Opleiding Duurzaam Gebouw : Algemene opleiding

Opleiding Duurzaam Gebouw : Algemene opleiding Leefmilieu Brussel

Mundo-b : analyse van een « Voorbeeldgebouw » renovatie Frédéric ANCION Mundo-b – Brussels Sustainable House Opleiding uitgewerkt door de Stadswinkel vzw.

Doelstellingen van de presentatie q  Beschrijving van een duurzame renovatie (VOORBEELDGEBOUWEN) q  Energieaspecten q  Andere duurzaamheidsdomeinen: materialen, toegankelijkheid, enz.

q  Financiële analyse q  Conclusies ‘post’renovatie

2

Context q  Oprichting van een verenigingscentrum (vzw van de duurzame ontwikkelingssector) q  Programma : kantoren (250 personen), 9 vergaderzalen, conferentiezaal, cafetaria, documentatiecentrum, onthaal… q  Bestaande situatie : oud kantoorgebouw, twee verschillende vleugels (1950 – 1970) q  Grondige renovatie, maar een gedeelte van het bestaande wordt bewaard 3

Renovatieteam q  Opdrachtgever : Brussels Sustainable House (Mundo-B) q  waarvan de verenigingen - toekomstige gebruikers aandeelhouder zijn q  Architecten : AAA Architectures q  Projectmanager : Manerco q  Studiebureau voor duurzame architectuur : Ecorce q  Afzonderlijke uitvoerders

4

Bestaande situatie

Voorgevels

Achtergevels

Kantoren

Parking 5

Kenmerken q  Oppervlakte : ongeveer 3500m² (4000 na renovatie) q  Zware ingreep: q  demontage van de bestaande afwerkingen q  vervanging van 2 gevels q  toevoeging van een verdieping q  vervanging van de speciale technieken q  valorisatie van de kelderverdiepingen (+ dan 500m²) q  Doelstelling laag verbruik (E < 60kW/m²*jaar) q  Beperkt budget (800€/m²) q  Zeer korte termijnen : 16 maanden tussen de verwerving en het einde van de werken 6

1e fase : demontage q  Asbest uit de vloeren verwijderen q  Demontage : q  wanden q  valse plafonds q  elektriciteit, verlichting q  ventilatie en airconditioning (recuperatie van het freon) q  … q  Sortering – recuperatie : q  sortering ter plaatse q  recuperatie wanneer mogelijk (gabions…) 7

Demontage

Demontage, sortering ter plaatse

Asbestverwijdering

Terug naar beton

Asfaltverwijdering parking 8

Isolatie q  Bestaande situatie : 138 kWh/m²/jaar (PHPP) q  Na renovatie: 51 kWh/m²/jaar (« laag-energie » standaard) q  Ingreep gevels linkervleugel: q  Asbestcementpanelen verwijderd, bestaande isolatie (steenwol 10 cm) bewaard, toevoeging OSB-panelen + 8 cm geëxpandeerde polystyreen + coating q  Nieuw houten raamwerk, beglazing Climaplus 4-14-4, U = 1,1 W/ m²K

q  Ingreep gevels rechtervleugel: q  aluminium ramen dubbel glas (2006, 1,4 W/m²K) behouden q  verbetering luchtdichtheid q  toevoeging van isolatie op de meest blootgestelde plaatsen (puntgevels…). q  Ingreep op de daken: q  Isolatie nieuw dak linkervleugel (40 cm cellulosevlokken)

9

Werken aan de gevels

Nieuwe achtergevel

Demontage gevel Nieuwe voorgevel 10

Luchtdichtheid q  Bestaande situatie : niet bepaald (slecht) q  Doelstelling na renovatie: q  Linkervleugel : < 1,5 (nieuwe gevels) q  Rechtervleugel : < 4 (bestaande gevels) q  Gemiddelde gebouw : < 2,7

q  Resultaat : 2,1 (derde blower door) q  Ingrepen : aansluitingen ramen - gevels afstelling van ramen deuren en drempels technische kokers verbindingen verwarmde /niet verwarmde volumes q  … q  q  q  q  q 

11

Verwarming q  Installatie : q  Volgens PHPP : noodzakelijk vermogen = 110 kW q  Installatie van 2 ketels in cascade q  Gas : 140 kW (condensatie – HR Top) – rdt 108% q  Pellets : 56 kW (automatische voeding) – rdt 92%

q  In de kantoren : gewone radiatoren (1/2 recuperatie) q  Aantal voldoende voor werking met gemiddelde water t° q  In de conferentieruimte : hete lucht verwarmd door de ketels q  Regeling : q  « Prioritaire » pelletketel : ong. 50% van de behoeften – obj. + q  Thermostatische kranen q  Regeling van de watertemperatuur naar gelang van het gebruik : volledig / tussenstand / niet gebruikt + in functie van de buitentemperatuur q  Wekelijkse monitoring 12

Verwarming

Ketels : pellets + gas

Gecentraliseerde regeling

Levering van pellets 13

HVAC q  Ventilatie q  Dubbelstroom-systeem met warmterecuperatie ( >70% recup.) q  Installatie van twee groepen: q  Op het dak voor het hoofdgedeelte : warmtewisselaar met wiel (12.000 m³) – functioneert tijdens de kantooruren q  Aan de achterzijde voor vergader-en conferentiezalen in de kelder : met platen (2700 m³), enkel geactiveerd bij gebruik van de zalen

q  Koeling q  Geen airconditioning q  Night-cooling : inertie van de betonstructuur die zichtbaar werd gelaten q  Beglazing met hoge zonnefactor op de blootgestelde verdiepingen q  Interne screens q  Externe bescherming voor de lokalen die het meest lijden onder oververhitting 14

HVAC

Zichtbare ventilatiekokers

Ventilatiegroep op het dak

15

Resultaten PHPP EVALUATIE VAN DE ENERGIEPRESTATIE écoRce

RESULTATEN

ENERGIELABEL A B C D E F G

             

             

             

             

             

             

             

kWh/m²jaar

 

 

 

 

   

   

Warmtebehoefte jaarlijkse verwarming:

51

kWh/ (m2j)

   

   

Resultaat van de infiltrometrietest:

2,0

h-1

570

kWh/(m2j)

570

kWh/(m2j)

 

51  

Gebruik: beter dan de PHPP 44kWh/m²/jaar >< 51 kWh

 

PRESTATIES   Netto energiebehoeften voor verwarming 51 kWh/m²jaar   Verwarmingsvermogen 91,95 kW   570 kWh/ Behoeften aan m²jaar primaire energie   Oververhitting hoger dan 25 °C         3,7%

Prestatie > tot 300 251 tot 300 201 tot 250 151 tot 200 111 tot 150 81tot 110 61 tot 80 41 tot 60 21 tot 40 Lager dan 20

Klasse G F E D C B A A+ A++ A+++    

Behoefte aan primaire energie (sanitair warm water, verwarming, hulp-en huishoudelijke elektriciteit):

Behoefte aan primaire energie (sanitair warm water, verwarming en hulpelektriciteit):

Behoefte aan primaire energie

kWh/(m2j)

bezuinigd door de productie van fotovoltaïsche elektriciteit:

Verwarmingsvermogen:

 

Oververhitting in de zomer:

 

Jaarlijkse behoefte aan koeling:

 

Koelingsvermogen:

25

W/m2

4

% kWh/(m2j) W/m2

16

Elektriciteit q  Natuurlijk licht bevorderd (beschotwerk, lichte kleuren…) q  Volledige vervanging van de elektriciteitsinstallatie q  Nieuwe zuinige verlichting (Gem. vermogen 9,65 W/m²) q  Lampen dichtbij de vensters : lichtgevoelige dimmers q  Denkwerk over de schakelaars : timers, bewegingsdetectoren, klokken…

q  Installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen q  q  q  q 

60 panelen van 1,5 m² productie : 11.000 kWh/jaar ofwel +/- 6% verbruik vlug rendabel gemaakt

17

Elektriciteit q  Verbruik klassiek Brussels kantoorgebouw q  125 kWh/m²/jaar q  Elektriciteitsverbruik Mundo-B q  47 kWh/m²/jaar q  Verlaging met 63%

18

Ecoconstructie q  Natuurlijke isolatiematerialen : q  houtwol (tussenschotten) , houtvezelpanelen (gevels) q  cellulosevlokken (daken, buitenwanden, vloeren ) q  Akoestiek : hennepwol & houtvezel Herakustik q  kurk q  Uitzondering : polystyreen voor buitenisolatie, een kwestie van budget.

Cellulosevlokken

Plafonds in Herakustik 19

Ecoconstructie q  q  q  q 

Alle houtsoorten zijn gelabeld en afkomstig van Europese bossen. Gelabelde verven : natuurlijke, en/of zonder oplosmiddelen Binnenwanden in vezelgips (90% gerecycleerd papier). Vloerbedekking : linoleum q  Samengesteld uit natuurlijke materialen q  Gering verbruik van grijze energie (aanmaak en onderhoud) q  Lange levensduur

q  Vloerbedekkingen : gelabelde vloer in collectieve ruimten

20

Toevoeging van een nieuwe voorbeeldverdieping q  Waarom een verdieping toevoegen: q  Het gebouw homogener maken (het niveauverschil tussen de 2 vleugels vermijden) q  de kantooroppervlakte vergroten q  een « voorbeeld »-verdieping realiseren un étage « exemplatif »

q  Kenmerken : q  Erg hoge isolatiegraad van de wanden q  Erg hoge isolatiegraad van het dak q  Enkel natuurlijke materialen

21

Waterbeheer q  Waterbesparing q  Waterbesparende kranen (drukknop/ detector) q  Waterspoelingen met dubbele drukknop q  Recuperatie van het regenwater : q  Gebruik van een bestaande put q  (relatief duur uiteindelijk)

Regenwatertank

22

Mobiliteit q  Keuze van de ligging van het gebouw q  centraal, q  openbaar vervoer, …

q  Auto’s q  Ontmoedigd : afgeschafte P-plaatsen (oorspronkelijk > 30) q  Enkel voor het leveren, het laden en PBM (4 plaatsen) q  Cambio standplaatsen aan Naamsepoort, op 250 meter van Mundo

q  Fietsen : q  Overdekte parking 90 fietsen + fietsbeugels bezoekers vóór de ingang q  Gedeelde fietsen / fietsateliers / fietsersdouches

23

TENANTS TRAVEL TO WORK TABLE

Thanks to the excellent location of our centres, the vast majority of our members (five o means of transport to get to their workplace. However, significant variations can be obs At Mundo-b, almost half of workers come to work on foot or by bike. The others use motorcycle make up an almost negligible proportion. As the city of Namur constitutes a q  Resultaat de come jaarlijkse enquête bij de gebruikers van some of ourvan tenants from more rural districts where public transport provision is q forces about a third of workers of Mundo-Namur to come to work by car. To maintain t Mundo-b betreffende het vervoermiddel thuis-werkplaats we provide our members with a fleet of bicycles and a shared car.

Mobiliteit

Mundo-b

MundoNamur

Walking

15%

6%

Cycling

32%

6%

Public transportation

51%

56%

Motorcycle / scooter

1%

0%

Carsharing

0%

3%

Car

1%

29%

24 l Ethical Property Europe Annual Report 2012 24

Biodiversiteit q  Tuin « natuur toegestaan » q  Gerealiseerd dankzij het afschaffen van de parking ! q  Poel, inheemse beplantingen, compostering, nestkastjes voor insecten, enz. q  Terrein met het label « Natuurnetwerk » (Natagora asbl)

q  Gabions gemaakt met het afval van de renovatie q  Didactische inrichtingen voor kinderen en bezoekers (plantnamen… ) q  Vergroening van de terrassen q  Compostering van het organisch afval q  In het vooruitzicht : bijenkorven op het dak

25

Asfaltverwijdering parking

Het resultaat na één jaar

« Didactische » poel

Gabions 26

Bijkomende overwegingen q  Samenwerking met bedrijven uit de sociale economie q  Interventie van een akoestisch ingenieur q  Toegang : q  heel het gebouw is toegankelijk voor personen met beperkte mobiliteit q  toevoeging van een platform voor de tussenniveaus

Akoestische modelvorming 27

Financiële analyse q  Meerkosten « energetische » renovatie: 12,6% q  Energiebesparingen: verwarming + elektriciteit: 84.000€/jaar q  Besparing < 2/3 elektriciteit : geen airco

q  Meerkosten « milieu »renovatie : natuurlijke materialen, regenwatertank, biodiversiteit: 14,3% q  Gedekt door de premie VOORBEELDGEBOUWEN

q  Minimalistische renovatie (zonder energie-efficiëntie) = duur in de praktijk (+24%/jaar) Ø  Totale meerkosten = 27%

28

Financiële analyse

29

Financiële analyse

30

Conclusies postrenovatie q  Nut van een volledige opdracht van studiebureaus voor speciale technieken en voor energie q  Impact van het natuurlijk licht op het comfort van de ruimten en de vermindering van de verlichtingsbehoeften q  Nut van de timers en aanwezigheidsdetectoren voor de verlichting in de gemeenschappelijke ruimten q  HVAC : efficiëntie van de night-cooling maar moeilijk af te stellen q  Recuperatie van regenwater : onevenredig hoge kosten q  Zonnepanelen en groendak: moeilijk te combineren 31

Referenties -  Praktische handleiding voor de duurzame bouw en renovatie van kleine gebouwen: http://app.leefmilieubrussel.be/handleiding_duurzaam_gebouw

-  Het verhaal achter de voorbeeldgebouwen… , Leefmilieu Brussel, Uitgeverij Racine

32

Coördinaten Project : Mundo-B - www.mundo-b.org Ecodynamische onderneming Postgegevens: Brussels Sustainable House sa Edinburgstraat 26 1050 Elsene Contact : Frédéric Ancion 0485/69.29.83 [email protected]

33