Opleiding Duurzaam Gebouw: Buitenschrijnwerk: hoe kiezen?

Opleiding Duurzaam Gebouw:

Buitenschrijnwerk: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel

ERFGOEDWAARDE VAN SCHRIJNWERK IN HET

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Jérôme BERTRAND, Stadswinkel

Doelstellingen van de presentatie

●

De erfgoedwaarde van de oude vensters in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in de kijker zetten

●

Enkele ijkpunten meegeven om het patrimoniaal belang van de vensters te beoordelen

●

Niet alleen het behoud van erfgoed komt aan bod, maar ook economische en ecologische argumenten voor het behoud van bestaande ramen.

2

Plan van de uiteenzetting 1.

Beoordeling van de erfgoedwaarde van de oude ramen •

1.1. Evolutie van het venster en architecturale compositie

•

1.2. Toebehoren van vensters

•

1.3. Geschiedenis van technieken

•

1.4. Moeilijkheden bij vervanging van ramen

2.

Economisch argument voor het behoud van oude ramen

3.

Ecologisch argument voor het behoud van oude ramen 3

1. Beoordeling van de erfgoedwaarde van de oude ramen ●

●

● ●

Heeft het gebouw erfgoedwaarde? ►

Is het beschermd?

►

Beschermingsperimeter van een beschermd goed? Gebieden van culturele, historische, esthetische waarde of voor stadsverfraaiing? ...

►

Inventaris? Waardevol stadsgeheel (cfr. veel voorkomend raamwerk tussen 1850 en 1940 ...).

Hebben de vensters historische, esthetische of technische waarde? ►

materialen onvervangbaar (hout van uitzonderlijke kwaliteit, speciaal glas, opmerkelijk hang- en sluitwerk, ...)

►

opmerkelijke typologie (bv.: indeling met glasroeden, glas-inloodramen, schuiframen, gepatenteerde systemen, ...)

Zijn de vensters oorspronkelijk? Komen ze overeen met een belangrijke verbouwingsfase van het gebouw?

Beslissingsboom ●

Beslissingsboom ►

Geval per geval, naargelang van de prioriteiten van de bouwheer, van de nagestreefde prestatie, de beoogde interventie,…

5

1.1. Evolutie van het venster en architecturale compositie

Eind 18e eeuw– Begin 19e eeuw

Het venster in de 19e eeuw

Emile Van Leemputten, academietekening (detail), coll. AAM

Vlaamse neorenaissance

Art nouveau

Beaux-Arts-stijl

13

Art deco

14

Modernisme

15

Het “gezicht van de gevel”

1.2. Toebehoren van vensters

Het oude raam moet worden beoordeeld samen met de onderdelen die het aanvullen.

Binnenluik: omstreeks 1800

Opvouwbaar buitenluik: omstreeks 1875

Jaloezie: omstreeks 1880

1.3. Geschiedenis van de technieken

Vensters en geschiedenis van de technieken

Schrijnwerkerij omstreeks 1900 Coll. Norma - Malonne

Glasblazerij omstreeks 1900 – Vrouwen dragen glazen buizen Coll. Guido Vanderhulst 22

Pomp- of krukspanjolet

Hotel Zegers-Regnard, Brussel, Paul Hankar, 1894, coll. MRAH – Foto: AAM

Hengsel, fits, paumelle

1.4. Moeilijkheden bij vervanging van ramen

Onderzoek van verhoudingen

Henri Beyaert, Typetekening schrijnwerk,1872 – coll. AAM

30

Standaardisering

Hedendaags standaardraam met drie aanslagen en een dubbele pakking. De vleugel en het kozijn zijn allebei gevormd uit een doorlopend profiel.

Foto: Jacques ADNET

Foto ARAU

Alles begint bij een goed ontwerp …

© Frederic Hossey - AAC

© Frederic Hossey, architect - AAC

© Frederic Hossey - AAC

Raam voor passief- of lage-energiegebouw: door de dikte van de profielen, voor het driedubbel glas en een zo laag mogelijke Uwaarde van het raam, is het moeilijker de zeer performante ramen van vandaag in een oude gevel te zetten.

2. Economisch argument voor het behoud van oude ramen

42

Rekenblad van de website Energie +

http://www.energieplus-lesite.be/index.php?id=10234#01

Vervanging van ramen: prijs per m2

Standaard vervanging “meranti” + verf + DV U = 1,1 W/m2.K

395€

571€

1053 €

Standaard vervanging “eik” + verf + DV U = 1,1 W/m2.K

530€

657€

1465€

Standaard vervanging “eik” + buitenlijstwerk + verf + DV U = 1,1 W/m2.K

689€

854€

1904€

Vervanging kopie eik + verf + DV U = 1,1 W/m2.K

1592€

1990€

2038€

Bron: Centre Urbain - Stadswinkel, J. Bertrand, Economische analyse van de ingrepen aan oude ramen, BRC, december 2013.

Vervanging van ramen: terugverdientijd zonder overheidssteun


24,4 jaar

35,3 jaar

65,1 jaar


33,7 jaar

41,7 jaar

93 jaar


43,7 jaar

54,2 jaar

120,9 jaar


101 jaar

126 jaar

129,4 jaar

Deze berekeningen van de terugverdientijd zijn gemaakt met het rekenblad op de website “Energie plus” http://www.energieplus-lesite.be/index.php

Vervanging van ramen: terugverdientijd met overheidssteun


19,5 jaar

30,4 jaar

60,2 jaar


27,3 jaar

35,4 jaar

86,7 jaar


37,4 jaar

47,9 jaar

114,5 jaar


94,7 jaar

120 jaar

123 jaar

Berekeningen uitgevoerd rekening houdend met de renovatiepremies en de energiepremie 2013 voor een “gemiddeld” inkomen. De berekeningen zijn gemaakt met het rekenblad op de website “Energie plus” http://www.energieplus-lesite.be/index.php

Verbetering van de energieprestatie van de bestaande ramen: terugverdientijd zonder overheidssteun

Dubbel glas in bestaande ramen: DV 4-12-4 U =1,2 W/m2.K

19,9 jaar

24,2 jaar

49,4jaar

Enkel glas met lage emissiviteit in bestaande ramen: U = 3, 4 W/m2.K

55,1 jaar

77 jaar

127,2 jaar

Voorzetraam 4 mm (helder glas)

32,6 jaar

44,1 jaar

71 jaar

“Standaard” dubbel venster “sapelli” + verf + DV U =1,1 W/m2.K

22,7 jaar

28,1 jaar

62,6 jaar

Dubbel venster kopie eik + verf + DV U = 1,1 W/m2.K

90,2 jaar

112,8 jaar

115,5 jaar

Deze berekeningen van de terugverdientijd zijn gemaakt met het rekenblad op de website “Energie plus” http://www.energieplus-lesite.be/index.php

Verbetering van de energieprestatie van de bestaande ramen: terugverdientijd met overheidssteun

Dubbel glas in bestaande ramen: DV 4-12-4 U =1,2 W/m2.K

10,5 jaar

15,1 jaar

40,3 jaar

Enkel glas met lage emissiviteit in bestaande ramen: U = 3, 4 W/m2.K

55,1 jaar

77 jaar

127,2 jaar

Voorzetraam 4 mm (helder glas)

32,6 jaar

44,1 jaar

71 jaar

“Standaard” dubbel venster “sapelli” + verf + DV U =1,1 W/m2.K

21,6 jaar

27 jaar

61,5 jaar

Dubbel venster kopie eik + verf + DV U = 1,1 W/m2.K

89,1 jaar

111,7 jaar

114,4 jaar

Berekeningen uitgevoerd rekening houdend met de renovatiepremies en de energiepremie 2013 voor een “gemiddeld” inkomen. De berekeningen zijn gemaakt met het rekenblad op de website “Energie plus” http://www.energiepluslesite.be/index.php

Voorbeeld van terugverdientijd voor de isolatie van een bestaand dak U-waarde van het dak voor isolatie: 3 W/m2.K U-waarde van het dak na isolatie: 0,25 W/m2.K Kostprijs: 60 euro/m2 Terugverdientijd berekend aan de hand van het rekenblad “Energie Plus” = 4,3 jaar zonder premies en belastingaftrek!

5. Ecologische argumenten voor het behoud van ramen ●

De milieu-impact van vensters moet worden bekeken volgens twee complementaire benaderingen: ►

De mogelijkheden voor verbetering van de energieprestatie van het gebouw door een ingreep aan de vensters: gewoonlijk gaat men ervan uit dat de vensters goed zijn voor ongeveer 20% van het thermisch verlies van een woning (dak = 30%, muren = 30%, vloer = 20%). Dit zijn echter gemiddelden, die sterk variëren volgens de typologie van de gebouwen (2, 3 of 4 gevels) en de verhouding van de muuropeningen.

►

De analyse van de levensduur van de vensters

Hierbij wordt gekeken naar de milieu-impact van een product, een dienst of een activiteit, van de ontginning van grondstoffen tot de afvoer van het afval. De bestudeerde aspecten zijn: het al dan niet hernieuwbare karakter van de gebruikte grondstoffen, de emissies van verontreinigende stoffen, en de “grijze energie”, m.a.w. de energie die nodig is voor de productie en de verwijdering.

Milieubalans van wanden Architecture & Climat

Kolom 1 = pvc / kolom 2 = hout-aluminium / kolom 3 = hout (zonder label)

Enkele vaststellingen ●

De levenscyclusanalyses worden alleen uitgevoerd voor nieuwe ramen. Deze LCA’s, die worden uitgevoerd volgens verschillende methodes, leveren resultaten op dit onderling moeilijk te vergelijken zijn.

●

Er kunnen wel trends worden vastgesteld: houten ramen lijken beter dan andere materialen, op voorwaarde dat het hout uit duurzaam beheerde bossen komt (waardoor tropisch hout meteen uitgesloten is, tenzij het gelabeld is)

●

De beglazing lijkt minder zwaar door te wegen dan het raam in de balans van de milieu-impact van de vensters

●

Volgens de LCA’s zouden de hedendaagse vensterramen een levensduur hebben van 30 tot 50 jaar

●

Dit staat in contrast met de lange levensduur van de oude ramen: dankzij een regelmatig onderhoud zijn veel ervan na meer dan 100 jaar nog in goede staat …

●

Wanneer komt er een LCA die het behoud van een bestaand raam vergelijkt met de vervanging ervan?

Interessante tools, websites, enz.: ●

BERTRAND Jérôme, Houten schrijnwerk – Erfgoed en comfort verenigen, Directie Monumenten en Landschappen, Onderhoudsboekje, collectie Kunst in de straat, Brussel, heruitgave 2008.

●

Hennaut Eric et Demanet Marie, Hout en metaal in de Brusselse huisgevel, Koning Boudewijnstichting, Archieven van Moderne Architectuur, Brussel, 1997.

●

Heymans Vincent, Les dimensions de l’ordinaire, La maison particulière à Bruxelles, fin XIXe – début XXe siècle. L’Harmattan, Paris, 1998.

Websites http://www.energieplus-lesite.be/index.php?id=10364 http://www.leefmilieubrussel.be/gidsduurzamegebouwen http://www.stadswinkel.be http://www.patrimonium-beroepen.be http://www.monument.irisnet.be http://www.brugis.be 54

Referentie Gids duurzame gebouwen: http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be ●

G_MAT00 – Duurzaam materiaalgebruik

●

G_MAT01 – De levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen en keuzehulpmiddelen

●

G_MAT07 – Duurzame keuze van raamkaders

55

Wat moet worden onthouden van de uiteenzetting ●

De vensters zijn een belangrijk onderdeel van de compositie van een gevel. Een vervanging door een “verkeerd” model kan een gevel zo goed als onherstelbaar verminken.

●

De erfgoedwaarde van de ramen houdt verband met het uitzicht ervan, maar ook met het feit dat ze getuigen zijn van de geschiedenis van de technieken, en dat ze vaak gemaakt zijn van zeldzame materialen die niet langer worden geproduceerd

●

De vervanging van oude ramen die nog in goede staat zijn, is financieel niet rendabel, vooral indien het om complexe vormen gaat. Het ecologisch voordeel van deze vervanging is ook helemaal niet bewezen.

●

Het behoud van de bestaande ramen en de verbetering van hun (thermische, akoestische, …) prestaties moet dus moet voorrang worden overwogen wanneer ze nog in voldoende goede staat zijn.

56

Contact Jérôme BERTRAND Renovatieadviseur

Centre Urbain-Stadswinkel asbl-vzw Anspachlaan 59 – 1000 Brussel

Gegevens 

: +32(0)219 40 60

E-mail: [email protected] 57

Infoloket – Telefonische infolijn Erfgoed / Energie / Renovatie / Stedenbouw

Sint-Gorikshallen ●

Sint-Goriksplein 1 1000 Brussel

●

van dinsdag tot vrijdag, van 10 tot 17 u, zaterdag, van 14 tot 17 u.

●

02 219 40 60

●

www.stadswinkel.be

●

[email protected]

Opleiding Duurzaam Gebouw: Buitenschrijnwerk: hoe kiezen?

Recommend Documents