Ontmoetingskerk Laren NH - 2 maart 2014 Mattheus 6 Dit zijn de meest kalme, lyrische, uitnodigende woorden die Jezus gesproken heeft. Maar tegelijkertijd zetten zij alles wat gewoonlijk doen op losse schroeven. Zo begint de theoloog Drewermann zijn commentaar op de overbekende woorden van Jezus die we vandaag lazen: maak u geen zorgen over de dag van morgen. Leer van de bloemen van het veld en van de vogels in de hemel. Ze zaaien en maaien niet, brengen niet bijeen in schuren en toch leven ze. Die vogels en die bloemen zijn een mooi voorbeeld van zorgeloosheid, dat wij vaak niet navolgen. Wij zijn, wij denken voortdurend bezig te moeten zijn met zorgen voor morgen. Eugen Drewermann nog eens: wie een fatsoenlijk leven wil leiden doet dat ongeveer zo. Je wordt geboren en dan moet je al snel in opleiding. Je moet een beroep leren. Als dat voor elkaar is ben je ongeveer 25. Dan begint de ernst van het leven. Je moet van maatschappelijke nut blijken. In de daarop volgende 40 jaar moeten we werken, ijverig zijn, geld verdienen. We moeten een bestaan scheppen, een gezin stichten, een huis bouwen. Geld verdienen en dat opzij leggen voor onze oude dag. We hebben onze pensioenverplichtingen, wij betalen ziektekosten, levensverzekeringen. Dat is allemaal nodig, we moeten aan onze toekomst denken. En dan, als we met pensioen zijn? Dan hebben we vrijheid, we kunnen alle kanten op, maar tegelijkertijd: de zorgen voor morgen verdwijnen niet. Het kan ons in beslag nemen; hoe zal het gaan met mijn gezondheid, waar zal ik wonen, word ik niet ziek, zal ik niet aftakelen, hoe zal het gaan met mijn geheugen. De zorgen over ons zelf, maar natuurlijk ook de zorgen over anderen verdwijnen niet. Een jonge vrouw wist dat ze niet lang meer te leven had.
1
Ze zei tegen me: weet je, bang om te sterven ben ik niet, maar ik maak me zorgen over hoe het met mijn kinderen zal gaan. Redden zij het wel, worden ze wel gelukkig. Bezorgdheid is niet verkeerd, integendeel, het laat zien dat je een hart hebt, dat je gevoel in je lijf hebt. Het is een teken van menselijkheid. Zo kan menselijke bezorgdheid iets van God weerspiegelen. Niet voor niets bezingt de psalm God als een herder, die zorgt. En waar de Bijbel over God spreekt, gaat het ook over ons. Wij mensen heten beeld van God. God moet handen en voeten krijgen onder ons. Oprechte bezorgdheid duidt op een goddelijke laag van ons menselijke bestaan. De woorden van Jezus lijken niet erg te stroken met onze levenswijze. Maak u geen zorgen over wat u zult eten. Ons eten moet steeds exquiser. Supermarkten laten allerlei producten over de hele wereld naar hier komen. Kookprogramma’s zoals 24 kitchen zijn in. En wat is er op tegen, op lekker eten? Niets toch? Maak u niet bezorgd over waar u aandoet. Wat is er op tegen om aandacht te schenken aan te je uiterlijk. Mooi gekleed is toch niet slecht. We hoeven ons toch niet te verslonzen? Nee natuurlijk niet. Let op de vogels van de hemel. Maar is een vogel zo zorgeloos? Een zorgeloze vogel die niet oplet, is voor de poes of voor een andere jager. De vraag is wat Jezus bedoelt met deze uitnodigende dwarse woorden. Een zinnetje in de tekst vormt de sleutel tot het verstaan van wat hij zegt. Zoek eerst het koninkrijk en zijn gerechtigheid en dat alles zal er wel aan toegevoegd worden. Gerechtigheid is een Bijbelse term voor: bestemming. Doen waarvoor je geschapen bent. Wat dat betreft zijn lelies op het veld en vogels van de hemel mooie voorbeelden van gerechtigheid. Een bloem is een bloem. Die heeft niets dubbels of heimelijks. Die is wat hij is en doet wat hij doet: groeien, bloeien.
2
Zo is het ook met een vogel: die doet zich niet voor als mens, als God, als wie of wat dan ook. Een vogel is een vogel en die doet de dingen die vogels eigen zijn: tsjilpen, pikken, nestelen. Dat is gerechtigheid in de bijbel: leven naar je eigen aard, zoals een vogel, zoals een bloem. Daar zijn ze vandaag mee bezig, die vogels en die bloemen. Hoe dat morgen zal zijn, daar maken ze zich ogenschijnlijk niet druk om. Dat kunnen wij mensen van bloemen en vogels leren: om vandaag te leven. Om, zoals de heilige Benedictus het zei: met aandacht de dingen van vandaag doen. Om niet steeds met je hoofd bij morgen te zijn, maar om mens te zijn op dit moment. Zoals vogels vogels zijn en bloemen bloemen, is het onze bestemming mens te zijn. Dat klinkt als een open deur. Maar mens zijn is een hoge opdracht. Jezus koppelt het aan het koninkrijk. In Israël was er eigenlijk maar een koning en dat was God. Maar mensen, alle mensen, alle vrouwen en mannen, zijn geschapen als beeld en gelijkenis van God. Anders gezegd: als beeld en gelijkenis van de koning. Zo staat het in het eerste verhaal van de Bijbel: alles wordt geschapen naar zijn aard, planten, bomen, bloemen, vogels, vissen, dieren op het veld. Maar bij de mens staat: geschapen als beeld en gelijkenis van God. Dat is de bedoeling, dat is de bestemming. Het koninkrijk zoeken, betekent: leven naar je bestemming, naar je bedoeling. Op jouw manier doen wat daarmee strookt. Dat begint steeds met deze vragen: Wat is zinvol, wat doet er toe. Hoe kan ik weerspiegeling, beeld en gelijkenis zijn van God. De vertaling spreekt van bezorgdheid. Je kunt misschien beter vertalen met: waardoor laat jij je in je leven in beslag nemen. Kleren zijn belangrijk. Je kunt er van genieten. Maar laat jij je in beslag nemen door kleding? 3
Bezit is mooi en geld kan een middel zijn om in vrijheid goeie dingen te doen. Ja, maar het kan ook doel op zichzelf worden, dat je in beslag neemt. Dat een slaaf van je maakt. Geld kan een corrumperende invloed op je hebben. Paulus zegt: de wortel van alle kwaad is de geldzucht. De Liboraffaire bij de Rabobank is zeker niet het enige voorbeeld uit onze tijd dat dat duidelijk maakt. Geld en bezit die zo’n invloed op je kunnen hebben noemt de Bijbel Mammon. Die naam klinkt aan het begin van wat Jezus zegt in de zin die de zaak op scherp stelt. Je kunt geen twee heren dienen. Niet God en Mammon tegelijk. Waar ben jij op gericht. Zoek het koninkrijk en zijn gerechtigheid. Geld is niet slecht. Bezit, vermogen ook niet. De vraag is natuurlijk: hoe gebruik je het. Weerspiegel ik mijn met bestaan, mijn vermogen en bezit iets van God zelf. Zoek het koninkrijk en zijn gerechtigheid. Dat is niet zweverig ver weg. Het is de oproep om je concrete bestaan in dienst te stellen van wat goed is. Om mens te zijn die God weerspiegelt. Met lijf en ziel, met al je zintuigen. Met ogen die niet alleen wegkijken, maar ook van aangezicht tot aangezicht durven aankijken. Met oren die niet alleen gespitst zijn op wat verkeerd gaat, maar die het goede kunnen opvangen. Met een mond die niet alleen kan kletsen, maar die ook heilzaam kan spreken. Met een verstand dat die alleen wil relativeren, maar ook echt wil begrijpen. Met handen die niet alleen kunnen grijpen, maar ook zich kunnen openen. Met voeten die niet alleen doordraven, maar ook wegen van de vrede kunnen bewandelen. Het koninkrijk en zijn gerechtigheid begint vlak om de hoek, telkens met een mens, met een stem, met die van jou en die van mij. Zit je in het zakenleven, stel je de vraag: waar zit dat koninkrijk voor mij. Hoe weerspiegel ik dat. Hoe wend ik mijn vermogen aan voor wat heilzaam is. Voeg ik iets zinvols toe. Zaken doen kan een zaak van het koninkrijk zijn.
4
Sta je voor de klas, weet dan dat het meer is dan lesboer zijn. Hoe kijk je naar leerlingen, zijn dat voor jou naamlozen of herken je in ieder een beeld van God. Lesgeven kan een zaak van het koninkrijk zijn. Anders gezegd; het kan liturgie zijn. Dat betekent letterlijk: het goede dat je doet. Wat voor zakenmensen en leerkrachten geldt, geldt voor ieder mens en ieder beroep. Stel je vermogen in dienst van wat heilzaam is. Zoek het koninkrijk en zijn gerechtigheid. Laat jou leven ook liturgie zijn. Laat dat je eerste zorg zijn. Het andere komt daarna wel. Hoe zit het met de zorg van God? Daarover zingen we mooie liederen: De Heer is mijn herder, hij zal mij geleiden. Of in de variant van Huub Oosterhuis: Niemand valt of hij valt in uw handen of Zoals een moeder zorgt voor kinderen haar toevertrouwd, zo zorgt een God van liefde. We zingen mooie liederen en tegelijkertijd…. De zorg van God voorkwam het vroege sterven van Jezus niet en ook niet van Martin Luther King. Die voorkomt de honger en de oorlog en al de manieren waarop mensen beschadigd raken niet. De zorg voorkwam niet dat er afgelopen week nog tientallen slachtoffers vielen op het plein van Kiev. Hoe zit het met de zorg van God? Een man zei: ze vragen me wel eens: hebt u steun aan uw geloof. Toen mijn vrouw stierf heb ik vaak niet veel van God ervaren. Ik was daar teleurgesteld in. Potverdorie, heb ik daar altijd voor geloofd, dacht ik. Hoe zit het met de zorg van God. Wij moeten om zien te gaan met het onvoorspelbare leven, dat soms op een Russische roulette lijkt. Er kan je zomaar iets gebeuren. Je het leven niet in de hand. De vraag is hoe je daar mee omgaat. Probeer je als een gek je te verzekeren tegen alles. Probeer je krampachtig uit het leven te halen wat er voor jou in zit. 5
Jezus zegt: wees gericht op het koninkrijk en de gerechtigheid. Jij en ik zijn beeld van God, de Aanwezige. Gods naam is letterlijk een oproep: Wees er, op jouw manier. Gekoppeld aan de oproep is Gods naam ook een belofte: Ik zal er zijn. Hoe? Als vertrouwen dat je op de goede weg bent. Ziekte, ellende, dood en beschadiging, niemand ontkomt er aan. Maar leven dat gericht is op het goede ontvangt ook de dragende kracht van het goede en de Algoede. De zorg van God, dat is de inspiratie die er steeds opnieuw zal zijn. Die voorkomt de ellende niet, maar draagt het leven door alles heen verder. Hoe zit het met de zorg van God? Gods naam is een belofte. Volmaakt hoef je niet te zijn. Doelgericht kun je wel zijn. Beeld van de Ene. Maar ook deel van de belofte in leven en sterven: Ik zal er zijn. Niets van het goede gaat verloren. Ook jij zult uiteindelijk niet verloren zijn voor deze belofte. Amen J.G. de Bruijn
6
