Opleiding Duurzaam Gebouw : Gezondheid en comfort

Opleiding Duurzaam Gebouw : Gezondheid en comfort Leefmilieu Brussel

DE REGIONALE CEL VOOR INTERVENTIE BIJ BINNENLUCHTVERVUILING (RCIB)

BALANS VAN 10 JAAR ERVARING Sandrine BLADT LEEFMILIEU BRUSSEL 21 februari 2013 Opleiding tot stand gebracht door de Stadswinkel vzw.

Doelstelling van de voordracht Presenta(e  van  een  analysedienst  van   binnenhuisvervuiling  in  het  Brussels  Hoofdstedelijk   Gewest  :  de  Regionale  Cel  voor  Interven(e  bij   Binnenhuisvervuiling   SamenvaAng  van  de  resultaten  en  voorstelling  van   een  chemische  verontreinigingsindex  

2

Plan Ø Context Ø Doelstellingen van de RCIB Ø Verloop van een thuisonderzoek Ø Vaststellingen Ø Gemeten chemische polluenten Ø Gemeten biologische polluenten Ø Evaluaties Ø Project Kinderopvangvoorzieningen Ø Conclusies

3

Context -­‐  80%  van  onze  (jd  brengen  we  in  gesloten  ruimten  door     -­‐   Binnenhuisvervuiling   veroorzaakt   door   gebouwen,   menselijke   ac(viteit,   externe  besmeAngsmiddelen     -­‐  Toename  van  het  aantal  allergische  personen       ⇒  B r o n n e n   v a n   v e r v u i l i n g   b i n n e n   i n   d e   w o n i n g   b i j   gezondheidsproblemen  iden(ficeren  en  in  cijfers  vertalen     ⇒ Algemeen  en  doelgericht  remediëringsadvies  voorstellen       ⇒ Een  database  samenstellen  om  de  binnenvervuiling  in  de  huisves(ng  in   het  BHG  te  evalueren    

4

Oost-Vlaanderen Toezicht Volksgezondheid Anne SMIS 09/244 83 60 Toezichtvolsgezondeid.oostv [email protected]

Antwerpen Toezicht Volksgezondheid Liesbet VAN ROOY 03/224 62 04 Toezichtvolsgezondeid.antw [email protected]

West-Vlaanderen Toezicht Volksgezondheid Karine MEERSMAN 050/44 50 70 Toezichtvolsgezondeid.west [email protected]

Vlaams-Brabant Toezicht Volksgezondheid Liesbeth LEJON 016/29 38 58 Toezichtvolsgezondeid.vlaa [email protected] Limburg Toezicht Volksgezondheid Bart BAUTMANS 011/174 22 40 Toezichtvolsgezondeid.limbu [email protected] Brabant wallon : SAMI Nathalie POPOVIC 010/23.62.77 sami.bw@brabantwallon. be

Fédéral ISP- Mycologie Camille Chasseur 02/642 55 10 [email protected]

Bruxelles Capitale : CRIPI Sandrine BLADT 02/775.77.69 [email protected]

Hainaut : LPI Marc ROGER 065/403.652 [email protected]

Authori4es  interven4ons    

Liège : SAMI Alain NICOLAS 04/349.51.10 sami@provincedeliege .be

Luxembourg : SAMI-Lux Martyna KUSKE 084/310.503 [email protected] xembourg.be

Namur : SAMI Catherine KEIMEUL 081/77.67.14 Catherine.keimeul@p rovince.namur.be 5

3 Partners •  Leefmilieu Brussel – BIM – Laboratorium voor Milieuonderzoek: Monstername en chemische analyses Coördinatie van de dienst •  WIV – Afdeling Mycologie: Microbiologische analyses •  FARES: Sociale begeleiding

6

Vraag voor interventie Telefonisch contact Vragenlijst

Patiënt

Chemische analyses

1e bezoek Labo-analyses

Biologische analyses

Onderzoeksverslag Remediëringen 1 an

Dossier geklasseerd

Ander labo

Evaluaties Arts

Gezondheid OK

Patiënt Probleem blijft bestaan 7

Vermoeden van binnenhuisvervuiling

Gekende allergieën

Beschrijving van de symptomen

Schriftelijk verzoek om onderzoek Volledige gegevens

8

Vragenlijst §  Persoonlijke gegevens, gezinssamenstelling, hobby, …; §  Symptomen; §  Geschiedenis van de gezondheidsproblemen (verergering / verbetering); §  Algemene informatie over de woning, leefgewoonten, huisdieren, gebruikte producten, renovaties, waterschade; §  Bekledingen/materialen, meubels uit spaanplaat , verluchtingsfrequentie, etc.

9

Geografische spreiding Van  150  tot  200  onderzoeken   per  jaar   Ø  1600  onderzoeken  sinds   sept  2000     Inwoners/Ha

10

11

infection récidivante

asthme

toux chronique

dermatite atopique

eczéma

douleurs abdominales atypiques

vomissements

nausées

troubles de la mémoire

troubles de l'apprentissage

troubles de l'humeur

paresthésie

vertiges

céphalées

malaises atypiques

fatigue chronique

laryngite

pharyngite

sinusite

250

rhinite

conjonctivite

Type van pathologie volgens de arts Voies aériennes supérieures Symptômes généraux Troubles neuro-psychiques

Atteinte digestive Manifestations cutanées Voies respiratoires inférieures

200

150

100

50

0

Leeftijd van de patiënten 900

800

de 4 à 6 ans de 2 à 4 ans

Nombre de personnes

700

de 0 à 2 ans

600

500

400

81

300

130

814

200

100

234

191

148

0

0 à 6 ans

6 à 18 ans

18 à 65 ans

> 65 ans 12

Type van woning Logement social 20%

Propriétaire 33%

Locataire 50%

Propriétaire 27%

Locataire 73%

13

Leeftijd van het gebouw 1900-­‐1950

1950-­‐1 970

1970-­‐auj

avant  1 900

10% 19% 48%

23%

14

Gemeten chemische polluenten Vluch(ge  organische  stoffen  (VOS)   Formaldehyde   Gas  (koolstofmonoxide)   Pes(ciden   Zware  metalen  (lood)   Fijne  stofdeeltjes    

15

VOS Benzeen, Tolueen, Xyleen, … Gechloreerde oplosmiddelen Terpenen …

Leefruimten  +  buiten  

16

VOS 11% > 200 µg/m³ (USA) 8% > 300 µg/m³ (Duitsland) 5 woningen > 3000 µg/m³

Binnenlucht meer vervuild dan de buitenlucht !  Achtergrondgeluid  +   cocktaileffect   17

Benzeen Bronnen:   Tabaksrook   Doe-­‐het-­‐zelf  producten,  onderhoudsproducten   Verbranding  van  sommige  producten  

Effecten  op  de  gezondheid:     Zeker  kankerverwekkend     Bij  hoge  concentra(e:  neurologische   stoornissen  (slaperigheid,  hoofdpijn,   depressie,  …)     18

Benzeen 43%  >  5  µg/m³  (Europese  norm  –  atmosferische  vervuiling)   82%  >  2  µg/m³  (CSHPF)   Mediaanwaarde  (RCIB):    3.8  µg/m³     In  de  leefplaatsen  (keuken,  living)     Adviezen:       Roken  buiten  het  gebouw,  of  in  een  goed  verluchte  ruimte,  zonder   kinderen   De  toestand  van  de  bijverwarming  nazien  (petroleumkachel)   Doe-­‐het-­‐zelf  producten  buiten  of  in  een  verluchte  ruimte  opslaan  

19

Tolueen Bronnen:   oplosmiddelen  (verf,  lak,  lijm,…)     vloerbekledingen   benzinedampen     Effecten  op  de  gezondheid:   Irrita(e  van  het  ademhalingssysteem,  de  neus,  de  ogen,  de  keel   Bij  hoge  concentra(e:  hoofdpijn,  duizeligheid,  gevoel  van   dronkenschap    

20

Tolueen P50  (intern)  =  15  µg/m³     P50  (extern)  =  7  µg/m³   Richtwaarde  WGO:  260  µg/m³    -­‐  gemiddelde        op  1  week    

Adviezen:   Verluchten  (jdens  en  na  de  werken     De  ruimten  niet  onmiddellijk  bewonen   Producten  met  het  Europese  Ecolabel  gebruiken    

21

Terpenen: Limoneen en pineen Bronnen:   Voeding   Huishoudproducten  +  was   Cosme(ca   Huisparfums   Doe-­‐het-­‐zelf  (verf)  

Effecten  op  de  gezondheid:  

Grenen  meubels…  

Irriterend  en  gevoelig  makend   (ogen  –  neus  –  slijmvliezen)  

 

Limoneen:  Mogelijk  huidirriterend     Zweden:  limoneen  =  allergene  stof   bij  hoge  concentra(e     22

Terpenen: Limoneen en pineen Vaststellingen:   Overheersende  verbindingen     Geen  grenswaarden!   Oostenrijk:  150  µg/m³  voor  som  van  terpenen  

Adviezen:   Deodorants  niet  verkeerd  gebruiken  voor  de   lucht  /  voorkeur  geven  aan  het  verluchten  van   de  ruimten   Verluchten  (jdens  en  na  het  schoonmaken     Knutselen  in  een  verluchte  ruimte       23

Formaldehyde Bronnen:   Spaanplaten   Oplosmiddelen     Isola(ematerialen   Appret  voor  weefsels   Schoonmaakmiddelen   Cosme(ca   Tabaksrook  …  

Effecten  op  de   gezondheid:   Kankerverwekkend   Irriterend  voor  ogen,  keel   Hoest   Hoofdpijn   24

Formaldehyde 1.2%  >  100  µg/m³  (aanbev.  WGO  –  30  min)             71%  >  10  µg/m³  (WGO  –  gevoelige  personen)     P50:  25  µg/m³     Adviezen:   Producten  zonder  formaldehyde  kiezen   Verluchten  (T°  en  HR  niet  te  hoog)   Spaanplaten:  norm  E1  (Duitsland)  

25

Chemische verontreinigingsindex 0

POLLUANT

Benzène Toluène Trichloréthylène Tétrachloréthylène Limonène COVs Totaux pinène Formaldéhyde INDICE

Woongebied COV Totaux

P20 0-1,9 0-8,9 0-0,1 0-0,2 0-6,4 0-48,4 0-3,6 0-13,9 Excellent

P20 P50 1,9-3,8 8,9-15,2 0,1-0,5 0,2-0,5 6,4-8,5 48,4-80,1 3,6-8,3 13,9-24,7 Bon

0-48,4 Excellent

PERCENTILES (µg/m³) P50 P70 P70 P90 P90 P95 3,8-6,0 6,0-13,5 13,5-21,0 15,2-21,7 21,7-42,0 42,0-59,7 0,5-1,1 1,1-3,7 3,7-9,5 0,5-1,1 1,1-4,0 4,0-8,7 8,5-13,1 13,1-38,0 38-54,0 80,1-108,0 108,0-177,8 177,8-242,3 8,3-14,7 14,7-35,9 35,9-53,3 24,9-34,3 34,3-55,4 55,4-66,6 Moyen Mauvais Très Mauvais

48,4-80,1 Bon

80,1-108,0 Moyen

2,0-4,1 Bon

4,1-6,6 Moyen

108,0-177,8 177,8-242,3 Mauvais Très Mauvais

> P95 > 21,0 >59,7 >9,5 >8,7 >54,0 > 242,3 >53,3 > 66,6 Exécrable

> 242,3 Exécrable

Keuken Benzène

0-2,0 Excellent

6,6-15,1 Mauvais

15,1-24,2 Très Mauvais

> 24,2 Exécrable

26

Lood Muren,  deuren,  kozijn,  ramen     5.5%  van  de  waarden  >  1mg/cm²  (Code  de  la   Santé  Publique  français)       Effecten  op  de  gezondheid:   Misselijkheid,  braken,  diarree,  hoofdpijn   Aandachtsstoornis,  leerstoornis   Chronische  toxiciteit:    -­‐  spijsverteringsstoornisen    

 

 -­‐  neurologische  stoornissen  

 

 

 -­‐  bloedarmoede  

 

 

 >  Saturnisme  (>100µg/L)  

27

Lood

Adviezen:   Voorzorgsmaatregelen  en  veiligheid  bij   werken  /  beschadiging   Inkapseling   Regelma(ge  voch(ge  reiniging    

28

Lood

29

Lood  in  het  water   Norm:   25  µg/l  bij  de  uitgang  van  de  kraan   10  µg/l  (25/12/2013)    

Advies:     Voor  het  bereiden  van  babyvoeding  en  voor  persoonlijk  verbruik,   geen  stromend  water  gebruiken  dat  lood  bevat.    

30

Koolstofmonoxide Effecten  op  de  gezondheid:   Misselijkheid,  duizeligheid,  hoofdpijn   Zwakte,  moeite  om  zich  te  verplaatsen   Coma  >  ademhalingss(lstand  

31

Monoxyde de carbone Normen  WGO:   100mg/m³    -­‐  15min   35  mg/m³  -­‐  1u   10  mg/m³  -­‐  8u   7  mg/m³  -­‐  24u      

32

Fijne stofdeeltjes Bronnen:     Koken,  pyrolyseproces,   stofzuiger,  kaarsen,  tabak,   tex(el  …    

Effecten  op  de  gezondheid:   Chronische  ontstekingen,  astma,   chronische  bronchi(s   Hart-­‐  en  vaatproblemen  

33

Fijne stofdeeltjes Mediaan (µg/m³)

PM1

PM2.5 PM10

Living

44

94

153

Keuken

7

15

27

Kamer patiënt

19

38

71

WGO  (buitenlucht):  PM10:  50  µg/m³      -­‐    PM2.5:  25  µg/m³        op  24u    

 

 

     PM10:  20  µg/m³      -­‐    PM2.5:    10  µg/m³        op  lange  termijn  

  à Samenstelling  van  database  over  binnenhuisvervuiling     om  de  effecten  van  het  gebrek  aan  normen  te  verzachten  

34

Microbiologische polluenten Produc(e  van  waterdamp   • 

Ademhaling  –  transpira(e:                        0.9  –  1.2liter/persoon  

• 

Koken/4  personen:  

 

 

 ±  2  liter  

• 

Hygiëne:  

 

 

 0.2  -­‐  0.5  liter  

• 

Droging  van  wasgoed:    

 

 1.25  tot  2.5  liter  

• 

Planten:  

 

 

 

 

 ±  0.5  –  2  liter  /  dag  

• 

Bad  /  douche:

   

 

 

 ±  0.5-­‐  2  liter/dag  

 

 

  Een  gemiddeld  onderhoud  van  het  huis  «  produceert  »  per  dag     10  tot  12  liter  vocht  in  de  vorm  van  waterdamp    

35

Prélèvements Protocol  biologiques Zichtbare  schimmels  

+

Lucht                  +              Oppervlak  

Tape  

Stof  van  matras  

Mijten  

Schimmels  

36

Schimmels Bronnen  van  vocht  die  schimmels  kunnen  veroorzaken:   Infiltra(e  (ops(jgend  vocht,  bouwgebrek…)   Waterschade,  overstroming   Condensa(e,  koudebrug     Effecten  op  de  gezondheid:   Hoest,  rini(s   Ademhalingsaandoeningen  (astma,  bronchi(s),  derma((s   Misselijkheid,  hoofdpijn    

37

Zichtbare schimmels

38

Zichtbare schimmels Evalua(eschaal  van  zichtbare  oppervlakte:   0:  geen  schimmel   1:  <0.3m²   2:  0.3  tot  3m²  

20%

3:  >3m²    

43%

25% 12%

Pas de contamination visible

<0,3m²

0,3<x<3m²

>3m²

39

Infiltra(e  

40

Condensatie

41

Condensatie

42

Badkamer

43

Koudebrug

44

Ops(jgend  vocht

45

Verborgen schimmels

46

Verborgen schimmels

47

Muursalpeter

48

Mijten

AcarexTest 11% 15%

62% 12%

Classe 0

Classe +

Classe ++

Classe +++

49

Beperkingen van de dienst Gra(s  dienst  MAAR:   §  Geen  verwerving  van  een  sociale  woning   §   Niet  geweAgd  om  een  huurcontract  te  verbreken   §   Het  rapport  mag  niet  voor  juridische  doeleinden  dienen         §   RCIB  komt  niet  tussen  in  conflicten  tussen  huurders  en  eigenaars   §   Geen  contact  met  de  eigenaars  (indien  de  pa(ënt  huurder  is)  noch   met  de  huisves(ngsmaatschappijen  …    

50

Evaluaties Artsen  

Pa(ënten  

amélioration nette amélioration légère ne sait pas non

51

Project Kinderdagverblijven -­‐  Belang  van  het  onderzoeken  van  de  Kinderopvangvoorzieningen   -­‐  Protocol  gebaseerd  op  de  woonomgeving  met  bacteriologisch  luik     -­‐  Project  BHG  over  28  crèches  (2006  tot  2011)   -­‐  2012:  piloozase  kleuterschool  

52

Project Kinderdagverblijven -­‐  Chemische  analyses:    Gebrek  aan  luchtverversing    Geen  significante  contaminant  (limoneen)    Lood  in  de  verven   -­‐  Biologische  analyses:    Bacteriologische  besmeAng  van  de  werkbladen   (keuken)    Vergelijking  van  de  zones  met  en  zonder   overschoenen    Vocht  in  14  crèches  van  de  28  met  soms   schimmelvorming   -­‐  Geluidsme(ng:    Gebrek  aan  normen  of  referen(ewaarden   53

Conclusies Binnenhuisvervuiling  >  buitenhuisvervuiling     De  Binnenhuisvervuiling  betre{:     ü 

 Huurder  /  eigenaar  /  sociale  woningen  

ü 

 Nieuwbouw  /  gerenoveerd  /  verouderd  

ü 

 Bevolking  van  alle  lee{iijden  

Invloed  van  de  toestand  van  het  gebouw  +   gedrag       van  de  inwoner    Referen(es  Prak(sche  Handleiding:  Fiches  nr.  CSS00  –  CSS07  –  CSS08  –  CSS09  –  MAT00  

54

Coördinaten BLADT  Sandrine   Departement  Gezondheid,  Labo  chemie  en   Binnenhuisvervuiling   Leefmilieu  Brussel   [email protected]   02/775.77.69  

55