Opleiding Duurzaam Gebouw: Regenwaterbeheer op het perceel Leefmilieu Brussel De middelen die ter beschikking staan van de ontwerper Frederic LUYCKX, architecte
Doelstelling van de presentatie
● ●
● ●
Een alternatief regenwaterbeheer invoeren. Een overzicht geven van de denkbare oplossingen in het kader van een duurzaam regenwaterbeheer op schaal van het gebouw en het perceel. Een overzicht geven van de voorzieningen die de regenwatercyclus tot zijn recht laten komen. De voordelen en nadelen van deze verschillende voorzieningen bespreken.
2
Plan van de uiteenzetting
● ● ● ● ● ●
Inleiding Duurzame aanpak waterbeheer Overzicht van de verschillende voorzieningen Om nog verder te gaan … Tools en Referenties Te onthouden uit de uiteenzetting
3
Inleiding Naar een duurzaam waterbeheer ●
De ondoorlaatbaarheid van de bodems en de stedelijke afwatering Het regenwater op het perceel beheren
●
Het noodzakelijke beheer van het waterverbruik Rationeel omspringen met water
●
Kraantjeswater voor alles Regenwaterwinning en -gebruik
●
Watervervuiling Recyclage van grijs water in situ
4
Inleiding Geïntegreerd beheer van regenwater over zijn hele traject op het perceel
gescheiden inzameling van regenwater
gescheiden inzameling van regenwater filtratie rivier 1
rivier 2
infiltratie
infiltratie weer aan de oppervlakte komen
drooggelegde vallei
verzadiging van het gecombineerd rioolnet
overstromingen
Gekanaliseerde Stiemerbeek
verzadiging van het gecombineerd rioolnet
Bron: Revue A+241 p 34. Eau et ville diffuse. Illustratie Christian Nolf en Urban Design Workshop Stiemerbeek 2012
5
Inleiding Principes
● ● ● ● ● ●
Decentraliseren Scheiden Aaneenschakelen van voorzieningen Het architecturaal ontwerp Eenvoud Prioriteiten
De belangrijkste functies van het waterbeheer op het perceel - Bron: B. Thielemans - ceraa
6
Inleiding Doelstellingen ●
Het regenwater zo dicht mogelijk beheren bij het punt waar het neerkomt; ● Overstromingen en droogte tegengaan; ● De grondwaterspiegel laten vollopen; ● Vervuiling van het regenwater voorkomen; ● De watercyclus integreren in het landschap; ● Het water herwaarderen
Aanleg van waterretentiebekkens, Hannover
Droogbekken, Kupperbusch
7
Duurzame aanpak waterbeheer Methode: De beperkingen van het perceel in kaart brengen ● ●
De nabijheid van een overstromingsgebied De nabijheid van een drinkwaterwingebied ● De nabijheid van een beschermingsgebied van het type Natura 2000 ● De bezettingsdichtheid van het project ● De uitrustingen in de ondergrond ● De aanwezigheid van vervuilde grond ● De doorlatendheid van de bodem ● De diepte van het ondergronds waterbekken ● De topografie van het terrein ● De afvoermogelijkheden 8
Duurzame aanpak waterbeheer Methode: De tools voor regenwaterbeheer kiezen om … ●
De afvloeiing op het perceel te beperken
●
Het regenwater vast te houden en langzaam af te voeren
●
Het risico op milieuverontreiniging te beperken … rekening houdend met de elementen van een duurzame keuze. 9
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving
1.
1. 2. 3. 4. 5.
2.
3.
4.
Groene ruimten met volle grond Buffercomplexen onder paden Open goten en kanalen Geulen Sloten
5.
6.
7.
8.
6. Droge bekkens of Waterbekkens 7. Greppels of infiltratiebedden in de bodem 8. Infiltratieput
10
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Buffercomplexen onder paden: Poreuze parkings of drainerende wegen: doorlatende oppervlaktebedekking (asfalt of straatstenen) met open structuur. Een reservoirstructuur onder een poreuze parking of een drainerende weg biedt een aanvullend buffervolume en/of een infiltratiezone,
Poreuze parking en weg met reservoirstructuur
Drainerende straatstenen: directe infiltratie
Drainerende straatstenen: infiltratie Reservoirstructuur: infiltratie van de aanpalende oppervlakten van ondoorlatende oppervlakten 11 Bron: Architecture & Climat
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Open goten en kanalen Samengestelde elementen die de watercyclus tot zijn recht laten komen door de afvloeiing op het perceel te verlengen. Kunnen speelse elementen vormen die bijdragen tot de sociale cohesie.
Foto’s: New waterscapes en Valérie Mahaut
12
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Geulen: Geulen: ondiepe inzinkingen van de bodem die een ondergronds afvoernetwerk kunnen vervangen. Dit is een goedkoop en eenvoudig ontwerp vergeleken met een klassiek saneringsnetwerk.
Doorlatende bodem: Ondoorlatende bodem: geul met Weinig doorlatende bodem: Infiltratiegeul (+ draineersleuf) oppervlakteafvoer Gemengde geul (+ drainerende sloot)
Geul voor buffering en zuivering Bron: Architecture & Climat
Geul met gelaagde opslag (volgens intensiteit stortbuien)
13
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Geulen:
Scharnhauser Park – Stuttgart
Kronsberg – Hannover
Douai
Wijk Kronsberg – Hannover Foto’s: Valérie MAHAUT
Douai 14
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Grachten: Grachten: vrij diep, met steile oevers (vaak helling van 45° of meer). Het verschil tussen geul en gracht ligt in het profiel: helling, breedte, diepte, …
› Smaller dan een geul › Grachten zijn moeilijk te integreren in een stedelijk landschap › Rol van afbakening, natuurlijke barrière › Moeilijker toegankelijk, moeilijker te onderhouden Infiltratiegracht
› Risico van valpartijen in het publieke domein
Bron: Architecture & Climat
15
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Grachten:
Park Mozaïc – Rijsel
Wijk Vauban – Fribourg-en-Brisgau
Wijk Vauban – Fribourg-en-Brisgau Foto’s: Valérie MAHAUT
16
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Droogbekkens of waterbekkens: Droogbekkens: “uitgestrekte” geulen, dienen minder voor de afvloeiing dan voor de opslag van water, dat kan doorsijpelen in de grond of wordt afgevoerd met gecontroleerd gebied.,
Infiltratiebekken
Bekken met oppervlakteafvoer (met sleuf of steenbestorting)
Bekkens met opeenvolgende opslag (afhankelijk van hevigheid stortbuien) Bron: Architecture & Climat
17
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Droogbekkens of waterbekkens: In een waterbekken blijft altijd een waterschijf staan. Het waterpeil varieert dus naargelang van de neerslagepisodes, en deze variabiliteit is vaak gunstig voor de biodiversiteit.
Waterbekken met buffering en oppervlakteafvoer met geregeld debiet
Waterbekken met betonnen funderingen
Bron: Architecture & Climat
18
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Droogbekkens of waterbekkens:
Wijk Kronsberg – Hannover
Wijk Kronsberg – Hannover Foto’s: Valérie MAHAUT
Gelsenkirchen
Berlijn
Scharnhauser Park – Stuttgart
Hannoversch Munden
Foto’s: New waterscapes
19
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Greppels of infiltratiebedden in de bodem: Sloten: lineaire bedden gevuld met grind, gebroken keien en/of rotsstenen, enz., al dan niet met een bodembedekking.
Infiltratiesloot
Buffersloot
Gemengde sloot (+ afwatering)
Infiltratiebed (+ dispersiedraineerbuizen) Bron: Architecture & Climat
20
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Greppels of infiltratiebedden in de bodem: Opgelet voor beslibbing indien het water organisch materiaal bevat bezinking + filtratie voorzien › Deze techniek is nochtans interessant wegens zijn filtrerend en zuiverend vermogen (indien aangeplant).
Wijk Kronsberg – Hannover Foto’s: Valérie MAHAUT
Business park - Krems Foto: New waterscapes
21
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg van de omgeving ● Infiltratieputten: Een infiltratieput is een voorziening die voldoende diep is om het regenwater te laten afvloeien naar een doorlatende ondergrond.
Indien geen andere afvoerwijze mogelijk is en er geen
waterwinningsgebied in de nabije omgeving is. › Interessant voor infiltratie van de overloop of het uitlaatdebiet
Filter: grove maas + zeef
Overloop
Afvoer met debiet-regeling Steenslag met variabele korrelgrootteverhouding naar onder toe (0/32 – 20/40 – 60/100 mm)
Overloop
Doorboorde buis – zijdelingse infiltratie
Weinig doorlatende – doordlatende bodem Doorlatende bodem
Variabele diameter (1 m – 2 m of +) Waterspiegel (max. peil)
Infiltratieput (principeschema en technische detailtekening Bron: Architecture & Climat et MATRIciel
22
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de gebouwen
1. a.
1. b.
2.
1. Opslagdaken a. Niet beplant b. Beplant 2. Regenwatertanks
23
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de gebouwen ● Opslagdaken: Opslagdaken: buffering van een waterschijf rechtstreeks op het dak
Waterdak
Grinddak
Groendak
Bron: Architecture & Climat
Waterdak Foto: Valérie MAHAUT
IBIC-systeem: water vastgehouden onder dakbegroening
Groendak 24
Overzicht van de verschillende voorzieningen Voorzieningen geïntegreerd in de gebouwen ● Buffertanks of opvangtanks: Buffertanks (opvangtanks): tijdelijke opvang van het water van zeer hevige stortbuien dat vervolgens met gecontroleerd debiet wordt afgevoerd naar het afvoerpunt, zodat het stroomafwaarts gelegen net niet wordt overbelast net wanneer de waterstanden het hoogst zijn.
Verschil tussen recuperatietanks >< buffertanks: Functie van onweersbekken De buffertank kan worden aangesloten op de overloop van een recuperatietank
Volume 1 = recuperatie / Volume 2 = buffering Bron: Architecture & Climat et MATRIciel
25
Om nog verder te gaan … Duurzaam waterbeheer houdt een aantal acties in:
●
De ondoorlaatbaarheid van de bodems en de stedelijke afwatering Het regenwater op het perceel beheren
●
Het noodzakelijke beheer van het waterverbruik Rationeel omspringen met water
●
Kraantjeswater voor alles Regenwaterwinning en -gebruik
●
Watervervuiling Recyclage van grijs water in situ 26
Om nog verder te gaan … Rationeel omspringen met water ●
We moeten onze gewoonten veranderen om ons drinkwaterverbruik te verminderen aan de bron
●
(10% tot 20% besparing is mogelijk)
●
Invoering van systemen voor controle van de verbruikte hoeveelheid water
●
Invoering van systemen om het waterverbruik te verminderen (30% tot 65% besparing is mogelijk)
●
Behoud van de kwaliteit van het water tot het wordt verbruikt
●
Kwaliteit moet telkens afgestemd zijn op de toepassing
27
Om nog verder te gaan … Regenwaterwinning en -gebruik ●
Het gebruik van regenwater draagt bij tot een rationeel gebruik van water
●
Het gebruik van regenwater draagt bij tot het beheer van regenwater op het perceel
●
Invloed van de architectuur op de kwaliteit van het regenwater en de mogelijke toepassingen ervan
●
Regenwater heeft meer mogelijke toepassingen dan het spoelen van wc’s alleen
28 Bron: MATRIciel
Bron: C. Rener
Om nog verder te gaan … Recyclage van grijs water in situ ●
Kies de juiste waterkwaliteit voor uw toepassing: ►
●
Respecteer het milieu waarin u water loost: ►
●
Bespaar op drinkwater en kwaliteitswater, gebruik alternatieven voor drinkwater
Zorg dat u geen zuiver water vervuilt, scheid de polluenten zo vroeg mogelijk in het proces, garandeer de kwaliteit van het geloosde water na zuivering, loos geen verdund afvalwater in het collectief rioleringsnet, enz,
Voorkeur aan (extensieve of gemengde) landschapstechnieken. Pas in laatste instantie worden intensieve technieken ingezet.
Bron: C. Heyden
29
Interessante tools, internetsites, enz.: ●
Tool voor waterbeheer van Leefmilieu Brussel: http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Professionnels/Informer.aspx?id=32554&langtyp e=2067
●
●
Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV) en andere: ►
www.stedenbouw.irisnet.be
►
www.vivaqua.be
►
http://www.hydrobru.be
►
www.belgaqua.be
BREEAM – wat_1_calculator
30
Referenties Gids Duurzame Gebouwen: Fiche G_WAT00
Het waterbeheer verbeteren in duurzame gebouwen en op het perceel
Fiche G_WAT01
Beheer van het regenwater op het perceel
Fiche G_WAT02
Rationeel omgaan met water
Fiche G_WAT03
Hergebruik van hemelwater
Fiche G_WAT04
Het afvalwaterbeheer op het perceel verbeteren
www.gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be of http://www.leefmilieubrussel.be: Start pagina > Professionelen > Sector > Gebouw (constructie, beheer) > Praktische handleiding 31
Te onthouden uit de uiteenzetting ●
Voorafgaande kennis van de kwaliteit en het infiltratie- en buffervermogen van de bodem
●
Zorgen voor regenwaterbeheer binnen de grenzen van het perceel
●
Het regenwater zoveel mogelijk onttrekken aan de netwerken voor opvang van afvalwater
●
De ontwikkeling van de biodiversiteit bevorderen ►
●
groen en blauw netwerk
Aangenaam ingerichte en aantrekkelijke ruimten werken sociale contacten in de hand 32
Contactpersoon Frederic LUYCKX architect – onderzoeker
Gegevens
: +32(0)2 537 47 51
E-mail:
[email protected]
33
