Ontmoetingsdag. Kerken krijgen nieuwe voeding. Welkom en opening

Ontmoetingsdag 11 februari 2012, Ontmoetingskerk Dieren

Kerken krijgen nieuwe voeding Welkom en opening Christiaan Hogenhuis heet iedereen welkom op deze ontmoetingsdag, die tevens een soort afronding van het traject Kerken – werk aan de wereld inhoudt. Gezien de grote opkomst is het goed dat deze dag, die eerst in november zou worden gehouden, uitgesteld is naar nu. Caroline Doelman verzorgt de opening aan de hand van een verbeelding van voedselproducten die op tafel staan tentoongesteld. in het brood is het graan is de akker, is de wassende maan is de brandende zon is de ploegende boer is de hand van de bakker – is de Bron. Etend proef ik het geheimenis dat in het al de Ene is. Dit gedicht van Hein Stufkens kwam ik tegen op de website van het Franciscaans Milieuproject Stoutenburg1. Het raakt, roept vragen op: sta ik wel eens stil bij dit geschenk? Hoe bewust ga ik om met voedsel? Mooi zoals verwoord wordt dat zoiets ‘gewoons’ als brood eten niet zomaar iets is, maar dat het een religieuze betekenis heeft. Dat het een geschenk van de hemel, de aarde en hard werken is. Door te eten verbind je je niet alleen met heel de schepping die dat eten heeft voortgebracht, niet alleen met alle mensen die dat eten hebben gezaaid, geoogst en bereid. Je verbindt je vooral met de Heer die het voedsel schenkt en die zich in voedsel naar jou toebuigt. In veel religieuze tradities is het besef levend dat eten meer dimensies heeft, bijvoorbeeld: genieten in dankbaarheid tegenover gedachteloos consumeren; rechtvaardigheid in contrast met overdaad en honger; zelfbeheersing tegenover onmatigheid; reinheid: lichamelijk en religieus; 1

www.stoutenburg.nl

Ontmoetingsdag 11 februari 2012 www.stichtingoikos.nl/kerken-voor-de-toekomst

het verlangen naar heelheid van het bestaan, voor allen en alles. Vanuit deze gedachten hebben wij een aantal producten neergezet en verbeelden we de betekenis van een aantal producten. Beeld van ontmoeting en gastvrijheid – bio Fairtrade koffie en Fairtrade chocolaatjes Koffie en chocola staan symbool voor de ontmoeting met elkaar. ‘Even een bakkie doen’ of een ‘bakje troost’ geven al iets van ontmoeting en aandacht voor elkaar weer. Deze biologische Fairtrade koffie is geteeld met zorg voor de schepping en aandacht voor betere leefomstandigheden van de koffieboeren. Verbinding kan worden gelegd met het verhaal van de werkers in de wijngaard (Mattheüs 20:1-16), waarbij degenen die als laatsten in de wijngaard komen werken net als de eerste groep arbeiders een dagloon, een fair loon krijgen, waarmee ze hun gezin kunnen onderhouden. Het weggeven van chocoladeproducten wordt vaak als geschenk van liefde gezien. Wellicht vanwege smaakassociaties en de uiterlijke onweerstaanbaarheid die chocolade heeft op veel mensen. Deze divine – goddelijke – chocolaatjes in hartvorm geven daaraan uiting. De officiële botanische naam van de cacaoboom is Theobroma cacao (theobroma: voedsel van de goden). Beide producten laten je genieten en dragen bij aan rechtvaardigheid. Beeld van overvloed – druiventros De druif is één van de gezegende vruchten van het beloofde land die naar de overvloed, het goede leven verwijzen. Deuteronomium 8: 7-9a Straks brengt de HEER, uw God, u naar een goed land, een land van beken, bronnen en waterstromen, die ontspringen in de valleien en op de bergen, een land van tarwe en gerst, van wijnstokken, vijgenbomen en granaatappelbomen, een land van olijven en honing, een land waar u niet slechts schamel brood zult eten, maar waar het u aan niets zal ontbreken.

Als uitverkoren volk wordt Israël in de bijbel vergeleken met een wijngaard en wijnstok. Jesaja 5:7 Israël is de wijngaard van de H E E R van de hemelse machten, de uitgelezen aanplant zijn de inwoners van Juda. Hosea 10:1a Israël was een weelderige wijnstok, die volop vruchten voortbracht.

In het Nieuwe Testament wordt Jezus de ware wijnstok genoemd (Johannes 15: 1-15). Van de geplette druiven wordt wijn gemaakt, die als symbool van bloed en leven, samen met brood de tekenen vormt van de maaltijd van de Heer. Verder geldt de druiventros als een symbool van vreugde en vruchtbaarheid; als zodanig wordt hij bijvoorbeeld op schilderijen vaak afgebeeld in de Hoorn des overvloeds. Beeld van delen – brood Psalm 104: 27-28 En allen zien er naar uit dat u brood geeft, op de juiste tijd. Geeft u het, dan doen zij zich te goed, opent zich uw hand, dan worden zij verzadigd.

Voor veel mensen en in diverse geloofsculturen heeft brood als dagelijks voedsel daarnaast ook een religieuze betekenis. In de christelijke cultuur staat brood symbool voor het lichaam van Jezus. Het breken en delen van het brood tijdens het laatste avondmaal heeft een sterke, spirituele betekenis. Brood delen en samen eten zijn uitingen van naastenliefde, saamhorigheid, vriendschap en verbroedering.


Op tafel ligt een zelfgebakken Rozemarijnbrood met noten2. Het is een bijzondere ervaring om zelf een brood te bakken: met je handen een mooi deeg kneden, laten rijzen en dus oefenen in geduld, nog een keer kneden en dan bakken en omringd worden door heerlijke geuren. Al je zintuigen worden gebruikt. Al sinds de Egyptische oudheid wordt rozemarijn, een altijdgroene heester, als keukenkruid gebruikt door de aromatische, naaldachtige bladeren. Het is een symbool van herinneringen aan vriendschap en liefde en daarom wordt het gebruikt bij zowel bruiloften als begrafenissen in de landen rond de Middellandse Zee. De walnoot was reeds in de tijd van de bijbel in cultuur. Het geveerde blad bestaat uit zeven blaadjes en verwijst daardoor naar de Heilige Geest. Beeld van vieren – fles biologische Fairtrade avondmaalswijn Jezus deelt met ons het brood en de wijn. Door het ontvangen daarvan worden wij deel van heel het evangelie, deel van de gemeente, deel van de verwachting van het Rijk. Het geeft onze levensweg een andere smaak, een ander verlangen, een andere voldoening, waardoor we voorbij kunnen gaan aan ons eigen hier en nu. Zo ontstaat in ons een nieuwe ruimte om te zien wie er met ons aan tafel zit, heeft gezeten en zal zitten. Het verbond van het avondmaal komt tot uitdrukking in de avondmaalswijn die we drinken. De fles Wine of Hope is avondmaalswijn die in verbondenheid met medemens en natuur tot stand is gekomen3.

Mozaïek van Pierre de la Croix, John Paul II Center, Bethlehem, Zuid Afrika

De kracht van uitwisseling We hebben allemaal mooie, waardevolle en inspirerende ervaringen met ons werk voor een betere wereld. Dat waren momenten dat we iets konden betekenen voor de gemeente of voor anderen. Het zijn dé momenten die ertoe doen. Het zijn de momenten die het verschil maken en die ons motiveren om door te gaan. Het zijn ook de momenten waarop we trots zijn, die ons werk bevredigend maken en waar we plezier en energie uit halen. We kregen er misschien dankbaarheid, tevredenheid en blijdschap voort terug. Het is belangrijk om deze momenten te herkennen en gebruiken als bronnen van kracht en ontwikkeling. We wisselen in tweetallen – afkomstig uit verschillende groepen – ervaringen van zo’n hoogtepunt, een succesvolle activiteit of situatie uit, waarbij we een positieve insteek gebruiken volgens de methode waarderend organiseren4. Al snel ontstonden geanimeerde gesprekken waarbij de één vragen stelt en de ander luistert.

Vragen 1 Kun je een voorbeeld geven van een activiteit of situatie in je werk dat voor jou een hoogtepunt was? Waarom was dat een hoogtepunt voor je? 2 Wat was je eigen rol daarin? Wat deed of zei jij? En anderen? 3 Hoe zou je meer van dat soort hoogtepunten of ‘YES’momenten kunnen creëren? Welke kansen zie je? Wat is er voor nodig deze te pakken? 4 Wat vind jij de grote kracht van jouw groep? Wat waardeer je? Wat vind je goed? 5 Stel: het is 11 februari 2013: Waar ben jij/ is je groep dan mee bezig? 6 Wat is terugkijkend op het afgelopen jaar de grootste bijdrage geweest aan het plezier en de motivatie van jou of je groep?

Wat vaak opvalt tijdens de gesprekken in tweetallen is manier waarop je met elkaar in verbinding bent. Dit gesprek is veelal positief gestemd en levert meer energie en enthousiasme dan de meeste of andere gesprekken. 2 3 4

Het recept is te vinden op www.sameneerlijketen.nl Zie voor meer informatie: www.wineofhope.nl Waarderend organiseren of Appreciative Inquiry is een aanpak waarbij mensen samen onderzoeken wat er werkt in plaats van wat er verkeerd gaat. Dit levert de creativiteit, betrokkenheid, acties en initiatieven op die nodig zijn om veranderingen succesvol te realiseren.


Na de uitwisseling in tweetallen, vertelt ieder in een groepje van 5 à 6 personen wat voor onvergetelijks hij/zij in het verhaal van de ander heeft gehoord. Vervolgens zoekt ieder groepje naar de rode draad in deze verhalen. Zijn er overeenkomstige onderwerpen of zienswijzen. Gaan ze bijvoorbeeld over samenwerken, de toekomst of bepaalde belangrijke waarden. Deze worden op een flap gezet en verbeeld met fotokaartjes en waardenkaarten. Rode draden Een impressie van de rode draden die op de flappen werden weergegeven:

 BEELDEN Succespijl Geld Gebonden handen Maaltijd delen Lachende mensen Voetstappen in zand Handen metselen muur Kring van handen op elkaar Slinger van waxinelichtjes Uitgestrekte armen op strand Toetsenbord met support 3 witte poppetjes rennen achter 1 rode aan  Zaaiende hand Duimen omhoog Jonge plant omgeven door handen

 Praktisch bezig zijn en resultaat boeken wekt enthousiasme op Het gaat daarbij onder andere om bewustwording en het doorgeven van de kwaliteit van leven. Als je gaat voor wat lukt of haalbaar is, groeit het enthousiasme en geeft het kracht om verder te gaan. Vaak levert dat ook uit onverwachte hoek enthousiasme en spontane medewerking van anderen op. Enthousiasme werkt ook inspirerend. Creativiteit is daarbij belangrijk evenals aandacht voor het positieve in plaats van het negatieve. Het concrete resultaat zien, bevordert samenwerking en doet een beroep op talenten. Als voorbeelden worden de zadeldekjes uit Elst, de taartenactie uit Dieren en de PowerPoint groene harten uit Hoogeveen genoemd.

 Verbinding en betrokkenheid geven samenwerking en bezieling Samen bewust worden: vaak gaat het dan om een verbinding met groepsleden, andere groepen binnen de kerk, andere kerken of organisaties. Daardoor ontstaat een verbreding in het denken, kan er meer bereikt worden dan alleen als individu of als groep. Aandacht en continuïteit zijn belangrijke aanvullende waarden. Als voorbeelden worden genoemd: Duurzaam Treffen, een duurzame markt in Joure met 35 stands; de kerktuin in Spijkenisse die bij elkaar gespaard is door duurzame activiteiten; Fairtrade Kerk waarbij consumenten en producenten worden gemotiveerd (Delft) en een interkerkelijk 40-dagenproject waarbij samen wordt gekookt en gegeten (Doorn).

  WAARDEN Resultaat Eerlijkheid Aandacht Betrokkenheid Duurzaamheid Continuïteit Bezieling Optimisme



Er zijn meer voorbeelden vanuit de groepen te noemen op http://kerkplaats.pbworks.com zijn deze te vinden. Evenals een aantal PowerPoints en andere materialen waaruit inspiratie kan worden geput. Oasis game De Oasis Game5 is een innovatieve methode uit Brazilië om wijken in beweging te brengen om hun eigen dromen te realiseren. De methode vertoont overeenkomsten met elementen van het waarderend organiseren. Ook in Nederland wordt de Oasis Game op enkele plekken toegepast. Het filmpje dat vertoond wordt, geeft een illustratie daarvan en is bedoeld als inspiratie.

5

Zie voor meer informatie en de link naar het filmpje: http://www.duurzaamnieuws.nl/mvo/bericht.rxml?id=71208


Voedsel & Spiritualiteit Guy Dilweg ofm (Franciscaans Milieuproject Stoutenburg)6

Interactief 1 Diep kijken - voedsel als geschenk van het universum ‘Zonder oerknal geen appeltaart’ Als we door de supermarkt lopen zijn we omringd met een grote hoeveelheid producten, van vele fabrikanten, overal in de wereld. En waar letten we op? Op de prijs, op de verpakking en misschien ook op de kwaliteit. En daar is niks mis mee, zolang je daarmee tevreden bent. Maar er zijn mensen die daar geen vrede meer mee hebben. Mensen – en misschien bent u er één van – die dieper kijken. Wat is dat ‘diep kijken’? Een tekst van de dichter filosoof Hein Stufkens geeft er een voorbeeld van: In het brood is het graan is de akker, is de wassende maan is de brandende zon is de ploegende boer is de hand van de bakker – is de Bron. (Etend proef ik het geheimenis dat in het al de Ene is.) Het is niet moeilijk om in het brood het graan te zien en de bakker. “In het ochtendgloren bakt men hier brood van het gouden koren”. Maar zien we dan ook de regen erin die de akker vruchtbaar maakte en de wolken die het lieten regenen en de oceanen die de wolken deden ontstaan? Zien we er de boer in die de akker inzaaide en de knecht van de boer en de vrouw van de boer en de ouders van de boer. Ja, heel die keten van mensen die samenkwam in dat boerengezin? Zie we er het ijzererts in dat nodig was voor de ploeg van de boer en voor de machines die de oogst binnenhaalden. Zien we de fabrieken en de arbeiders erin die het erts smolten tot staal goten, tot machines samenstelden. Zien we er de olie in de uit de aarde werd opgepompt om de energie te leveren voor de boer, de fabriek de mijn, het transport, de maalderij, de broodfabriek, de winkel? Zo zou je – met een beetje fantasie uren kunnen doorgaan. Zóveel lijnen komen samen in dit brood dat we met de Vietnamese monnik Thich Nhat Hanh kunnen zeggen: ja, dit voedsel is een geschenk van het hele universum, de hemel, de aarde en hard werken. 2 Diep kijken - voedsel en gerechtigheid Het voedsel dat we nemen kan niet losgezien worden van de manier waarop het geproduceerd wordt. Een voorbeeld dat mij erg is bijgebleven. In de jaren zeventig – lang geleden – had je de Boycot Outspan beweging. Outspan was een beroemd merk van sinaasappelen die gekweekt werden in het door Apartheid beheerste Zuidelijk Afrika. De slogan van de BOA was: Pers geen Zuid Afrikaan uit en u kent misschien nog wel het affiche met de sinaasappel pers en de blanke hand die een zwart hoofd uitperst. Een gruwelijk beeld dat me indertijd erg raakte. Ik vond het shockerend, maar het was wel waar. Om dat fruit goedkoop bij mij op tafel te krijgen werden er mensen uitgeperst. De actie had succes, maar daar gaat het hier niet om. Het gaat er om dat we niet alleen gaan erkennen dat onze voeding een geschenk is van heel het universum, maar dat we ook voeling krijgen met de vreugde en het lijden dat

6

Zie voor meer informatie: www.stoutenburg.nl


verbonden is met de productie ervan. Is er sprake van slavenarbeid? Worden er kinderen misbruikt? Worden er dieren voor gepijnigd? Dat is veel minder gemakkelijk te achterhalen. Je hoeft dat gelukkig allemaal niet zelf uit te zoeken. Als je het belangrijk vindt goed voedsel tot je te nemen – dan zijn er tal van groepen die dat voor je uitgezocht hebben. En onze ethische bekommernis laat zich niet meer beperken tot de ménsen die ermee gemoeid zijn. Die gaat zich ook uitstrekken tot de aarde die uiteindelijk al die producten levert. Hoe gaan we om met de grond waarop we staan en waarvan we bestaan. Is het voedsel dat we nemen echt een gift van het universum, van de aarde? Of is het haar ontstolen, afgepakt, ontwrongen? Is het te koste gegaan van de aarde of in harmonie ermee? Het is een gegeven dat we als Nederlanders ongeveer vier keer meer nemen van de aarde dan ze redelijkerwijs kan opbrengen. We putten haar uit. Het thema van de duurzaamheid. Zulke vragen naar gerechtigheid dringen zich op aan degene die het verband gaan ontdekken tussen spiritualiteit en voedsel. Thich Nhat Han raadt ons dan ook aan: - Laten we onze onzorgvuldige gewoontes achter ons laten en leren in alles de juiste maat te vinden. - Laten we alleen dat voedsel tot ons nemen dat ons werkelijk voedt en zorgt dat we gezond blijven. 3 Diep kijken – de religieuze kant van ons voedsel Naast de materiële kant (kosmos, universum, de natuur) en de ethische kant (gerechtigheid voor mens, dier en de aarde) onderscheid ik nog een derde zijde aan onze voeding, de religieuze kant. Ik ben lid van de Minderbroeders Franciscanen, een bedelorde, gesticht door Franciscus van Assisi. En net als vandaag de dag hebben van af het begin broeders het moeilijk gevonden om te gaan bedelen. Ze werkten liever voor de kost en als dat niet kon, hadden ze liever honger, want bedelen is vernederend. Je hand ophouden en afhankelijk zijn van de goedheid van een ander… Je moet er niet aan denken. Franciscus begreep dat. En hij hielp zijn broeders door het bedelen in een ander kader te zetten. Zoals de HEER zijn volk veertig jaar in de woestijn te eten gaf met manna, zo zorgt de Heer ook voor zijn broeders. Bedelen, zo legde Franciscus zijn broeders uit, is “bij de Heer aan tafel gaan”, is ingaan op de uitnodiging van de Allerhoogste om je door Hem te laten voeden. Godsvertrouwen. Het houdt de erkenning in dat je er zonder God en zonder de ander die jou te eten wilt geven, niet kunt bestaan. Zo wordt voeding een sociaal en een religieus gebeuren. Ik vind het opmerkelijk dat net als de Heer in het Exodus verhaal ook Franciscus zijn broeders verbood om meer bij elkaar te bedelen, dan ze voor één dag nodig hadden. Geen voorraden aanleggen. Stel je leven niet veilig op eigen houtje, vertrouw op de Heer, de Gever van al het goede. ‘Bij de Heer aan tafel gaan’. Overduidelijk is dat wanneer we op zondag in de kerk brood en wijn met elkaar delen en de herinnering oproepen aan Hem die ons in dat eenvoudig voedsel nabij is. Maar ook als je weer thuis bent straalt iets van deze heiliging van de schepping en van het voedsel af op je maaltijd, dat je in je eentje of samen met anderen gebruikt. Door te eten verbind je je - of je wilt of niet -niet alleen met heel de schepping die dat eten heeft voortgebracht, niet alleen met alle mensen die in een lange keten van geschiedenis dat eten hebben gezaaid, geoogst en bereid. Je verbindt je met de Eeuwige, de Heer van hemel en aarde die zich in voedsel naar jou toebuigt. Zo wordt iedere maaltijd een vorm van eucharistie: dankbaar dat God ons te eten geeft. Ik vind het daarom een mooi ritueel om zegen te vragen over het eten. “Heer zegen ons en deze gaven die wij van uw mildheid ontvangen” Moge deze maaltijd een gave van God zijn, en dus jou, de mensheid en de wereld tot voordeel strekken. Voor een gelovigen is God er altijd bij betrokken. Zijn liefde deed het voedsel groeien. Zijn liefde wekte ons bewustzijn van de heiligheid ervan. Eet dan voedsel dat niet alleen het lichaam, maar ook je ziel kan voeden. “Etend proef ik het geheimenis, dat in het al de Ene is” Ontmoetingsdag 11 februari 2012 www.stichtingoikos.nl/kerken-voor-de-toekomst

Hoe doen we het in Stoutenburg? Ik ga u niet vertellen wat voor consequenties u zou kunnen trekken uit het verband tussen spiritualiteit en voedsel. Ik zal kort zeggen wat voor consequenties wij in Stoutenburg eraan verbinden en hoe dat doorwerkt in de moestuin en bij de maaltijd 4 De inkoop Wij hebben het grote voordeel dat we zelf een belangrijk deel van ons voedsel kweken en daarom steeds weer dat innerlijke verband beleven tussen de aarde en ons leven, tussen voedsel en spiritualiteit. Niet iedereen heeft een volkstuin.  We kiezen voor “groente van het seizoen”…, voedsel dat past bij de tijd van het jaar;  We kiezen waar het maar kan voor regionale producten om het idiote gesleep met dieren en gewassen te vermijden; de plaats waar we wonen;  We kiezen voor milieuvriendelijke en biologische producten, gekweekt met respect voor de aarde – de productiewijze – niet zozeer omdat het voor óns gezonder is en óns lekkerder smaakt (wat vaak het geval is), maar omdat het recht doet aan de scheppingskracht én de draagkracht van de aarde. Duurzaamheid;  We eten vegetarisch, om zo veel mogelijk dierenleed te vermijden en zoveel mogelijk voedingsgewassen voor de derde wereld te behouden die anders gebruikt worden als voer voor ons vee. Gerechtigheid.  Én – dat wil ik benadrukken – we zijn bereid compromissen te sluiten. Want in dit ondermaanse met al zijn samenhangen kun je het niet zo regelen dat er geen enkele smet kleeft aan je handelen en ook niet aan je voeding. Maar laat dat je niet weerhouden om zover te gaan als je van harte en met vreugde gaan kunt. 5 De moestuin We hebben in Stoutenburg een prachtige moestuin. Die is zo gegroeid in de loop der jaren. Het is een plek waar vaak in stilte gewerkt wordt. Met de hand. Zo heb je een direct contact met de natuur. En in dat blote huid contact lijkt de aarde je ook een spiegel aan te bieden. Wanneer je diep met je handen in de aarde gaat van de moestuin, lijkt het alsof je ook die in je eigen grond gaat reiken. Voor veel mensen is het werk in de moestuin een helend en heilzaam gebeuren. Dat contact met de grond, met de natuur is voor ons een wezenlijk onderdeel van ons project en een wezenlijk onderdeel van onze spiritualiteit. ‘Geen hemel zonder aarde’, zei een medebroeder eens. En als je dan na zoveel jaren in de tuin staat en op je in laat werken, voel je de aandacht en de liefde die door zoveel mensen aan die tuin besteed is en hoeveel de tuin er voor teruggegeven heeft in heerlijk en eerlijk voedsel. Zo is de moestuin niet alleen een werkplek maar ook een krachtbron van ons project. En evenzeer geldt dat voor de kelder met zijn biologische producten en de koelkast, die de resten van de maaltijd goed houdt zodat we de kliekjes kunnen recyclen in een lekkere soep bij de middagboterham. En over recyclen gesproken. Ons keukenafval gaat terug naar de tuin om te composteren en zo na enige tijd weer voeding te geven aan de nieuwe gewassen. Een kringloop die ons heel dierbaar is. Eigenlijk hebben we geen afval. Er is een diep besef dat wat we van het eten wegdoen dat dat weer de grondstof vormt voor nieuw leven. En ook hierover heeft Thich Nhat Hanh een mooi verhaal als hij beschrijft hoe hij in de stinkende afvalemmer al de roos ziet met haar heerlijke kleuren en geuren. Zo vertellen de tuin, maar ook de koelkast, de composthoop en de kelder op hun eigen manier het verhaal van onze spiritualiteit. Een spiritualiteit van verbondenheid.


6 De maaltijd De maaltijden zijn in ons project belangrijke gebeurtenissen. De mensen die in ons grote huis en in de moestuin aan het werk zijn komen dan samen. We zullen nooit zomaar beginnen, maar zijn altijd even stil, om er bij stil te zijn dat we weer mogen delen in de overvloed van de aarde. Een tijdelijke bewoner beschreef onlangs in een artikel hoe het bij ons rond de warme maaltijd toegaat. En toen zag ik het ook en werd ik me bewust dat wat we zo vanzelfsprekend vinden, eigenlijk heel bijzonder is. Ik wil het u graag vertellen als voorbeeld van geleefde spiritualiteit. De kok is ’s middags de moestuin, respectievelijk de koelkast en/of de kelder ingedoken en bereid in een uur of 2 de maaltijd voor de communiteit en de gasten. Dat varieert van twaalf tot veertig. En als dan de klok heeft geluid en het eten wordt opgediend, verzamelen we ons rond de tafel en geven elkaar een hand. En één van ons vraagt ons stil te zijn in verbondenheid met elkaar, met de schepping, voor de vrede en in dankbaarheid dat er voedsel voor ons klaar staat. We zijn dan echt even stil, terwijl de geuren je neus kietelen en het water je in de mond loopt. Dan wensen we elkaar smakelijk eten en ook dan wordt nog niet meten toegetast maar wordt de kok gevraagd iets te vertellen over het eten. Wat er op tafel staat, hoe het bereid en gekruid is etcetera. Daarna is het meestal smikkelen en smullen geblazen en na een eenvoudig toetje wordt er weer om stilte gevraagd om de maaltijd af te sluiten. En na die stilte wordt de kok bedankt en vaak klinkt er dan een spontaan applaus. Deze rite is zo gegroeid. En ik ben er blij mee: het geeft onze dankbaarheid en waardering aan voor het voedsel, voor het klaarmaken ervan en voor het samenzijn. Ik vind het dan ook, tussen haakjes, een beetje jammer dat we dadelijk tijdens de lunch door moeten werken. Wat zou het toch mooi zijn om in ieder geval even in stilte, in aandacht en dankbaarheid van dat voedsel te genieten. Al is het maar 5 minuten… Maar daar ga ik niet over7. Voeding en spiritualiteit: laten we met de monnik zeggen: “Wij nemen dit voedsel aan om de weg van liefde en begrip te gaan.”

Wereldvoedselsituatie Willemijn Lammers (ICCO) Voedselquiz: Wat weet u van de wereldvoedselsituatie?8 1 Chronische honger is onder andere veroorzaakt doordat het lastig is genoeg voedsel te produceren om iedereen te voeden. a) Waar b) Onwaar b) Onwaar. We produceren wereldwijd voldoende voedsel voor 12 miljard mensen. Dat is veel meer dan nodig zou zijn voor de huidige wereldbevolking van geschat 6.93 miljard mensen. Structurele problemen in de voedselproductie en distributiesystemen zijn de grondoorzaken van de crisis.

2 ‘Recht op voedsel’ betekent de mogelijkheid om: a) jezelf te voeden direct met producten van het land b) jezelf te voeden met natuurlijke producten c) voedsel te kunnen kopen 7

8

Uiteindelijk is deze werkvorm, die overigens goed kan worden toegepast tijdens een (deel van een) gezamenlijke maaltijd, niet doorgegaan vanwege het intensieve programma. Een link naar mogelijke gespreksvragen ter inspiratie staat op de wiki (http://kerkplaats.pbworks.com). De meeste vragen en antwoorden zijn geformuleerd op basis van een folder van de Ecumenical Advocacy Alliance in de Kerkelijke Week van de Actie, 11-16 oktober, 2011.


d) alle drie bovenstaande zaken. d) Het ‘Recht op voedsel’ staat voor het recht van elk persoon om zichzelf te kunnen voeden direct met behulp van productief land, andere natuurlijke hulpbronnen of indirect via de mogelijkheid voedsel te kunnen kopen. Dit impliceert dat voedsel beschikbaar, toegankelijk en adequaat moet zijn om in dagelijkse voeding en daaraan gerelateerde culturele behoeften te voorzien. Het erkennen van het ‘Recht op voedsel, recht op water’ wordt ook wel uitgelegd als dat overheden erkennen dat zij de verantwoordelijkheid hebben om ervoor te zorgen dat hun bevolking genoegd voedsel en water krijgt (en dat ze het bijvoorbeeld niet alleen aan het spel van de markt mogen overlaten).

3 Het aantal extra mensen dat het risico loopt structureel honger te lijden in 2080 als gevolg van klimaatsverandering bedraagt rond de: a) 200 Miljoen b) 400 Miljoen c) 600 Miljoen c) Volgens het UNDP 2007/2008 Human Development Report, wordt gesteld dat: ‘In 2080, 600 miljoen extra mensen het risico zullen lopen dagelijks honger te hebben als een direct resultaat van klimaatverandering’.

4 Voedselprijzen stijgen doordat: a) Verandering van landgebruik b) Misoogsten c) Klimaatverandering d) Marktspeculatie e) Alle bovenstaande antwoorden e) Alle genoemde factoren beïnvloeden de voedselprijs.

5 Welk percentage van het voedsel wordt verspild/weggegooid wereldwijd? a) 20% b) 40% c) 60% d) 80% b) 40% van al het geproduceerde voedsel wordt weggegooid, verspild of vernietigd voordat het wordt geconsumeerd.

6 Biologische landbouw staat voor een vorm van landbouw waar geen enkel gebruik van bestrijdingsmiddelen of mest wordt toegestaan a) Waar b) Onwaar a) Biologische landbouw staat zeker het gebruik van natuurlijke en biologische bestrijdingsmiddelen en meststoffen toe. Chemische bestrijdingsmiddelen, kunstmest of chemische toevoeging aan het voer zijn niet toegestaan. In de veehouderij mogen antibiotica niet preventief gebruikt worden en genezend slechts beperkt. Waar het om gaat is dat het ecologische systeem zichzelf in stand houdt, dus een recycling en integratie van de verschillende gewassen, dieren en andere toepassingen en een regelmatig terugkerend gebruik van voedingsstoffen en energie. Men gaat ervan uit dat een levende, vruchtbare bodem en leefmilieu de beste garantie vormt voor gezonde, krachtige gewassen. Lees meer op: www.srfood.org/images/stories/pdf/officialreports/20110308_a-hrc-16-49_agroecology_en.pdf

7 Hoeveel mensen in de wereld ervaren dagelijks een gevoel van honger? a) 1 op de 10 mensen b) 1 op de 7 mensen c) 1 op de 5 mensen b) Eén op de 7 mensen heeft dagelijks honger.

8 Schattingen lopen uiteen dat tussen nu en het jaar 2020, semi-aride (half droge) gebieden in Sub Sahara Afrika zich zullen uitbreiden van 6 miljoen tot 9 miljoen hectare. Ontmoetingsdag 11 februari 2012 www.stichtingoikos.nl/kerken-voor-de-toekomst

a) Waar b) Onwaar b) Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), het wetenschappelijke orgaan van verschillende overheden, belast met het analyseren en van de laatste wetenschappelijke, technische en sociaaleconomische inzichten in de consequenties van klimaatverandering meldt dat “de stijging van de droge en semidroge gebieden in Sub-Sahara Afrika wordt geschat op 30 miljoen hectare (van 60 miljoen tot 90 miljoen hectare) …”

9 Hoeveel graan en water kost het om één pond rundvlees te produceren? a) 1,4 kg graan en 5678 liter water b) 2,9 kg graan en 8328 liter water c) 4,0 kg graan en 9084 liter water c) Het kost 4 kilo graan en ongeveer 9084 liter water om één pond rundvlees te produceren. Men schat dat 1/3 van de wereldwijde landbouwgronden wordt gebruikt om vee te laten grazen of van voedsel te voorzien. Lees meer hierover op: www.peta.org/issues/animals-used-for-food/meat-wastes-natural-resources.aspx

10 Met welk percentage zal de regenafhankelijke landbouw (= landbouw zonder irrigatie) afnemen gedurende het komende decennium in Zuidelijk Afrika? a) 25% b) 50% c) 75% b) Het IPCC report meldt dat ‘in Zuidelijk Afrika geschat wordt dat de opbrengsten van regenafhankelijke landbouw zullen afnemen tot 50% tussen 2000 en 2020’.

11 Groenten uit Nederland zijn altijd milieu- of klimaatvriendelijker dan groenten uit Afrika? a) Waar b) Onwaar b) Niet altijd. Soms verbruiken in de kas geteelde groenten in Nederland net zoveel of zelfs meer energie dan duurzaam geteelde groenten in Afrika en verscheept met boten. In het algemeen zijn seizoensgebonden producten, op duurzame wijze geteeld uit de buurt het meest milieu verantwoord en klimaatvriendelijk

Waar gaat het over bij voedselzekerheid?  over recht op voedsel  over beschikbaarheid van voedsel  over toegang tot voedsel  over inname van voedsel  over kwantiteit en kwaliteit van voedsel De wereldvoedselsituatie: Honger en recente fluctuatie van voedselprijzen chronisch en symptomatisch door:  hoe we produceren;  hoe we distribueren;  hoe we consumeren;  hoe we financieren. Een aantal feiten:  1 miljard van de bijna 7 miljard mensen heeft chronisch honger (met uitzondering van honger vanwege tijdelijke rampen en oorlogen);  De wereld produceert genoeg voedsel voor 12 miljard mensen;  2 Miljard mensen moeten oppassen of hebben last van obesitas;


 Mensen in rijke landen consumeren gemiddeld 60% meer dan ze nodig hebben;  Wereldwijd wordt 40% van ons voedsel verspild, weggegooid of vernietigd voordat het geconsumeerd wordt;  700 kinderen gaan ieder uur dood van de honger;  Ongeveer 1/3 van de wereldwijde gewasproductie wordt gebruikt om dieren te voederen. Andere tendensen:  Voedselproducerend land gebruikt voor productie biobrandstoffen;  Familie landbouw verliest terrein en daarmee verliezen agrarische huishoudens hun bestaansbasis op het platteland, hetgeen onder andere armoede en/of migratie naar de stad uitlokt;  Grote bedrijven investeren op grote schaal in voedselsystemen;  Voedsel, land en water zijn steeds meer producten met een marktwaarde, onder andere onderwerp van speculatie (politiek, financieel);  Overheden of bedrijven kopen grote stukken land in buitenland op voor toekomstige voedselproductie. Maar ook:  Er is steeds meer aandacht voor grondstofarme of recyclebare productiesystemen;  Nieuwe combinatiesystemen van plantages en kleine boer(inn)en winnen terrein;  Bedrijven willen en moeten steeds meer inzicht geven in de oorsprong van hun producten;  Landbouw wordt steeds meer een ‘verkopers’markt, waardoor opkopers, supermarkten onder andere gaan investeren in de goede relatie met hun leveranciers (zo werkt onder andere ICCO samen met Ahold);  Aandacht voor voedselveiligheid is voor veel supermarkten topprioriteit;  Certificering van producten wordt steeds meer verlangd;  Overheden zijn meer aanspreekbaar op hun verantwoordelijkheid ten aanzien van ‘het recht op voedsel’ van hun bevolking;  Meer voorlichting. Wat is er te doen:  minder vlees  meer duurzaam  meer lokale seizoensproducten  meer regulering van financiële markten  minder afval  minder grondstoffen  minder CO2-uitstoot  wees creatief: …

Workshop waarderend organiseren Atie de Vos (Gemeenteadviseur PKN) Deze workshop kwam door gebrek aan tijd niet helemaal uit de verf. Dit verslag is daarom iets uitgebreider uitgewerkt, dan dat wat er gezegd is. Het gaat ook in op de bedoeling van de workshop en de vragen die zijn blijven liggen. Waarderend organiseren of Appreciative Inquiry (AI) is een methode om veranderingsprocessen te begeleiden van groepen of organisaties. Deze stellen zich zelf een doel, in ons geval, een duurzame samenleving. Het is een methode die uit gaat van de kracht van groepen, om die bestaande kracht te versterken. Het is Ontmoetingsdag 11 februari 2012 www.stichtingoikos.nl/kerken-voor-de-toekomst

gericht op kansen en mogelijkheden. Waarderen geeft positieve energie aan het proces. Het is meer dan een positieve attitude. Het blijkt dat mensen de situatie van vroeger en die in de toekomst meestal beter waarderen dan de situatie in het verleden. De uitspraak ‘Vroeger was alles beter’ en de hoop op een betere toekomst spreken voor zichzelf. Het is een andere manier van kijken in het nu. Door de situatie van nu te waarderen komt energie los die de motor is om samen te werken rond activiteiten in de richting van het gezamenlijke doel (duurzaamheid). Dit is anders dan uitgaan van een probleem, waarop een probleemanalyse en een voorstel voor een oplossing volgt. Zo’n probleembenadering leidt vaak (enkel) tot het versterken van de hiërarchie, leiden tot behandelingsplannen en inzet van externe specialisten en ondermijnen gemeenschapszin en identiteitsgevoel. Als je aandacht besteedt aan het probleem, wordt het alleen maar groter. Beter is je aandacht te geven aan de duurzame samenleving. Dan wordt dat groter. Het is goed om aan te sluiten bij de wensen, aspiraties en verlangens van mensen. Bij waarderend organiseren gaat het om een andere bril. Hoe ga je aan de slag met waarderend organiseren? Als eerste benoem je het thema waar je meer mee wilt, bijvoorbeeld duurzaam kerk zijn (vaststellen). Vervolgens creëer je een positieve ervaring in het nu door samen op zoek te gaan naar successen in het verleden, bijvoorbeeld op een manier zoals we dat vanmorgen in tweetallen hebben gedaan (vertellen). Daarna schets je een gezamenlijk beeld van de gewenste toekomst. Je zou de beelden uit de beeldkaartjes en de waarden van de waardenkaartjes die we vanmorgen bij de rode lijn geplakt hebben, als een voorzichtig begin kunnen zien (verbeelden). Op organisatieniveau wordt daarna de inzet van mensen gemobiliseerd op een wijze die aansluit bij verlangens en behoeften (vernieuwen). Zo ontstaan allerlei fantastische activiteiten, waarvan de materialen als voorbeeld voor anderen op de materialentafel liggen (verwezenlijken). Daarna kan de cyclus weer opnieuw worden gestart door het verhalen van de successen. Toch is niet zo dat problemen gebagatelliseerd worden. Problemen kom je immers steeds tegen. Er wordt alleen The real voyage of discovery consists not in anders mee omgegaan. Wanneer je wordt geconfronteerd seeking new landscapes, but in having new met iemand die vooral de problematische kant van de eyes.” situatie belicht, dan kost dat vaak enorm veel energie. Je kunt de aandacht van het probleem echter afleiden door bepaalde vragen te stellen. De kunst van het vragen Marcel Proust stellen houdt in dat je vragen stelt die raken, verrassen, stimuleren en veranderen. Daarbij ga je van probleem naar wens en gaat op zoek naar de positieve kern. We reiken hierbij enkele van dat soort vragen aan (en oefenen het in drietallen): Vragen die probleem te parkeren 1. Stel dit probleem bestaat niet, wat wil je bereiken? 2. Stel dat het probleem er niet is, wat zou je doen? 3. Welke wens zit er achter je probleem? Ontmoetingsdag 11 februari 2012 www.stichtingoikos.nl/kerken-voor-de-toekomst

Vragen die het probleem ombuigen 1. Ik begrijp het probleem (samenvatting belangrijkste aspecten). Wat waardeer je wel aan de situatie? 2. Is er een moment of gebeurtenis waarop het wel goed ging? Wat was er dan succesvol, wat waren de succesfactoren? 3. Wat gebeurt er wanneer dingen wel goed gaan? Vragen die aansluiten bij een wens of verlangen 1. Wat zou jij graag willen doen? Wat is er voor nodig om dat te doen? 2. Wat verlang je dat er gebeurt, zodat het een positieve wending krijgt? 3. Stel je mag een wens voor de toekomst formuleren, wat zou je wens voor de toekomst zijn? 4. Stel het is 2014 en het is de duurzame gemeente geworden die je altijd al voor ogen had, zelfs nog meer dan dat. Beeld je in dat je daar rondloopt, in 2014, en de veranderingen aan den lijve ervaart en waarneemt. Kunt je mij vertellen wat je ziet en hoort en waarneemt? Tot slot een tweetal vragen om duurzaamheid bespreekbaar te maken 1. Beschrijf, in je persoonlijk leven of je werk, een positieve ervaring die je gehad hebt met een duurzame actie? - Hoe heeft die ervaring je beïnvloedt? - Heb je een bewuste keuze gemaakt naar aanleiding van deze ervaring? 2. (bijvoorbeeld vraag in relatie met een kerkenraad) Hoe ziet de (duurzame) toekomst eruit op het moment dat het volledige potentieel van de mensen wordt aangeboord?

Wat neem je van vandaag mee naar morgen? Christiaan bedankt ieder voor zijn of haar aanwezigheid. Er komt nog een slotbijeenkomst ‘Werk aan de wereld’ voor het deel kerken en het andere deel waarin vooral organisaties betrokken zijn. Ieder krijgt een post-it om een impressie, een woord, zin of beeld van de dag op te schrijven en deze op te plakken op een poster. Voedsel als gave is een geschenk uit de hemel geschenk uit het universum zonder oerknal geen appeltaart gedicht brood voedsel eerlijk delen, er is voor iedereen genoeg in voeding komt de wereld tot je, materieel, ethisch en spiritueel het verhaal van Guy was erg inspirerend, zal me zeker wat meer gaan verdiepen in zijn zienswijze

Uitwisseling ideeën uitwisselen


positieve verhalen voor de toekomst, uitwisseling van ervaringen goede voorbeelden met resultaat geven energie en creativiteit

Verbinding elkaar stimuleren zoals we hier verbonden zijn, zijn we verbonden met de wereld enthousiaste mensen, gelukkig met kleine resultaten, voortrekkers in het kerkelijke wereldje, opgeladen worden voor de rest van het jaar

Inspiratie spiritualiteit en kracht goed te zien dat vele mensen zich bezighouden met duurzaamheid en ideeën hebben om daar iets aan te doen enthousiasme en energie om door te gaan verandering is een leuk iets in het vooruitzicht stellen, duurzaam gedrag is vaak minder in plaats van leuker als je het leuk kunt maken (taart) enthousiasme inspirerende dag dus gewoon doorgaan inspirerend en heel positief met geduld en geïnspireerd verder gaan positief denken over duurzame verandering kan door te ondervinden dat ons alles is gegeven en dat we het kunnen doorgeven op zoek naar bezieling, concrete leuke activiteiten in iedereen zit kracht en energie dromen en werken, bid en werk

Appreciative Inquiry (AI) nu bewust van methode AI methode waarderend organiseren problemen positief benaderen delen van ervaringen vermenigvuldigt positieve energie de positieve manier van werken, het in praktijk brengen positieve ervaringen delen dan wordt het meer stimulerend the oasis game geweldig, kortom positief stimulerend sta open voor de vragen, benader de mensen positief positief doorgaan

Programma te vol opbouwend en heel positief levendig, afwisselend, nieuwe ideeën kleine stappen, sneeuwbal effect, af en toe stil staan bij die kleine stappen waardering voor de waarderende dag, enthousiasmerend goed voorbeeld doet goed volgen het was leerzaam en hoop bij onze groep dat verschillende aspecten in gebracht kunnen worden. bemoedigend, creatief makend, verhelderend (verhaal van Guy, koppeling spiritualiteit en actie)

Tot slot zingen we met elkaar het lied ‘Vrede wens ik je toe’. Vrede wens ik je toe, liefde wens ik je toe, moge God je behoeden, leef met zijn liefde, vrede wens ik je toe. Zegen wens ik je toe, aandacht wens ik je toe, dat er mensen zijn met wie je kunt delen, zegen wens ik je toe. (Roel Bosch, Anders Gerdmar)9

9

Dit lied is oorspronkelijk geschreven voor kerkdiensten in de gevangenis. Het lied sloeg aan, het raakte precies aan dat waar de meesten naar zochten: dat er mensen zijn om mee te delen. Dat geldt niet alleen in de bajes. Inmiddels wordt het in veel kerken en tijdens Ionavieringen gezongen.


Ontmoetingsdag. Kerken krijgen nieuwe voeding. Welkom en opening

Recommend Documents