DUURZAME VOEDING OP DE WERKPLEK

DUURZAME VOEDING OP DE WERKPLEK

© D’Ieteren SA

PRAKTISCHE GIDS VOOR VERANDERINGEN BUITEN DE KANTINE

OVERZICHT WAAROM DUURZAME VOEDING OP DE WERKPLEK? P. 3 VANWAAR DEZE GIDS? P. 4 DUURZAME VOEDING P. 5 VERBRUIKSPUNTEN P. 6 TOPPRODUCTEN P. 7 LEVERANCIERS P. 15 DE VERANDERING BEHEREN P. 17 HET PERSONEEL SENSIBILISEREN P. 19 RESOURCES P. 2

Duurzame voeding op de werkplek - Alimentation21

P. 2

WAAROM DUURZAME VOEDING OP DE WERKPLEK? Verlies van biodiversiteit, verontreiniging, hongersnood in het zuiden, landbouwers in het noorden met een hoge schuldenlast, beschavingsziekten, dierenleed, enz. Voeding is verantwoordelijk voor een derde van onze milieu-impact. De redenen om te streven naar een meer duurzaam voedingssysteem zijn legio; daarmee bedoelen we een systeem dat meer eerbied toont voor de producent en de consument, maar ook voor de planeet en de planten- en dierensoorten. Door de volumes die ze verzetten en door hun voorbeeldfunctie ligt er voor de overheidsbedrijven en -instellingen een belangrijke rol binnen deze evolutie weggelegd.

Koffiepauzes, vergaderingen, lunches, evenementen,…: voeding is iets waar werknemers iedere dag mee te maken krijgen en vormt zowel op het vlak van het milieu-, maatschappelijke, ethische als sanitaire plannen een onvervalst actieterrein. Voeding kan ook in concrete en becijferde resultaten worden vertaald die intern en extern eenvoudig kunnen worden gecommuniceerd. Duurzame voeding aanbieden vormt een belangrijke pijler binnen ieder beleid van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Heel wat gemeenschappen begrepen de boodschap intussen: de projecten binnen bedrijven, overheidsinstellingen, verenigingen, scholen, ziekenhuizen, hotels, culturele ruimten, rusthuizen, crèches, enz. nemen hand over hand toe.


P. 3

VANWAAR DEZE GIDS? Deze tool die u kosteloos kunt downloaden, richt zich tot iedereen die binnen de professionele omgeving een aanbod van duurzame voeding wil invoeren.

DOELGROEPEN

Deze gids helpt u rond twee pijlers werken : inkoop en sensibilisering. Die hangen bij de invoering van een aanbod duurzame voeding onlosmakelijk samen. Het aanbod wijzigen zonder duidelijk en beargumenteerd te communiceren kan afwijzende reacties uitlokken die uw inspanningen ondermijnen.

•

directie

•

MVO- managers

•

eco-consulenten

•

inkoopverantwoordelijken

•

communicatieverantwoordelijken

•

HR-verantwoordelijken

•

vakbondsvertegenwoordigers

INKOOPBELEID

•

gemotiveerde medewerkers

Deze gids bevat aanwijzingen en hulpmiddelen om de voedingsaankopen binnen uw onderneming of instelling volgens criteria van duurzaamheid te sturen (buiten kantine of restaurant).

© D’Ieteren SA

HET PERSONEEL SENSIBILSEREN


Afgezien van loutere communicatie doet u er goed aan de nieuwe producten bij de medewerkers kenbaar te maken en hen bij de keuze ervan te betrekken. Deze gids bevat enkele denkpistes en voorbeelden van goede praktijken die u inspiratie kunnen aanreiken.

P. 4

DUURZAME VOEDING Het concept van duurzame voeding dat zowel mens als milieu binnen de volledige productieketen wil respecteren, vanaf het veld tot op het bord, steunt op vier grote pijlers: de economie, het milieu, het sociale en de gezondheid. VOORNAAMSTE DENKPISTES 1

Verse en niet-verwerkte producten

2

Lokale en seizoenproducten

3

Evenwicht tussen dierlijke en plantaardige eiwitten

4

Producten van duurzame visvangst en eerbied voor biodiversiteit

5

Producten afkomstig van de biologische landbouw

6

Fair trade voor exotische producten

7

Aankopen in kort circuit

8

De verschillende landbouwrassen

9

De strijd tegen voedselverspilling

10

De vermindering van verpakkingen en afval

11

De instandhouding van de culinaire knowhow en de knowhow van de landbouw

12

Het herontdekken van smaken en gezelligheid


Meer dan een hindernis vormt dit multidimensionale karakter een rijkdom: het biedt iedere onderneming of organisatie de kans om zelf haar prioriteiten te stellen, rekening houdend met de activiteitensector, het personeel, het budget, enz. Op de werkplek - buiten het restaurant betreft een meer duurzame voeding hoofdzakelijk het invoeren of uitbreiden van het aanbod aan verse en lokale producten, de aankoop van biologische producten en/of fairtradeproducten, voorkeur voor gezonde producten en de strijd tegen verspilling. In het geval van traiteurdiensten kunnen de criteria hiernaast veel ruimer worden gecombineerd.

MEER WETEN 100 tips om lekker, milieuvriendelijk én gezond te eten, Leefmilieu Brussel, 2013 : > www.leefmilieubrussel.be

P. 5

VERBRUIKSPUNTEN Op de werkplek (buiten de kantine en het restaurant) zijn er heel wat plaatsen en ogenblikken dat men samen iets kan nuttigen. Die verbruikspunten zijn op jaarbasis goed voor indrukwekkende volumes: ondernemingen met meerdere

honderden werknemers kopen ieder jaar meer dan een ton koffie en duizenden theezakjes aan. Dat de keuze voor meer duurzame producten een overeenkomstige impact hebben op het milieu en de samenleving zal dan ook niet verbazen.

EVENEMENTEN MACHINES MET WARME DRANKEN

CAFETARIA KOOKHOEKEN GESCHENKEN VERGADERINGEN AUTOMATEN

KONINKLIJKE MUNTSCHOUWBURG: DUURZAME PRODUCTEN IN DE AUTOMATEN De Munt greep in 2012 de vernieuwing van zijn bestek aan om duurzaamheidscriteria aan het geheel van de cateringdiensten toe te voegen; de automaten werden daarbij niet over het hoofd gezien.


Voortaan bevatten die biologische en/of fairtradekoffie, sap, limonade en snacks die op ooghoogte staan en op de automaten zelf in de kijker worden gezet.

P. 6

TOPPRODUCTEN Iedere onderneming of instelling biedt haar medewerkers en doelgroepen een eigen duurzame voedselvoorziening, aangepast aan de grootte, de activiteitensector, enz. Deze gids stelt voor de producten die op de werkplek het vaakst worden verbruikt een aantal duurzame referenties voor. Het spreekt voor zich dat geen enkele structuur

al die aanbevelingen kan overnemen, en zeker niet van de ene dag op de andere. Zoals we hiervoor al aanstipten, is het aan elk van hen om hun keuzen te bepalen en de prioriteiten te stellen volgens de eigen context en mogelijkheden. De ideale manier bestaat erin met kleine stappen vooruit te gaan, en doelen op lange termijn te stellen.

KOFFIEPAUZES & VERGADERINGEN WATER

KOFFIE

Dat water helemaal bovenaan dit lijstje staat, is geen toeval. Maar al te vaak wordt het - zo vitale – water vervangen door gesuikerde drankjes. Gelijktijdig groeit de berg plastic flessen en blikjes aan. Ieder initiatief dat een gezonde en duurzame voeding wil bevorderen, zou met het aanzetten tot het drinken van water moeten beginnen.

Na water is koffie de wereldwijd meest verspreide drank! Iedere seconde worden er meer dan 10.000 koffietjes gedronken. Miljoenen kleine producenten in het zuiden zijn van de verkoop van koffie afhankelijk.

Plaats voor de gezondheid van uw personeel en voor het milieubehoud waterkraantjes die idealiter op het leidingwater worden aangesloten en voorzien zijn van een filter. Stel om afval te beperken schenkkannen, afwasbare bekers en/of persoonlijke veldflessen ter beschikking.


De koffieprijs op de wereldmarkt is onderhevig aan sterke schommelingen waardoor de producenten vaak moeten verkopen tegen een prijs die hun productiekosten zelfs niet dekt. Gelijktijdig gebruiken we in onze kantoren dagelijks miljoenen wegwerpbekertjes. Kies voor koffie, die uiteraard alleen in het zuiden wordt geteeld, fairtradeproducten; die garanderen de producent een billijke prijs en milieuvriendelijkere productiemethodes. En moedig het gebruik van afwasbaar vaatwerk aan, of kies desnoods voor meer ecologische bekers (bij voorbeeld recycleerbare bekers en/of bekers in gerecycleerd materiaal).

P. 7

KOFFIEPAUZES & VERGADERINGEN THEE & KRUIDENTHEE

CACAO & CHOCOLADE

Theeblaadjes zijn afkomstig van een cameliavariëteit die enkel in het zuiden groeit. Anders dan koffiebonen die door kleine producenten worden geteeld, komen theeblaadjes overwegend van grote plantages. Kruidenthee kan dan weer worden bereid van een grote variëteit van planten, gaande van heel lokale tot de meest exotische soorten.

België is fier op zijn chocolade, en terecht! Maar laten we niet vergeten dat de grondstof daarvan, cacao in het zuiden, in vaak mensonwaardige omstandigheden wordt geproduceerd. Cacao, koffie en bananen komen altijd uit het zuiden en zijn door de tijd heen bij ons uitgegroeid tot heuse consumptietoppers. Door te kiezen voor het circuit van eerlijke handel steunt u de strijd tegen de armoede in het zuidelijk halfrond en een meer duurzame landbouw.

Kies voor fairtradethee. Die biedt de landbouwers uit het zuiden de beste arbeidsomstandigheden en een grotere autonomie. En geef voor kruidenthee misschien de voorkeur aan de biologische aromatische kruiden van bij ons! Tijm, citroenkruid, munt, echinacea, salie, brandnetel, enz.

FAIRTRADELABELS Anders dan wat vaak gedacht, is Max Havelaar een label en geen merk, net zoals het Biolabel. Fair trade Max Havelaar en Bio Equitable zijn de twee voornaamste labels van eerlijke handel die voorkomen op de producten die bij ons verkrijgbaar zijn. Ze waarborgen de centrale specificiteit van de eerlijke handel, namelijk een minimumloon voor de producenten uit het zuiden. Oxfam, is zowel een NGO die lobbyt en sensibiliseert. Als handelsmerk is het pionier inzake eerlijke handel.


Meer weten over eerlijke handel : > www.oxfamwereldwinkels.be > www.maxhavelaar.be

P. 8

KOFFIEPAUZES & VERGADERINGEN SUIKER

MELK

We weten het intussen wel: in alles wat we eten zit suiker, en we eten er gewoon te veel. Maar moeten we nu kiezen voor - weliswaar lokale - suiker van bieten, die heel sterk is geraffineerd en wordt voortgebracht door intensieve landbouw of voor de niet lokale, maar biologische en minder geraffineerde rietsuiker die minder verontreinigt en meer voedingsstoffen bevat?

Met om en bij het anderhalf miljoen melkkoeien die op Belgische bodem worden gekweekt, is ons land een grote melkproducent. Maar de melkcrisis wees er ons al op: de economische situatie van de producenten valt niet te benijden...

Suiker illustreert heel goed het multidimensionale karakter van duurzame voeding; het perfect duurzame product bestaat niet en dus moeten we keuzen maken. Maar die complexiteit vormt ook een rijkdom: aan ieder van ons om zijn prioritaire verbintenissen en beste keuzen te bepalen.

Twijfel bij melk niet! Verkies lokaal geproduceerde melk, zo mogelijk van een coöperatief en biologisch circuit. Dat garandeert een eerlijke prijs voor de boer, minder verontreiniging, meer dierenwelzijn en de afwezigheid van residuen van medicijnen.

Voor suiker kunt u kiezen tussen een lokaal merk en ruwe rietsuiker, indien mogelijk een biologisch product van eerlijke handel. Maar vergeet niet dat we neigen tot overconsumptie van suiker…

BIO, NATUURLIJK ZINVOL, VOOR ALLE PRODUCTEN! Over bio bestaan er heel wat controverses. Wellicht omdat bioproducten steeds meer marktaandeel winnen en niet iedereen daar zo gelukkig mee is. Hoewel biologische producten vaak iets duurder zijn dan hun conventionele equivalenten getuigen tal van wetenschappelijke studies nochtans over hun gunstige impact voor zowel de gezondheid als het milieu. Met het oog op duurzame voeding is het bevoorrechten van producten van biologische landbouw natuurlijk zinvol. Koppel biologische producten zo vaak


mogelijk aan lokale en eerlijke producten en informeer bij uw leverancier regelmatig naar hun prijzen: u zal vaak versteld staan!

Meer weten over bio : •

ioforum Vlaanderen : B www.bioforumvlaanderen.be

P. 9

KOFFIEPAUZES & VERGADERINGEN KOOLZUURHOUDENDE DRANKJES

SAP

Dagelijks worden wereldwijd meer dan een miljard flesjes van het beroemdste koolzuurhoudende drankje verkocht!

Vergeleken met koolzuurhoudende drank bevat sap wel vitamines maar doorgaans geen toeslagstoffen. Wat de consumptie betreft steekt sinaasappelsap met kop en schouder boven alle andere sapjes uit. Toch wordt dat vaak bereid met bevroren sap van sinaasappelen die aan de andere kant van onze planeet groeien.

Koolzuurhoudende en gesuikerde drankjes die tot voor enkele decennia nog niet bestonden, vormen vandaag een groot aandeel in onze consumptiegewoonten. Ze bestaan hoofdzakelijk uit water, suiker en toeslagstoffen, maar hebben geen enkele voedingswaarde en dragen een belangrijke verantwoordelijkheid in de explosie van «beschavingsziekten» (obesitas, diabetes, kanker , enz.). Op het gevaar af de pret te bederven geldt voor koolzuurhoudende drankjes maar een echt duurzame oplossing: het verbruik verminderen! Dat doet u best heel geleidelijk waarbij u lekkere en gezondere alternatieven kunt voorstellen (water, sap, smoothies, enz.).

Kies voor meer duurzame sappen tussen sap van lokale vruchten en sap van exotische vruchten van fair trade. Omdat bij de vruchtenteelt behoorlijk wat pesticiden komen kijken, dient u zoveel mogelijk te opteren voor biologische producten.

DOELSTELLING GEEN VERPAKKING!

interessant zijn, maar denk er steeds om dat de ideale verpakking geen verpakking is!

Net als andere producenten hebben ook producenten van voedingsmiddelen de neiging overmatig veel verpakking te gebruiken. Kies om de afvalberg en uw impact op het milieu te beperken zoveel mogelijk grote verpakkingen en bulkproducten. Ecologische verpakkingen (recycleerbaar, of in gerecycleerd materiaal, enz.) kunnen

Geef voor uw evenementen de voorkeur aan afwasbare bekers, eventueel met een systeem van statiegeld. En grijp de gelegenheid aan om er het logo van uw onderneming of instelling op te drukken.


Meer weten : > www.kopo.be

P. 1

KOFFIEPAUZES & VERGADERINGEN

TUSSENDOORTJES EN SNACKS Chocoladerepen, chips en wafels zijn al even ondenkbaar geworden als koolzuurhoudende drankjes; haast altijd zijn ze industrieel geproduceerd, sterk geraffineerd en drukken ze een zware stempel op het milieu. Ze bevatten goedkope en heel vette bestanddelen, zijn gesuikerd en/of gezouten en hebben op het vlak van voedingswaarde weinig of niets te bieden. Net als voor koolzuurhoudende drankjes moet u het aanbod tussendoortjes heel geleidelijk verminderen en gevarieerde duurzame alternatieven aanbieden: lokaal fruit, biologische yoghurt, graanrepen, droge vruchten, biologische en minder vette chips, lokale en ambachtelijke wafels, enz.

Plaats de duurzame producten in de automaten op ooghoogte en zet hun duurzame karakter met een mededeling op de machine extra in de kijker.


FRUIT & RAUWKOST Niemand die het nu nog zal ontkennen: we moeten iedere dag meer groenten en fruit eten. Fruit vormt een ideale vervanger voor gesuikerde tussendoortjes. Neem contact op met een verdeler van lokale en biologische groenten en fruit en stel een fruitmand en rauwkost ter beschikking van het personeel. En vergeet hen niet te zeggen dat ze het resterende fruit aan het einde van de week mee naar huis mogen nemen om verspilling te vermijden. Of organiseer iedere week een afhaalpunt voor biologische en lokale groente- en fruitmanden voor gebruik thuis!

P. 11

LUNCHES & EVENEMENTEN BELEGDE BROODJES Heel wat medewerkers eten ‘s middags belegde broodjes. Terwijl hun vorm uiteenloopt van wraps, over bagnats tot bagels, zijn ze doorgaans verre van duurzaam: industrieel wit brood, fijne vleeswaren van intensieve teelt en vol additieven, de eeuwige «sla-tomaat», overmatig verpakt, enz. Nochtans kan je met broodjes alle creatieve kanten op en zijn de belegmogelijkheden haast oneindig. Bestelt u voor uw collega’s voor vergaderingen of evenementen broodjes, verkies dan:

•volkoren

en zo mogelijk biologisch brood (voedzamer en dus kleinere hoeveelheden om het budget niet te overschrijden),

•

lokale en ambachtelijke kazen en fijne vleeswaren,

•vegetarische

spreads,

•lokale

en seizoengebonden rauwkost en gegrilde groenten (wortelen, raapjes, koolraap, potimarron, pastinaak, veldsla, enz.),

•ecologische

karton).

verpakking (papier of

ROEP VERSPILLING EEN HALT TOE! De juiste productkeuze is belangrijk, maar ook de strijd tegen de verspilling vormt een belangrijke pijler binnen het systeem van meer duurzame voeding. Zo kunt u tijdens vergaderingen en evenementen verspilling tegenaan: •

v oer een systeem in waarbij men een of twee dagen vóór de vergadering zijn aanwezigheid moet bevestigen, en meld daarbij dat de bedoeling daarvan is verspilling tegen te gaan;

•

oud bij uw bestellingen geen rekening h met marges: er zijn altijd mensen die op het laatste ogenblik niet opdagen en traiteurs zijn als geen ander vertrouwd met de hoeveelheden die per persoon moeten worden voorzien;

•

ring er bij de deelnemers duidelijk op d aan dat ze restjes mogen meenemen en/of die met hun collega’s mogen delen;


•

lijft u regelmatig met grote overschotten b zitten neem dan contact op met een structuur in de buurt van uw onderneming of instelling die aan voedselbedeling doet en schenk de resten weg; informeer u ook goed over de voorschriften inzake voedselveiligheid.

Meer weten : •

oed eten, minder weggooien, brochure G Leefmilieu Brussel / GreenCook, 2012: www.leefmilieubrussel.be

•

oedseloverschotten. Schenk V overschotten aan voedselbanken of andere verenigingen met een sociaal doel!, brochure Comeos, Fevia en de Voedselbanken, 2012: www.favv.be

P. 12

LUNCHES & EVENEMENTEN

TRAITEURS

© D’Ieteren SA

Sommige ondernemingen en instellingen schakelen vaak een traiteur in die hen grote hoeveelheden levensmiddelen bezorgt. Ook dit is een geknipte gelegenheid om over te schakelen op een consumptie die mensen milieuvriendelijker is om uw milieu-impact te beperken en uw beleid inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen te verbeteren.

Bij traiteurservices kunt u de meeste dimensies van duurzame voeding combineren (zie p. 5). Doet u een beroep op een traiteur, vraag dan specifiek : •gezonde

producten (bijvoorbeeld verse soep, salades, enz.),

•

maximaal huisbereide gerechten,

•lokale

en seizoensgebonden producten,

•vegetarische

bereidingen,

•

(en eventueel glutenvrije)

biologische en fairtradeproducten.

© D’Ieteren SA

Vraag uw leverancier ook gerust wat hij tegen verspilling onderneemt. Vergeet de traiteurdiensten in het kader van socio-professionele integratie en sociale economie niet; die geven uw order nog een extra ethische dimensie en bovendien geniet u doorgaans heel redelijke prijzen.


P. 13

PROMOTIE BEDRIJFSGESCHENKEN

Denk voor geschenken die een positief en duurzaam imago van uw onderneming of instelling moeten uitdragen aan biologische en faire trade kwaliteitsproducten: thee, pralines, wijn, alcohol, chocolade, oliën, kruiden, enz.

Tal van gespecialiseerde leveranciers bieden mooi gepresenteerde geschenkcolli aan met verfijnde duurzame producten.

© D’Ieteren SA

De meeste ondernemingen en instellingen delen meerdere malen per jaar geschenken uit aan hun personeel en klanten: denk aan feestelijkheden, getrouwheidsacties, moederschapsverlof of mensen die met pensioen gaan. Fijne kruidenierswaren vormen een ideale keuze die iedereen plezier doet.

BINNEN OVERHEIDSINSTELLINGEN VERLOOPT DUURZAAMHEID VIA HET BESTEK ! Opdat overheidsinstellingen duurzame voeding zouden aankopen, moeten de duurzaamheidscriteria bij de opstelling van de bestekken worden uitgespeeld. Heel wat gemeenten, scholen, crèches, rusthuizen, culturele instellingen, enz. hebben deze weg al ingeslagen.

Er bestaan verschillende instrumenten om in hun voetsporen te treden : • Gids

voor duurzame aankopen, FOD Duurzame ontwikkeling: /www. gidsvoorduurzameaankopen.be > Categorie, Voedsel, dranken, catering

• Typebestek

van de FOD Volksgezondheid voor het «ter beschikking stellen en de exploitatie van automaten voor koude en warme dranken en snacks»:


www.health.belgium.be > De toolbox van het NVGP > Referentieteksten • Netwerking

Duurzame overheidsaankopen: opleidingen en workshops voor de ambtenaren van de Brusselse administraties: www. leefmilieubrussel.be > Professionelen > Loket > Seminaries en opleidingen > Opleidingen > Duurzame overheidsopdrachten

• Koop

groen! Een handleiding over ecologische overheidsopdrachten, Europese Commissie: http://ec.europa.eu/environment/gpp > Buying Handbook

P. 14

LEVERANCIERS

© D’Ieteren SA

De toenemende vraag naar duurzame voeding doet ook het aanbod gestaag stijgen. Regelmatig verschijnen nieuwe circuits van ambachtelijke producten, biologische producten en producten van eerlijke handel, wat maakt dat de leveranciers van dergelijke producten niet langer witte raven zijn.

Vraag uw vertrouwde leveranciers om hun duurzaam assortiment voor te stellen. Op zoek naar leveranciers gespecialiseerd in duurzame voeding? Raadpleeg dan de websites hiernaast:


•

everanciers van biologische, lokale L en/of fairtradeproducten: www.salonyourchoice.be

•

Biologische en lokale producten : www.bioforumvlaanderen.be

•

airtrade- (en vaak biologische) F producten : www.fairtradebizz.be

P. 15

ENKELE PIONIERSMERKEN EN -LEVERANCIERS VAN DUURZAME VOEDING. Het spreekt voor zich dat we hier geen volledige selectie weergeven; dit overzicht bevat ondernemingen die zich al geruime tijd verbonden tot duurzame ontwikkeling en/of die een 100% duurzaam assortiment aanbieden.

PRODUCTEN Belvas : bio- en faitradechocolade – www.belvas. be

Oxfam Fair Trade : producten van eerlijke handel – www.oxfamfairtrade.be

Biofresh : distributeur van biologische producten – www.biofresh.be

Biodyvino : biologische en of fairtradewijnen en geestrijke dranken – www.biodyvino.be

BioSain : distributeur van biologische producten – www.biosain.be Café Liégeois : biologische fairtradekoffie (Mano Mano) – www.cafe-liegeois.com Caféquitable : automaten voor duurzame producten – www.cafequitable.be Ethiquable : biologische, lokale en/of fairtradeproducten – www.ethiquable.be FaireBel : lokale melk en eerlijke handel noord – www.fairebel.be Fair Trade Original : producten van eerlijke handel – www.fairtrade.be Freja Food : duurzame koekjes – www.frejafood.be GPFL-Bio : distributeur van biologische producten – www.gpfl.be


TRAITEURS Belgobon : www.belgobon.be Biorganic Factory : www.biorganicfactory.be Dauranta : www.dauranta.be Les uns et les autres (sociale economie) : www.lesunsetlesautres.be Sésam’ - Bouillon de cultureS (sociale economie) : www.bouillondecultures.be Traiteur Cannelle (sociale economie) : www.cannelle.be

LOKALE FRUIT- EN GROENTEMANDEN Julienne : www.julienne.be Les paniers verts : www.lespaniersverts.be Nos Pilifs : www.fermenospilifs.be

P. 16

DE VERANDERING BEHEREN Duurzame voeding op de werkplek invoeren stopt niet bij de verandering van de aankopen. Het is al even noodzakelijk om het personeel en het publiek dat bij de onderneming of de instelling langskomt te sensibiliseren en aan te moedigen. De veranderde aanpak moet geleidelijk gebeuren : het aanbod radicaal en bruusk omgooien kan een stroom van protest uitlokken, vaak meer voor de vorm dan voor de grond van de zaak. 1

Bijvoorbeeld: schaf koolzuurhoudende drank en snacks niet van vandaag op morgen af; voeg geleidelijk gezondere, biologische en/of fairtradeproducten aan de automaten toe, plaats ze op ooghoogte en belicht hun duurzaam karakter. Communiceer over uw drijfveren en over de veranderingen: informeer het personeel en uw publiek over de stap naar duurzame voeding en over het maatschappelijk belang van de nieuwe producten. Steek geen beschuldigende vinger op, maar communiceer positief en met humor. 2

U kunt alle interne communicatiekanalen aanboren: intranet, valven, e-mail, briefwisseling, affiches op de verbruikspunten, enz. Organiseer proeverijen : experimenten bewijzen dat de beste manier om een nieuw product te leren waarderen erin bestaat het te laten proeven ! 3

U kunt bijvoorbeeld voor een intern evenement (eindejaarsfeest, teambuildingdag, Sinterklaasfeest, verjaardag van de onderneming, enz.) aankoopprijzen onderhandelen om een proeverij te organiseren en uw leveranciers uitnodigen om hun duurzame verbintenissen te komen voorstellen: ze zijn doorgaans opgetogen om een breed publiek kennis te laten maken met hun producten.

DUURZAAM ONTBIJT BIJ DE GOMB De diensten Inkoop en Duurzame ontwikkeling van de GOMB beslisten om voor de warme dranken en de bijbehorende producten die de instelling aanbiedt over te schakelen op duurzame producten. Om het personeel warm te maken en achter deze verandering te scharen nodigden de projectbeheerders alle werknemers


uit op een weelderig ontbijt, volledig bestaande uit biologische, lokale en fairtradeproducten. Bij wijze van introductie van het evenement kwam de directeur van de nieuwe leverancier van koffie de waarborgen van eerlijke handel toelichten en de duurzaamheidsverbintenissen van zijn onderneming voorstellen.

P. 17

Betrek de medewerkers om ze enthousiast te maken voor het project : vraag, afhankelijk van de mogelijkheden van het interne management, het advies van het personeel en betrek ze bij bepaalde keuzen. 4

Stel bijvoorbeeld een reeks duurzame producten tijdens een proefperiode voor en organiseer een tevredenheidspeiling om na te gaan welke producten het best scoren. En waarom, indien mogelijk, het project rond duurzame voeding niet laten steunen door een team van vrijwilligers uit de verschillende departementen, die als ambassadeur kunnen optreden? Stel duidelijke doelen en kies indicatoren : die helpen u de evolutie van de geboekte resultaten te volgen en daarover zowel met de hiërarchie, het personeel als de buitenwereld doeltreffend te communiceren.

© D’Ieteren SA

5

BLIND TEST VAN KOFFIE: VAAK WORDEN WE VERRAST ! Hoewel fairtradekoffie vanuit ethisch oogpunt echt zinvol is en vaak niet meer kost, is breken met diep verankerde gewoonten niet zo evident. Heel vaak zweert het personeel bij «zijn» koffie en is het helemaal niet bereid om te veranderen. Om dat probleem te omzeilen kunt u een blinde test organiseren: kies eerst twee, drie of vier fairtradekoffies (en indien mogelijk biokoffie) uit die bij uw budget passen en organiseer vervolgens een proeverij; verberg de merknamen envergeet zeker


niet om ongemerkt de vertrouwde koffie aan te bieden. In heel wat gevallen scoort de vertrouwde koffie slecht en gaat een fairtradekoffie met de eer strijken! En minstens een van de fairtradekoffies wordt even goed gewaardeerd als de vertrouwde koffie. Vergeet niet om bij uw leverancier voor dergelijke proeverijen stalen te vragen tegen verminderde prijs, of misschien zelfs helemaal gratis.

P. 18

HET PERSONEEL SENSIBILISEREN •

reng een bezoek aan een boerderij of B een onderneming die duurzame voeding produceert (koffiebrander, chocolatier, ambachtelijke bakker, enz.) tijdens een teambuildingdag.

© D’Ieteren SA

Het personeel sensibiliseren is een werk van lange adem dat slechts in kleine stapjes kan worden voltooid. Voer de communicatie en de acties op en verkies ogenblikken waarop iedereen altijd samen is zodat u de taak van de organisatoren en de agenda van de deelnemers niet overbelast. Enkele voorbeelden van activiteiten: •

ebruik sensibiliseringsaffiches en G -brochures die kosteloos verkrijgbaar zijn bij verenigingen en overheidsinstellingen.

•

rganiseer proeverijen en ontmoetingen O met leveranciers.

•

oon een documentaire of organiseer T een conferentie-debat met een externe spreker.

•

eem deel aan campagnes van N verenigingen.

Raadpleeg voor ideeën en inspiratie voor de inhoud van uw acties onderstaande lijst met hulpmiddelen en duid de organisaties, campagnes en documentaires aan die voor u nuttig kunnen zijn.

PROEVERIJ EN DEELNEMING BIJ D’IETEREN MAIL In 2012 kreeg de autodienstengroep D’Ieteren externe hulp bij de invoering van duurzame voeding (buiten de kantine) in haar vestiging in Elsene. Nadat de inkoopverantwoordelijke een eerste selectie van duurzame producten en leveranciers maakte, werd voor het personeel van verschillende diensten een proeverijconferentie gehouden. De begeleidende deskundige lichtte bij aanvang van het evenement de grote lijnen van duurzame voeding toe; negen leveranciers werden gevraagd hun producten te komen voorstellen. De personeelsleden konden koffie, sap en limonade, pralines, wijn en


bereidingen van een traiteur proeven. De deelnemers kozen het sap en de koffie die het best in de smaak vielen; de inkoopdienst nam de producten die op de grootste bijval konden rekenen, in aanmerking. Voortaan wordt bij D’Ieteren Mail jaarlijks meer dan twee ton fairtradekoffie en zowat 1500 liter biologisch en of fairtradesap gedronken, bestelt de onderneming kistjes en manden met duurzame producten voor een deel van de geschenken en doet het bedrijf beroep op duurzame traiteurdiensten voor de organisatie van bepaalde evenementen en bijeenkomsten.

P. 19

RESOURCES ORGANISATIES

DOCUMENTAIRES

Vele verenigingen en overheidsinstellingen bieden, vaak kosteloos, sensibiliseringsinstrumenten aan: affiches, brochures, video’s, enz. Raadpleeg hun websites en neem contact met hen op om gebruik te maken van hun expertise.

Heel wat recente documentaires behandelen vragen rond duurzame voeding. Dat zijn handige tools die het belang en de dringende noodzaak van het invoeren van een ander voedingssysteem helpen begrijpen en het personeel en uw doelgroepen over het thema helpen sensibiliseren.

Bioforum Vlaanderen www.bioforumvlaanderen.be EVA vzw www.evavzw.be Leefmilieu Brussel www.leefmilieubrussel.be Max Havelaar www.maxhavelaar.be Oxfam Wereldwinkels www.oxfamwereldwinkels.be Netwerk van Brusselse Actoren voor Duurzame Voeding : www.rabad.be Velt www.velt.be WWF www.wwf.be

Des abeilles et des hommes Markus Imhoof Food Inc. Robert Kenner Global Gâchis Het wereldwijd schandaal van voedselverspilling, Olivier Lemaire, Maha Karrat, Tristram Stuart Global Steak Onze kinderen zullen veldsprinkhanen eten, Anthony Orliange et J.P Amar Global Sushi Morgen eten onze kinderen kwallen, Jean-Pierre Canet Je mange donc je suis Vincent Bruno La mort est dans le pré Eric Guéret Le Monde selon Monsanto Marie-Monique Robin Les Moissons du Futur Marie-Monique Robin LoveMEATender Manu Coeman Nos enfants nous accuseront Jean-Pierre Jaud


P. 2

Notre pain quotidien Nikolaus Geyrhalter Notre poison quotidien Marie-Monique Robin Planète à vendre Alexis Marant Solutions locales pour un désordre global Coline Serreau Super size me Morgan Spurlock Taste the Waste Valentin Thurn Une pêche d’enfer Vincent Bruno We feed the world Erwin Wagenhofer Monster Salmon Bertram Verhaag Fish and Run Documentaire over de visserij

CAMPAGNES Heel wat sensibiliseringscampagnes zijn toegankelijk voor ondernemingen en instellingen. Door daaraan deel te nemen kunt u gebruik maken van kosteloos communicatiemateriaal en soms ook van begeleiding. Bovendien kunt u uw engagement onder de aandacht van de media brengen. Faitradegemeente www.fairtradegemeenten.be Fairtrade@Work www.fairtradeatwork.be Donderdag Veggiedag www.donderdagveggiedag.be Week van de Bio www.bioforumvlaanderen.be

Redactie : Catherine Closson -

Duurzame & gezonde voeding Sensibiliseren, projectcoördinatie en redactie + 32 479 26 29 31 [email protected]

Lay-out en design : www.lightlemon.be

Creative Commons Alimentation21 - Leefmilieu Brussel

Deze gids is het resultaat van een tiental begeleidingen in 2012, in samenwerking met de bvba Coduco en de steun van Leefmilieu Brussel. De auteur dankt D’Ieteren NV voor het kosteloos ter beschikking stellen van foto’s die tijdens een duurzame proeverij in juni 2012 werden genomen. Augustus 2013


P. 21

DUURZAME VOEDING OP DE WERKPLEK

Recommend Documents