Opleiding Duurzaam Gebouw : Gezondheid en comfort

Opleiding Duurzaam Gebouw : Gezondheid en comfort Leefmilieu Brussel

LUCHTKWALITEIT IN GEBOUWEN : GEZONDHEIDSGERELATEERDE EVALUATIE (CHEMISCHE POLLUENTEN) VAN BOUWMATERIALEN Marc LOR WTCB 28 februari 2013

Opleiding tot stand gebracht door de Stadswinkel vzw.

Doelstelling(en) van de presentatie ● 

Aantonen van belang van bouwmateriaalemissies tot de kwaliteit van de binnenlucht

● 

Het begrip gevaarlijke stoffen in de juiste context plaatsen

● 

Complexe relatie tussen emissiegedrag van bouwmaterialen en de binnenluchtkwaliteit verduidelijken

● 

De relatie tussen duurzaam bouwen en gezond bouwen duiden

● 

Wegwijs maken in de selectie van laag emissieve materialen

● 

Toekomstperspectief tonen 2

Doelstelling(en) van de presentatie Enorm aanbod aan (mis)informatie

Emissietests, equivalente tests QA/QC, roundrobin tests,…

Wetgevingen, declaraties, protocols, publicaties, labels…

Polluenten, richtlijnen, nationale en EU projecten,…

HOOFDDOELSTELLING PRESENTATIE: Overzicht geven van de mogelijkheden, op til zijnde ontwikkelingen en de nog bestaande knelpunten betreffende bouwmateriaalemissies en binnenluchtkwaliteit

3

Algemeen schema van de presentatie ● 

Binnenluchtkwaliteit en bouwmateriaalemissies: waarom testen?

● 

Welke informatie reeds beschikbaar en welke reglementering & labellinginitiatieven bestaan er reeds voor bouwmateriaalemissies?

● 

Wanneer is een bouwmateriaal geschikt voor gebruik binnenshuis?

● 

Hoe emissiedata van bouwmaterialen bekomen?

● 

Voorbeelden van bouwmateriaalemissies en gerelateerde luchtkwaliteit in gebouwen

● 

Toekomstperspectief - welke informatie ontbreekt er nog? 4

Binnenluchtkwaliteit

Bron: Marc Lor

Bron: Seifert B. (2002) Indoor pollutants Indoor Air 2002 9th Intenational Conference on Indoor Air Quality and Climate

● 

Producten gebruikt binnenshuis zijn potentiële bronnen van binnenmilieucontaminatie. Bijgevolg is er een stijgende interesse om producten te gebruiken die de negatieve impact door blootstelling aan chemische stoffen beperken

● 

Opkomend belang aan binnenmilieupolluenten (geïllustreerd in fig. rechts)

5

Belang van bepaling bouwmateriaalemissies

Bron: Marc Lor

Bron: EnVIE, Project no. SSPE-CT-2004-502671

● 

Bouwmaterialen zijn één van de bronnen binnenshuis van vluchtige organische stoffen ((V) (S)VOC). VOC zijn de voornaaamste polluenten geëmitteerd door bouwmaterialen

● 

Europese studie EnVIE toonde relatie aan tussen gezondheidseffecten, bronnen en voorstellen voor richtlijnen/ wetgeving ter controle

6

Belang van bepaling bouwmateriaalemissies ● 

De totale berekende « burden of disease » in Europa te wijten aan IAQ = 2 miljoen DALY’s/j dwz een verlies van 2 miljoen gezonde levensjaren/j te wijten aan alle ziektes door binnenmilieuverontreiniging. VOCs dragen hiertoe bij.

Bron: EnVIE, Project no. SSPE-CT-2004-502671

● 

Europese studie EnVIE toonde aan dat hoogstwaarschijnlijk grote gezondheidsvoordelen behaald kunnen worden door o.a. de ontwikkeling van een EU geharmoniseerd testen labelling protocol

7

Impact van het binnenmilieu op de gezondheid en de productiviteit ● 

“Sick Building Syndrome” (ECA Report Nr4, 1989)

● 

“Exposure to major volatile organic compounds and carbonyls in European indoor environments and associated health risk” (Environment International 37 (2011) 743–765)

● 

“Building materials for the environmentally hypersensitive” (Canada Mortgage and Housing Corporation, 1998)

● 

“Urinary Biomarkers for Phthalates Associated with asthma” ( http://dx.doi.org/10.1289/ehp.1205256, 2012)

● 

“Opinion on risk assessment on indoor air quality” (SCHER, 2007)

● 

“Strategies to determine and control the contributions of indoor air pollution to total inhalation exposure (STRATEX)” (ECA Report Nr25, 2006)

● 

“ A holistic, multi-level analysis identifying the impact of classroom design on pupils' learning” (Building and Environment 59 (2013) pg 678-689)

● 

…

Bron: REHVA guidebook Nr6

8

Binnenluchtkwaliteit en binnenmilieu: chemische polluenten

Bron: REHVA guidebook Nr6

● 

In deze presentatie komen voornl. de chemische polluenten aan bod

● 

Voor microbiologische verontreiniging, thermisch & akoestisch comfort etc wordt doorverwezen naar de andere presentaties

9

Problematiek van een « gezonde » woning en emissies van materialen Onderzoek van de binnenluchtkwaliteit omwille van gezondheidsklachten, vermoedens van blootstelling, preventie, geurproblemen,…

Complexe interacties

Bron: Atmospheric Environment 35 (2001), pg 4407-4417

Pragmatische aanpak vereist Bron: Atmospheric Environment 41, issue 15 (2007), pg 3111-3128

http://www.eutrio.be/nl/pressrelease/ conferentie-productbeleid-enkwaliteit-van-de-binnenlucht

Bevestigd in conferentie productbeleid en kwaliteit van de binnenlucht: 23-24/09/2010

10

Begrip « gevaarlijke stoffen » - link met binnenluchtkwaliteit en materiaalemissies Stoffen die kunnen vrijgezet worden uit bouwmaterialen: link met INDEX project « High priority chemicals »: formaldehyde, benzeen,naftaleen « Second priority chemicals »: aceetaldehyde, o-,p- en mxyleen, tolueen, styreen « Requiring further research »: ammoniak, d-limoneen, α-pineen

11

Begrip « gevaarlijke stoffen » ● 

Men maakt onderscheid tussen VVOC (zeer vluchtige) bv formaldehyde, VOC (vluchtige) bv benzeen en SVOC (semivluchtige) organische stoffen bv DBP (ftalaat)

● 

Volgens nieuwe Europese testnorm (FprCEn/TS 16516, 2013) voor bepaling van VOC emissies van bouwmaterialen is de definitie:

« all volatile organic compounds eluting between and including n-hexane and n-hexadecane on a 5%phenyl/ 95%methylpolysiloxane gas chromatographic column » ● 

Tot nu toe al meer dan 900 verschillende VOCs gedetecteerd in de binnenlucht van gebouwen

● 

Verschillende chemische families: aromatische KWS bv tolueen, aromatische alcoholen bv fenol, aldehydes bv hexanal, terpenen bv limoneen,…

12

Begrip « gevaarlijke stoffen » en bouwmateriaalemissies • Gekende of sterk vermoeden van nefaste effecten op de gezondheid

•  Gekende emissie vanuit bouwmateriaal

Gezondheidscriterium

Materiaalcri -terium

Binnenluch tcriterium

Analytisch criterium

• Veel teruggevonden in de binnenlucht

• Detecteerbaar met courante meettechnieken Bron: ECA report Nr22, “Risk assessment in relation to IAQ”, 2000

Bron: Marc Lor

● 

Gezondheidsrisico: blootstelling en overschrijden dosiseffect/toxicologisch vastgestelde grenswaarde 13

Beschikbare informatie Wetgeving & richtlijnen: grote veranderingen op til Emissielabels en evaluatieprotocols

Duurzame referentiekaders

Deze 3 « wegen » met hun plus- en minpunten zullen in de volgende slides aan bod komen 14

Overzicht op gang zijnde veranderingen TECHNICAL & POLITICAL SUPERVISION EU Commission DG JRC DG Sanco

TECHNICAL & POLITICAL SUPERVISION EU Commission DG enterprise Advisory body: EGDS

PRODUCT LEVEL ProductTCs & EOTAWGs

Amendment of product mandates Harmonisation of EU test protocols -ECA Report N°27 Harmonisation of LCI values

Guidance for administrative rules for “WT” “Commission Decision”/WFT

Decision on AoC system (for ER3)

EOTA PT9

TEST METHOD LEVEL CEN/TC 351

EOTA Technical Report 34

Development of harmonized horizontal test methods + validation

Amendment of the technical specifications: - Standard

Guidance on use of harmonized horizontal assessment methods

- ETAG/CUAP/ETA

(CEN/TR 16496)

Provide harmonized test report format

Guidance on class concept (class limit values)

Implementatie of ER3

Bron: Marc Lor

CE markering (CPD) inclusief ER3 (binnenlucht)

15

Reglementering betreffende bouwmateriaalemissies van toepassing in België ● 

Declaratie van gevaarlijke stoffen in CE markering

“denkpiste”

VOC klasse: Bf3

● 

Bron: E. Vankann, “VOC classes – suggestions for practical implementations”, EGDS 23/01/2013

Te complex, hoe in toekomst informatie emissie aspecten van bouwmaterialen beschikbaar en toegankelijk maken?

16

Reglementering betreffende bouwmateriaalemissies van toepassing in België ● 

Koninklijk besluit tot vaststelling van de drempelniveaus voor de emissies naar het binnenmilieu van bouwproducten voor bepaalde beoogde gebruiken

http://ec.europa.eu/enterprise/tris/pisa/app/search/ index.cfm? fuseaction=pisa_notif_overview&iYear=2012&inum=5 68&lang=EN&sNLang=EN

17

Reglementering betreffende bouwmateriaalemissies

Bijlage I van het KB: Lijst met bouwproducten en beoogde gebruiken waarop dit besluit van toepassing is: ● 

Vloerbedekkingsproducten (tertiair, quartair, sportief, commercieel, publiek gebruik en/of voor gebruik in kantoren, met een geringe tot zeer intense gebruiksintenstiteit van personen)

● 

Lijmen voor vloerbedekkingsproducten

● 

Afwerkingsproducten voor houten vloerbedekkingen zoals parketvernissen (op basis van polyurethaan, alkyd, alkydurethaan ...), boenwassen en oliën

● 

Uitgezonderd: bouwproducten voor industrieel gebruik/ binnenruimtes met verkeer van gemotoriseerde voertuigen/ binnenruimtes niet bestemd voor personen

18

Reglementering betreffende bouwmateriaalemissies ●  ● 

Productemissiedossier Bijlage 2 van KB:

karakteristieken en

Karakteristiek

Bepaald volgens

R De R-waarde is de som van alle ratios Ri voor alle vluchtige organische stoffen met een gekende LCI-waarde (lowest concentration of interest). De ratio Ri is de verhouding van de gemeten concentratie in de testkamer van een bepaalde vluchtige organische stof en de bij deze vluchtige organische stof horende LCI-waarde.

De concentraties van de individuele vluchtige organische stoffen waarden worden bepaald volgens TS/EN XXXXX Construction products — Assessment of emissions of regulated dangerous substances from construction products — Determination of emissions intoindoor air (publicatie voorzien eind 2012 **voor publicatie van het KB**)

Drempelniveau na 28 dagen ≤1

De LCI-waarden zijn de geharmoniseerde lijst opgesteld door het JRC. Zolang de JRC-lijst niet publiek beschikbaar is, dient men de genotificeerde LCI-waarden van AgBB die op het moment van in de handel brengen of aanbieden op de markt van toepassing zijn, te gebruiken.

drempelniveaus

De bereiding van de teststalen gebeurt volgens ISO 16000-11. Voor vloeibarevloersystemen is een preconditionerinsgtijd van 3 dagen toegelaten.

● 

R-concept

● 

CMR stoffen

● 

Aceetaldehyde

● 

Tolueen

● 

Formaldehyde

Het totale gehalte aan vluchtige organische stoffen (TVOS) Het totale gehalte aan halfvluchtige organische stoffen (TSVOS) Kankerverwekkende stoffen categorie 1A en 1B zoals bedoeld in Art. 36(1)(c) van Verordening (EG) nr. 1272/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2008 betreffende de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels

Acetaldehyde (EINECS 200-836-8; CAS 75-07-0) Tolueen (EINECS 203-625-9; CAS 108-88-3) Formaldehyde (EINECS 200-001-8; CAS 50-00-0)

TS/EN XXXXX Construction products — Assessment of emissions of regulated dangerous substances from construction products — Determination of emissions intoindoor air (publicatie voorzien eind 2012 **voor publicatie van het KB, het KB zal aangepast worden met de correcte referentie)

EN ISO 16000-3 (DNPH adsorbens)

≤ 1000 µg/m³ ≤ 100 µg/m³ ≤ 1µg/m³

≤ 200 µg/m³ ≤ 300 µg/m³ ≤ 100 µg/m³

19

Reglementering betreffende bouwmateriaalemissies ● 

KB in België

gebaseerd op Duitse concept ● 

Indien materiaal

beantwoordt aan de criteria is het geschikt voor gebruik binnenshuis

20 Bron: M. Lor, HEMICPD state of the art report

Reglementering betreffende bouwmateriaalemissies - concept ● 

LCI = « lowest concentration of interest », waardes worden gebruikt als weegfactoren om een indicatie te geven van het relatieve gevaar en niet te gebruiken als IAQ criteria of vaste limietwaardes

● 

LCI = laagste concentratie van een bepaalde stof dewelke volgens de huidige kennis bij continue blootstelling in de binnenlucht geen negatieve impact heeft op de mens

● 

Wordt gebruikt om bronnen te vergelijken en als eerste indicatie van gezondheids en/of comfort problemen

● 

Stoffen met LCI waardes (~180 comp.) zijn de zogenaamde « assessable compounds, uit voorzorgsprincipe ook « non-assessable compounds » bechouwd in het evaluatieproces 21

(Onrechtstreekse) Reglementering betreffende bouwmateriaalemissies Binnenmilieubesluit (BS 19/10/2004)

Chemische factoren

Logo’s (http://www.mmk.be/), vergelijkbaar met CRIPI

22

Initiateiven betreffende bouwmateriaalemissies in Frankrijk http://www.inies.fr

23

Initiatieven betreffende bouwmateriaalemissies in Frankrijk ● 

In Frankrijk gestart met vrijwillig initiatief, het zogenaamde AFSSET protocol maar niet succesvol

24 Bron: M. Lor, HEMICPD state of the art report

Reglementering betreffende bouwmateriaalemissies ● 

In Frankrijk recent een verplicht emissielabel Stof

Formaldehyde Acetaldéhyde Toluene Tetrachloroethylène Xylene 1,2,4-Trimethylbenzene 1,4-Dichlorobenzene Ethylbenzene 2-Butoxyethanol Styrene TVOC

C > 120 > 400 > 600 > 500 > 400 > 2000 > 120 > 1500 > 2000 > 500 > 2000

Klasses (µg/m3) B A < 120 < 60 < 400 < 300 < 600 < 450 < 500 < 350 < 400 < 300 < 2000 < 1500 < 120 < 90 < 1500 < 1000 < 2000 < 1500 < 500 < 350 < 2000 < 1500

A+ < 10 < 200 < 300 < 250 < 200 < 1000 < 60 < 750 < 1000 < 250 < 1000

+ ban van: benzeen, trichlooroethyleen, DBP en DEHP Bronnen: 1 / Arrêté du 19 avril 2011 relatif à l'étiquetage des produits de construction ou de revêtement de mur ou de sol et des peintures et vernis sur leurs émissions de polluants volatils, NOR: DEVL1104875A, Version consolidée au 27 février 2012: http://www.developpement-durable.gouv.fr/Chapitre-II-Industriels-comment.html 2 / Arrêté du 30 avril 2009 relatif aux conditions de mise sur le marché des produits de construction et de décoration contenant des substances cancérigènes, mutagènes ou reprotoxiques de catégorie 1 ou 2, NOR: DEVP0908633A: http://www.developpement-durable.gouv.fr/Chapitre-II-Industriels-comment.html 3 / Arrêté du 28 mai 2009 modifiant l'arrêté du 30 avril 2009 relatif aux conditions de mise sur le marché des produits de construction et de décoration contenant des substances cancérigènes, mutagènes ou reprotoxiques de catégorie 1 ou 2 NOR: DEVP0910046A: http://www.developpement-durable.gouv.fr/Chapitre-II-Industriels-comment.html

25

Richtlijnen ● 

Wereldgezondheidsorganisatie publiceerde in 2010 « WHO guidelines for indoor air quality: selected pollutants (ISBN 978 92 890 0213 4)»

● 

Sentinel-Haus concept (gebaseerd op Natureplus)

26

Wereldwijd bestaan er verschillende concepten om te bepalen of een materiaal laag emissief is (~geschikt is voor gebruik binnenshuis)

Bron: M. Lor

27

Belangrijke Europese en internationale chemische emissies, labelling en IAQ programma’s voor bouwmaterialen/producten v  AgBB v  AFFSET v  Blue Angel v  Austrian ecolabel v  ICL v  GUT v  Emicode v  Green Label v  Green Label Plus v  Greenguard v  Nordic Swan v  M1 label v  CHPS v  Floorscore v  prEN 15052 v  LQAI v  Scandinavian trade standards

v EU Ecolabel (European flower) v  Green Seal v Indoor Advantage v  Natureplus v  NF environment v  VOC label v  Indoor Air comfort v  Indoor Air comfort Gold v Certipur v  …

28

Belangrijke Europese en internationale chemische emissies, labelling en IAQ programma’s voor bouwmaterialen/producten ● 

In detail bespreking van alle protocols (en referenties) terug te vinden in state of the art rapport:

● 

Rapporten gratis te downloaden via:

http://www.belspo.be/belspo/fedra/proj.asp? l=nl&COD=P2/05

29


Op de volgende slides wordt een snapshot getoond van enkel labels om de verschillen te duiden

● 

Verschillen in: - testmethode/testparameters, - types materialen die getest worden, - kwaliteitscontrole, - polluenten die gemeten/gerapporteerd worden, - legale status, - blootstellingsscenario’s, - geurevaluatie

30

Belangrijke Europese en internationale chemische emissies, labelling en IAQ programma’s voor bouwmaterialen/producten Comparison AgBB-Blue Angel for floor- covering adhesives Day 3 in the test chamber Substances

Blue Angel 3

Day 28 in the test chamber

AgBB ≤ 10 mg/m

3

Blue Angel

≤ 1 mg/m

TSVOC

N/A

Carcinogens

≤ 0,01 mg/m3 sum ≤ 0,01 mg/m3 sum

≤ 0,001 mg/m3 per indiv. value

Sum VOC without LCI (NIK)

N/A

N/A

≤ 0,04 mg/m

R value

N/A

N/A

≤1

N/A

≤ 0,1 mg/m

3

TVOC

≤ 0,05 mg/m

AgBB ≤ 1 mg/m

3

3

●  Vergelijking tussen vrijwillig label en wetgeving

3

≤ 0,1 mg/m

3

≤ 0,001 mg/m3 sum ≤ 0,1 mg/m

3

≤1

31


M1/M3/M3 classificatie van bouwmaterialen

Chemical evaluation

TVOC, µg/(m²h) Formaldehyde, µg/(m²h) Ammonia, µg/(m²h) Carcinogens IARC (1987) category 1

Sensory evaluation

Sensory assessment, percent of unsatisfied Odour description

M1 <200 <50

M2 <400 <125

<30

<60 <5µg/(m²h)

<15% (result ≥ +0,1) Not odorous

<30% Not significantly odorous

Lijst met M1 materialen publiek beschikbaar op: https://www.rakennustieto.fi/material/attachments/5fzHVf7Ed/ newfolder/5ssTLMz6q/M1_Classified_Products.pdf

32

Belangrijke Europese en internationale chemische emissies, labelling en IAQ programma’s voor bouwmaterialen/producten Gewenste niveau bij oplevering van gebouw

Richtwaardes/criteria binnenmilieu/binnenluchtkwaliteit Gebruik van 3 categorieën: I Optimale kwaliteit II Goede kwaliteit – III Minimum kwaliteit

Ontwerpfase & tijdens uitvoering van werken

G E B O U W

Criteria voor de bouwsite en het bouwproces Link met thema’s bouwplaats & duurzaam Materiaalgebruik

HVAC systemen Link met thema’s hygrothermisch comfort & energie

Ontwerpfase

Vereisten voor bouwproducten/componenten

Classificatie van emissies uit bouwmaterialen (Im /IIm /IIIm)

Classificatie van de properheid van ventilatiecomponenten

M A T E R I A L E N

”Gezonde” woning 33


Verbetering van de binnenluchtkwaliteit door gebruik laag emissieve materialen

Bron: Kristina Saarela, VTT, Finland

34


Andere filosofie in het

Deense Indoor Climate Label

35

Belangrijke Europese en internationale chemische emissies, labelling en IAQ programma’s voor bouwmaterialen/producten

● 

Zeer bekend label, ook op de

Belgische markt µg/m3

after three days TVOC

after 28 days TVOC/ TSVOC

EMICODE EC 1 PLUS - very low emission

≤ 750

≤ 60/40

EMICODE EC 1 – very low emission

≤ 1000

≤ 100/50

EMICODE EC 2 - low emission

≤ 3000

≤ 300/100

36


Natureplus

● 

« Award guidelines » onderverdeeld in 3 hiërarchieën: - basis criteria (voor alle producten), (RL0000) - award guidelines voor productgroepen (bv RL0600) - award guidelines voor een speciefiek product (bv RL0602) 37


Indoor Air Comfort Gold

● 

Vb van een

« combinatielabel »

38

Belangrijke Europese en internationale chemische emissies, labelling en IAQ programma’s voor bouwmaterialen/producten q  “Greenguard

Indoor Air Quality Certified standard for building materials, finishes and furnishings” q  “Greenguard Children and Schools Standard” q  “Greenguard Select” q  “Greenguard AgBB+” verificatieprogramma om aan te tonen dat materialen beantwoorden aan de Greenguard, Franse en Duitse AgBB/DiBT VOC criteria 39 Bron: http://www.greenguard.org/en/indoorAirQuality/iaq_chemicals.aspx

Basis voor één Europees evaluatiesysteem – op gang zijnde harmonisatie in Europa

● 

Duitse, Franse, Finse en Deense harmonisatie van hun evaluatieprotocols voor VOC emissies is bezig

● 

België volgt eveens deze Europese piste

40


Naast de « laag emissieve labels » zijn er ook de « groene, duurzame » referentiekaders (HQE, BREEAM, LEED,…) voor gebouwen waar er de mogelijkheid is om punten te bekomen via gebruik van laag emissieve materialen

Aanbevelingen via IBGE « Guide pratique pour la construction et rénovation 41 durables de petits bâtiments »


REFERENTIEKADER voor duurzame gebouwen: http://www.wtcb.be/go/duurzamewoning

● 

Gezondheidseisen zijn ook in beschouwing genomen, toont aan wat momenteel haalbaar is in België

42

Vb van materialen met emissielabels

43

Hoe emissiedata bekomen? Belang van de testmethode op eindresultaat ● 

Nieuwe testnormen ter bepaling van VOC emissies in ontwikkeling in CEN/TC 351 en CEN/TC 139:

FprCEn/TS 16516 (2013): « Construction products – Assessment of release of dangerous substances – determination of emissions into indoor air », momenteel in validatiefase FprEN 16402 (2013): « Paints and varnishes - Assessment of emissions of substances from coatings into indoor air - Sampling, conditioning and testing » 44

Hoe emissiedata bekomen? µ-testkamer

FLEC

1m3 testkamer REFERENTIEMETHODE

50m3 testkamer 45 Bron: Marc Lor

Hoe emissiedata bekomen? (V)(S)(M)VOS metingen

•  (S)(M)VOS in binnenlucht en geëmitteerd door bouwmaterialen worden gecapteerd op specifiek adsorbens:TENAX, multibed,… •  VVOS waaronder formaldehyde in binnenlucht en geëmitteerd door bouwmaterialen worden gecapteerd op DNPH cartridges •  Vrijzetten van componenten via TDS of extractie •  Identificatie via GC-MS of HPLC-UV Bron: Markes µ-CTE

Bron: Marc Lor

46

Hoe emissiedata bekomen? 1. Staalname

5. Uitsnijden van testspecimen

9. Alternatief: FLEC

2. Staal in Al-folie

6. Testspecimen aanbrengen op inert opp. + randen afdekken

10. Analyse: TDS-GC-MS

3. Staal in PE-folie

4. Luchtdicht verstuurd naar labo

7. In testkamer plaatsen

8. Testcondities nauwkeurig gecontroleerd

11. Scheiding van complexe mengsel in GC-kolom

12. Identificatie d.m.v. MS

Bron: P.M. Bluyssen, The Indoor Environment Handbook: How to Make Buildings Healthy and Comfortable

47

Hoe emissiedata bekomen?

Bron: Marc Lor

48

Voorbeelden van chromatogrammen

TVOC TVOC>>3000 3000µg/m µg/m33after na 2828dagen days

3 after 3 na 28 TVOC= TVOC=560 560µg/m µg/m 28 dagen days

na 28 TVOC=1818 1818µg/m µg/m3 3after TVOC= 28dagen days

3 after 3 na 28 TVOC= TVOC=482 482µg/m µg/m 28 dagen days

3 after 3 na 28 TVOC= TVOC=1111µg/m µg/m 28 dagen days

3 after 3 na 28 28 dagen days TVOC=104 104µg/m µg/m TVOC=

Verve n

nu op de ma r

kt

49

Hoe emissiedata bekomen?

desiccator

olfactometer Bron: J. Nicolas, Ulg

CLIMPAQ Bron: F. Maupetit, CSTB

De geuremissies van bouwmaterialen kunnen gekarakteriseerd/beoordeeld worden d.m.v: 1.  geurconcentratie (kwantitatief): EN 13725, … 2.  geurintensiteit (kwantitatief): NF-X 43-103, … 3.  aanvaardbaarheid van de geur (« hedonic tone ») (kwalitatief): VDI 3882-2, … 4.  geurbeschrijving (kwalitatief) Geurmetingen gaan in de toekomst o.a. opgenomen worden in AgBB en Blue Angel label

50

Voorbeelden ● 

Etiket op verfpotten omwille van Richtlijn 2004/42/EC

Bron: Marc Lor

51

Voorbeelden Bron: « Décoration et pollutions intérieures » – Eco'Hom asbl – (2009 – 2010)

● 

VOC content is niet gerelateerd met VOC emissie !

Bron: “Paint Volatile Organic Compound Emissions and Volatile Organic Compound Content Comparison Study”, Stephany I. Mason and Arthur Ceragioli Proceedings of Indoor Air 2011

52

Voorbeelden Belang van uniforme testmethode !

53

Voorbeelden ● 

Resultaten van een verf: interlabotest in kader van Franse emissielabel

Bron: Marc Lor

54

Voorbeelden ● 

Laag emissieve verven reeds beschikbaar op de Belgische markt

55 Bron: Marc Lor

Voorbeelden ● 

«Nieuwe» verven binnenkort beschikbaar

Bron: Marc Lor

56

Voorbeelden Emissies van een WB verf na 28 dagen

Emissies van een OSB materiaal na 28 dagen

Bron: Marc Lor et al, « HEMICPD project »

57

Voorbeelden ● 

Vloerbekledingen

Emissies linoleum vloerbekleding na 3 & 7 dagen Emissies PVC vloerbekleding na 28 dagen

200

µ-CTE 1 µ-CTE 2

180

Contribution of some chemical families to indoor air quality from vinyl flooring (28 days)

FLEC

160

Glycols, Glycolethers, 9.1 %

SERa (µg/m².h)

140

Phthalates, 16.2 %

120

Acids, 8.3 %

Aliphatic alcohols, 7.0 %

100

Saturated aliphatic hydrocarbons (n-, isoand cyclo-), 22.6 %

80

Aromatic alcohols, 4.6 %

60

Ketones, 3.5 %

40

Ester, 24.6 % others, 3.1 %

20

Aldehydes, 0.4 % Chlorinated hydrocarbons, 0.4 Contribution of some chemical families to SERa for wall-to-wall carpets %

0

Terpenes, 0.0 %

Aromatic hydrocarbons, 0.3 % Aromatic hydrocarbons, 9.6 %

Compound name

Emissies textiel vloerbekleding na 3 dagen Bron: Studie "BEPALEN VAN CRITERIA INZAKE KAMERBREDE VLOERBEDEKKINGSPRODUCTEN IN KINDERDAGVERBLIJVEN EN CRÈCHES OP BASIS VAN RISICOANALYSE MET BETREKKING TOT DE GEZONDHEIDSIMPACT OP KINDEREN"

Aliphatic alcohols, 5.5 %

Saturated aliphatic hydrocarbons (n-, isoand cyclo-), 68.7 %

Glycols, Glycolethers, 5.4 % others, 4.5 % Acids, 2.2 % Ketones, 1.8 %

Aldehyde, 1.1 % Aromatic alcohols, 0.5 % Terpenes, 0.3 % Ester, 0.2 % Chlorinated hydrocarbons, 0.1 %

58

Voorbeelden ● 

« Natuurlijke versus synthetische » materialen

● 

Er is geen officiële definitie van een natuurverf

● 

« Natuurverven/bioverven/natuurlijke materialen »: niet noodzakelijk minder emissief dan « synthetische » verven/producten

● 

Primaire en secundaire emissies in beschouwing nemen

● 

Secundaire emissies van o.a. aldehydes en terpenen uit « natuurverven » (Bron: The Science of the

Total Environment 227, 1999, 197-213)

59

Voorbeelden

Producten met lijnolie voldoen niet aan ICL label, zonder lijnolie wel Bron: Building and Environment 42 (2007) 4059-4067

Emissie van aldehydes door een houten plaat behandeld met een « alternatieve/natuur verf » Bron: « Emissions from terpenes and aldehydes from « biopaints – reslts of measurements in a 1m3 test chamber and indoor measurements in buildings, Otto Graf 1996; 7, 83-99

60

Voorbeelden Emissiegedrag van bouwmateriaal in “labo”omstandigheden ≠ Emissiegedrag van bouwmateriaal in situ/gebouw

Hoe problemen in situ oplossen? Vereist: combinatie van karakterisatie van materiaal in labo & emissiebepaling in situ van structuur 61

Voorbeelden « Reële situatie »: - 

Correcte installatie belangrijk !

- belang van secundaire Bron: Kristina Saarela, VTT, Finland

emissies

OSB materiaal zonder en met aanwezigheid van ozon + vorming PM

Bron: Marc Lor et al, HEMICPD project

62

Voorbeelden: bouwmateriaaleemissies en gerelateerde binnenluchtkwaliteit ● 

● 

Grote Finse studie in kader van 2000-2003 - « national Healthy Building project »: bouw nieuwe appartementen met gebruik laag emissieve M1 materialen Referenties figuren op volgende slides:

- « Reference values for structure emissions measured on site in new residential buildings in Finland » ATMOSPHERIC ENVIRONMENT Jaar: 2007 Vol. 41 Nr. 11 Pag. 2290-2302 - « Reference values for indoor air pollutant concentrations in new residential buildings in Finland » ATMOSPHERIC ENVIRONMENT 2006 Vol. 40 Nr. 37 Pag. 7178-7191 ● 

- « The impact of emissions from structures on indoor air concentrations in newly finished buildings – predicted and on-site measured levels » Indoor and Built Environment 2008,17: 313-323

● 

In België VIS traject DO-IT HOUTBOUW van start gegaan

63

Voorbeelden • 

In pas afgewerkte appartementen: hoge TVOC waardes; na 6 maanden TVOC < 200-600 µg/m3 met uitz 1 site (terpenen – meubels)

• 

Geen significante verschillen 6M-12M

• 

♯ verschillende VOCs steeg met verblijftijd

• 

111 VOCs kwamen vaker voor in de 12m oude gebouwen dan in de pas afgewerkte gebouwen

• 

laagste TVOC waardes in appartementen met mechanische toevoer en afvoer

• 

in gebouwen met mechanische luchttoevoer werd S1 niveau bereikt binnen 1 jaar

64

Voorbeelden

•  •  • 

In pas afgewerkte appartementen: hoge TVOC waardes; na 6 maanden TVOC < 600 µg/m3 Geen significante verschillen 6M-12M invloed seizoenen/RV: in zomer hogere formaldehyde en ammoniak conc (RV > 50%)

65

Voorbeelden Bijdrage van de structuuremissies

66

Toekomstperspectief ● 

Integratie van binnenluchtkwaliteit (IAQ) in EPBD

● 

Ontwikkeling en applicatie van een geharmoniseerd Europees protocol voor IAQ testen, rapportering en labelling voor bouwmaterialen

● 

Binnenluchtkwaliteitsbeleid moet onderdeel worden van een proactieve geïntegreerde duurzame ontwikkelingsstrategie inclusief publieke gezondheid

● 

Betere/goede binnenluchtkwaliteit kan bekomen worden door: ● 

Selectie van laag emissieve materialen

● 

Gepast ontwerp en werking van ventilatiesystemen

● 

Richtlijn voor IAQ gesteld als objectief 67

Toekomstperspectief ● 

« BUMA » project, « EPHECT » project,… : niet alleen bouwmaterialen ook alle andere materialen gebruikt binnenshuis geëvalueerd

● 

« HEALTHVENT » project: Europese richtlijnen voor op gezondheid gebaseerde ventilatiewaardes

● 

Ontwikkeling publieke databanken, modelleringen,…

Bron: IA-QUEST simulation tool / NRC-CNRC / Dr. D. Won

68

Nuttige hulpmiddellen, websites, enz. : ● 

« Textiel vloerbekledingen: huidige en toekomstige vereisten », WTCB dossier2012/3.10

● 

« Bouwmaterialen en gezondheid », WTCB dossier Nr2/2008

● 

« Schilderwerken: grote veranderingen in zicht », WTCB dossier Katern Nr3/2006

● 

« Verven: van een lage VOS inhoud naar een lage VOS emissie », WTCB dossier 2011/3.9

● 

« Ecologische houtafwerkingen »,WTCB dossier 2011/3.8

● 

ECA report 27, Harmonisation framework for indoor products labelling schemes in the EU, 2012, EUR 25276 EN

● 

http://www.wtcb.be/homepage/index.cfm? cat=bbri&sub=laboratory&pag=lab_chemistry&art=emission&niv01 =projects_activities: WTCB activiteiten in domein IAQ

● 

Reportage « Huis en thuis – Hygiëne en gezondheid »: http://www.wtcb.be/homepage/index.cfm? cat=bbri&sub=laboratory&pag=lab_chemistry&art=emission&niv01 =publications&niv02=01

● 

http://www.belspo.be/belspo/fedra/proj.asp?l=en&COD=P2/05: HEMICPD project

69

Nuttige hulpmiddellen, websites, enz. : ● 

"Horizontal evaluation method for the implementation of the Construction Products Directive - emissions from construction products into indoor air". Proceedings Healthy Buildings Conference. USA, september 2009

● 

"Highlights of the changing legislation and developments in the field of IAQ and construction material emissions and its VOC challenges for (architectural) coatings", M. Lor et al., Conference Proceedings "Emissions and odour from materials", Brussels October 2012

● 

WTCB projecten/resultaten aangehaald in deze infosessie zijn medegefinancierd door:

Referentie Praktische handleiding voor de duurzame gebouw en andere bronnen : ● 

Praktische handleiding voor de duurzame bouw en renovatie van kleine gebouwen Fiches : CSS08 – CSS09 – CSS10 - MAT05 - MAT06 - MAT07

70

[email protected] www.wtcb.be\go\td-duurzaambouwen

71

Om te onthouden van de presentatie ● 

Bouwmaterialen zijn slechts één van de mogelijke bronnen van binnenluchtverontreiniging

● 

Begrip « gevaarlijke stoffen » is een « levend » begrip

● 

Gezondheidsrisico is gelinkt met blootstelling en met overschrijding limietwaardes

● 

Er zijn verschillen in het enorme aanbod aan labels/evaluatieprotocols met betrekking tot binnenluchtkwaliteit (en focus op « VOS » emissies)

● 

Belang van primaire en secundaire emissies

● 

Op heden is duurzaam bouwen niet noodzakelijk gelijk aan gezond bouwen

72

Contact Marc Lor Functie :

Projectleider

Coördinaten : ( 

: 026557711

E-mail : [email protected]

73

Opleiding Duurzaam Gebouw : Gezondheid en comfort

Recommend Documents