OO: De sector van de verwerking van duurzame voeding ontwikkelen Uitdagingen Op het vlak van milieu -
Verwerkte duurzame voedingswaren aanbieden aan verbruikers: het aanbod vergroten om de milieu-impact van het voedselverbruik van de gezinnen te verminderen Afzetmogelijkheid van onverkochte
Sociale uitdagingen -
Potentieel weinig gekwalificeerde banen
Economische -
Recuperatie van onverkochte = te valoriseren resources Merkimago: opportuniteit om zich te onderscheiden op de markt Afzetmarkten voor de lokale producten De overgang van het voedselsysteem zou toelaten banen te creëren (90 tot 150 banen)1
Vaststelling -
-
-
-
-
-
1
Bijna 80% van de voedingswaren verbruikt in België is afkomstig van de verwerking. In Brussel telt men 600 landbouwvoedingsbedrijven die samen meer dan 4.000 mensen tewerkstellen. Deze sector stijgt sinds 2008 beduidend in Brussel (+14% in termen van banen en omzet van 2008 tot 2013). De spelers van de voedingsindustrie in Brussel hebben steeds meer aandacht voor voedselverspilling en de milieu-efficiëntie van fabricageprocessen maar meer vanuit de aandacht om te besparen dan voor milieubescherming. De voorziene toename van de bevolking, de toenemende multiculturele samenleving en de veroudering van de Brusselaars houden nieuwe marktopportuniteiten in voor de sector van de voedingsindustrie. De stedelijke landbouw en de innovatieve acties (watercultuur, bijenkorven op daken, bio pakketten enz.) lijken een oplossing voor de problemen van tot tot grondstoffen maar alleen voor de nichetoepassingen of voor de lokale horeca (die beantwoordt aan een trend van lokale producten). Voeding is de 5e grootste exportsector van de Belgische industrie (na auto's, farmaceutische producten, machines en mechanica, optische en meettoestellen) maar slechts 2.4% heeft betrekking op Brusselse producten. De Brusselse verbruiker is bereid meer te betalen voor kwalitatieve voeding. (wat verklaart dat ketens als Exki, Pulp en pain quotidien er zich hebben gevestigd) Nicheproducten zoals insecten (Little Food, Bugs Food), champignons (Permafunghi) en het gebruik van lokale producten worden steeds belangrijker in Brussel (ook al blijft de markt beperkt).
Studie over het 'werkgelegenheidspotentieel in de sector van duurzame voeding' in opdracht van Leefmilieu Brussel, door Greenloop en Facultés Universitaires St Louis, juni 2012
Remmende factoren De remmende factoren die hieronder worden genoemd, komen vooral uit de 'SWOT analyse van de Brusselse voedselindustrie' gerealiseerd door IDEA in opdracht van Févia - juni 2014 Remmende factoren die te maken hebben met informatie/ kennis: -
Gebrek aan definities/ criteria van duurzame verwerking (aantal tussenpersonen)? Herkomst in de tijd enz.) quid ten opzichte van Brusselse ambachten, gastronomie
-
Gebrek aan transparantie en informatie: onhelderheid over de inhoud/ herkomst van de verwerkte producten - groter wantrouwen
-
Gebrek aan informatie over de kwaliteit van het verwerkte product met behulp van gerecupereerde niet-duurzame onverkochte
-
Moeilijkheid om te herkennen welke bedrijven werken aan meer duurzaamheid
-
Moeilijkheid om de herkomst van een verwerkt product te bepalen
Remmende factoren die te maken hebben met opleiding -
Gebrek aan gekwalificeerde arbeidskrachten op het vlak van duurzame verwerkingstechniek
-
Gebrek aan sensibilisatie over het gebruik van 'mindere stukken' vlees, vandaar dat ze vertrekken met een mindere waarde (zonder te worden verspild aangezien ze in de gewone circuits worden opgenomen); vandaar dat de mooie stukken nog duurder zijn
Structurele remmen -
Plaatsgebrek om te ondernemen en te produceren (heel dure m²)
-
Moeilijke mobiliteit en toegankelijkheid (voor de werknemers en voor de handelaars)
-
Het urbanisatiesplan van het Gewest maakt de vestiging van ondernemingen nog moeilijker wegens striktere normen voor wat betreft lawaai, vervuiling,...
-
Moeilijkheid voor de verwerkers om zowel te kunnen beantwoorden aan de vereisten van de producenten als van de distributie
-
Gebrek aan verwerkers met de capaciteit om te zorgen voor de verwerking van de biologische overproductie van de landbouwers (momenteel afgezet in het conventionele circuit)
-
Afhankelijkheid van de verwerking van de productie, gebrek aan flexibiliteit van de verwerking (seizoengebondenheid)
-
Weinig zichtbaarheid van de afzet voor de duurzame verwerkingssector voor KMO's
-
Gebrek aan producenten van milieuvriendelijke verpakkingen voor de producten afkomstig van duurzame verwerking
-
Moeilijkheid om de bestaande verwerkingseenheden aan te passen om de verwerking duurzamer te maken
-
Te beperkende regels en normen (BRC/IFS/FAVV), te zwaar voor de kleine ateliers. De gezondheidsnormen zijn aangepast aan de voedingsindustrie en moeilijk toepasbaar voor de kleine verwerkers
-
Gebrek aan structuren voor de ondernemers van de voedingsindustrie in bedrijvenzones waar ook woningen staan, wat de uitbreidingsinvesteringen voor deze ondernemers moeilijk maakt.
Remmende factoren die te maken hebben met de rentabiliteit van de activiteit -
Hoge kost van bio etikettering
-
Het seizoenskarakter van bepaalde activiteiten van de industrie vraagt een zekere flexibiliteit in het beheer van human resources
-
Moeilijkheid om economisch leefbare distributiekanalen te vinden
-
Gebrek aan rentabiliteit voor de verwerking op een bepaald moment (in de zomervakantie bijvoorbeeld)
-
Moeilijkheid om de juiste schaal te vinden voor voldoende rentabiliteit tussen de artisanale en de industriële schaal
-
Hogere kost van 'duurzame' verwerking tegenover de industriële verwerking
-
Hogere personeelskost in de duurzame verwerkingseenheden (meer gebaseerd op handenarbeid)
-
Aanzienlijke kost om een gamma duurzame producten te realiseren
-
Gebrek aan interesse van de leiders van de distributie voor producten afkomstig van duurzame verwerking
Realisaties in Brussel Leefmilieu Brussel heeft tot op heden nog niet veel gedaan voor de milieu-uitdagingen van de voedselverwerkingssector. In het kader van de Alliantie Leefmilieu Brussel, pijler duurzame voeding en via oproep tot projectvoorstellen duurzame voeding, heeft Leefmilieu Brussel projecten ondersteund die te maken hebben met voedselverwerking, zoals bijvoorbeeld: -
Project Co-Cooking van Credal Project voor de recuperatie en verwerking van onverkochte in de grootdistributie: (Coduco/GRoot Elaind/Delhaize) Financiële steun aan het project van bierfabricage op basis van onverkocht brood (Beer project) Opstart van het productlabel van Brussel (dat de verwerking omvat)
Leefmilieu Brussel heeft ook evenementen ondersteund zoals Landelijk Brussel en Proef Brussel, die de Brusselse producten zoals bijvoorbeeld chocolade in de kijker stellen. Om de overgang van het voedselsysteem te bevorderen, heeft de FEVIA een verslag duurzame ontwikkeling opgemaakt om te wijzen op de mogelijke ontwikkelingspijlers voor een duurzamere voedingsindustrie in België, teneinde de landbouwvoedingsbedrijven aan te sporen duurzame ontwikkeling meer op te nemen in hun strategieën en praktijken. De FEVIA heeft ook opdracht gegeven voor een studie, gerealiseerd door IDEA, over de SWOT analyse van de voedingsindustriesector in Brussel
BRUCEFO, het Brussels centrum voor voedingsexpertise, biedt ondersteuning aan Brusselse bedrijven uit de voedingssector met kwalitatieve analyses en specifieke adviezen en kan de nieuwe bedrijven in duurzame voeding begeleiden.
Doelstellingen (te bevestigen/wijzigen door de betrokken spelers) -
Het volume verwerkte voedingsproducten afkomstig van onverkochte verhogen Nieuwe economische activiteiten ontwikkelen door de verwerking van Brusselse en/of duurzame producten via de overgang van bestaande spelers en de vorming van nieuwe spelers
Maatregelen De kennis ontwikkelen o Een benchmarking van de innovatieve businessmodellen verrichten, waarmee de duurzame producten in de verwerkingssector bevorderd kunnen worden. o De zoektocht naar technologieën aanwakkeren, waarmee de ruimte en het bedrijfspand intensief gebruikt kunnen worden (compactere technologieën, werken in de hoogte, ...); o Het marktaandeelpotentieel van de ontwikkeling van duurzame verwerkte producten bestuderen (objectiveren van de toename van de vraag naar duurzaam bereide maaltijden, ...). Bewustmaking (veranderen van de perceptie) o De verwerkingsbedrijven informeren over de uitdagingen/gevolgen van duurzame voeding en de rol die er daarbij voor hen is weggelegd; o Meer communiceren over de Brusselse ondernemingen die in hun opzet slagen; o Het imago verbeteren van de voedingssector in Brussel die te lijden heeft onder een slechte reputatie; o Het imago van de technische beroepen opwaarderen; o De actoren van de verwerking bewustmaken van de stijging van de vraag van de Brusselaars naar duurzamere verwerkte producten. De structurele belemmeringen wegnemen o Experimentele keukens (testen van recepten) inrichten met de mogelijkheid om vervolgens naar een commerciëler niveau over te gaan (FA27); o De werkgelegenheid in de sociale economie bij de verwerkingsdiensten (financieel?) ondersteunen; o
Geïntegreerde ruimten creëren, waar er tegelijkertijd aan productie, verwerking en verkoop van duurzame voeding gedaan wordt;
o
Creatie van kennispool van het type WagrALIM, Flanders'Food;
o
Een samenwerking met FEVIA en het FAVV formaliseren?;
o
De actoren van de transformatie in contact brengen met detailhandelaars voor het gebruik van de onverkochte producten (+ contact met de actoren van de logistiek en de detailsector: om volledige ketens te creëren);
o
De actoren van de transformatie in contact brengen met de lokale producenten om het aanbod aan lokaal verwerkte producten te vergroten (+ contact met de actoren van de logistiek en de
detailsector: om volledige ketens te creëren);
De technische mogelijkheid bieden om te handelen (informeren/opleiden) o De begrijpelijkheid van de FAVV-regels verbeteren + verspreiding van adviezen om duurzame producten te bevorderen en tegelijkertijd de FAVV-regels na te leven (opstelling van een infofiche specifiek over dit thema) o Het ONTSTAAN van nieuwe actoren stimuleren
o
o
De opleidingscyclus voor ondernemers in de cateringsector voortzetten;
o
Begeleiding ter vergemakkelijking van de uitwerking van een gepast businessmodel voor de activiteiten rond de verwerking van duurzame producten;
De OVERGANG bij de bestaande actoren bevorderen o
De professionals van de sector meer informeren over de hulp (innovatiecheques van Innoviris, ...) waarop ze recht hebben voor de ontwikkeling van nieuwe verwerkingstechnologieën.
o
Informeren en opleiden over de beginselen van duurzame voeding met praktisch advies.
De gedragswijziging consolideren o De zichtbaarheid van de verwerkingsactoren vergroten, die bij duurzame voeding betrokken zijn: Label "verwerkt in Brussel". Alle kantines die vragende partij zijn voor producten van het vierde en vijfde duurzame gamma in contact brengen met "duurzame" verwerkers.
