt de ontwikkeling van bachelors, majors, minors, excellentieprogramma’s en masters. Verder biedt CoE HA studenten, docenten, leerlingen en professionals (uit wo, hbo en mbo) de gelegenheid deel te nemen aan praktijkprojecten zoals die worden uitgevoerd in o.a. de innovatiewerkplaatsen. Door het multidisciplinaire en innovatieve karakter van de opdrachten wordt sterk ingestoken op de T-shaped professional. Tevens omarmt het CoE HA het ‘multi-level’ onderwijs en richt het zich op de hele onderwijskolom van mbo, hbo en universiteit. Het is dus wenselijk dat innovatiewerkplaatsen, waar en indien mogelijk, werken met studenten uit de hele kolom. Voor studenten is de innovatiewerkplaats een onderwijsomgeving waarin ervaring wordt opgedaan met onderzoek en implementatie van vernieuwingen in de beroepspraktijk. In 2014-2015 zijn ruim 400 studenten met een substantiële omvang betrokken geweest bij de IWP’s. Het CoE richt zich ook op bijscholing van zittende professionals in het kader van leven lang leren. In verschillende innovatiewerkplaatsen wordt ervaring opgedaan met het concept leerwerkplaatsen. In de Strategische Agenda Hoger Onderwijs en Onderzoek 2015-2125 (verschenen in juli 2015) wordt het Centre of Expertise Healthy Ageing genoemd als voorbeeld van samen werken aan oplossingen voor vraagstukken in zorg en welzijn ‘Hogescholen leiden veel mensen op die gaan werken aan maatschappelijk belangrijke vragen, zoals onderwijs, vergrijzing, zorg, maatschappelijke participatie, stedelijke vitaliteit en duurzaamheid. Deze thema’s behoeven de inzet van uitstekende professionals en nieuwe kennis, ontwikkeld in samenwerking met stakeholders. Zo vraagt de decentralisatie van zorg en welzijn binnen gemeentes het doordenken van hoe deze nieuwe taken zo goed mogelijk kunnen worden aangepakt, aangestuurd en bemenst. Voor zulke thema’s zijn Centres of Expertise een geëigende vorm om onderwijs, onderzoek en benutting van kennis in de praktijk in samenhang aan te pakken. Onder de huidige Centres of Expertise in ontwikkeling zijn er al enkele gericht op zorg, waarin zorg- en welzijnsinstellingen participeren, maar bijvoorbeeld ook bedrijven die ICT-ondersteuning kunnen ontwikkelen. Een voorbeeld is het Centre of Expertise Healthy Ageing (Hanzehogeschool), waarin nu 160 stakeholders (overheden, kennisen onderwijsinstellingen, zorg- en welzijnsorganisaties, netwerkorganisaties en bedrijven) in de regio Noord-Nederland samenwerken.

Business development Het Centre of Expertise Healthy Ageing voert - in samenwerking met bedrijven en adviseurs op het gebied van business development – een professioneel business-ontwikkelingstraject uit. Het omvat het hele business developmenttraject, van ideevorming en het maken van businessplannen tot het opschalen en marktrijp maken van producten en diensten. Hiermee worden succesvolle pilots van innovaties in zorg en welzijn op grotere schaal geïmplementeerd, uitgerold en in de markt geïntroduceerd.


9

Informatievoorziening en communicatie Het CoE HA en de innovatiewerkplaatsen communiceren de resultaten van de innovatiewerkplaatsen en het onderwijsaanbod naar betrokkenen: professionals in zorg & welzijn, ondernemers, beleidsmakers, docenten en studenten. Ook voorlichting aan burgers behoort tot de functies van het CoE HA. Met diverse middelen (website, advertenties, artikelen in dagbladen en vakbladen, radio en tv) informeert het CoE HA relevante doelgroepen over het belang van een gezonde en actieve leefstijl. Verder enthousiasmeert het jongeren voor opleidingen op het gebied van Healthy Ageing door te laten zien welke interessante ontwikkelingen er zijn in de verschillende sectoren (zorg en welzijn, maar ook in relatie tot economie en techniek). Informatievoorziening en voorlichting vanuit de IWP’s gebeurt onder de vlag van het CoE HA.

4

Vernieuwde werkwijze innovatiewerkplaatsen

Vanaf april 2015 is het CoE HA gestart met een nieuwe werkwijze voor de acquisitie, het opstarten, begeleiden en aansturen van IWP’s. Daarbij wordt gestuurd op een business development proces door projectleiders vanuit het CoE HA. De projectleiders werken in duaal leiderschap met de trekker van de IWP die verantwoordelijk is voor inhoudelijke koers. Deze werkwijze past bij de opdracht van het Ministerie van OCW om het Centre of Expertise te verduurzamen en draagt bij aan het opzetten van een toekomstbestendig netwerk, met een focus op het vermarkten van producten en diensten binnen de IWP’s. Het streven is om doorlopend (minimaal) 25 innovatiewerkplaatsen actief te laten zijn binnen het CoE HA. 4.1 Het businessdevelopment proces Een nieuw te starten innovatiewerkplaatse doorloopt een aantal fases met activiteiten om te komen tot een gelanceerd product of dienst (zie onderstaand schema).

IWP’s die te weinig perspectief hebben om voldoende resultaten te behalen zullen tijdig stopgezet moeten worden, om ruimte te creëren voor nieuwe kansrijkere IWP’s. Dit betekent dus sterkere sturing en ondersteuning op concrete, op de markt lanceerbare producten van IWP’s en op opschalen en vermarkten van producten. 4.2 Duaal leiderschap: trekker en projectleider Eén van de onderdelen die al in de aanvraag van een innovatiewerkplaats uitgewerkt dient te zijn, is de governance. Alle partners binden zich aan een IWP door middel van een samenwerkingscontract en zijn

10


medeverantwoordelijk voor het behalen van de resultaten. Er is sprake van gedeeld eigenaarschap. Eén van de partners is de trekker van de innovatiewerkplaats en heeft de regie. Daarnaast krijgt elke nieuw te starten IWP krijgt ondersteuning van een projectleider vanuit het CoE HA. Deze projectleider stuurt het business developmentproces aan in duaal leiderschap met de inhoudelijke trekker. Hier is voor gekozen om een sterkere focus op de te behalen doelen te bewerkstelligen en de samenwerking tussen de partners (Publiek Private Samenwerking) te bevorderen. Binnen het CoE zullen op termijn meerdere projectleiders actief zijn. De projectleiders zullen ieder een aantal IWP’s aansturen op de zeven thema’s van het CoE HA. De projectleiders rapporteren regelmatig over de stand van zaken waardoor snel duidelijk wordt of er ergens een interventie nodig is. Tevens versterken de projectleiders de onderlinge verbanden tussen IWP’s.

4.3 Voortgang en rapportage Het management van het CoE HA bewaakt de voortgang van de IWP en stuurt op de ontwikkeling en implementatie van een passend business model en het realiseren van de doelen. Er zijn procedures en afspraken rondom werkwijze, rapportage en verantwoording. De IWP wordt jaarlijks geëvalueerd. De innovatiewerkplaats levert een concreet resultaat in de vorm van innovatieve producten en/of diensten, uiterlijk binnen de periode van vier jaar. Bij goed presteren wordt de IWP voorgezet. Als de resultaten achterblijven bij de gemaakte afspraken, of als een IWP niet meer past bij de voorwaarden en criteria, dan wordt stopzetting besproken. Vanaf 2015 wordt gewerkt met korte kwartaalrapportages voor een regelmatige monitoring van de voortgang, en een uitgebreider jaarrapportage per IWP. Op deze wijze borgen we kwaliteit en innovatie van producten en diensten die daadwerkelijk op de markt komen.

5

Ondersteuningsaanbod CoE HA

Het CoE HA biedt een drietal ondersteunende faciliteiten voor de innovatiewerkplaatsen. De ondersteunende faciliteiten hebben als doel om de IWP’s te ondersteunen op innovatie, groei, tempo, kwaliteit en het realiseren van concrete resultaten. Deze ondersteunende faciliteiten bieden expertise die onder andere bestaat uit advies aan en coaching op:   

Business development/financiën Onderwijs / Leven Lang Leren & Arbeid ICT & Technologie

Deze faciliteiten dragen bij aan het realiseren van de doelen, het positioneren en het borgen van de voortzetting van het CoE HA. Ook na 2016 als de subsidieperiode afloopt. De expertise is afkomstig van lectoraten binnen de betrokken hogescholen, partners binnen het CoE HA, extern gecontracteerde partijen op basis van concrete vragen en andere innovatiewerkplaatsen. De ondersteuning wordt geboden naar aanleiding van vragen uit IWP’s of op initiatief van het management van het CoE HA. Als er lacunes worden geconstateerd of expertise ontbreekt om de IWP naar een hoger plan te trekken. Deze werkwijze is al bij diverse IWP’s met succes toegepast en heeft ertoe geleid dat ze daadwerkelijk snellere slagen hebben gemaakt. Voorbeelden zijn: het inzetten van cultuurworkshops, het leveren van een scrum master, het koppelen van andere expertise aan bestaande IWP’s door bedrijven of andere lectoraten en het bieden van ondersteuning bij het maken van businesscases. 5.1 Business development Het CoE HA ondersteunt de IWP’s bij alle fasen van het businessdevelopmentproces (zie onderstaand schema). Op deze wijze wordt de kans optimaal dat fase 5 succesvol doorlopen wordt en producten en diensten opgeschaald en vermarkt worden. In onderstaand schema staat aangegeven wat de ondersteuning van het CoE HA aan IWP’s en partners inhoudt.


11

Om dit te bereiken werkt het CoE HA intensief samen met het Kenniscentrum Ondernemerschap (KCO) van de Hanzehogeschool, het Centrum voor Valorisatie en Ondernemerschap van de Hanzehogeschool, RUG en UMCG en bedrijfspartners als Lode en Ordina. De Hanzehogeschool legt steeds vaker de verbinding met ondernemerschap in onderzoek en onderwijs op het gebied van Healthy Ageing. Het KCO screent de komende jaren de resultaten van de innovatiewerkplaatsen van het CoE HA op valorisatiemogelijkheden, organiseert workshops over ‘Ondernemen in de zorg: healthy lifestyle & healthy ageing’ en stimuleert en ondersteunt studenten bij het starten van ondernemingen op het gebied van Healthy Ageing. 5.2 Onderwijs / Leven Lang Leren & Arbeid Innovaties in zorg en welzijn hebben veelal consequenties voor het werk van de professionals. Vraagstukken uit de innovatiewerkplaatsen en innovaties gaan daardoor vaak gepaard met een opleidingsvraag van huidige en/of toekomstige professionals. Het CoE HA biedt ondersteuning aan de IWP’s op onderwijsontwikkeling en het opleiden van professionals. Een aantal concrete voorbeelden: • organiseren van het symposium ‘Healthy Ageing in het onderwijs’: voor en door mbo en hbo docenten (februari 2015); • samen met Vilans mogelijkheden onderzoeken om nieuwe kennis uit de innovatiewerkplaatsen te ontsluiten voor het onderwijs via het concept van kennisbundels; • onderzoeken (in 2015) of het Healthy Ageing-onderwijs digitaal kan worden ontsloten. 5.3 ICT & Technologie Vanuit bestaande IWP’s blijkt dat er veel vragen leven op het gebied van ICT & Technologie. Bij de implementatie van eHealth toepassingen in de intra- en extramurale zorg, of bij de particulier thuis, is extra aandacht nodig voor de impact die ICT & Technologie heeft. Bijvoorbeeld in de domotica. Door hierbij ondersteuning te bieden zorgt het CoE HA voor bewustwording van de mogelijkheden die er zijn bij de IWP’s, de zogenaamde e-awareness, die zich richt zich op:  de wijze waarop de visie op ICT & Technologie beleidsmatig wordt geconcretiseerd;    de kaders voor de ICT zorgtechnologie op het gebied van architectuur, infrastructuur en informatiemanagement;  de kosten en de mogelijkheden om hier op te sturen;     het vergroten van draagvlak voor het inzetten ICT & Technologie.  12


6

Aanvraag nieuwe innovatiewerkplaats

Het management van het CoE HA draagt zelf actief bij aan de acquisitie van nieuwe IWP-initiatieven. Het CoE HA (management en projectleiding) biedt nieuwe initiatieven gedurende een periode van één tot maximaal zes maanden gratis ondersteuning bij het komen tot een kwalitatief goede aanvraag, inclusief een compact uitgewerkte businesscase. 6.1 Voorbereiding en schrijven businesscase en IWP aanvraag In de voorbereiding van de innovatiewerkplaats worden samen met de partners twee documenten opgesteld: een businesscase en de IWP-aanvraag. Voor het laatste is een (verplicht) format beschikbaar. De businesscase is in feite een zakelijke overweging om een investering wel of niet te doen. Deze beslissing valt positief uit wanneer het resultaat van de investering voldoende toegevoegde waarde oplevert voor het CoE HA en de partners in de vorm van maatschappelijke en/of economische valorisatie. Vanuit het CoE HA wordt in de fase van aanvraag & initieren (zie model in paragraaf 4.1) ondersteuning geboden bij het ontwikkelen van de businesscase. Deze eerste fase duurt veelal drie tot zes maanden. 6.2 Beoordelingscriteria Bij de beoordeling van de de IWP-aanvraag en de businesscase wordt gelet op de volgende punten. 1.

Duidelijke maar compacte beschrijving van het: a. waarom (het bestaansrecht van de innovatiewerkplaats, het verbindende thema, de missie, de ‘stip aan de horizon’); b. wat (voorbeelden van concrete activiteiten en beoogde resultaten/innovaties); c. hoe (de inrichting en realisatie van de innovatiewerkplaats); d. wie ( samenstelling van het team, verdeling taken en verantwoordelijkheden, welke partners).

2.

Overkoepelend a. In de innovatiewerkplaats moet samenwerking, structurele interactie en synergie bestaan tussen partners uit de hele driehoek onderzoek, onderwijs en beroepspraktijk (kennisinstellingen en/of bedrijven). b. De innovatiewerkplaats opereert in nauwe samenwerking met de burgers (de cliënten in zorg en welzijn). c. De innovatiewerkplaats beschrijft hoe financiën en bedrijfsvoering worden geborgd. d. De trekker van de IWP werkt in opdracht van de directie van het CoE HA, gaat op basis van het goedgekeurde plan een resultaatverplichting aan en legt verantwoording af aan de directie van het CoE HA. Aandachtspunten bij de rol van de trekkers zijn o.a.: autoriteit (op inhoud) van de trekker(s) op het verbindende thema van de innovatiewerkplaats; verantwoordelijkheid en profiel van de trekker(s) voor inhoud, regeltaken en verbinding binnen de innovatiewerkplaats; de governance/sturing binnen de IWP.

3.

Kernvragen bij beoordeling van het voorstel a. Welke meerwaarde heeft de innovatiewerkplaats voor doelen en focus van het CoE HA? Wat is de bijdrage van de innovatiewerkplaats aan de resultaten/PI’s van het CoE HA? b. Omvat het verbindende thema (het ‘waarom’) kennislacunes, problemen en knelpunten die nu urgent en ook op langere termijn belangrijk zijn? c. Met welke pilots gaat de innovatiewerkplaats van start? En welke resultaten/’quick wins’ worden daarvan verwacht? d. Welke concrete innovaties/resultaten heeft de innovatiewerkplaats daar (ook op langere termijn) bij voor ogen? Is daar substantiële behoefte aan?


13

e.

Welke outcome en/of impact streeft de innovatiewerkplaatsen met deze innovaties na? Wat moeten deze innovaties opleveren? f. Is de nagestreefde outcome en/of impact haalbaar? Heeft de innovatiewerkplaats daartoe de juiste partners, mensen en expertises in huis? Is de financiering realistisch? Is de governance realistisch? Is duidelijk hoe besluiten genomen worden? g. Welke bijdragen levert de IWP aan de geformuleerde PI’s van het CoE? Zie businessplan CoE HA: - praktijkgericht onderzoek; - zorginnovatie implementeren in de praktijk van zorg en welzijn; - onderwijsontwikkeling; - business development; - informatievoorziening en communicatie. h. Op welke extra financiering (subsidies nationaal en/of internationaal, verkoop van trainingen/onderzoek/onderwijs, etc) gaat worden ingezet? Opgemerkt dient te worden dat bij de beoordeling ook wordt gekeken naar de toegevoegde waarde van het CoE HA als geheel. Naarmate er meer innovatiewerkplaatsen gestart zijn wordt het steeds belangrijker dat nieuwe werkplaatsen voldoende toegevoegde waarde hebben voor het geheel van het Centre of Expertise Healthy Ageing. 6.3 Beoordelingsprocedure Om nieuwe IWP-aanvragen (inclusief businesscase) te toetsen is een beoordelingscommissie opgericht die vanuit CoE HA-perspectief de afzonderlijke voorstellen beoordeelt. De beoordelingscommissie bestaat uit maximaal vier vertegenwoordigers van groepen partners (zorginstellingen, bedrijven, onderwijs / kennisinstellingen). Het management van het CoE HA kan individuele leden van de commissie gericht advies vragen op bepaalde onderdelen van een concept IWP-aanvraag. De commissie werkt met een flexibele tijdsplanning en organisereert de beoordeling zodra er een aanvraag is voorbereid die - naar het oordeel van het management - voldoende kwaliteit heeft. Tenslotte volgt formele besluitvoering door het College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen, als penvoerder van het CoE HA. Dit kan leiden tot een GO, een GO onder voorwaarden, een verzoek tot herindiening op basis van de geformuleerde verbeterpunten, of een afwijzing. Wanneer u overweegt een innovatiewerkplaats aan te vragen kunt u het format aanvragen via [email protected]. Geef in de email een korte, duidelijke beschrijving van uw ideeën.

De volgende pagina is een schematische weergave van de (project)ondersteuning van het Centre of Expertise Healthy Ageing bij de realisatie van een innovatiewerkplaats. Dit schema en andere documenten vindt u in het tabblad ‘documenten’op onze website: healthyageing.net

14



15

Innovatie in zorg en welzijn

Recommend Documents