Opleiding Duurzaam Gebouw: Buitenschrijnwerk: hoe kiezen?

Opleiding Duurzaam Gebouw: Buitenschrijnwerk: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel KEUZE VAN HET TYPE RAAMLIJSTEN Sébastien BREELS MATRIciel

Doelstelling(en) van de presentatie ●

Stand van zaken van de raamlijsten in de bouw:



Korte beschrijving van de basisfuncties van een raamlijst



In de context plaatsen van de milieuaanpak

●

Milieubalans:



Geen opsomming van 'goede' of 'slechte' raamlijsten - MAAR naar voren brengen van aanpak/principes/voordelen & nadelen/beperkingen…



Milieubalansbeoordeling van een vaak gebruikt type raamlijst ter illustratie



Aandacht vestigen op de milieueffecten (op basis van cijfers & op basis van een globaal denkproces)



Aandacht vestigen op andere selectiecriteria in een "milieubewuste' aanpak andere te overwegen punten tijdens evaluaties

2

Plan van de uiteenzetting ●

1 - Raamlijsten - Stand van zaken



Basisfunctie (visueel/akoestisch/ademhaling/akoestisch)



Globale aanpak (contextualisering)



Bijbehorende technieken (componenten)

●

2 - Milieubalans



Producten & methode



KWANTItatieve analyse (evaluatiecriteria en -grenzen)



KWALItatieve analyse (analysecriteria en ondersteunend referentiestelsel)



Aanvullende criteria (onderzoekspiste en bedenkingen)

●

3 - Wat u moet onthouden van de uiteenzetting

●

4 - Tools en referenties 3

1 - Raamlijsten - Stand van zaken o GLOBALE AANPAK ●

Contextualisering



De keuze van het raamlijstmateriaal wordt beïnvloed door andere parameters:

-

De eisen van het project: stedenbouwkundig (verordeningen), technische vereisten, veiligheid: banken…

-

De typologie van het project: de locatie (al dan niet stadscentrum), programmering (woningen, kantoren ...), de invloed van de architecturale vormgeving (esthetiek, gordijngevel, metalen gevelbekleding…)…

-

Duurzaamheid: levensduur en behoud van de kwaliteit van het 'venster'-geheel

-

Kosten: basisinvestering, onderhoud (impact op de gezondheid bij gebruik van chemicaliën)

4

1 - Raamlijsten - Stand van zaken o GLOBALE AANPAK ●

Contextualisering



De impact van de raamlijsten op de globale milieubalans van het bouwwerk is relatief ten opzichte van de keuze van alle materialen:

-

Het belang van de keuze van de isolatie en de drager (metselwerk of houten geraamte).

-

Relatief belang van het aandeel van raamlijsten in functie van de optimalisatie van de gevels:  voor een OOST/WESTgevel bedraagt de optimale raamopening tussen 15% en 25% van de gevel (gunstige verhouding tussen de zonnewinsten en verliezen - bron Architecture & Climat)  met een aandeel van 30% van de raamopeningen: de raamlijsten vertegenwoordigen 5 tot 8% van de gevel!  voor een ZUIDgevel kan dit aandeel variëren van 6% tot maximaal 30% van de gevel.

-

Evenwicht te zoeken in de gemaakte keuzes voor hetzelfde budget: gebruiksoppervlak (comfort)>
1 - Raamlijsten - Stand van zaken o AANVERWANTE TECHNIEKEN ●

Onderdelen (ter info: bron Energie+)



Kijk naar alle onderdelen en niet alleen naar het hoofdmateriaal

-

Geschilderde houten raamlijst ( rekening houden met onderhoud) Aluminium raamlijst gedeeltelijk geïnjecteerd met isolatieschuim (PU)  moeilijk te scheiden op het eind van de levensduur PVC raamlijst met verzinkte wapening  moeilijk te scheiden op het eind van de levensduur Diverse elementen: Rubberen voegen (luchtdichtheid, waterdichtheid, akoestische dichtheid...)/aluminium tussenstukken en wiggen/butylafdichting voor dubbele beglazing/Afdichtingsvoegen met mastiek (omtrek beglazing)…

-

-

1. Afdichtingsvoeg met mastiek

10. Kozijn

2. Voorgevormde dichtingafstandhouder Afvoer

11. Tussenwand voor bevestiging beglazing

3. Wig dubbele beglazing

12. Openslaande vleugel

4. Afvoer: glassponning

13. Belangrijkste luchtafdichting

5. Afvoerleiding

14. Ruimte voor bouwbeslag

6. Belangrijkste waterafdichting

15. Eventuele groef voor bevestiging bouwbeslag

7. Waterdrup 8. Gedraineerde decompressiekamer 9. Afvoerleiding

16. Akoestische verbetering 17. Afdichtingsvoeg

6

2 - Milieubalans o PRODUCTEN & METHODE ●

Een functionele eenheid bepalen



keuze van een raamlijsttype:

-

Venster van 1,8 m²

-

gelijkaardige 'U'-vensters :+/-1,3W/m².K (raamlijst) De overwogen U-waarde is een gemiddelde waarde voor de raamlijst 'kozijn + openslaande vleugel'. De beglazing, het bouwbeslag, de voegen, afstandhouders... worden als identiek beschouwd in de 4 casestudies…

-

4 verschillende materialen

Houten raamlijst

Houten/alu raamlijst

Houten/ kurken raamlijst

PVC raamlijst

Aluminium raamlijst (hier zonder isolatieschuim)

Stalen raamlijst

7

2 - Milieubalans o KWANTI-tatieve ANALYSE ●

Cijferanalysecriteria



NRE: (Non Renewable Energy) Fractie niet-hernieuwbare energie (MJ /Fct eenheid)  Verschil Grijze Energie (hier alleen Niet Hernieuwbaar!)



GWP: (Global Warming Potential) Productie van broeikasgassen (Kg CO2 equiv. /Fct eenheid)



AP: (Acidification Potential) Productie van verzurende gassen (kg SO2 equiv. /Fct eenheid)



MASSA: Hoeveelheid gebruikt materiaal (kg/Fct eenheid)

(database EPFL - LESO)

8


Evaluatiegrenzen: Specifieke studie die eigen is aan de gekozen functionele eenheid (mag niet veralgemeend worden  trend)

-

bijvoorbeeld:  de resultaten kunnen sterk variëren als er isolatieschuim wordt geïnjecteerd in de raamlijst (aluminium), als de raamlijst wordt versterkt met gegalvaniseerde haken (PVC), als de prestaties van de raamlijst worden verbeterd met kurk (hout)…  geen gegevens van de fabrikanten over het aandeel van gerecycleerd aluminium in de raamlijst (men spreekt van 30% tot 40% in Europa, maar de gegevens zijn niet altijd even nauwkeurig en controleerbaar)  geen rekening gehouden met de oppervlaktebehandeling van aluminium raamlijst: poedercoating, geanodiseerd…

9


Evaluatiegrenzen:

-

Geen rekening gehouden met de gehele levenscyclus van het materiaal (cradle to cradle): hier cyclus vanaf de productie tot aan de levering van het afgewerkt product, klaar voor gebruik

-

Geen rekening gehouden met het transport en de weg tussen de productieplaats en de werf (afhankelijk van de locatie van het project en de lokale bevoorradingsketens), noch met de verwijdering van afval (recyclage, energieterugwinning of stort).

-

Referentiewaarden: houden rekening met emissies lucht-water-bodem/afval (productie)

10


Niet-Hernieuwbare Energie (NRE)

-

Gegevens (per functionele eenheid over de hele levensduur) NRE

NHE : Niet Hernieuwbare Energie [MJ/fct eenheid]

TOTAAL

Hout 35 jaar 371,05 199,33 19,90 206,67 0,00 106,33 141,33 25,30

Hout/aluminium 45 jaar 371,05 1783,78 19,90 196,67 0,00 106,33 141,33 6,60

PVC 35 jaar 371,05 199,33 19,90 0,00 1316,00 522,00 141,33 0,00

Aluminium 45 jaar 371,05 3623,78 19,90 0,00 0,00 106,33 141,33 0,00

1 069,92

2 625,66

2 569,62

4 262,40

90 80 70 60 50

[MJ/unité fct.an]

Levensduur Glas Aluminium Buthyl Hout PVC Staal Rubber Verf

100

40 30 20 10

Per jaar

-

NHE

GWP

AP

2,02

0,11

0,00

Meegerekend onderhoud voor hout

PVC

Types de châssis

Aluminium

Onderhoud houten ramen (verven om de 10 jaar)

Bois/aluminium

Gegevens teruggebracht per jaar

Bois

0

11

Interpretatiegrenzen: Wat als men 2 levenscycli analyseert, rekening houdend met de gerecycleerde fractie aluminium wordt een beetje interessanter ... PVC zou minder gunstig zijn ... hout is nog altijd zeer interessant…


Aardopwarmingsvermogen (GWP)

-

Gegevens (functionele eenheid over de hele levensduur)

GWP 6,0

GWP : Aardopwarmingsvermogen [kg(CO2) equivalent/fct eenheid] Hout/aluminium 45 jaar 27,11 100,82 1,22 -73,26 0,00 9,46 4,32 0,36

PVC 35 jaar 27,11 11,27 1,22 0,00 37,60 46,44 4,32 0,00

Aluminium 45 jaar 27,11 204,82 1,22 0,00 0,00 9,46 4,32 0,00

TOTAAL

-22,24

70,02

127,95

246,92

5,5 5,0 4,5 4,0 3,5

[kg(CO2)/unité fct.an]

Levensduur Glas Aluminium Buthyl Hout PVC Staa Rubber Verf

Hout 35 jaar 27,11 11,27 1,22 -76,98 0,00 9,46 4,32 1,37

3,0 2,5

2,0 1,5 1,0

0,5

Per jaar

NHE

GWP

AP

2,02

0,11

0,00

PVC

Aluminium

-1,0

Bois/aluminium

Onderhoud houten vensters (verven om de 10 jaar)

-0,5

Bois

0,0


Types de châssis


Interpretatiegrenzen: Voor houten raamlijst: equiv. CO2-uitstoot zeer laag omdat 'hout = koolstofput' (OPGELET geen rekening gehouden met de eliminatiefase) 12 Wat als men 2 levenscycli analyseert, rekening houdend met de gerecycleerde fractie? à aluminium wordt een beetje interessanter ... PVC zou minder gunstig zijn ... hout is nog altijd zeer interessant…


Verzuringspotentieel (AP)

-

Gegevens (per functionele eenheid over de hele levensduur) AP

AP : Verzuringspotentieel [kg(SO2) equivalent/fct eenheid]

0,045

Hout 35 jaar 0,06 0,10 0,00 0,10 0,00 0,04 0,04 0,01

Hout/aluminium 45 jaar 0,06 0,85 0,00 0,10 0,00 0,04 0,04 0,00

PVC 35 jaar 0,06 0,10 0,00 0,00 0,17 0,21 0,04 0,00

Aluminium 45 jaar 0,06 1,73 0,00 0,00 0,00 0,04 0,04 0,00

TOTAAL

0,35

1,09

0,57

1,88

0,040 0,035 0,030

[kg(SO2)/unité fct.an]

Levensduur Glas Aluminium Buthyl Hout PVC Staal Rubber Verf

0,025 0,020 0,015

0,010 0,005

Per jaar

-

NHE

GWP

AP

2,02

0,11

0,00


PVC

Aluminium

Onderhoud houten ramen (verven om de 10 jaar)

Bois/aluminium


Bois

0,000

Types de châssis

13 Interpretatiegrenzen: Wat als men 2 levenscycli analyseert, rekening houdend met de gerecycleerde fractie? à aluminium wordt een beetje interessanter, maar blijft het minst gunstig... hout is nog altijd is zeer interessant…


Enkele prijzen (ter info) SITUATIE OP DE MARKT per jaar

Hout

Priijs RWRW 2003 Prijzen Prijzen UPA PrijsUPA 2009 Omzet 2006

PVC

Aluminium

410 €/m² 633 €/fct eenh 6,80 miljoen

0,20 miljoen

480 €/m² 785,4 €/fct eenh 2,10 milljoen

Opmerking: Prijzen van de raamlijsten kunnen +/- sterk schommelen in functie van de markt (type en omvang van het project) en de beschikbaarheid op de markt (vraag - aanbod)

50 €

Types de châssis

Aluminium

PVC

Bois/aluminium

0€

4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5

1,0 0,5 0,0

Types de châssis

Aluminium

100 €

4,5

PVC

150 €

5,0

Bois/aluminium

200 €

5,5

Bois

[€/unité fct]

250 €

6,0

[millions de fenêtres (2006)]

300 €

6,5

Aluminium

350 €

7,0

PVC

400 €

7,5

Bois/aluminium

450 €

850 € 800 € 750 € 700 € 650 € 600 € 550 € 500 € 450 € 400 € 350 € 300 € 250 € 200 € 150 € 100 € 50 € 0€

Bois

500 €

Bois

MARCHÉ EUROPÉEN EN 2006

Prijzen PRIX (UPAUPA 2009)

Prijzen PRIX (RWRW 2003) 550 €

[€/m²]

-

Hout/aluminium

330 €/m² 510,5 €/fct eenh 1,70 miljoen

Types de châssis

www.ufme.fr / www.uf-pvc.fr

14

2 - Milieubalans o KWALI-tatieve analyse ●

Analysecriteria: •

• ●

4 principes: geïnspireerd door de principes voor de selectie van groene bouwmaterialen van Jutta SCHWARZ De NIBE-referentiegids

Principes: •

Principe 1: Uitputting van de hulpbronnen "Productie voornamelijk uit hernieuwbare en/of inheemse (Europese) grondstoffen die in voldoende hoeveelheid beschikbaar zijn"  lokale of lokaal vervaardigde materialen om de afstanden te beperken voor transport tussen de plaats van productie, de fabricage en de werf

•

Principe 2: Effecten op de gezondheid en het milieu "Het materiaal mag geen (eco)toxicologische risico's met zich meebrengen tijdens de vervaardiging van het product, de uitvoering en het gebruik ervan (gebruiksperiode), de afbraak en verwijdering ervan"  voor de gezondheid van de gebruikers van het gebouw en de gezondheid van de werknemers tijdens 15 de fabricage (wasem van chemische en/of biologische stoffen: VOS, formaldehyde, zware metalen ...) en voor het milieu.


Analysecriteria •

Principe 3: Onderhoud en duurzaamheid van het materiaal "Het materiaal vereist geen behandeling en/of zware regelmatig onderhoud"  Er bestaan gezondheidsrisico's voor de gebruiker van het gebouw tijdens het onderhoud van de houten raamlijst (keuze van het type product)  Als het onderhoud te zwaar is, gebeurt het niet en bestaat er dus een risico dat de levensduur van de raamlijst korter wordt.

•

Principe 4: Einde van de levensduur en recyclagepotentieel "Het materiaal beschikt over passende kanalen om een eventuele afbraak mogelijk te maken waarbij het afval wordt beperkt, het eventuele hergebruik en/of een recyclage na de levensduur wordt vergemakkelijkt"  Pas op voor composietmaterialen: moeilijk om deze materialen te recycleren,  Als laatste redmiddel moeten inerte materialen op een stortplaats worden opgeslagen of zonder gevaar worden verwijderd.

●

Ondersteunende referentiegids (NIBE: Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie) 16

MATÉRIAUX

AUTRES CRITÈRES

RESSOURCES

SANTÉ

PVC s'adapte très facilement au bâti existant - délais de pose réduits performances en terme d'étanchéité au vent et à l'eau - coût peu élevé sans entretien - couleurs limitées - peu rigide

Matière première Non Renouvelable liée à la chimie du chlore. Sa fabrication nécessite une consommation élevée d'énergie. Des efforts sont réalisés pour limiter les produits utilisés lors de la production (additifs, plastifiants…).

rigide (murs rideaux) - très résistant - sans entretien pas de poussières recyclable indéfiniment (pas de perte de qualité) conducteur (coupures thermiques indispensables)

Matière première naturelle Non Renouvelable mais présente en quantité suffisante. Sa fabrication nécessite une grande quantité d'énergie - la demande croissante raréfie la disponibilité. La plupart des châssis aluminium intègrent dans leur fabrication 30 à 40% de matière première issue du recyclage (en Europe, selon les sources). 92 à 98% des profilés sont effectivement collectés.

Emission de gaz toxiques (chlore, étylène, dioxines...) lors de la fabrication. Dégagement de gaz toxiques et mortels en présence de chaleur ou en cas d'incendies (élimination ou accidents). Le PVC contient des additifs et stabilisateurs néfastes pour la santé, cancérigènes et biopersistants (plomb, cadmium, phtalates…).

Aandeel hernieuwbare energie <5%

Aluminium Emission de gaz toxiques (microparticules, chlore, dioxines, furanes...) lors de la fabrication. Pas d'effets néfastes directs connus - besoin d'énergie conséquent pour la fabrication liée à une émission de CO2 importante - effets indirects sur la santé par le dégagement de gaz à effet de serre - matériau inerte en fin cycle de vie en fonction du type de finition.

Aandeel hernieuwbare energie 13% Bois tropicaux rigidité (si lamellé-collé) execellentes performances thermiques et acoustiques restauration possible sans remplacement de la fenêtre recyclable - entretien (peintures et protection du bois) - traitements hydrofuges, fongicides et insecticides.

- afzélia doussié - méranti - jatoba - eucalyptus (avec capotage aluminium) -… Bois européens - douglas - chêne d'europe robinier pseudoacacia - mélèze - ...

-

Matière première Renouvelable Naturelle issue de l'exploitation des forêts - bois issus de forêts tropicales humides - risque d'impact sur la biodiversité - exiger la labéllisation (FSC) avec origine certifiée - difficulté de vérification de la bonne application des certifications

Matière première Renouvelable naturelle issue de l'exploitation des forêts - choix de bois européen labéllisé (FSC ou PEFC) avec origine certifiée.

Pas d'effets néfastes connus. Le bois en lui-même ne présente aucuns dangers, une attention particulière devra cependant être portée aux produits de traitement de surface. (éviter les produits issus de la pétrochimie : phénols, crésols, pyroles...). Néanmois la classe de résistance et la durabilité des bois tropicaux permet de ne pas avoir recours à un traitement de préservation

Pas d'effets néfastes connus. Le bois en lui-même ne présente aucuns dangers, une attention particulière devra cependant être portée aux produits de traitement de surface. (éviter les produits issus de la pétrochimie : phénols, crésols, pyroles...)

Aandeel hernieuwbare energie> 50% L E G E ND E

E X C E LL E N T BO N S A T IS F A IS A N T P E U R E C O M M A ND A B LE A P R O S C R IR E

L a c la s s if ic a t io n N I B E a é t é f a it e s u r b a s e d u lo g ic i e l N I B E - v e rs io n 2 0 0 7 / 2 0 0 8 L e b ila n s a n t é a é t é ré a l is é s u r b a s e d u G u id e p ra ti q u e à la c o n s t ru c tio n d e p e t it s b â t im e n t s , IB G E , 2 0 0 7 e t d u l iv re " G u id e d e l'h a b it a t s a in ", D o c te u rs D é o u x , M e d i e c o , 2 0 0 4

17

MATÉRIAUX

MAINTENANCE et PÉRENNITÉ

DÉCHETS

PVC

3/4 Longue durée de vie mais instable à la chaleur et à la lumière. Possède un risque de dégradation entrainant une libération de chlore (HCl) s'il est soumis à un rayonnement ultraviolet. Cet effet est compensé par des additifs et stabilisants toxiques pour la santé et l'environnement.

3b Déchet techniquement recyclable mais Difficilement Recyclable en pratique : lié aux composants et aux additifs mis en œuvre. Le matériau est généralement mis en décharge ou incinéré (économiquement plus rentables par rapport au recyclage mécanique). Seuls 3 à 5% du PVC utilisés au sein de l'Union Européenne sont réellement recyclés.

Aluminium

(choix admissible)

4a

5 Longue durée de vie. Ne demande pas d'entretien spécifique. Ces menuiseries sont adaptées en cas de sollicitations importantes et si elles doivent répondre à des exigences de résistance élevées liées à l'usage ou à la localisation.

Déchet recyclable à plus de 90% pour un besoin d'énergie en phase de recyclage plus de 10 fois moindre que lors des phases d'extraction/production initiales. Néanmoins afin d'améliorer les propriétés thermiques des châssis aluminium, la mise en oeuvre de coupures thermiques (cales en nylons, joints, isolant type polyuréthane) et le type de finition peuvent rendre le recyclage plus difficile et nuisent à la possibilité de désolidariser les matériaux.

Durée de vie moyenne à longue. Les bois tropicaux nécessitent un entretien moins régulier.

Déchet recyclable à grande échelle mais variable selon la qualité du bois et les produits de traitement de surface. Valorisation dans les filières de production de produits dérivés (panneaux de construction ; laine de bois…) ou valorisation thermique.

Bois tropicaux

5b (choix à éviter)

3b à 6b (al dan niet label)

1/6

- afzélia doussié - méranti - jatoba - eucalyptus (avec capotage aluminium) -… Bois européens - douglas - chêne d'europe robinier pseudoacacia - mélèze - ...

Classe NIBE

1b - 6c (de meilleur choix si label 3a FSCàà4a mauvais (volgens choix)

gerecycleerde fractie) 1/2

-

Durée de vie moyenne à longue. Les bois nécessitent un entretien plus ou moins régulier des parties exposées aux intempéries. La fréquence dépendra du type de produits. Des lasures plus respectueuses de l'environnement nécessiteront un suivi plus régulier. Ces entretiens peuvent être réduits par l'usage d'un capotage aluminium extérieur. L E G E ND E

Déchet recyclable à grande échelle mais variable selon la qualité du bois et les produits de traitement de surface. Pour les essences locales, des techniques permettent de limiter l'usage de produits de traitement et de préservation. Valorisation dans les filières de production de produits dérivés (panneaux de construction ; laine de bois…) ou valorisation thermique.

1a - 1a 2a à 1c (de meilleur choix à bon (hard of zacht choix) hout, al dan niet label)

E X C E LL E N T BO N S A T IS F A IS A N T P E U R E C O M M A ND A B LE A P R O S C R IR E

L a c la s s if ic a t io n N I B E a é t é f a it e s u r b a s e d u lo g ic i e l N I B E - v e rs io n 2 0 0 7 / 2 0 0 8 L e b ila n s a n t é a é t é ré a l is é s u r b a s e d u G u id e p ra ti q u e à la c o n s t ru c tio n d e p e t it s b â t im e n t s , IB G E , 2 0 0 7 e t d u l iv re " G u id e d e l'h a b it a t s a in ", D o c te u rs D é o u x , M e d i e c o , 2 0 0 4

18


Voor PVC-raamlijst: •

Principe 1: Beperkt PVC de uitputting van de hulpbronnen?

 PVC

is afgeleid van niet-hernieuwbare grondstoffen: synthetisch polymeer (hars) verkregen uit de chloorchemie. Om het te stabiliseren worden er additieven gebruikt bij de productie: zware metalen (lood, cadmium, ...) en weekmakers (ftalaten). à PVC beantwoordt niet aan principe 1

•

Principe 2: Impact van PVC op de gezondheid en het milieu?

 Problemen van verontreinigende emissies tijdens de fabricage: dioxines, HCl (ozonlaag), ftalaten en bij de verwijdering (verbranding en storten): zware metalen, HCl, ftalaten, PCB…

 Aanwezigheid

van verbindingen die erkend zijn als gevaarlijk (lood, cadmium)  giftig (kankerverwekkend, beïnvloeden de voortplanting: bioaccumulatie) en ecotoxisch (schadelijk en gevaarlijk voor het milieu, verspreiding in het milieu: sedimenten en zuiveringsslib, blijvend).

 Vervangingsmiddelen zijn niet veel veiliger: calcium-zink (beheerst de lozing van zink in het milieu?) of dioctyltin (giftig voor het immuunsysteem)

 Risico's

voor de werknemers en het milieu. De risico's in de gebruiksfase zijn beperkt: ongevallen 19 (brand) of langdurig contact (speelgoed in contact met de mond).  PVC beantwoordt niet aan principe 2


Voor PVC-raamlijst: •

Principe 3: PVC vereist geen behandeling en/of regelmatig onderhoud  PVC beantwoordt daarom volledig aan principe 3

•

Principe 4: Verwijdering recyclagepotentieel?

van

PVC

op

het

einde

van

de

levensduur

en

 PVC is moeilijk te recycleren: - 2 recyclagetypes (mechanisch en chemisch). -

In de EU wordt 5% van alle PVC (afgedankt) gerecycleerd  de EU raamt het potentieel voor mechanische recyclage op ongeveer 9% tussen 2010 en 2020. Hoogwaardige recyclage (onder andere profielen) is niet rendabel, maar zou maximaal ongeveer 40% kunnen vertegenwoordigen tussen 2010 en 2020.

 De belangrijkste kanalen op het einde van de levensduur:

 Verbranding: problemen van luchtemissies (dioxines, HCl, ftalaten…)  storten: gevaar voor verspreiding van zware metalen: lood, cadmium, PCB's en ftalaten…

 Aanzienlijke stijging van het tegen 2010 geplande afval: belangrijk aandeel van de PVC-markt in de jaren '60

 opgelet voor de gevolgen van de huidige markt in 30-40 jaar!!!  De PVC beantwoordt niet aan principe 4

20


Voor aluminium raamlijst: •

Principe 1: Beperkt aluminium de uitputting van de hulpbronnen?

 Aluminium

is afkomstig van niet-hernieuwbare natuurlijke grondstoffen, maar die in min of meer voldoende hoeveelheden aanwezig zijn: bauxiet, steenkool, aardgas en olie

 Additieven

zijn aanwezig om de eigenschappen te verbeteren: koper, ijzer, magnesium, mangaan, silicium, zink….

 De recyclage van aluminium maakt een niet geringe besparing van deze grondstoffen mogelijk  De productie brengt een zeer hoog energieverbruik met zich mee.  Aluminium beantwoordt niet volledig aan principe 1

•

Principe 2: Impact van aluminium op de gezondheid en het milieu?

 Problemen

van verontreinigende emissies tijdens de productie en recyclage (in kleinere hoeveelheden): stof, microdeeltjes, CO2 (broeikasgassen), HCl (ozonlaag), HF, SO2, VOS, dioxines en furanen

 Weinig of geen bekende direct effecten tijdens gebruik  Aluminium beantwoordt gedeeltelijk aan principe 2

21


Voor aluminium raamlijst: •

Principe 3: Aluminium vereist geen behandeling en/of regelmatig onderhoud (lange levensduur, zeer goede weerstand…)  Aluminium beantwoordt daarom volledig aan principe 3

•

Principe 4: Verwijdering van aluminium op het einde van de levensduur en recyclagepotentieel?

 Aluminium is recycleerbaar theoretisch voor 100% Het inzamelpercentage van aluminium profielen schommelt tussen 92 en 98%. In Europa is 30 tot 40% van het aluminium afkomstig uit recyclage (winstgevender dan andere sectoren)

 De scheiding van de aluminiumverbindingen is eenvoudig in vergelijking met niet-metalen delen  Geen

verschil in kwaliteit tussen het gerecycleerde product en het product van grondstoffen: recyclage en niet downcycling

 Aluminium beantwoordt aan principe 4

22


Voor houten raamlijst: •

Principe 1: Hout van lokale oorsprong en/of gelabeld?

 Voorrang

geven aan inheemse houtsoorten: vermijd het gebruik van exotisch hout afkomstig uit de laatste oude regenwouden en waarvan de kap de lokale biodiversiteit ondermijnt en tot een min of meer onomkeerbare ontbossing kan leiden op middellange termijn.

 Om te zorgen voor een goed bosbeheer waaruit de gebruikte houtsoorten komen, draagt het hout een certificering zoals FSC (Forest Stewardship Council) en PEFC (Pan European Forest Certification)  Om de herkomst van het hout te waarborgen, bevat het lastenboek de vermelding: ‘‘het hout komt uit duurzaam beheerde bossen en is gecertificeerd door een erkend label. Er moet een certificaat van oorsprong en traceerbaarheid worden verstrekt. De keuze van lokale soorten krijgt voorrang."’

 Het hout kan beantwoorden aan principe 1: eisen in lastenboek, traceerbaarheid op de werf…

•

Principe 2: Effecten op de gezondheid en het milieu Hout heeft weinig negatieve invloed op de gezondheid en het milieu:

 Het draagt bij aan de daling van broeikasgassen door de rol te spelen van koolstofput gedurende de ontwikkeling van de boom, tijdens zijn levensduur als bouwmateriaal, zijn recyclage en/of zijn hergebruik tot de verbranding ervan (of compostering na einde levensduur?).

 Opgelet

voor conserveringsmiddelen en producten die worden gebruikt voor het onderhoud ervan:  gepast gebruik van het hout (oriëntatie, klimaat, ventilatie, gepaste afvoer van afstromend water, opstijgend vocht…) 23  keuze van alternatieve producten (met labels, weinig/geen schadelijke stoffen ...)  keuze van alternatieve technieken die weerstand verlenen tegen aantasting (oleothermie)  Hout kan beantwoorden aan principe 2


Voor houten raamlijst: •

Principe 3: Behandeling en/of regelmatig onderhoud

 Om

weerstandseigenschappen te verkrijgen die een toepassing in risicoklasse 3 toelaten (buitenschrijnwerk blootgesteld aan slecht weer: gevelbekleding, kozijnen ...), een natuurlijke duurzaamheidklasse van hout I of II is vereist

 Alle

lokale houtsoorten beantwoorden niet aan dit criterium. Er kunnen verschillende pistes worden overwogen:  Een aluminium bekleding beschermt het hout tegen de externe omgeving, terwijl raamlijsten met een betere milieubalans gebruikt kunnen worden (douglas, lariks, eik…).  een oleothermische behandeling (plantaardige oliebaden) zorgt voor een valorisatie van lokale houtsoorten (beuk, douglas, spar, lariks...) waardoor ze een hardheid, vormvastheid en weerstand tegen afbraak van biologische agentia krijgen. Deze techniek maakt het gebruik van raamlijsten mogelijk die geen onderhoud vereisen.

 Als er een afwerking nodig is om het hout te 'beschermen': gebruik van lazuurbeits of dispersieverven met natuurlijke harsen, zonder oplosmiddelen

 Hout kan beantwoorden aan principe 3

•

Principe 4: Verwijdering van hout op het einde van de levensduur en recyclagepotentieel

 Als

het hout niet werd behandeld onder druk met conserveringsmiddelen die zware metalen bevatten en/of als het niet bedekt werd met gehalogeneerde organische verbindingen (PVC), is potentieel herbruikbaar (oud raamlijst), recycleerbaar (isolatie) of valoriseerbaar (compost - pellets). 24  De raamlijsten in niet verlijmd massief hout voldoen allemaal aan dit principe

 Hout kan beantwoorden aan principe 4

●

Voor houten raamlijst:

 Advies over houtsoorten (meer informatie: www.houtinfobois.be en www.woodforum.be) -

Douglas (Pseudotsuga menziesii):

Beschikbaarheid in België: Douglas bedekt een oppervlakte van 23.429 ha (al dan niet onderworpen bossen). Deze oppervlakte neemt voortdurend toe, vooral omdat het Waals Gewest de ontwikkeling van de Douglas bosbouw stimuleert. De jaarlijkse oogst van deze soort blijft hoe dan ook onder de jaarlijkse stijging en is dus volledig in overeenstemming met de principes van duurzaam bosbeheer.

Douglas is dus een houtsoort van lokale origine dat kan voldoen aan de duurzaamheidklasse die nodig is voor de toepassing als raamlijst door middel van een behandeling met oleothermie of bescherming (aluminium bekleding).

25

●



Lariks (Larix decidua Mill.):

Lariks is dus een houtsoort van lokale origine dat kan voldoen aan de duurzaamheidklasse die nodig is voor raamlijst door middel van een behandeling met oleothermie of bescherming (aluminium bekleding). Raamlijst in lariks is te krijgen op de markt

26

●



Western Red Cedar (Thuya pliccata Donn):

Western Red Cedar is een houtsoor met een voldoende natuurlijke duurzaamheid (klasse II) om te worden gebruikt voor raamlijst. Ondanks zijn duurzaamheid, is het gevoelig voor blauw worden en UV-straling, zodat er een afwerkingsbehandeling vereist is. Het is geen houtsoort van lokale oorsprong. Het beantwoordt dus niet volledig aan principe 1.

27

●



Europese eik:

Beschikbaarheid in België: Europese eik bedekt een oppervlakte van 82.100 ha (al dan niet onderworpen bossen). Elk jaar worden ongeveer 250.000 m³ uitgebaat, goed voor een terbeschikkingstelling op de markt van ongeveer 125.000 m³ gezaagd hout en fineer. Deze hoeveelheden zijn in perfecte harmonie met de principes van duurzaam bosbeheer in Wallonië.

Eikenhout is een houtsoort met een voldoende natuurlijke duurzaamheid (klasse II) om te worden gebruikt voor raamlijst. Maar de prijs maakt het minder betaalbaar.

28

●



Robinier pseudoacacia:

Beschikbaarheid in België: Acacia is niet in voldoende mate aanwezig om te voldoen aan een grote vraag

Acacia is een houtsoort van uitstekende kwaliteit, in het bijzonder voor gebruik in vochtige omstandigheden en extreme blootstelling, maar de beschikbaarheid ervan en de sterke aanwezigheid van knoesten maken het moeilijk betaalbaar. 29

●



Meranti (shoera: variabelen):

Meranti is een houtsoort met een goede tot gemiddelde natuurlijke duurzaamheid (tropisch hout: Klasse II tot IV) om te worden gebruikt als gevelbekleding. Het is geen hout van lokale oorsprong. Het beantwoordt dus niet volledig aan principe 1. De houtkwaliteit kan variabel zijn, daarom wordt Meranti niet aangeraden.

30




Afzelia doussié:

Afzelia doussié is een houtsoort met een zeer goede natuurlijke duurzaamheid (tropisch hout: klasse I) voor toepassing in gevelbekleding. Het is geen hout van lokale oorsprong. Het beantwoordt dus niet volledig aan principe 1.

31

2 - Milieubalans o KWALI-tatieve analyse Bescherming van het hout en duurzaamheid

-

Producten A3 (diepgaande behandeling, meestal in de fabriek) zijn bedoeld om gezaagd hout preventief te beschermen door het voldoende weerstand te geven tegen aantasting door insecten en schimmels zodat het geschikt is voor gebruik van klasse 3

-

Producten C1, C2 en C3 (oppervlaktebehandeling)zijn bedoeld om houten elementen visueel te beschermen vóór hun plaatsing op de werf: C1 (veroudering en vergrijzing), C2 (lazuurbeits) en C3 (blauwe vlekken). 32

2 - Milieubalans o KWALI-tatieve analyse Alternatieve behandelingen voor de bescherming van hout:

-

Behandeling door retificatie of pyrolyse is een behandeling van hout bij hoge temperatuur (160 tot 240°C) die ook leidt tot de valorisatie van lokaal hout. De behandeling verbruikt veel energie en vereist een behandeling tegen blauwe vlekken. Behandeld hout wordt brozer maar bestand tegen buigen en schokken (onaantrekkelijk voor raamlijst). Afhankelijk van de kwaliteit van het geselecteerde hout zijn deze nadelen kleiner.

-

Een oleo-warmtebehandeling (plantaardige oliebaden: vlas, koolzaad ...), bij matige temperatuur (100 tot 120°C) wordt gebruikt om lokale soorten (douglas, spar, lariks ...), die van nature minder duurzaam zijn te valoriseren, door ze een hardheid, vormvastheid en weerstand tegen biologische afbraakagentia te verlenen (regen, UV, schimmels, insecten…). De techniek maakt het gebruik van raamlijst mogelijk dat weinig of geen onderhoud vereist (blijft goed behouden in de tijd, goed bestand tegen UV en uitspoeling door regen). Ze kan worden toegepast op rondhout (beperkt het ontstaan van scheuren aan het oppervlak) en ruw gezaagde of geschaafde producten, op vooraf gelijmde of vooraf geassembleerde producten. Het hout kan dus worden gebruikt worden voor toepassingen in risicoklasse 3. De kosten van de behandeling bedragen ongeveer 150 tot 200 €/m³  www.oleothermie.comwww.oleothermie.fr

33

3 - Wat u moet onthouden van de uiteenzetting ● MICRO: Milieubalans - Studie •

Vanuit KWANTItatief oogpunt:

blijkt

dat raamlijst in PVC en aluminium weinig aantrekkelijk zijn op het vlak van grijze energie en de uitstoot van broeikasgassen. Houten raamlijsten vertonen de beste milieubalans.

•

Vanuit KWALItatief oogpunt:

aluminium

raamlijsten zijn interessant vanwege hun fysieke eigenschappen. Ze vereisen geen specifieke onderhoud. De fabricage ervan brengt wel een hoog energieverbruik met zich mee. Ze hebben een goed recyclagepotentieel. Ze hebben de minst gunstige NIBE-rangschikking.

PVC-raamlijsen zijn erg onaantrekkelijk vanuit milieuoogpunt. De NIBE-rangschikking is gematigd. PVC vertoont een belangrijk voordeel vanuit budgettair oogpunt en onderhoudsgemak.

34

3 - Wat u moet onthouden van de uiteenzetting ● MICRO: Milieubalans - Studie Houten raamlijsten zijn zeer interessant als je enkele criteria naleeft: -

inheemse houtsoorten, afkomstig van een duurzaam beheerd bos

-

die geen diepgaande beschermingsbehandeling ondergaan en geen zwaar en frequent onderhoud vereisen (oleothermie en/of aluminium buitenbekleding)

-

Acacia en eik zijn enkele interessante houtsoorten. Maar vanwege hun kostprijs valt de keus soms eerder op lariks of douglas, die zachter, maar beter betaalbaar zijn. Ze kunnen gemakkelijk worden beschermd tegen de externe omgeving door een aluminium bekleding of worden behandeld dankzij oleothermie

35

3 - Wat u moet onthouden van de uiteenzetting ●

MACRO: Algemene aanpak

De -

huidige markt is duidelijk in het voordeel van PVC (omzet, prijs, verwijderingskosten ...) maar: De EU lijkt te gaan in de richting van meer beperkingen op het storten en verbranden van PVC-producten: niet geringe impact op het milieu en de gezondheid. De integratie van deze kosten (effect van de milieukosten) zou kan de prijzen voor PVCraamlijsten kunnen verhogen en de recyclage bevorderen, die momenteel goed is voor slechts 3-5%

Aluminium

heeft een interessant potentieel dankzij de technische prestaties die het biedt  specifieke toepassingen (gordijngevels, grote ramen...).

Er is een groot potentieel in de opleiding van beroepen in verband met hout om de kosten van houten raamlijsten te verminderen, zodat ze beter kunnen concurreren (passiva houten raamlijsten kunnen nu nog een aanzienlijke meerkost vormen ten opzichte van passieve raamlijsten in PVC).

36

3 - Wat u moet onthouden van de uiteenzetting ●

MACRO: Algemene aanpak Maar

er bestaat concurrentie binnen de houtindustrie om aan alle behoeften te voldoen: productie van structurele elementen (houten geraamte), isolatie (houtwol), brandstof (pellets) ... met het risico dat de markt niet kan voldoen aan alle behoeften

Er moet rekening worden gehouden met de lange levensduur van de raamlijsten (30-

50 jaar)  de huidige keuzes hebben een impact op het milieu gedurende hun hele levensduur.

In de richting gaan van meer hergebruik van bestaande raamlijsten: gemakkelijk voor hout en aluminium, moeilijk voor PVC…

Relatief belang van de milieubalans van de raamlijsten in functie van de optimalisatie van alle gevels en wanden  alomvattende aanpak (milieubalans van alle gebruikte materialen van een gebouw)

 Wat zijn de prioriteiten?

37

4 - Interessante tools, websites, enz. ●

Energie +  http://www-energie.arch.ucl.ac.be/script.htm (gevel/ontwerpen/keuze venster/raamlijst)

●

Gids voor duurzaam bouwen: http://www.bruxellesenvironnement.be/guidebatimentdurable Fiches G_MAT07 Duurzame keuze van raamlijsten

●

Olivier PONSAINT (2009), Guide des menuiseries extérieures pour architectes, économiste et ingénieurs (Gids voor buitenschrijnwerk voor architecten, economen en ingenieurs.

●

Jutta SCHWARZ (1998) Ecologie in de bouw, vergelijkende gidsen voor de keuze van bouwmaterialen, Verlag Paul Haupt, Bern

●

Hout info Bois: http://www.houtinfobois.be/ 38

4 - Interessante tools, websites, enz. Analyse van de levenscyclus: ●

EPFL (Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne) – LESO (Solar Energy and Building Physics Laboratory), analyse van de levenscyclus: milieubalans, effecten van materialen en vergelijking van standaard bouwelementen volgens SIA D0123, levensduur van de belangrijke bouwelementen volgens SIA 480.

●

milieubalansen KBOB (www.bbl.admin.ch / Kbob )

●

Publicaties van milieubalansen: www.catalogueconstruction.ch , www.crte.lu

●

Tools: ECO-BAT (betaalde software - www.ecobat.ch), ECO-SOFT (betaalde software www.ibo.at) en BAUBOOK (freeware - www.ibo.at) Database ECOINVENT

●

Referentiegids: NIBE (Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie) (uitgave 2007-2008), NIBE‘s Basiswerk Milieuclassificaties Bouwproducten – deel 2 – gevels en daken  www.nibe.org

●

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN (2000), Groenboek - de milieuproblemen van PVC.

●

OEA (Organisation of European Aluminium refiners and remelters), Aluminium Recycling in Europe.

●

Centre de Ressources des Technologies pour l’Environnement (CRTE), « Guide de la construction et de la rénovation durables », versie 2.0, 2008, Luxemburg: http://www.crtib.lu/Leitfaden/index.jsp?section=FR

39

Contact

Sébastien BREELS

MATRIciel Projectverantwoordelijke & pool milieu

Coördinaten 

: 010/ 75 12 78

E-mail : [email protected]

40

Opleiding Duurzaam Gebouw: Buitenschrijnwerk: hoe kiezen?

Recommend Documents