Opleiding Duurzaam Gebouw: Groendaken: van ontwerp tot onderhoud

Opleiding Duurzaam Gebouw: Groendaken: van ontwerp tot onderhoud Leefmilieu Brussel

Inleiding tot het thema Frederic LUYCKX, architecte & chercheur

Doelstellingen van de presentatie

●

De kwestie “ontwikkeling van de natuur in de stad” uitbreiden tot andere thema’s van de duurzame bouw

●

Het concept “begroend dak” ruimer definiëren en kwalificeren dan de notie “groendak”

●

Het thema illustreren aan de hand van verschillende voorbeelden

2

Plan van de uiteenzetting

●

Natuur in de stad: Brusselse context

●

Uitdagingen

●

Hoe kunnen we de ontwikkeling van de natuur in de stad bevorderen?

●

“Begroend dak” of “groendak”

●

Voorbeelden van begroende daken

●

Ref-B: de natuur in duurzaam bouwen

●

Tools en referenties 3

Natuur in de stad: Brusselse context Verdeling van de groene ruimten

Bron: BIM, (2010), Biodiversiteit in Brussel, Brussel

4

Natuur in de stad: Brusselse context Kaart van het Brusselse blauwe en groene netwerk

Bron: BIM, (2010), Groen en blauw netwerk, Brussel

5

Natuur in de stad: Brusselse context Toenemende ondoorlatendheid van bodems en afvloeiing in de stad Legende Groene ruimten op wegen Ondoorlatend (<0,01) 0,01 < slecht doorlatend < 0,35 0,35 < matig doorlatend < 0,65 0,65 < vrij goed doorlatend < 0,99 Volledig doorlatend (>0,99) Wegen Kaart van de doorlatendheidsklassen op basis van de NGI-gegevens 1996

Kaart van de ondoorlatendheid van de bodem in het BHG

6

Natuur in de stad: Brusselse context Het hitte-eilandeffect: ►

Een doordachte keuze en gebruik van materialen

►

Beplante en doorlatende oppervlakken voorzien (evapotranspiratie door de planten)

[067] Mundo-B (Bron: Google Maps)

[039] Buurthuis Malibran (Bron: Architect Ledroit Pierret Polet )

7

Uitdagingen: op het vlak van het milieu ●

Bescherming van de biodiversiteit ►

Werkt in ecosystemen

Behoefte aan bescherming en valorisatie in onze dichtbebouwde steden De instandhouding, de ondersteuning en de versterking van de biodiversiteit geniet volgens tal van wetenschappers absolute prioriteit. De natuurlijke omgeving waarin de mens leeft, en waarvan zijn toekomst en voortbestaan rechtstreeks afhangen, staat immers op het spel. ►

8

Uitdagingen: op het vlak van het milieu ●

●

Inheemse planten versus invasieve uitheemse planten ►

Voorrang aan lokale planten die aangepast zijn aan ons klimaat

►

Plantenkeuze afgestemd op de omgeving

►

Variatie tussen ruimten en keuze voor planten die bestuivende insecten aantrekken

De ecologische schuld compenseren ►

Gebouwen moeten zodanig worden ontworpen en gerenoveerd dat ze herbergzaam zijn voor flora en fauna

9

Uitdagingen: op het vlak van het milieu ●

Netwerken en stapstenen ► ►

Het behoud van continuïteiten, overgangen bevorderen Tuinen, balkons, daken, … = Stations van het groene netwerk

Op perceelsniveau

10 Bron: www.set-revue.fr

Uitdagingen: op het vlak van het milieu ●

Habitats in een dichtbebouwd milieu ►

Bij renovatie, rekening houden met de aanwezige fauna en bevorderen van hun terugkeerpotentieel

►

De gebouwschil van onze gebouwen zo ontwerpen dat ze habitats kunnen vormen voor de fauna

Bron: www.naturemp.org

11

Uitdagingen: op het vlak van het milieu ●

Toenemende ondoorlatendheid van de bodem ►

Behoud van de rijkdom van onze ondergrond

►

Regenwaterbeheer op het perceel en integratie in het blauwe netwerk Belangrijkste beddingen van waterlopen in het BHG Inkomende en uitgaande waterlopen in het BHG Topografische/hydrografische zones

Stroomgebieden, Bron: www.egeb-sgwb.be

Blauwe netwerk, Bron: http://www.leefmilieubrussel.be

12

Uitdagingen: op economisch vlak ●

De aanwezigheid van natuur in de stad kan economische opportuniteiten inhouden ►

Stadslandbouw

►

Bijenteelt

Bron: Vert d’Iris (www.vertdiris.net)

[025] Cameleon, foto: ceraa asbl

13

Uitdagingen: sociocultureel ●

●

Behoefte aan natuur ►

Geestelijk evenwicht van de stadsbewoners

►

Bevordert sociale uitwisselingen

Positieve effecten ►

Bij hitte

►

Als geluidsbarière

[055] Tweedekkersstraat, arch.: Bxleco1 en FHW, foto: Yvan Glavier

14

Hoe de ontwikkeling van natuur in de stad bevorderen? ●

DICHTBEBOUWDE stad: De bouwwerken domineren beperkte ruimtes, die doorgaans verhard zijn

●

GROENE stad: Evenwichtigere verhouding tussen vrije en bebouwde oppervlakte

15

Hoe de ontwikkeling van natuur in de stad bevorderen? ●

DICHTBEBOUWDE stad:

●

GROENE stad:

16

Hoe de ontwikkeling van natuur in de stad bevorderen? Voorzieningen die ontwikkeling van de natuur bevorderen: ●

Tuin in volle grond / Doorlatende verharde bodem

●

Begroend dak / Verhoogde teelt

●

Groene gevel / voorzieningen om perceel af te bakenen

●

Habitat voor fauna / bijenkasten / compost 17

Hoe de ontwikkeling van natuur in de stad bevorderen? ●

DICHTBEBOUWDE stad:

●

GROENE stad:

18

Hoe de ontwikkeling van natuur in de stad bevorderen? Voorzieningen die ontwikkeling van de natuur bevorderen:

Enkele voorbeeldgebouwen

19

“Begroend dak” of “groendak” ●

Types van “begroende daken” of “groendaken”

Principedoorsneden

Bron: WTCB, TV 229, Groendaken

20

“Begroend dak” of “groendak” ●

Extensief: Renovatie- en nieuwbouwprojecten Mossen, sedums en grassen Laag gewicht (30 tot 100 kg/m²) Plat en schuin dak (hoek van 15° tot 45°) Niet begaanbaar (behalve voor aanlegwerken) Beperkt onderhoud

Bron: Werkplaats op het binnenterrein van een huizenblok in Brussel.

21

“Begroend dak” of “groendak” ●

Eenvoudig intensief: Nieuwbouw- en renovatieprojecten (versterking van de structuur) Grassen, struiken, lage planten en grasperk Aanzienlijk gewicht (100 tot 400 kg/m²) Plat en schuin dak (maximale hoek 15°) Begaanbaar Normaal onderhoud

Bron: kantoorgebouw in Elsene Landschapsarchitect: Bernard Capelle, 2003

22

“Begroend dak” of “groendak” ●

Uitgebreid intensief: Nieuwbouwprojecten Grassen, struiken, lage planten en grasperk Zeer hoog gewicht (meer dan 400 kg/m²) Plat dak Begaanbaar Normaal onderhoud

Bron: kantoorgebouw in Elsene Intensief groendak boven de parkeergarage

23

“Begroend dak” of “groendak” ●

Verhoogde teelt: Nieuwbouw- en renovatieprojecten Teelt van kruiden, groenten, snijbloemen, … in bakken of bloempotten Plat dak Begaanbaar Normaal onderhoud

Bron: ceraa asbl

24

Voorbeelden van begroende daken 2.

1.

3. Bron: 1. [071] Sint-Franciscus, arch.: O2, foto: Yvan Glavier 2. [073] Plasky, arch.: MDW 3. Kantoorgebouw, foto: ceraa asbl

25

Voorbeelden van begroende daken 2.

1.

3. Bron: 1. [025] Cameleon, foto: www.btheremag.com 2. [011] Nos Pilifs, foto: Yvan Glavier 3. [055] Tweedekkersstraat, arch.: Bxleco1 en FHW, foto: Yvan Glavier

26

Voorbeelden van begroende daken 2.

1.

3. Bron: 1. [046] Drogisterij, arch.: G. Vilet, foto: Yvan Glavier 2. [005] Crèche nr. 9, arch.: A2M 3. … niet meer dan een groene bekleding van een plat dak

27

Referentieel-B De natuur in de duurzame bouw Tool voor beoordeling van de duurzaamheid van een bouwwerk op basis van een aantal rubrieken opgesplitst in 9 thema’s. THEMA 01 BEHEER THEMA 02 MOBILITEIT THEMA 03 NATUURONTWIKKELING THEMA 04 FYSISCH MILIEU THEMA 05 SOCIAAL EN CULTUREEL THEMA 06 MATERIE THEMA 07 ENERGIE THEMA 08 WATER THEMA 09 COMFORT & GEZONDHEID 28

Referentieel-B Ref-B bouw De natuur in de duurzame

Ref-B

Gewicht van de 9 thema’s 8%

Beheer

Gestio

Materie

Matiè

Mobiliteit

Mobil

Natuurontwikkeling Nature

Natur

Gestion

12%

Matière Mobilité

18% 15%

Physique Fysische milieu Sociaal en Humain cultureel

12%

12% 8% 8%

Huma

Confort et santé

Comfort en gezondheid

7%

Physiq

Energie

Energie

Eau Water

Confo

Energ Eau 29

Referentieel-B De natuur in de duurzame bouw Thema NAT: Natuurontwikkeling (Idem voor woningen en kantoren) RUBRIEK NAT 01 - NATUURONTWIKKELING NAT 01-01

VALORISATIE VAN DE BESTAANDE BIODIVERSITEIT

NAT 01-02

VERHOGING VAN DE BIODIVERSITEIT

NAT 01-03

NATUURBELEVING

RUBRIEK NAT 02 - VOORBEREIDING NATUURBEHEER NAT 02-01

VOORBEREIDING NATUUR- EN GROENBEHEER

30

Interessante tools, internetsites, enz.: ●

Economische en sociale raad (2011), De sociaaleconomische uitdagingen van het “demografisch” Gewestelijk Bestemmingsplan, De handelingen van het Colloquium van 15 juni 2011, Brussel.

●

BIM (2010), Biodiversiteit in Brussel, Brussel.

●

BIM (2010), Groen en blauw netwerk, Brussel.

●

DECLEVE B, ANANIAN P., ANAYA M., LESCIEUX A., (2009), Brusselse dichtheden en woonvormen, Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

●

…

●

Praktische fiches van de actie Nature au jardin (natuur in de tuin), www.natagora.be

●

Technische fiches over de instandhouding en de creatie van habitats voor de fauna en vermelding van winkels en bibliotheken van natuurpunt, www.natuurpunt.be

●

… 31

Referentie Gids Duurzame Gebouwen:

32

Referentie Gids Duurzame Gebouwen: Natuurontwikkeling: ●

Fiche G_NAT00

Opwaarderen, beschermen en ontwikkelen van de natuurlijke omgeving in een duurzaam gebouw en op het perceel

●

Fiche G_NAT01

Biodiversiteit in de stad maximaliseren

●

Fiche G_NAT02

Een groendak realiseren

●

Fiche G_NAT03

Een groene gevel realiseren

gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be

of www.leefmilieu.brussels Thema’s > Gebouwen > Goede praktijken om te bouwen en te renoveren > Om u te helpen > Gids Duurzame Gebouwen 33

Om te onthouden van de presentatie ●

De aanwezigheid van natuur in de stad draagt bij tot de kwaliteit van onze leefomgeving en heeft een gunstige invloed op de gezondheid.

●

De privétuinen van Brussel beslaan 32% van de totale oppervlakte van de groene ruimten

●

De bebouwde oppervlakten hebben een niet te verwaarlozen potentieel voor ontwikkeling van de natuur

●

Behoud, versterking of compensatie van bestaande groene ruimten

●

Aansluiting bij de groene en blauwe continuïteiten 34

Contactpersoon Frederic LUYCKX architect – onderzoeker

Gegevens 

: +32(0)2 537 47 51

E-mail: [email protected]

35