Opleiding Duurzaam Gebouw : Algemene opleiding Leefmilieu Brussel BEHEER VAN BOUW- EN SLOOPAFVAL Wim DEBACKER VLAAMSE INSTELLING VOOR TECHNOLOGISCH ONDERZOEK (VITO) Opleiding tot stand gebracht door de Stadswinkel vzw.
Doel van de uiteenze.ng Inzicht verschaffen in… – stand-‐van-‐zaken bouw-‐ en sloopafval in België – de verschillende actoren – beheer van bouw-‐ en sloopafval – vermijden van bouw-‐ en sloopafval – de taak van aannemers en slopers – de taak van architecten en bouwproducenten
2
Plan een blik op de huidige bouw
beheer van bouw-‐ en sloopafval
kringloopslui?ng en -‐ beheer
ontwerpbenaderingen
conclusies 3
Een blik op de huidige bouw… 4
40% 36% 31% of energy consumption
of greenhouse gasses emissions
of resource consumption
the EU-27 built environment is responsible for...
33%
of waste production (C&D)
1/8
persons facing housing costs in excess of 40 % of their income
1/6
persons living in houses with severe structural issues
Sources: Eurostat (2010), EEA (2010)
5
Bouw-‐en sloopafval: enkele cijfers manufacturing industry 21%
mining & quarrying 23% other 9%
24% Construction & Demolition
municipal waste energy production 19% 4%
6
Wie is betrokken? Bouwheer
Beleid
producent
Sloper
Ontwerper
Aannemer
7
Interactief moment: Hoe bouwafval vermijden? Hoe bouwafval verminderen? Hoe sloopafval vermijden? Hoe sloopafval verminderen?
Beheer van bouw- en sloopafval … 8
Beheer van bouw- en productieafval Baufritz (D)
• inventarisaFe en idenFficaFe – MEtré des DEchets de COnstruction (hHp://www.marco-‐construcFon.be) • Sorteren, Recupereren en logisFek • Vermijden van bouwafval door prefab • Classifica?e van bouwafval in Brussel – Gevaarlijk afval – Afval onder verantwoordelijkheid van producent – (niet zo) Bijzonder afval: 1. Asbest 2. Inert afval 3. Niet- gevaarlijk, Niet inert en zonder verplichting om terug te nemen
9
Beheer van sloopafval Ladder van Lansink (1979) 1. Preventie
●
Ontwikkeld in 1979 voor Nederlands afvalbeleid
2. Hergebruik van gebouwcomponenten
●
Basis voor Europees afvalbeleid in 1990
●
Hiërarchisch model (top-down)
●
Verouderd: houdt geen rekening met :
3. Hergebruik van bouwmaterialen (recyclage) 4. Nuttige toepassing (downcycling) 5. Verbranding met energierecuperatie
►
huidige afvalverwerkingstechnieken
►
Ecologisch en financieel optimum
6. Verbranding zonder energierecuperatie 7. Storten
Starre hiërarchie 10
Beheer van sloopafval Ladder van Lansink (1979)
Delftse Ladder + Kibert (2000)
1. Preventie
- Preventie
2. Hergebruik van gebouwcomponenten
- Hergebruik van gebouwen
3. Hergebruik van bouwmaterialen (recyclage)
- Hergebruik van gebouwcomponenten
4. Nuttige toepassing (down-cycling)
- Hergebruik van bouwmaterialen (recyclage)
5. Verbranding met energierecuperatie
- Nuttige toepassing (down-cycling)
6. Verbranding zonder energierecuperatie
- Immobilisatie met nuttige toepassing (recyclage van puin)
7. Storten
- Immobilisatie met laagwaardige toepassing (downcycling van puin)
+ sloopinventaris Starre hiërarchie
Flexibele keuze op basis van - Compostering evaluatietools - Verbranding met energierecuperatie - Verbranding zonder energierecuperatie - Storten Flexibele keuze op basis van evaluatietools 11
Interactief moment: Hoe ziet een kringloop eruit? Wie is er verantwoordelijk?
Kringloopsluiting en -beheer… 12
Levenscyclusdenken:
storten verbranding
?
(met energierecuperatie)
13
Levenscyclusdenken: materialen
feedstock-recyclage
composteren
materiaal-recyclage
14
Levenscyclusdenken: bouwcomponenten
hergebruik van componenten
15
Levenscyclusdenken: gebouw
renovatie/restauratie van gebouw
hergebruik van gebouw
16
17
Als bouwheer / gebruiker…
●
●
●
Materiaalkeuzes: ►
Milieuverklaringen type 2: zelfverklaringen (e.g. x% gerecycleerd,…)
►
Milieuverklaringen type 3: EPD (e.g. x% recycleerbaar,…)
Gebouwkeuzes: ►
Nieuwbouw vs. renovatie
►
Multifunctioneel karakter
Gebouwelementkeuzes: ►
Ontmantelbaar
►
Beheer van vervangingen en onderhoud
18
Als producent…
●
●
Ontwikkeling van product ►
Samenstelling: biodegradeerbaar, recycleerbaar, …
►
ontmantelbaarheid
Terugname van product ►
Logistiek
►
Material pooling
19
Als producent / architect … C2C filosofie: §
eco-effectieviteit versus eco-efficientie
§
3 basisprincipes • “waste equals food” • “use of current solar income”
William McDonough Michael Braungart
• “celebrate diversity”
C2C in de bouwsector • “buildings as trees” • “cities as forests” Source: EPEA (2010)
20
“Doing the things right”
“DEmaterialisation”
Eco-efficientie
“reducing consumption” “reduction of negative effects” “Doing the right things”
“no reduction of consumption”
“REmaterialisation”
“maximising positive effects”
Eco-effectiviteit
21
Als producent / architect …
§
Voor alle bouwprofessionals
§
Principes ten goede van •
Milieu
www.c2carchitecture.org
•
Samenleving
A00 architects (CN) Art & Build Architects (B) Rau Architects (NL) Zahn Architecture (G) OPAi (EU)
•
gebruiker
§
Richtlijnen voor implementatie
§
Roadmap om het C2C proces te meten
§
Lage drempel
§
Geen gedetailleerd handboek
www.duurzaamgebouwd.nl
Douglas Mulhall Michael Braungart
22
Als producent …
Somige milieulabels and certificatie/classificatiesystemen:
classificatiesystemen
Product labels
C2C – uniek certificatiesysteem • brede focus op 5 thema’s • 4 certificatieniveau’s - basic tot platinum • niet in lijn met de ISO-normen
23
Source: C2CPII (2012)
24
Als producent … Adapted from C2CPII, 2012
C2C™ certificatiesysteem
assessment of a product down to the parts per million and all process elements
optimization of the product to meet C2C™ treshold levels
review of the application by one of the auditors approved by
C2CPII CRADLE TO CRADLE PRODUCT INNOVATION INSTITUTE
criteria categories: 1. material health 2. material reutilization 3. energy 4. water 5. social responsibility
application for certification basic silver gold platinum
C2C™ certificate + registration of product with scorecard in the register administered by
C2CPII CRADLE TO CRADLE PRODUCT INNOVATION INSTITUTE
25
Als producent … C2C™ gecertificeerde bouwproducten §
Selectie (December 2010)
§
Evaluatie • Desso tapijttegels • Rheinzink dak- en gevelbekleding • Thoma Holz dragende houtelementen • Styrofoam PUR insulatie • Cabot Aerogel isolatie • EuroCeramic keramische rioleringspijpen • Under-Cover composiet voor lichtarmaturen • Wienerberger lichtgewicht keramische baksteen
26
Als producent … Productfiche § beschrijving van het product door de producent § Labels §
Screening Gebruik • toepasbaarheid • Design for Dismantling • kringloopsluiting • financiële kost Milieuwinsten en -impacten • Milieu- en gezondsheidsimpacten • Vergelijking met referentieproduct
§ Conclusies
27
Als producent … Productfiche § beschrijving van het product door de producent § Labels §
Screening Gebruik • toepasbaarheid • Design for Dismantling • kringloopsluiting • financiële kost Milieuwinsten en -impacten • Milieu- en gezondsheidsimpacten • Vergelijking met referentieproduct
§ Conclusies
28
Als ontwerper…
29
ontwerpbenaderingen 30
Design for Reuse Design for QUALITATIVE USE
Design for REUSE
+
Design for DISMANTLING (“hergebruik” van materialen) Design for DECONSTRUCTION (“hergebruik” van componenten) Design for ADAPTABILITY & VERSATILITY (“hergebruik van gebouwen”)
31
Voorbeelden:
“Design for Dismantling” Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO) te Wageningen (NL)
Materiaalkeuze! Detaillering!
Bionorica kantoor te Neumarkt (D)
32
Voorbeelden:
“Design for Deconstruction”
Verbindingen! Detaillering!
Buelens-Vanderlinden woning te Hoeilaart
R128 woning te Stuttgart (D)
33
Voorbeelden:
“Design for Deconstruction”
Flexibele en demonteerbare bakstenen gevelpanelen gebruikt in Amsterdamse woningblok (Nl)
INFRA+ vloersysteem: integratie van technieken en dragende elementen op een flexibele manier
34
Voorbeelden:
“Design for Adaptability & Versatilty”
Renovatie van de Van Nellefabriek (Nl)
Maison Medicale (La MéMé) – L. Kroll (Brussel)
Multi-functionaliteit Detaillering!
35
Voorbeelden:
“Design for Adaptability & Versatilty”
36
Belang van detaillering ●
Indirecte verbindingen en droge voegen
●
Verleng de levensduur van componenten door ze op te delen in kleinere onafhankelijke onderdelen
●
Gemakkelijke toegang van de te vervangen onderdelen ►
Plaats onderdelen die sneller vervangen moeten worden zo dicht mogelijk bij het toegankelijk oppervlak.
●
Handelbaarheid van componenten m.i.v. (de)constructietoleranties
●
Aantal verbindingen verminderen
●
Geen speciaal gereedschap
●
Gemakkelijk te stutten en veilig in- en uitbreidbare draagconstructie
●
Strategische inplanting en koppeling van technieken
●
Materiaalkeuze (waaronder slijtvast en impactwerend)
●
Ontwerpen via een multi-modulair raster
●
… 37
CASE: LCA of an elderly care residence in Belgium (A) manufacturing
(H) U(A) SE manufacturing (D) maintenance
(B) transport to site (G) (F) EOLtransport to EOL
(G) EOL
3000000
ecopoints
2500000
2000000
- 41%
1500000
1000000
- 47%
- 51%
- 49%
500000
+ 9% 0
-‐500000
REFERENCE
PASSIVE ENERGY
- 16%
+ 5%
- 20%
- 13%
ENV. MATERIALS
- 11% - 33%
DES. f. DECONSTRUCTION
38
Adapted from Royal Haskoning (2010)
betaalbaar winstgevend Propere lucht Ecosysteemdiensten
Ontwerper Overheid
Propere en veilige energie
Afvalvermndering
aanpasbaar veerkrachtig Proper water
Hergebruik
Dematerialisatie Energievermindering
welzijn
Vermijden van gevaarlijke stoffen Kostbesparend
Ontwerper
Overheid
39
• Beheer en vermijden van bouw- en sloopafval dient in rekening gebracht te worden door alle actoren • Bouw- en sloopafval is nog steeds aanzienlijk, ondanks grote inspanningen in België • Kringloopsluiting op verschillende niveaus (gebouw/component/materiaal) • flexibele Delftse Ladder in plaats van starre Ladder van Lansink • Evaluatietools zijn noodzakelijk om te bepalen welke ontwerp- en beheerskeuzes het meest adequaat zijn! • Ontwerper: “Design for Reuse” • Detaillering is cruciaal
Conclusies… 40
Nuttige links BIM/IBGE, Praktische Handleiding voor duurzame bouw en renovatie, 2011 via www.leefmilieubrussel.be BIM/IBGE, Gids voor het beheer van bouw- en sloopafval, editie 2009, via www.leefmilieubrussel.be Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM), via www.ovam.be Département du Sol et des Déchets - Office Régional Wallon des Déchets (DSD-ORWD), via environnement.wallonie.be/ Confederatie van Aannemers van Sloop- en Ontmantellingswerken (CASO), via http://www.confederatiebouw.be/sloopenontmantelingswerken/ MEtré des DEchets de COnstruction (MEDECO via www.marco-construction.be
41
Bibliografie Debacker W., 2009;Structural design and environmental load assessment of mul3-‐use construc3on kits for temporary applica3ons based on 4Dimensional Design, PhD thesis, VUB, Brussels, Belgium. Debacker W., Geerken T., Stouthuysen P., Van Holm M., Vrancken K., Willems S., 2011 Milieuverantwoord bouwen,materialengebruik en Cradle to Cradle. Een verkenning van de prak3jk op projectniveau, in opdracht van OVAM, Mechelen, België te Dorsthorst B.J.H., Kowalczyk, T., Design for Recycling, in Proc. of the CIB Task Group 39 -‐ DeconstrucFon meeFng 9 April 2002, Design for DeconstrucFon and Materials Reuse, CIB PublicaFon 272, CIB, USA/Germany, 2002, 71-‐81. Eurostat, Environment & Energy via hHp://epp.eurostat.ec.europa.eu OVAM, Po3onering van het Vlaams beleid inzale bouw-‐en sloopafval t.o.v. de omringende afvalmarkteen, februari 2003, 250p. Via www.ovam.be OVAM, Milieuverantwoord Materiaalgebruik en afvalbeheer in de bouw -‐ sectoraal uitvoeringsplan, september 2007, 152p. via www.ovam.be BIM/IBGE, Prak3sche Handleiding voor duurzame bouw en renova3e van kleine gebouwen, ediFe juli 2010, via www.leefmilieubrussel.be Hendriks C., Janssen G., A New Visio non the Building Cycle, Aenas technical publishers, Boxtel, The Netherlands, 2004, 251p. van den Dobbelsteen A., Alberts K, Milieueffecten van bouwmaterialen – duurzaam omgaan met grondstoffen, ediFe 2001
...
42