Onderzoeksrapport. Afstudeerproject Opleiding Ergotherapie Tips tegen Dips. Merel Hoksbergen Loes van Kolfschooten Jessica Stricker

Onderzoeksrapport Afstudeerproject Opleiding Ergotherapie ‘Tips tegen Dips’

Senioradviseur

Ruth Zinkstok

Junioradviseurs

Jill Enthoven Merel Hoksbergen Loes van Kolfschooten Jessica Stricker

Opdrachtgever

5 juni 2012

Kees Snoeij

Onderzoeksrapport ‘Tips tegen Dips’

Senioradviseur

Ruth Zinkstok

Junioradviseurs

Jill Enthoven Merel Hoksbergen Loes van Kolfschooten Jessica Stricker

Datum

5 juni 2012

In opdracht van

Academisch Medisch Centum

Opleiding

Ergotherapie aan de HvA

Trefwoorden: Depressie, interventie, kwantitatief onderzoek, psychiatrie

© Hogeschool van Amsterdam

2

Inhoudsopgave Inleiding .......................................................................................................................................5 Dankwoord ...................................................................................................................................6 Samenvatting ...............................................................................................................................7 1. Ontwikkeling interventie...........................................................................................................8 1.1 Minor Health Promotion .....................................................................................................8 1.2 Maatschappelijk probleem depressie ..................................................................................8 1.3 Health Counselings-model...................................................................................................8 1.4 De interventie ...................................................................................................................10 1.5 Verantwoording interventie vanuit de ergotherapie..........................................................11 2. Probleemomschrijving, Vraagstelling en Doelstelling ..............................................................12 2.1 Probleemomschrijving ......................................................................................................12 2.2 Onderzoeksvraag ..............................................................................................................12 2.3 Deelvragen........................................................................................................................12 2.4 Doelstelling van het onderzoek .........................................................................................12 3. Onderzoeksopzet & verantwoording methode ........................................................................13 3.1 Design ...............................................................................................................................13 3.2 Doelgroep .........................................................................................................................14 3.3 Aanpak..............................................................................................................................14 3.4 Meting ..............................................................................................................................15 3.5 Eerste bijeenkomst ...........................................................................................................16 3.6 Vragenlijsten .....................................................................................................................18 3.6.1 Zelfevaluatie van vaardigheden ..................................................................................18 3.6.2 Beck Depression Inventory II ......................................................................................19 3.7 Afronding met de participanten ........................................................................................19 3.8 Ethische aspecten .............................................................................................................19 4. Data-analyse ...........................................................................................................................21 4.1 Methode van data-analyse ................................................................................................21 5. Resultaten ..............................................................................................................................23 5.1 Normaalverdeling .............................................................................................................23 5.2 Testen ...............................................................................................................................24 5.2.1 Beck Depression Inventory (BDI) II..............................................................................24 5.2.2 Zelfevaluatielijst .........................................................................................................25 5.2.3 Gemiddelde scores beide vragenlijsten ......................................................................26 5.3 Resultaten kwalitatieve gegevens .....................................................................................26 6. Conclusie & Discussie..............................................................................................................28 6.1 Conclusie ..........................................................................................................................28 6.2 Discussie ...........................................................................................................................29 7. Aanbevelingen ........................................................................................................................31 8. Literatuurlijst ..........................................................................................................................32 9. Begripsbepaling ......................................................................................................................33 10. Bijlagen .................................................................................................................................34 10.1 Brief werving participanten .............................................................................................34 10.2 Kenningsmakingsgesprek ................................................................................................35 10.3 Problem Solving Treatment .............................................................................................37 10.4 Handleiding Tips tegen Dips ............................................................................................38 10.5 Werkblad Tips tegen Dips ................................................................................................40 10.6 Zelfevaluatie van Vaardigheden ......................................................................................42 10.7 Informatie Beck Depression Inventory II ..........................................................................43 3

10.8 Beck Depression Inventory II ...........................................................................................46 10.9 Brief tussenmeting ..........................................................................................................49 10.10 Interview.......................................................................................................................50 10.11 Uitwerking van de interviews ........................................................................................51

4

Inleiding Dit onderzoeksrapport is geschreven door vier studenten in het kader van het afstudeerprogramma van de opleiding ergotherapie. In dit rapport wordt verslag gedaan van een onderzoek naar de effectiviteit van een eerder ontwikkelde interventie ter voorkoming van terugval in een depressie. Beschreven wordt een onderzoek, dat is uitgevoerd bij een geselecteerde groep cliënten van het Academisch Medisch Centrum (AMC), welke is vormgegeven als pilot. Allereerst zal beschreven worden wat de aanleiding en de relevantie is van het onderzoek. Vervolgens wordt de doelgroep, het onderzoeksontwerp en de onderzoeksaanpak beschreven. Tot slot worden de resultaten beschreven, de conclusie geformuleerd en zijn de discussie en aanbevelingen te lezen. Het onderzoeksrapport is chronologisch opgebouwd in hoofdstukken, waarin de achtereenvolgende acties worden beschreven. In deze hoofdstukken wordt gebruik gemaakt van blauwomlijnde kaders. In deze kaders worden gemaakte keuzes toegelicht.

5

Dankwoord Voor dit onderzoek willen wij een aantal personen bedanken. Wij zijn begeleid vanuit de Hogeschool van Amsterdam (HvA), door onze senioradviseur Ruth Zinkstok. Haar kritische blik heeft geholpen bij het schrijven van dit rapport. Ook heeft zij ons gestuurd bij het uitvoeren van het onderzoek. In het bijzonder bedanken wij onze opdrachtgever Kees Snoeij, werkzaam als ergotherapeut op de afdeling stemmingsstoornissen van het AMC, voor het bieden van begeleiding en middelen om dit onderzoek uit te voeren. Voor het gebruik van SPSS hebben wij hulp mogen ontvangen. Hierbij bedanken wij Eric Tigchelaar (docent HvA) voor de kennismaking met SPSS en Paul Doedens (masterstudent/ verpleegkundige in het AMC) voor het analyseren van de kwantitatieve gegevens. Als laatste, maar zeker niet onbelangrijk, bedanken wij de participanten. Zonder hen was dit onderzoek nooit mogelijk geweest. In samenwerking met, en door ondersteuning van deze mensen zijn we tot dit mooie product gekomen.

6

Samenvatting Er is een onderzoek gedaan naar de effectiviteit van een eerder ontwikkelde interventie ter voorkoming van terugval bij een depressie. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd: “ Worden cliënten die na of gedurende een depressie thuis wonen, door de carrousel met tot activiteit stimulerende tips (interventie), aantoonbaar aangezet tot actief handelen en ervaren zij daarvan positief effect op hun stemming? ” De doelgroep waar de interventie op is gericht, zijn cliënten die behandeld zijn in het AMC voor een depressie. De interventie is bedoeld om de cliënt te stimuleren tot het stemmingsonafhankelijk uitvoeren van activiteiten. Het is vormgegeven in een carrousel van 42 kaartjes met tips. De kaartjes zijn gecategoriseerd in een viertal kleuren: blauw (praktische zaken), paars (bewustzijn), geel (mindfulness) en groen (beweging). Door het gebruik van de carrousel wordt de cliënt gestimuleerd om de dag op een actieve manier door te brengen. Het onderzoek is uitgevoerd in de vorm van een pilot. Dit betekent dat een kleinschalig experiment uitgevoerd is om de interventie te testen op effectiviteit. De pilot duurde tien weken en is uitgevoerd met veertien participanten. Deze zijn willekeurig ingedeeld in een tweetal groepen, een interventieen controlegroep. Bij dit onderzoek zijn zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens verzameld. De kwantitatieve gegevens zijn verzameld middels twee vragenlijsten die op drietal momenten zijn afgenomen. Dit zijn de Beck Depression Inventory (BDI) II en de Zelfevaluatielijst. Kwalitatieve gegevens zijn verzameld middels een interview. De kwantitatieve gegevens zijn geanalyseerd met behulp van SPSS. De gegevens zijn verkregen door de uitkomsten, op de nul- en eindmeting van beide vragenlijsten, tussen de twee groepen te analyseren. Bij de BDI II heeft de interventiegroep (58,42% vooruitgang) beter gescoord dan de controlegroep (16,17% vooruitgang). Op de Zelfevaluatielijst is ook beter gescoord door de interventiegroep, bij de controlegroep is zelfs sprake van een achteruitgang. Er kan gesproken worden van een significant verschil (p < 0,05). Ook uit de kwalitatieve gegevens blijkt dat bij de interventiegroep de mate van activiteiten meer is verbeterd dan de stemming. Na het bestuderen van alle resultaten zijn de conclusies geformuleerd en kan voorzichtig gesproken worden van een interventie die positieve invloed heeft op de mate van activiteiten en de stemming. Naar aanleiding van de conclusie en discussie komt naar voren dat er meer onderzoek gedaan moet worden. Voor een volgend onderzoek zijn enkele aanbevelingen gedaan; een grotere onderzoeksgroep, een langere onderzoeksperiode en uitvoering in meerdere psychiatrische instellingen.

7

1. Ontwikkeling interventie 1.1 Minor Health Promotion Tijdens de minor ‘Health Promotion’ hebben studenten, met behulp van literatuur van het Trimbos Instituut en het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS), voor de Nederlandse samenleving uitgezocht welke doelgroep het meeste ‘at risk’ is. Hierna is geïnventariseerd wat bij deze groep het specifieke gezondheidsprobleem is, en wat hun vragen en wensen zijn met betrekking tot kwaliteit van leven. Op basis van deze opdracht is gekozen voor de doelgroep die te kampen heeft met Major Depression Disorder (MDD) met recidiverend karakter. In dit rapport zal gesproken worden van depressie. Voor hen is in het kader van de minor een gezondheidsbevorderende interventie ontwikkeld. Van het Academisch Medisch Centrum (AMC) kwam de vraag om activeringstips te formuleren voor patiënten die in het AMC werden behandeld voor een depressie, middels het boek ‘Doen of laten wat je wilt’. In dit boek probeert de schrijfster de kloof tussen willen en doen te dichten, met behulp van motiverende teksten (Plomp, 2009). De opdrachtgever was zeer lovend over dit boek, maar vond de stukken tekst niet passen bij de doelgroep omdat het niet concreet en overzichtelijk genoeg was. De inhoud van de tekst was echter wel goed bruikbaar om mensen aan te sporen tot activiteiten. Om die reden kwam van de opdrachtgever de vraag om een ander boek te ontwikkelen met kort en krachtig geformuleerde tips, die aansluiten bij de behandeling door het AMC. Op basis van het boek van Plomp en de wensen van de opdrachtgever zijn concrete tips ontwikkeld en uitgewerkt in de vorm van digitale producten als een eBook en een applicatie voor de smartphone. Daarnaast zijn er de tips vormgegeven als kaartjes, zodat cliënten deze zelf kunnen selecteren, passend bij hun wensen en behoeften. Het aanbieden van hulp in de vorm van schriftelijk materiaal blijkt een effectieve manier te zijn om depressieve klachten te minimaliseren (Howel, 2004). Dit wordt ook wel bibliotherapie genoemd. Bibliotherapie is gebaseerd op cognitief-gedragstherapeutische principes. Cliënten krijgen de zelfhulp met minimale ondersteuning van een professional (Cuijpers et al, 2004).

1.2 Maatschappelijk probleem depressie Depressie is een ernstige psychiatrische stoornis die jaarlijks 515.000 Nederlanders treft (loketgezondleven.nl, 2012). Een depressie kenmerkt zich door een aanhoudende verlaagde stemming. Iemand met een depressie kan vaak somber, neerslachtig, angstig en/of (snel) geïrriteerd zijn. Het plezier in het dagelijks leven is dan ook sterk verminderd. Tevens zijn slaapproblemen en verminderde eetlust veel voorkomende symptomen. Het nemen van initiatief kost steeds meer moeite, evenals het onderhouden van sociale contacten. Gevoelens van uitzichtloosheid en de gedachten aan de dood zijn veel voorkomend bij mensen met een depressie (AMC Psychiatrie, z.d.). Een groot probleem waar mensen met een depressie tegenaan lopen is het aanbrengen van structuur in hun dag en het uitoefenen van activiteiten. Wanneer dit niet lukt, is de kans groter dat een nieuwe depressie optreedt (AMC Psychiatrie, z.d.).

1.3 Health Counselings-model De cliënt kan met behulp van de interventie zijn gedrag dusdanig beïnvloeden dat hij niet terugvalt in een depressie. Met behulp van het Health Counselings-model wordt zichtbaar welke stappen de cliënt moet nemen tot er gesproken kan worden van gedragsverandering (Kinebanian et al, 2006). Het model bestaat uit 3 fases, waarbij in totaal 7 stappen worden onderscheiden. Fase 1: Voorbereiding Bewustwording De cliënt wordt zich bewust van zijn gedrag en krijgt inzicht in zijn beperkingen en mogelijkheden. 8

Afweging De cliënt overweegt zijn/haar gedrag te veranderen. De voor- en nadelen van de gedragsverandering worden opgesomd. Besluitvorming De cliënt maakt concrete plannen om het gedrag te veranderen. Wat in deze fase kan optreden, is dat de cliënt wel wil veranderen maar niet goed weet hoe. Omgevingscondities, sociale invloeden of een gebrek aan vaardigheden kunnen de gedragsverandering in de weg staan. Fase 2: Concrete uitvoering Gedragsverandering De cliënt ziet naast de noodzaak om te veranderen, ook de mogelijkheden om deze verandering te bereiken en voert deze uit. Het is van belang dat de cliënt de voordelen van gedragsverandering inziet en motivatie heeft om het gedrag te veranderen. Fase 3: Behoud gedragsverandering Gedragsbehoud Tijdens deze stap moet de cliënt in staat zijn om hun gedragsverandering vol te houden. Terugvalpreventie Terugval naar een eerdere stap is gedurende het gehele proces mogelijk. Om tot een blijvende verandering van gedrag te komen, zijn vaak meerdere periodes van voorbereiding, concrete uitvoering en behoud van gedragsverandering nodig. Tijdens deze stap worden ervaringen uit vorige stappen meegenomen om alert te zijn op terugval. De doelgroep van het onderzoek bevindt zich voornamelijk in de derde fase, de fase van behoud gedragsverandering. Tijdens de behandeling in het AMC heeft de doelgroep geleerd negatieve gedachten te doorbreken en het belang van het uitvoeren van activiteiten in te zien. De tips, die deel uitmaken van de interventie, zijn gericht op het activeren van cliënten wanneer zij moeite hebben met het (gaan) uitvoeren van activiteiten. Dit kan bijdragen aan het doorbreken van de vicieuze cirkel en het behouden van het gedrag dat tijdens de behandeling in het AMC is aangeleerd.

Gekozen is voor het Health Counselings-model, zodat zichtbaar wordt welke stappen de cliënt moet nemen om gedragsverandering in werking te zetten (Kinebanian et al, 2006). De interventie “Tips tegen dips” is gericht op Health Counselings-model (gedragsverandering). De cliënt kan met behulp van de interventie zijn gedrag zodanig beïnvloeden, dat de kans op terugval in een depressie mogelijk verkleind wordt.

9

1.4 De interventie Voor de ontwikkeling van de interventie zijn ervaringsdeskundigen (ex-cliënten), verpleegkundigen, ergotherapeuten en een gedragstherapeut geïnterviewd. De ervaringsdeskundigen geven aan een recidiverende depressie te ervaren als een vicieuze cirkel. Door de behandelingen in het AMC is de cliënt in een vroeg stadium in staat deze cirkel te doorbreken. Bij de interviews met de professionals is gebleken dat activering een positief effect heeft op depressie. Het gaat om zowel fysieke als sociale activiteit. Actief gedrag is een belangrijke manier om een depressie tegen te gaan. Naar aanleiding van deze bevindingen is een einddoel voor de interventie opgesteld, deze luidt: “Mensen met initiatief- en activeringsproblemen die een depressie hebben gehad, activeren met behulp van Tips tegen Dips”. De interventie is bedoeld om de cliënt te stimuleren tot het stemmingsonafhankelijk uitvoeren van activiteiten. Het is vormgegeven in een carrousel van 42 kaartjes met tips (zie afbeelding). De kaartjes zijn gecategoriseerd in een viertal kleuren: blauw (praktische zaken), paars (bewustzijn), geel (mindfulness) en groen (beweging). Door het gebruik van de carrousel wordt de cliënt mogelijk gestimuleerd om de dag op een actieve manier door te brengen. Een actieve dagbesteding kan de kans op terugval verkleinen (Howell, 2009). Blauw heeft betrekking op ‘praktische zaken’ Deze tips zijn gericht op structuur aanbrengen, plannen en het uitvoeren van een activiteit. Paars heeft betrekking op ‘bewustzijn’ Deze tips zijn gericht op eigen vermogen versterken, zelfvertrouwen en de toekomst. Geel heeft betrekking op ‘mindfulness’ Deze tips zijn gericht op bewustzijn, tijd en omgeving. Groen heeft betrekking op ‘beweging’ Deze tips zijn gericht op het doen van activiteiten waar fysieke inspanning een rol bij speelt. Praktische zaken Bij een depressie is het noodzakelijk om de vicieuze cirkel te doorbreken, die in stand wordt gehouden door negatieve gedachten (Centrum Cognitieve gedragstherapie, 2012). Geleidelijk actief worden en sociale contacten behouden, kan bijdragen aan het terugdringen van een depressieve stemming (Zorglijn stemmingstoornissen, AMC z.d.). Cliënten met een depressieve stemming hebben baat bij planning en structuur. Het is belangrijk dat de cliënt balans vindt tussen het doen van activiteiten die moeten en activiteiten die leuk zijn (Choucha & Allilaire, 2009). Het hebben van dagstructuur, een planning maken voor de dagelijkse bezigheden en het doen van fysieke activiteiten kunnen bijdragen aan het nuttig voelen en kunnen een succeservaring opleveren (Howell, 2009) (GGZ-groep, eerste hulp bij depressie 2012). Alle blauwe kaartjes zijn gericht op planning en structuur aanbrengen in het dagelijks leven. Bewustzijn De paarse kaartjes zijn gericht op het hebben van vertrouwen, het vergroten van het zelfvermogen, hoop in de toekomst en het gebruik maken van de sociale omgeving. Het hebben van sociale steun verkleint de kans op terugval en zorgt ervoor dat de mensen uit het eigen netwerk een eventuele terugval kan signaleren. Het is dus van groot belang dat de omgeving

10

zich bewust is van de situatie van de cliënt en dat de cliënt gebruik maakt van zijn sociale omgeving (Howell, 2009). Mindfulness De kaartjes over mindfulness zijn gebaseerd op Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT). Binnen MBCT komt mindfulness terug in meditatie en zelfbewustzijnsoefeningen. Ook wordt aandacht besteed aan lichamelijke gewaarwordingen, gedachten en gedragingen/handelingen in het heden. De cliënt leert zich hierop te focussen en het daarna los te laten. Door zich bewust te zijn van het heden en negatieve gedachten wordt de cliënt in staat gesteld hiermee om te gaan (Hick & Chan, 2010). MBCT is speciaal ontwikkeld voor het voorkomen van een nieuwe depressie. MBCT heeft een positief effect op depressie, wat mogelijk de kans op terugval verkleint (Ma en Teasdale, 2004). Beweging Het doen van fysieke activiteiten verkleint de kans op het ontwikkelen van een depressie of burn-out (Toker & Biron 2012). In het artikel van Toker & Biron wordt beschreven wat de relatie is tussen het doen van fysieke activiteiten en het ontwikkelen van een depressie of burn-out. Het doen van fysieke activiteiten heeft zowel effect op lichamelijke (zoals verhoogde lichaamstemperatuur, adrenaline en verbeterde slaap) als psychische (zoals verbeterde stemming, fysiek zelfbeeld en lichaamsbeeld) aspecten. Het uitvoeren van fysieke activiteiten kan ervoor zorgen dat de cliënt beter om kan gaan met stress en gemakkelijker uit de vicieuze cirkel blijft. Net als bij ‘gewone’ activiteiten is het bij fysieke activiteiten ook belangrijk dat er realistische doelen worden gesteld. Om dit te stimuleren kan het de cliënt helpen zelf een activiteit te kiezen die bij hem/haar past (Choucha & Allilaire, 2009).

1.5 Verantwoording interventie vanuit de ergotherapie Het einddoel van de interventie is “Mensen met initiatief- en activeringsproblemen die een depressie hebben gehad, activeren met behulp van Tips tegen Dips”. De interventie die onderzocht wordt richt zich op het stimuleren van het eigen vermogen om actief te zijn in de eigen omgeving, zonder gebruik te maken van het fysiek contact met een therapeut. De interventie richt zich op het voeren van regie en het stimuleren van het dagelijks handelen van de doelgroep in de eigen (fysieke en sociale) omgeving. Cliënten met een depressie hebben verminderde interesse en plezier in het doen van activiteiten in het dagelijks leven. Door verminderd initiatief en minder energie, kunnen cliënten handelingsproblemen ervaren. Om dit te voorkomen is betekenisvol handelen van belang, omdat dat bijdraagt aan gezondheid en welzijn (Kinébanian et al, 2006). De visie van ergotherapie is dat iedereen in staat gesteld wordt te participeren in de maatschappij, ondanks lichamelijke of psychische beperkingen. Ook het doen van activiteiten en het hebben van regie over eigen leven hoort hierbij. Een bekend begrip in de ergotherapie is empowerment. Empowerment betekent dat de cliënt beschikt over het zelfbewustzijn en de zelfstandigheid om te kunnen omgaan met zijn handelingsproblemen. De capaciteiten en mogelijkheden van de cliënt worden als uitgangspunt genomen. De interventie is gebaseerd op het principe van therapie zonder therapeut, waarbij beroep wordt gedaan op het eigen vermogen en de zelfstandigheid van de cliënt. De cliënt met initiatiefproblemen wordt gestimuleerd en geprikkeld tot het nemen van initiatief. De interventie Tips tegen Dips vraagt veel zelfstandigheid van de cliënt. Empowerment ligt hieraan ten grondslag, omdat het zich richt op het versterken van het eigen functioneren. De 11 cliënt houdt de regie in eigen handen (le Granse, 2006).

2. Probleemomschrijving, Vraagstelling en Doelstelling 2.1 Probleemomschrijving De interventie Tips tegen Dips, bestaat uit een drietal producten en is ontwikkeld om het gedrag van ontslagen cliënten uit het AMC zodanig te beïnvloeden dat zij zich stemmingsonafhankelijk kunnen zetten tot het doen van activiteiten. Deze producten betreffen een boek, een demo-applicatie en een carrousel met tips. In het AMC is aan de geïnterviewde personen, ervaringsdeskundigen en geïnteresseerden een presentatie gegeven over de interventie. Tijdens deze presentatie is bij de aanwezigen een enquête afgenomen. Hieruit bleek dat er veel belangstelling was voor de interventie. Voornamelijk naar de demo applicatie, vanwege de exponentiële groei van media en technologie (internet, smartphones, tablets) viel zeer in de smaak. De effectiviteit van de interventie is echter nog niet aangetoond. Voordat besloten wordt de interventie door te ontwikkelen tot een applicatie, is het nodig meer informatie te krijgen over de effectiviteit van ‘Tips tegen Dips’. Besloten is om eerst een onderzoek daarnaar in te stellen.

2.2 Onderzoeksvraag “ Worden cliënten die na of gedurende een depressie thuis wonen, door de carrousel met tot activiteit stimulerende tips (interventie), aantoonbaar aangezet tot actief handelen en ervaren zij daarvan positief effect op hun stemming? ”

2.3 Deelvragen 1. Ervaren de participanten van de interventiegroep, door gebruik te maken van de interventie minder depressieve klachten dan de participanten van de controlegroep? 2. Ervaren de participanten van de interventiegroep meer tevredenheid over de mate waarin zij activiteiten ontplooien dan de participanten van de controlegroep? 3. Welke gegevens levert het interview op, die aanwijzingen geven voor verbetering van de interventie?

2.4 Doelstelling van het onderzoek • • •

Het vergaren van informatie over de manier waarop de participant de interventie gebruikt. Vergaren van informatie over het effect van het uitvoeren van activiteiten op de depressieve stemming. Het verzamelen van evaluatiegegevens met betrekking tot de interventie.

Door het beantwoorden van de onderzoeksvraag, wordt informatie verkregen over de effectiviteit van de interventie ‘’Tips tegens Dips’’ bij cliënten van de afdeling stemmingsstoornissen van het AMC. De onderzoekers verwachten door de uitkomsten van het onderzoek dat vervolgstappen gezet kunnen worden om de interventie verder te ontwikkelen en de effectiviteit breder te onderzoeken.

12

3. Onderzoeksopzet & verantwoording methode 3.1 Design Het onderzoek wordt uitgevoerd als pilot. Dit betekent dat een kleinschalig experiment uitgevoerd wordt om de interventie te testen op effectiviteit, hierbij worden kwantitatieve gegevens verzameld middels twee vragenlijsten. Tevens worden er na afloop van het onderzoek, door middel van een interview, informatie verzameld over het gebruik van de interventie en eventuele verbeteringen. Omdat de periode waarin het onderzoek plaatsvindt beperkt is, is een pilot het meest geschikt (Lancaster G.A, Dodd S & Williamson P.R 2004). De pilot duurt tien weken, namelijk van begin maart tot eind mei 2012. De participanten worden willekeurig ingedeeld in een tweetal groepen, een interventieen controlegroep. Bij randomisatie worden grote groepen geprefereerd, zodat factoren zoals geslacht niet beïnvloedbaar zijn voor de resultaten. In dit onderzoek is er echter sprake van een kleine onderzoeksgroep. Daarom vindt er matching plaats. Hierbij wordt rekening gehouden met leeftijd, geslacht en behandelingsgroep in het AMC, door de participanten gelijk te verdelen over de groepen. De data worden verzameld op een drietal meetmomenten (zie 3.4), waarvan er twee plaatsvinden in het AMC in aanwezigheid van de onderzoekers. Daarnaast vullen de participanten driemaal de twee geselecteerde vragenlijsten in (zie 3.6).

Door de korte periode, de kleine onderzoeksgroep en de keuze voor één setting waarin het onderzoek plaatsvindt, is een pilot het meest geschikt. (Lancaster G.A, Dodd S & Williamson P.R 2004) Door de kleine onderzoeksgroep is tijdens de randomisatie gekozen voor matching. Bij matching is rekening gehouden met leeftijd en geslacht. De onderzoeksgroep bestaat uit deelnemers van uiteenlopende leeftijden en zijn voornamelijk van het vrouwelijk geslacht. Er is van uitgegaan dat deze factoren van invloed zijn op de uitkomst (Baarda, de Goede, 2006).

13

3.2 Doelgroep In- en exclusiecriteria (ex-cliënten van het AMC, afdeling stemmingsstoornissen, met de volgende kenmerken): Gediagnosticeerd met MDD of burn-out Geen psychische of psychiatrische comorbiditeit Tussen de 18 en 65 jaar

Participanten zijn minimaal twee weken behandeld op de afdeling stemmingsstoornissen (in groep A-3, A-5 of C) in het AMC

Thuiswonend Minimaal twee weken met ontslag

Geen of maximaal één keer per week nazorg

Participanten blijven gedurende de pilot in Nederland

Participanten beheersen de Nederlandse taal, mondeling en schriftelijk

Verantwoording

Dit is de ‘at risk’ doelgroep, gekozen tijdens de minor Health Promotion. Dit kan van invloed zijn op de stemming en het gebruik van de interventie. Gekozen is voor geen jeugd- en ouderenpsychiatrie, maar voor volwassenenpsychiatrie. De interventie is bedoeld voor een brede doelgroep, met verplichtingen en verantwoordelijkheden. Binnen het AMC wordt pas na twee weken de diagnose depressie vastgesteld. Ook is de cliënt bekend met de uitgangspunten van de tips, waardoor deze kunnen functioneren als reminder. De interventie is ontworpen voor gebruik in de thuissituatie. De interventie is ontworpen voor gebruik in de thuissituatie. De cliënt moet eerst ervaren hoe het thuis verloopt en een duidelijk beeld hebben hoe een mindere dag eruit ziet. Op basis hiervan is de cliënt in staat de juiste tips te kunnen selecteren, die voor hem toepasbaar zijn. De interventie is ontworpen om zelfstandig te gebruiken, zonder therapeut. Nazorg kan het gebruik van de interventie stimuleren, waardoor het gebruik niet vanuit de cliënt zelf komt. Dit voorkomt dat participanten metingen missen of geen gebruik van de interventie maken. Dit zou een invloedrijke factor kunnen zijn op de uitkomst. De interventie is in het Nederlands geschreven en aangeboden, slechte taalbeheersing kan het gebruik beïnvloeden.

Figuur 1 Verantwoording in- en exclusiecriteria

3.3 Aanpak De opdrachtgever Kees Snoeij, werkzaam als ergotherapeut op de afdeling stemmingsstoornissen van het AMC, neemt contact op met de cliënten die aan de in- en exclusie criteria voldoen. Kort wordt aan de cliënten uitgelegd wat het onderzoek inhoudt en zij krijgen de vraag voorgelegd om mee te doen. Deelname is op vrijwillige basis. Als zij zich opgeven voor dit onderzoek worden hun gegevens, zoals adres en telefoonnummer, aan de onderzoekers gegeven en worden zij participant in het onderzoek. Alle participanten zullen middels een brief (bijlage 10.1) worden geïnformeerd over het onderzoek. In de brief wordt beschreven hoe de onderzoekers te werk gaan en wat de verwachtingen zijn van de participanten. Na het ontvangen van de brief wordt door de onderzoekers contact met de

14

participanten opgenomen voor het maken van een afspraak voor de eerste bijeenkomst (nulmeting) in het AMC. Benadering participanten (week 4)

Start onderzoek Kennismakingsgesprek (week 7)

Toewijzing controle- of interventiegroep (week 7)

Interventie groep

Controle groep

Introductie interventie

Invullen vragenlijst

Invullen vragenlijst

Tussenmeting Invullen vragenlijsten (Week 12)

Tussenmeting Invullen vragenlijsten (week 12)

Eindmeting Invullen vragenlijst & interview (week 17)

Eindmeting Invullen vragenlijst (week 17)

Figuur 2 Stroomschema van het onderzoek

3.4 Meting De metingen zullen worden verricht aan de hand van twee geselecteerde vragenlijsten. Deze lijsten worden door alle participanten ingevuld. Om de antwoorden niet te beïnvloeden, zullen de vragenlijsten afzonderlijk door de patiënten worden ingevuld. Hierna wordt de opgeleverde data geanalyseerd. Gezocht zal worden naar de verbanden tussen de mate van depressieve stemming en de mate waarin activiteiten zijn ontplooid. Daarnaast wordt gekeken naar de overeenkomsten en verschillen tussen de interventieen controlegroep, en tussen de nul- en eindmeting. Meetmomenten: • Nulmeting: tijdens de eerste bijeenkomst (in het AMC) vindt een kennismakingsgesprek plaats met alle participanten. Direct na het gesprek vullen alle participanten de twee vragenlijsten in. • Tussenmeting: vijf weken na de nulmeting krijgen alle participanten per post de twee vragenlijsten opgestuurd. Hier wordt een informerende brief bijgevoegd (zie bijlage 10.9). Deze worden binnen een week geretourneerd. De participanten worden na het ontvangen van de vragenlijsten gebeld door de onderzoekers. Dit gebeurt om participanten te stimuleren/steunen bij het invullen van de vragenlijsten en hierbij kunnen de onderzoekers vragen beantwoorden. • Eindmeting: de participanten worden opnieuw uitgenodigd om naar het AMC te komen om de twee vragenlijsten in te vullen. Na afloop van de eindmeting vindt tevens een interview plaats met de onderzoekers om het onderzoek te evalueren. Tijdens het gesprek willen de onderzoekers ervaringen van de participanten bespreken en informatie verzamelen over het gebruik van de interventie, om eventuele verbeterpunten te ontdekken en de interventie aan de hand van de evaluatiegegevens te kunnen verbeteren.

15

Er zullen drie metingen gedaan worden, omdat de gegevens tussen de start van het onderzoek en het eind van het onderzoek met elkaar vergeleken worden. •

•

•

Voorafgaand aan het onderzoek wordt een nulmeting gedaan door middel van de vragenlijsten. Tevens wordt kennis gemaakt met de participant, de interventie aangeboden en het onderzoek uitgelegd. Gekozen is voor een tussenmeting om de participanten betrokken te laten zijn tijdens het onderzoek om kans op uitval te verkleinen. Een ander doel van de tussenmeting is om te onderzoeken of er een duidelijk verschil is tussen de eerste vijf weken en de tweede vijf weken. Hierbij zal vooral gelet worden of een reminder nodig is voor het gebruik van de interventie. Na tien weken vindt een eindmeting plaats. Hierin verzamelen de onderzoekers naast de kwantitatieve gegevens ook kwalitatieve informatie. De kwalitatieve informatie wordt verkregen middels een interview, welke gericht zal zijn op het gebruik van de interventie en eventuele verbeteringen.

Hierna wordt het onderzoek op een persoonlijke manier afgesloten.

3.5 Eerste bijeenkomst Kennismaking Alle participanten hebben een kennismakingsgesprek met de onderzoekers. Na afloop worden de vragenlijsten ingevuld en wordt bekend gemaakt in welke groep zij zijn geplaatst. Het kennismakingsgesprek is tevens bedoeld om relevante informatie te vergaren over de participanten ten aanzien van (zie bijlage 10.2): - de woonsituatie van de participant (alleenwonend of met gezin) - of er sprake is geweest van eerdere terugval in depressie - de huidige dagbesteding van de participant De informatie wordt door de onderzoekers genoteerd. Bij het analyseren van de gegevens kan deze informatie uit het kennismakingsgesprek de onderzoekers helpen om conclusies te trekken. De onderzoekers zullen de participanten tijdens het gesprek op hun gemak stellen. De participanten hebben de mogelijkheid om aan de onderzoekers vragen te stellen over het onderzoek. Invullen van vragenlijsten Na het kennismakinggesprek vult iedere participant de vragenlijsten in, zodat de meting voor iedereen hetzelfde is. Alle participanten hebben dezelfde informatie verkregen tijdens het kennismakingsgesprek, maar weten tijdens het invullen van de vragenlijsten nog niet in welke groep zij geplaatst worden. Om de nulmeting niet te beïnvloeden, is ervoor gekozen om pas na het invullen van de vragenlijsten bekend te maken in welke groep de participanten zitten. Bij de nulmeting weten de participanten niet of zij in de interventie- of controlegroep zitten. Hier is voor gekozen om te voorkomen dat sociaal gewenste antwoorden gegeven worden.

16

Introductie interventie Stap 1: uitleg van de interventie Stap 2: uitleg van de verschillende categorieën Stap 3: selecteren van de tips (volgens een deel van Problem Solving Treatment (PST) (zie bijlage 10.3) Fase 1: verkennen van het probleem Deze punten worden behandeld voor het selecteren van de tips. • Verkenning en heldere vaststelling van het probleem. Wat maakt dat u soms een dipdag hebt? Waar zou u ondersteuning bij kunnen gebruiken? Wat zou u helpen om tot een activiteit te komen? • Keuze uitvoerbare bereikbare doelen. Wat zou u helpen om een dipdag te doorbreken? Fase 2: eerste selectie De onderzoeker legt de tipkaartjes per zes voor de participant neer. Er zal alleen de titel worden gelezen, deze wordt voorgelezen door de onderzoeker. De participant selecteert de kaartjes die hem/haar aanspreekt. En stel daarbij de vraag: ‘’Helpt deze tip tijdens een mindere dag?’’ Wanneer de titel niet duidelijk is en de participant twijfelt, kan de tekst ernaast worden gelezen. De groepen van zes kaartjes bestaan uit verschillende categorieën. Fase 3: tweede selectie De kaartjes worden nu per drietal aangeboden, passend bij een bepaalde categorie. Nu kan de tekst ernaast gelezen worden. Dit doet de participant zelf. Op deze manier vallen kaartjes die overeenkomen meer op. Bij deze stap kunnen de volgende vragen worden beantwoord. • Genereren van zoveel mogelijk potentiële oplossingen. Kies de kaartjes waarvan u denkt dat ze u helpen om tot actie te komen. • Verkenning van voor- en nadelen bij elke mogelijke oplossing. (per tip) Noem een of meerdere situaties waarin deze tip goed bruikbaar is. Noem een of meerdere situaties waarin deze tip minder goed bruikbaar is. Fase 4: top 5 samenstellen Wanneer alle tips zijn geselecteerd worden de tips voor de participant gelegd. Dit zijn er maximaal 20. Dan wordt de vraag gesteld welke tips op dit moment het meest bruikbaar zijn. Stel bijvoorbeeld de vraag: ‘’Bedenk voor u zelf dat u morgen een dipdag heeft, welke tip zal u dan helpen?’’ De uitgekozen top vijf wordt in de carrousel gedaan. De kaartjes worden in volgorde van bruikbaarheid in de carrousel geplaatst. Fase 5: identificeren van de specifieke stappen benodigd om de carrousel te gaan gebruiken Leg uit hoe de carrousel het beste gebruikt kan worden. “Hoe gaat u de carrousel gebruiken? Wanneer denkt u het te gaan gebruiken? Waar gaat u het thuis neerzetten?” Stap 4: ondersteunende informatie meegeven Handleiding en werkblad meegeven en uitleggen. Voor de handleiding en het werkblad zie bijlage 10.4 & 10.5

17

Met behulp van aspecten van de Problem Solving Treatment (PST) worden de tips op een gestructureerde manier aangeboden. De doelgroep heeft moeite met oplossingsgericht denken en keuzes maken. Door de methodiek van de PST te gebruiken worden duidelijke stappen gezet om het handelingsprobleem te verkennen en te verhelderen. Hierdoor krijgt ook de onderzoeker overzicht over de problemen die de participant ervaart, zodat hij de participant zo goed mogelijk kan begeleiden. Door de tips te groeperen en de keuze voor de hoeveelheid tips te beperken, wordt het overzicht behouden en wordt het makkelijker een uiteindelijke keuze te maken voor 5 tips. De participant maakt de keuze zelfstandig; de onderzoeker stuurt niet. Hierdoor wordt de interventie zo persoonlijk mogelijk. De participant benoemt zelf het probleem en de mogelijke oplossingen.

3.6 Vragenlijsten De twee vragenlijsten die zijn geselecteerd voor de metingen zijn de ‘Zelfevaluatielijst’ van het AMC en de ‘Beck Depression Inventory II’. Bij beide lijsten worden hetzelfde aantal antwoordmogelijkheden en -typen gehanteerd, namelijk: ‘goed’, ‘ruim voldoende’, ‘redelijk’, en ‘onvoldoende’ (1 t/m 4). Deze worden na elke meting per participant bij elkaar opgeteld.

3.6.1 Zelfevaluatie van vaardigheden De Zelfevaluatie van vaardigheden (Zelfevaluatielijst) is een lijst die in 1998 is ontwikkeld door ergotherapeuten van de afdeling stemmingsstoornissen van het AMC. Deze lijst is bedoeld voor cliënten met een stemmingsstoornis die moeite hebben tot activiteiten te komen en met het uitvoeren van activiteiten. Deze lijst wordt sindsdien gebruikt in het AMC. Het doel is dat cliënten de tevredenheid over het eigen handelen evalueren en dat de mate van activiteiten gescoord wordt. Doordat het (dagelijks) handelen door de cliënten zelf geëvalueerd wordt, is de verandering in scores op verschillende evaluatiemomenten goed zichtbaar. Tijdens de ergotherapie die cliënten in het AMC hebben gekregen, is vaak gesproken over het belang van elke dag ‘dingen doen’ en ‘bezig zijn’. Ook werden doelen gesteld als ‘ik kan een activiteit bedenken’ en ‘ik kan een keus maken’. Deze doelen staan op een poster op de afdeling ergotherapie. De Zelfevaluatielijst sluit hier goed bij aan. De Zelfevaluatielijst geeft verschillende doelen weer die ook tijdens de therapie aan bod komen. Dat de tevredenheid gescoord wordt, is de belangrijkste reden voor de keuze van de vragenlijst. De uitspraken die weergegeven worden op de vragenlijst sluiten aan bij de behandeling van het AMC. Voor de volledige versie van de Zelfevaluatielijst zie bijlage 10.6.

Van deze vragenlijst wordt gebruik gemaakt, omdat de participanten bekend zijn met deze lijst. De vragenlijst geeft inzicht in het activiteitenniveau van de participant, bijvoorbeeld in het maken van keuzes, het werken in stappen en het balans vinden in het handelen. Deze punten komen ook terug in de interventie.

18

3.6.2 Beck Depression Inventory II De Beck Depression Inventory (BDI) II is een wetenschappelijk verantwoord, gevalideerd en internationaal gebruikt instrument. Het instrument is een zelfrapportage-vragenlijst om de ernst van een depressie bij volwassenen te meten. Het wordt door psychiaters gebruikt voor het beoordelen van depressieve symptomen, die aansluiten bij de DSM-IV-criteria voor depressieve stoornissen. De cliënt kruist zelf bij ieder item de uitspraak aan die het best beschrijft hoe hij/zij zich de afgelopen twee weken heeft gevoeld. De vragenlijst kan eventueel mondeling worden afgenomen. Ieder ingevuld item wordt gescoord op een vierpuntsschaal van 0 t/m 3. Cliënten wordt gevraagd om de meest karakteristieke uitspraak te kiezen die het beste beschrijft hoe zij zich de afgelopen twee weken voelden. Het invullen duurt 5 à 10 minuten. Cliënten met een ernstige depressie of obsessieve stoornis kunnen meer tijd nodig hebben. Daarnaast nemen scoring en interpretatie 5 minuten in beslag. Ook is er onderzoek gedaan naar de vertaling, betrouwbaarheid en validiteit van de BDI-II-NL (van der Does, 2002). De betrouwbaarheid is als ‘goed’ en de begripsvaliditeit is als ‘voldoende’ beoordeeld. (Evers et al, 2005). Verdere informatie kan geraadpleegd worden in de bijlage 10.8. De volledige vragenlijst kan gevonden worden in bijlage 10.7. Met behulp van de Beck Depression Inventory II vragenlijst wordt inzicht verkregen in de depressieve stemming en het verloop ervan tijdens het onderzoek. Besloten is om de BDI II niet voor therapeutische doeleinden te gebruiken, maar alleen om veranderingen in de stemming te meten.

3.7 Afronding met de participanten Voor de laatste bijeenkomst, hebben we de participanten uitgenodigd in het AMC. Tijdens deze bijeenkomst hebben alle participanten de vragenlijsten ingevuld. Ook is bij alle participanten een interview afgenomen (zie bijlage 10.10). De uitkomsten van deze interviews dienen als ondersteuning van de kwantitatieve gegevens. Het eerste deel van het interview bestaat uit algemene vragen over mate van activiteiten, de stemming en de deelname aan het onderzoek. Het tweede deel is alleen bedoeld voor participanten uit de interventiegroep en gaat over het gebruik en eventuele verbeteringen van de interventie. Ter afsluiting van het onderzoek hebben de participanten uit de controlegroep ook de interventie en handleiding meegekregen. Bij het aanbieden van de interventie, is een korte uitleg gegeven over het kiezen van de tips. De participanten uit de interventiegroep kregen de niet-geselecteerde tips mee. Alle participanten zijn uitgenodigd om de presentatie bij te wonen op 14 juni 2012 in het AMC.

3.8 Ethische aspecten De onderzoekers zullen geen gebruik maken van het medisch dossier van het AMC. De benodigde informatie zal worden verkregen tijdens het kennismakingsgesprek met de participanten. De verzamelde gegevens zullen volledig anoniem worden verwerkt. Iedere participant krijgt een unieke code. Alle ingevulde vragenlijsten worden in het onderzoeksdossier verwerkt onder die code. De gegevens worden niet vrijgegeven aan derden. Participeren in het onderzoek is op basis van vrijwilligheid zonder beloning. De reguliere nazorg die participanten ontvangen zal kunnen worden voortgezet gedurende de pilot. Bij vraag I van de Beck Depression Inventory II zal specifiek naar het antwoord worden gekeken, omdat het antwoord hierop aangeeft in hoeverre de participant zichzelf in gevaar kan brengen. Als 19

antwoordmogelijkheid 3 bij die vraag wordt aangekruist, namelijk ’ik zou een eind aan mijn leven maken als ik de kans krijg’ zullen de onderzoekers dit melden aan de opdrachtgever. Met de opdrachtgever van het AMC worden de vorderingen en acties besproken en pas na zijn toestemming zullen de onderzoekers aan de gang gaan. De onderzoekers voeren het onderzoek gewetensvol en zo objectief mogelijk uit.

20

4. Data-analyse De informatie die vanuit de vragenlijsten is verkregen, is verwerkt in het statistische computerprogramma Statistical Package for the Social Sciences (SPSS), versie 18. Met SPSS kunnen data worden (Grotenhuis et al, 2009) • ingevoerd, • bewerkt - bijvoorbeeld het samenvoegen van mensen in een aantal leeftijdscategorieën, • geanalyseerd - bijvoorbeeld het berekenen van de samenhang tussen twee variabelen of het bepalen van de statistische significantie. Door gebrek aan ervaring van de onderzoekers is de hulp ingeroepen van een student die de master Evidence Based Practice volgt en werkzaam is als verpleegkundige in het AMC. Hij heeft de gegevens geanalyseerd en de onderzoekers ondersteund bij het trekken van conclusies. Omdat sprake is van kwantitatieve gegevens, is SPSS gebruikt om ondersteuning te bieden bij het efficiënt verwerken en analyseren van de verkregen gegevens.

De geanalyseerde gegevens zijn afkomstig uit de respons op de vragenlijsten die door de participanten zijn ingevuld. Zo zijn de scores op de ‘Beck Depression Inventory II’ geanalyseerd en gebruikt om uitspraken te doen over veranderingen in de stemming. Door de onderzoekers zijn geen conclusies met betrekking tot de depressieve stemming van de participanten getrokken en zijn geen diagnoses gesteld. De vergeleken gegevens zijn 1. de totaalscore van Beck tussen nul- en eindmeting van de interventieen controlegroep 2. de totaalscore van de Zelfevaluatielijst tussen nul- en eindmeting van de interventieen controlegroep.

Met behulp van deze analyse geven de onderzoekers antwoord op de onderzoeksvraag en beoordelen zij 1. of er verschil is in stemming tussen de nul- en eindmeting, en zo te beoordelen of de interventie van invloed is op de stemming. 2. of er verschil is in het activiteitenniveau tussen de nul- en eindmeting, en zo te beoordelen of de interventie van invloed is op het activiteitenniveau

4.1 Methode van data-analyse Bij beide vragenlijsten is er bij de nul- en eindmeting gekeken of er sprake is van een normaalverdeling. Bij een normaalverdeling valt 68% van de uitkomsten onder de curve van één keer de standaarddeviatie (SD). 95% van de uitkomsten valt onder de curve van twee keer de SD (Field, 2009). De SD is een indicator voor de spreiding van uitkomsten rondom een gemiddelde. Deze indicator wordt ook wel spreiding of standaardafwijking genoemd. Hoe groter een SD hoe minder homogeen de antwoorden van de participanten in de steekproef zijn geweest (Field, 2009). Figuur 3 Normaalverdeling

21

Om te testen of de gegevens van de vragenlijsten normaal verdeeld zijn, is allereerst gebruik gemaakt van de Kolmogorov-Smirnov test. Wanneer uit de Kolmogorov-Smirnov test blijkt dat de significantie kleiner is dan 0,05 (P < 0,05) is er geen sprake van een normaalverdeling. Is deze groter is dan 0,05 is wel sprake van een normaalverdeling. Bij een normaalverdeling wordt gebruik gemaakt van de T-test. De T-test is een parametrische test die het gemiddelde verschil van de vragenlijsten met elkaar vergelijkt en wordt gebruikt om de hypothese te toetsen. De nulhypothese van dit onderzoek is dat er geen verschil is tussen nul- en eindmeting tussen de groepen op de scores van de vragenlijsten. De T-test is geschikt voor twee groepen, zoals bij dit onderzoek bestaande uit interventieen controlegroep (Field, 2009). Wanneer geen sprake is van een normaalverdeling wordt gebruik gemaakt van de non-parametrische test (Mann-Withney U test). Wanneer de gegevens niet normaal verdeeld zijn, zijn de testen minder valide. De Mann-Whitney U test is een non-parametrische variant van de T-test. Bij deze test wordt wederom een p-waarde bepaald. De p-waarde geeft aan of de nulhypothese verworpen kan worden. Een non-parametrische test is gebaseerd op de rangnummers van data. Iedere waarde krijgt een rangnummer. Wanneer een waarde meerdere keren voorkomt wordt hier het gemiddelde rangnummer aan toegekend. Met deze rangnummers worden vervolgens statistische tests uitgevoerd. Met een non-parametrische test worden dus geen exacte data gebruikt. Dit maakt dat de resultaten minder power hebben (Field, 2009). Om het verschil tussen de nulmeting (T1) en eindmeting (T3) van beide lijsten weer te geven, zijn de gemiddelde scores van de lijsten van elkaar afgetrokken (T3- T1). Wanneer de scores van de eindmeting beter (dus lager) zijn dan de scores van de nulmeting, is de uitkomst van deze som negatief. Wat betekent voor de resultaten van dit onderzoek dat de interventie positieve invloed heeft gehad op de stemming en de mate van activiteiten. Met behulp van deze uitkomst kan er antwoord worden gegeven op de volgende punten: • is er verschil in stemming ten opzichte van de nul- en eindmeting (BDI II), bij interventieen controlegroep. • is er verschil in het activiteitenniveau ten opzichte van de nul- en eindmeting (Zelf evaluatielijst), bij de interventieen controlegroep.

De nulhypothese van dit onderzoek is dat de interventie geen invloed heeft op de depressieve stemming en de mate van activiteiten. Er wordt geen verschil verwacht op scores van de vragenlijsten, tussen interventieen controlegroep. Er is gekozen voor deze hypothese, omdat er nog geen voldoende bewijs was over de werking van de interventie. Om de p-waarde te interpreteren is het ook noodzakelijk om een alternatieve hypothese te stellen. Deze luidt: er wordt verschil verwacht op scores van de vragenlijsten, tussen interventieen controlegroep.

22

5. Resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten van de onderzoeksgroep beschreven. Er wordt gebruik gemaakt van kwantitatieve gegevens uit de vragenlijsten, evenals kwalitatieve gegevens uit de interviews. In figuur 4 worden de gegevens weergegeven over de onderzoeksgroep. Deze tabel geeft een beeld over de onderzoeksgroep. Begin maart is door 14 participanten toegezegd om deel te nemen aan het onderzoek. Één participant is tijdens de nulmeting uitgevallen en niet meegenomen in de rest van de resultaten. In de tabel worden de aantallen, gemiddelden en uitersten binnen de groep weergegeven. N=aantal Onderzoeksgroep • Interventiegroep • Controlegroep Geslacht • Man • Vrouw Leeftijd (in jaren) Aantal weken met ontslag Woonsituatie • Alleen • Met partner en kinderen • Met partner zonder kinderen • Zonder partner met kinderen Behandelingsgroep • C-groep • A-groep

Mean (gemiddelde)

Minimum

Maximum

14 7 7 4 10 14 14 13 2 4

48,57 16,15

30 3

62 31

4 3 14 4 10

Figuur 4 Baseline characteristics

5.1 Normaalverdeling Allereerst is per participant de totale score van de nul- en eindmeting van elkaar afgetrokken (T3-T1). Deze som is bij beide lijsten uitgevoerd. Bijvoorbeeld: Totaalscore Beck3- Totaalscore Beck1 (25-35= 10). Dit betekent dat de participant positiever scoort op de BDI II vergeleken met tien weken eerder. Oftewel hoe lager de score, hoe beter de stemming. Dit geldt ook voor de Zelfevaluatielijst. Dus hoe negatiever het getal, hoe beter de participant gescoord heeft. In figuur 5 is de Kolmogorov-Smirnov test afgebeeld voor beide vragenlijsten. Dit geeft aan of de som (T3-T1) van delta (=verschil) normaal verdeeld is. Wanneer de sig. kleiner is dan 0,05 is er geen sprake van normaalverdeling.

23

Tests of Normality Kolmogorov-Smirnova Groep Statistic df Sig. delta_zelfevaluatie Interventiegroep ,255 7 ,188 Controlegroep ,320 6 ,055 delta_Beck Interventiegroep ,180 7 ,200* Controlegroep ,217 6 ,200* a. Lilliefors Significance Correction *. This is a lower bound of the true significance.

Shapiro-Wilk Statistic df ,788 7 ,806 6 ,944 7 ,949 6

Sig. ,031 ,066 ,672 ,730

Figuur 5 Ruwe resultaten

Uit de Kolmogorov-Smirnov test blijkt dat bij de uitkomst van de BDI II wel sprake is van een normaalverdeling (sig. 0,200) en bij de Zelfevaluatielijst niet (sig. 0,055). De uitkomst van de Zelfevaluatielijst is sig. hoger dan 0,05, maar dit is dermate minimaal dat er geen gebruik wordt gemaakt van een parametrische test.

5.2 Testen 5.2.1 Beck Depression Inventory (BDI) II Bij de BDI II was sprake van een normaalverdeling en kan er gebruik worden gemaakt van een parametrische test. Gekozen is voor de T-test (zie 4.1). Group Statistics Groep delta_Beck Interventiegroep Controlegroep Figuur 6 Resultaten na analyse

N 7 6

Mean -8,7143 -2,8333

Std. Deviation 8,32094 6,55490

Std. Error Mean 3,14502 2,67603

In bovenstaande figuur is de gemiddelde score (Mean) van de interventiegroep lager dan die van de controlegroep. Dit gemiddelde is uitgerekend door T3-T1. Independent Samples Test Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means

F ,061

delta_ Equal variances Beck assumed Equal variances not assumed Figuur 7 Resultaten na analyse

Sig. ,809

t df -1,396 11

Sig. (2tailed) ,190

-1,424 10,947 ,182

95% Confidence Interval of the Mean Std. Error Difference Difference Difference Lower Upper -5,88095 4,21125 -15,14986 3,38795 -5,88095 4,12944

-14,97514 3,21324

Bij de T-test is het van belang dat de varianties tussen beide groepen gelijk zijn. Dit wordt gedaan aan de hand van de F-waarde. De F-waarde wordt bepaald met behulp van de Levene’s test. Bij de Fwaarde wordt een nulhypothese gehanteerd. Deze luidt dat de beide varianties gelijk zijn. Wanneer de F-waarde niet significant is ( > 0,05) kan de nulhypothese niet worden verworpen en zijn de 24

varianties dus gelijk verdeeld. Daarom zal er gekeken worden naar de bovenste regel (Equal variances assumed). De variantie is de spreiding van de betrokken waarden. Onder de spreiding van de waarden wordt de mate waarin de waarden onderling verschillen verstaan. Hoe groter de variantie, hoe meer de afzonderlijke waarde onderling verschillen, en ook hoe meer de waarden van het gemiddelde afwijken. Het gemiddelde verschil tussen de interventieen de controlegroep is als volgt: Gemiddeld verschil: [-15,15 - 3,39]/2=-5,88. De puntschatting lijkt in het voordeel van de interventiegroep, dit verschil is echter statistisch niet significant (Confidence Interval (CI) gaat door de neutrale waarde (0) heen en p = 0,190 > 0,05). In de rechterkolom wordt de zekerheid over de score gegeven (95% confidence interval of the difference). Hierin kan worden afgelezen dat bij 95 van de 100 experimenten wordt een waarde gevonden tussen de -15,15 en 3,39.

5.2.2 Zelfevaluatielijst Bij de Zelfevaluatielijst was geen sprake van een normaalverdeling. Daarom kan er geen parametrische test worden uitgevoerd en is er een non-parametrische test uitgevoerd. Gekozen is voor de Mann-Whitney U Test. Deze test geeft het verschil tussen twee delta scores van de interventieen controlegroep weer.

Figuur 8 Resultaten na analyse

De nulhypothese luidt dat er geen verschil is tussen interventieen controlegroep. Uit de test blijkt dat de significantie kleiner is dan 0,05, namelijk 0,008. Dit betekent dat de nulhypothese verworpen kan worden.

25

5.2.3 Gemiddelde scores beide vragenlijsten In figuur 9 is weergegeven wat de gemiddelde scores zijn per groep op de nulmeting (T1) en de eindmeting (T3). Hiervoor zijn de scores van de participanten bij elkaar opgeteld en gedeeld door het aantal van die groep. De som van T3-T1 is gelijk aan die van figuur 6.

Interventiegroep

Controlegroep

Zelfevaluatielijst (totaalscore= 64) • T1: 37 • T3: 27,57143 T3-T1= -9,43 • T1: 35,16667 • T3: 37,5 T3-T1=2,33

Beck Depression Inventory II (totaalscore=63) • T1: 15,42857 • T3: 6,714286 T3-T1= -8,72 • T1: 17,5 • T3: 14,66667 T3-T1= -2,83

Figuur 9 gemiddelde scores

De interventiegroep heeft bij zowel de Zelfevaluatielijst en de BDI II lager gescoord, na tien weken. De controlegroep heeft bij BDI II lager gescoord, maar bij de Zelfevaluatielijst hoger. Voor beide vragenlijsten geldt hoe lager de score is, hoe beter de participant gescoord heeft.

5.3 Resultaten kwalitatieve gegevens Aan het eind van het onderzoek hebben interviews plaatsgevonden. Tijdens de interviews is specifiek gevraagd naar het gebruik van de interventie en eventuele verbeterpunten. Hierbij is de volgende informatie naar voren gekomen. Voor de volledige uitwerkingen van de interviews zie bijlage 10.11. Mate van gebruik: • Twee participanten geven aan de interventie er niet bij gepakt te hebben. Één participant vond het niet nodig, de ander lukte het niet om zelfstandig gebruik te maken van de interventie. • Drie participanten geven aan in het begin gebruik te maken van de interventie en kenden de tips later uit hun hoofd. • Twee participanten geven aan een aantal keer per week de interventie erbij te pakken, op willekeurige momenten. Het nut van de tips: • Één participant zegt dat de interventie voor haar geen nut heeft gehad. • Drie participanten geven aan dat de interventie als reminder heeft gediend. • Één participant geeft aan dat zij met behulp van de interventie aansluiting vindt bij het programma mindfulness dat zij volgt. • Twee participanten geven aan meer balans te vinden in activiteiten, meer tevreden te zijn en tot meer activiteiten te komen. Verbeteringen voor de interventie: • Vier participanten hebben geen verbeteringen met betrekking tot de interventie voorgesteld. • Één participant geeft aan een langer keuzemoment te willen hebben en meer dan vijf tips voor in de carrousel te willen kiezen. • Één participant geeft aan dat de tips korter geformuleerd mogen worden.

26

Één participant geeft aan de interventie liever digitaal te ontvangen. Iedere dag een pushbericht met tips zou zij prettig vinden. Interesse in de applicatie: • Twee participanten geven aan geen behoefte te hebben aan de applicatie. Één participant maakte al geen gebruik van de interventie, de andere participant heeft voldoende aan de carrousel met tips. • Één participant geeft aan hier geen oordeel over te kunnen vellen, omdat zij zelf geen smartphone heeft. • Drie participanten geven aan de applicatie als goede aanvulling te zien. Het is passend bij deze tijd en wordt volgens hen ook sneller erbij gepakt. Wel geven zij aan zelf geen smartphone te hebben. • Één participant geeft aan veel interesse te hebben in de applicatie. •

27

6. Conclusie & Discussie 6.1 Conclusie Om de onderzoeksvraag te beantwoorden, wordt eerst antwoord gegeven op de deelvragen. Deze leiden samen tot het antwoord op de onderzoeksvraag. Onder de deelvragen, staan citaten van participanten uit de interventiegroep. De onderzoeksvraag was “ Worden cliënten die na of gedurende een depressie thuis wonen, door de carrousel met tot activiteit stimulerende tips (interventie), aantoonbaar aangezet tot actief handelen en ervaren zij daarvan positief effect op hun stemming? ” Ervaren de participanten van de interventiegroep, door gebruik te maken van de interventie minder depressieve klachten dan de participanten van de controlegroep? In figuur 7 is zichtbaar dat de BDI II delta score niet significant (Sig. (2-tailed,)) is. Wel is gebleken uit de gemiddelde scores (fig. 9) dat de interventiegroep een sterke vooruitgang (-8,72) heeft geboekt, dit betekent een vooruitgang van 58,42% *. De controlegroep heeft minder sterke vooruitgang (-2,83) geboekt. Dit betekent een vooruitgang van 16,17%†. Dit verschil is zodanig groot dat, ondanks dat er geen sprake is van een significant verschil, er toch van aanzienlijke vooruitgang sprake is bij de interventiegroep. De interventie heeft dus mogelijk positief bijgedragen aan de stemming. ‘’Tien weken terug was ik zwaar depressief. Ik voel me nu een stuk beter. Ik doe meer activiteiten en maak een planning.’’ (part. 5) ‘’De interventie heeft mij geholpen bij de mate van activiteiten en mijn stemming is vooruit gegaan.’’ (part.7) Ervaren de participanten van de interventiegroep meer tevredenheid over de mate waarin zij activiteiten ontplooien dan de participanten van de controlegroep? In figuur 8 is zichtbaar dat bij de Zelfevaluatielijst de p-waarde 0.008 (<0.05) is. Dit is een statistisch significant verschil, dit houdt in dat de nulhypothese verworpen kan worden. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de interventie invloed heeft op de mate van activiteiten. Verder is in figuur 9 het verschil zichtbaar tussen de groepen op de Zelfevaluatielijst. De mate van activiteiten is bij de interventiegroep verbeterd (-9,43). Dit betekent een vooruitgang van 25,49% ‡. Bij de controlegroep is de mate van activiteiten achteruit gegaan (2,33), dit betekent een achteruitgang van 6,62%§. De conclusie is dat er een duidelijk verschil is tussen de interventieen controlegroep in de mate van activiteiten. De interventie heeft mogelijk een positieve invloed gehad op de mate van activiteiten. ‘’Het lukt mij om balans te vinden in ontspanning en activiteiten. Ik ben nu aan het witten en schilderen, dit gaat nu beter doordat ik mijn plan in stukken hak en mijzelf de tijd gun.’’ (part.3) ‘’Ik heb de tips er voornamelijk in het begin bij gepakt, later ik kende ik ze uit mijn hoofd. Ik deed echt wat er op de kaartjes stond. Ik ben meer activiteiten gaan doen. Ik ben nu tevreden als er wat is gedaan.’’ (part. 2)

*

100*6,71/15,43=43,49 100-43,49= 56,61% 100*14,67/17,50=83,83 100-83,83=16,17% ‡ 100*27,57/37,00=74,51 100-74,51= 25,49% § 100*37,50/35,17=106,62 100-106,62= -6,62% †

28

Welke gegevens levert het interview op, die aanwijzingen geven voor verbetering van de interventie? Uit de interviews zijn verschillende antwoorden naar voren gekomen. Voorzichtig concluderend kan gezegd worden dat meer dan de helft van interventiegroep geen verbeterpunten voor de interventie heeft. Ook geeft meer dan de helft van deze groep aan dat de applicatie een goede stap zou zijn om de interventie aan te passen aan deze tijd. Veel participanten geven echter aan zelf geen smartphone te hebben. ‘’Zeker een goede aanvulling voor deze tijd, ik denk dat mensen sneller hun telefoon er bij pakken dan de carrousel.’’ (part.1) ‘’Doordat het fysiek materiaal is pak ik het er niet bij, liever digitaal zodat ik een reminder aangeboden krijg. Een tip van de dag lijkt me een goed idee, niet 1x per week maar vaker.’’ (part.6) Met behulp van deze antwoorden is een antwoord geformuleerd op de volgende onderzoeksvraag: “ Worden cliënten die na of gedurende een depressie thuis wonen, door de carrousel met tot activiteit stimulerende tips (interventie), aantoonbaar aangezet tot actief handelen en ervaren zij daarvan positief effect op hun stemming? ” Naar aanleiding van de resultaten kan geconcludeerd worden dat bij onderzoeksgroep aantoonbaar bewijs is dat de interventie invloed heeft gehad op de depressieve stemming en de mate van activiteiten. Bij de BDI II heeft de interventiegroep beter gescoord dan de controlegroep. Op de Zelfevaluatielijst is ook beter gescoord door de interventiegroep en bij de controlegroep is zelfs sprake van achteruitgang. Ook uit de kwalitatieve gegevens blijkt dat de mate van activiteiten meer is verbeterd dan de stemming. De interventie stimuleert niet alleen tot het doen van activiteiten, maar ook tot het vinden van balans en structuur. Participanten uit de interventiegroep gaven aan dat zij een balans konden vinden tussen het doen van activiteiten die moeten en ontspanning. Na het bestuderen van alle resultaten en de conclusies die geformuleerd zijn, kan gesproken worden van een effectieve interventie bij de onderzochte groep participanten van het AMC.

6.2 Discussie Na het bestuderen van alle resultaten en de conclusies die geformuleerd zijn, kan voorzichtig gesproken worden van een effectieve interventie. De voorzichtigheid waarmee deze conclusie getrokken is, heeft te maken met verschillende factoren. Er is een kleine onderzoeksgroep onderzocht. In praktijk bleek het lastig om participanten te werven en te behouden. Vanwege de kleine onderzoeksgroep is overwogen om kwalitatief onderzoek te doen, maar dit zou geen duidelijk zicht geven op de effectiviteit van de interventie. Daarom is gekozen voor kwantitatief onderzoek met een interventieen controlegroep. Om de kwantitatieve gegevens te ondersteunen, hebben interviews plaatsgevonden bij de eindmeting. Het onderzoek had een duur van tien weken. Voor dit onderzoek bleek dit een korte periode te zijn. Er was weinig tijd voor het werven van participanten en het implementeren van de interventie. Door de afstudeerperiode van twintig weken, was het niet mogelijk om een onderzoek uit te zetten over een langere periode. De interventie is ontwikkeld in het AMC. Zowel de interventie als het onderzoek zijn aangepast aan de behandelingen op de afdeling stemmingstoornissen. Hierdoor zijn de resultaten verkregen die enkel toepasbaar zijn bij de cliënten die voldoen aan de in- en exclusiecriteria, eerder beschreven in dit rapport (3.2). Op grond van dit onderzoek kunnen geen uitspraken worden gedaan over de effectiviteit van de interventie bij cliënten in andere psychiatrische instellingen.

29

De Zelfevaluatielijst, ontwikkeld in het AMC Psychiatrie, is geen erkende, gevalideerde vragenlijst. Desondanks is deze vragenlijst gekozen, omdat deze is gericht op de behandelingen van de afdeling van de ergotherapie. De participanten zijn ermee bekend en het sluit aan op de interventie. De interventie is gericht op het verbeteren van de mate van activiteiten. Met behulp van de twee vragenlijsten is antwoord gegeven op de onderzoeksvraag. Echter, bij de Komogorov-Smirnov (KS) test kwam naar voren dat er bij Zelfevaluatielijst niet gesproken kon worden van een normaalverdeling. Daarom was het noodzakelijk om een non-parametrische test te doen. Deze test heeft minder power dan een parametrische test. Ondanks de beperkte power blijkt uit de test dat er een significant verschil is tussen interventieen controlegroep. Bij de BDI II kwam uit de KS test dat er wel sprake was van een normaalverdeling. Daarom is gebruik gemaakt van de T-test. Deze test heeft veel power. Uit de test kwamen geen significante gegevens. Wel scoorde de interventiegroep aantoonbaar beter dan de controlegroep, maar dit verschil was niet zo groot als bij de Zelfevaluatielijst. Ook uit de kwalitatieve gegevens blijkt dat de mate van activiteiten meer is verbeterd dan de stemming. Door de kleine onderzoeksgroep is de toevalskans groot. Wanneer één participant uitschiet heeft dit groot effect op de resultaten, aangezien één participant 14,3% uitmaakt van de interventie- of controlegroep. Ook is er door de kleine onderzoeksgroep meer invloed door vertekende factoren, zoals de reden waarom een participant een bepaalde score heeft. Bijvoorbeeld door het zomerseizoen, een nieuw huis of ontslag van werk. Om dit te vermijden is ervoor gekozen om ook kwalitatieve gegevens te verzamelen.

30

7. Aanbevelingen Naar aanleiding van dit onderzoek kan gesteld worden dat er mogelijkheden zijn voor meer onderzoek. Daarvoor dienen de volgende aanbevelingen. Aanbeveling 1: Grotere onderzoeksgroep Een grotere onderzoeksgroep verkleint de kans op vertekende factoren. Dan kunnen hardere bewijzen geleverd worden en is de toevalkans kleiner.

Aanbeveling 2: Langere onderzoeksperiode Een langere onderzoeksperiode geeft de onderzoekers meer tijd om participanten te werven. Hierdoor kan een grotere onderzoeksgroep worden gevormd. Ook biedt dit meer tijd om de interventie aan te bieden, te implementeren en de participant ermee te laten werken. Aanbeveling 3: Cliënten uit verschillende psychiatrische instellingen in het onderzoek betrekken Dit onderzoek is gericht op de doelgroep uit de AMC. Om te onderzoeken of de interventie bij cliënten uit andere psychiatrische instellingen aansluit, zou onderzoek plaats moeten vinden in verschillende instellingen, met participanten met hetzelfde ziektebeeld.

Aanbevelingen interventie Aanbeveling 1: Aanbieden interventie De interventie aanbieden met behulp van aspecten uit de Problem Solving Treatment, bij ontslag door de betrokken therapeut als verlengstuk van de therapie. De cliënt moet de tijd krijgen om iedere fase van de PST te doorlopen, in eigen tempo. Aanbeveling 2: Motivatie cliënt Om de interventie van invloed te laten zijn, is motivatie van de cliënt een voorwaarde. Er wordt enigszins eigen initiatief van de cliënt verwacht, aangezien het gericht is op zelfhulp.

Aanbeveling 3: Applicatie Participanten geven aan dat het hen nu niet goed lukte om zelfstandig de interventie erbij te pakken. Een applicatie zou goed aansluiten op de analoge versie van de interventie, dit geeft meer stimulans om de interventie te gebruiken (door push-berichten/alarm). Een applicatie sluit goed aan bij de exponentiële groei van media en technologie (internet, smartphones, tablets).

31

8. Literatuurlijst • •

•

• • •

• • • • • • • • • • • •

• • • • •

Assema, P. van, Brug, J., Lechner, L., (2010) Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering een planmatige aanpak Assen: Van Gorcum AMC zorglijn stemmingstoornissen, z.d., Cognitieve gedragstherapie geraadpleegd op 30 maar 2012, van http://www.amcpsychiatriedepressie.nl/behandeling_behandelvormen_cgt.htm Baarda, D.B., de Goede, M.P.M., (2006) Basisboek Methoden en Technieken (handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwantitatief onderzoek) Houten: Wolters-Noordhoff Groningen Choucha, W., Allilaire, J. F. (2009) Clinical management of patients following remission from depression Mediographia Vol 31, No.2 Cuijpers P, Willemse G, Voordouw I. (2004) Bibliotherapie bij depressieve klachten Trimbos Instituut Cuijpers P, Fokkema, M., van Straten A, Lamers F, Penninx B.W. Wit de L.M. (2010) Depressive and anxiety disorders and the association with obesity, physical, and social activities. Depress Anxiety 27(11):1057-65. Ergoarte (2001) Ergotherapie. Geraadpleegd op 9 februari 2012, van http://www.ergoarte.ch/ergo/text/2001/definitie.html Field, A. (2009) Discovering Statistics Using SPSS Londen: SAGE Publications Ltd GGZ-groep (2012) Eerste hulp bij depressie Geraadpleegd op 30 maart 2012, van www.depressie.nl GGZ Nederland (2010) Zorg op waarde geschat; update, sectorrapport 2010, Meppel: HooibergHaasbeek Granse le, M. van Hoey, B. (2006) Grondslagen van de ergotherapie Hoofdstuk 6: de cliënt centraal Maarssen: Elsevier gezondheidszorg Grotehuis te, M., Matthijssen, A. (2009) Basiscursus SPSS Nijmegen: Van Gorcum Hick S.F. & Chan L. (2010) Mindfulness-based cognitive therapy for depression effectiveness and limitations Social work in mental health: 8, 225-237 Howell, C. A. (2004) Preventing depression relapse: a primary care approach Primary Care Mental Health, 2: 151-6 ICF (z.d.) Activiteiten en participatie. Geraadpleegd op 9 februari 2012, van http://class.whofic.nl/browser.aspx?scheme=ICF-nl.cla Jochems A.A.F. & Joosten F.W.M.G. (2006) Coëlho zakwoordenboek der geneeskunde. Doetinchem: Elsevier Kinebanian, A, Granse, le M. (2006) Grondslagen van de ergotherapie (hoofdstuk 9: veranderen door handelen) Maarssen: Elsevier gezondheidszorg Ma, S.H. & Teasdale, J.D. (2004) Mindfulness-based cognitive therapy for depression: Replication and exploration of differential relapse prevention effects. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72(1), 31-40 Plomp, J. (2009) Doen of laten wat je wilt Houten: Spectrum Thesaurus zorg en welzijn (z.d.) Interventie. Geraadpleegd op 9 februari 2012, van http://www.thesauruszorgenwelzijn.nl/thuissituatie.htm Thesaurus zorg en welzijn (z.d.) Thuissituatie. Geraadpleegd op 9 februari 2012, van http://www.thesauruszorgenwelzijn.nl/thuissituatie.htm Toker, S., Biron, M. (2012) Job Burnout and Depression: Unraveling Their Temporal Relationship and Considering the Role of Physical Activity Journal of Applied psychology. Centrum Cognitieve gedragstherapie (2012) Wat is cognitieve therapie? Geraadpleegd op 30 maart 2012, van http://www.ccgt.nl/cognitief.htm

32

9. Begripsbepaling Activiteiten: Onderdelen van iemands handelen. (ICF, z.d.) Activiteitenniveau: In hoeverre iemand fysiek en psychisch in staat is om zelfstandig activiteiten uit te voeren. At risk: Een doelgroep die gezondheidsbedreigend gedrag vertoont. Gericht op ziekteverzuim, kwaliteit van leven en welzijn. Cliënten: Personen die nog in behandeling zijn in het AMC op de afdeling stemmingsstoornissen voor MDD. Dipdag: Een mindere dag, waarbij de participant niet lekker in zijn vel zit en tot weinig activiteiten komt. Empowerment: Empowerment heeft te maken met het gevoel controle te hebben over je eigen situatie, vertrouwen in je eigen capaciteiten om iets te bereiken en het gevoel, dat wat je wilt bereiken ook bij je past en dat je er zelf voor kiest. Gedragsverandering: Het weloverwogen veranderen van het gedrag om op een andere manier met situaties om te gaan. Handelen: De uitvoering van activiteiten, de planning vooraf, de organisatie tijdens en de evaluatie achteraf. (Ergoarte, 2001) Interventie: Tips tegen Dips carrousel. Geheel van activiteiten waarmee hulpverleners voor en met cliënten(groepen) problemen voorkomen of oplossen om zo een bijdrage te leveren aan het bevorderen en in stand houden van gezondheid en welzijn (Thesaurus zorg en welzijn, z.d.) Volgens dit onderzoek: het ontwikkelde product dat de participanten van het onderzoek mee naar huis krijgen en dat wordt getest op effectiviteit in dit onderzoek. Kwantitatief (onderzoek/gegevens): Uitgedrukt in getallen, voor cijfermatig inzicht in resultaten. Kwalitatief: Deze gegevens worden gebruikt om situaties, gebeurtenissen en personen te beschrijven en te interpreteren. Major Depressive Disorder (MDD): Oftewel unipolaire depressie. Volgens het medisch zakwoordenboek spreken we dan over een depressie (stemmingsstoornis met-) zonder manische episoden, in tegenstelling tot bipolaire stoornis. (Jochems & Joosten, 2006) Nazorg: Poliklinische/ambulante zorg die cliënten van de afdeling stemmingsstoornissen van het AMC, na ontslag kunnen ontvangen. Participanten: Cliënten die deelnemen aan het onderzoek en binnen de in – en exclusiecriteria vallen. Randomisatie: Op toevalsbasis eenheden toewijzen aan een groep (Baarda & de Goede, 2006) Terugval: Opnieuw last krijgen van depressieve klachten na een periode waarin deze klachten (gedeeltelijk) afwezig waren. Thuissituatie: Omstandigheden waaronder iemand leeft; deze worden bepaald door fysieke factoren en door mensen in de omgeving, zowel in huis, in de buurt, op school, op het werk, als in de vrije tijd. (Thesaurus zorg en welzijn, z.d.) Uitbehandeld: De opnameperiode op de afdeling stemmingsstoornissen in het AMC is afgerond. Zelfhulp: Een vorm van hulp waarbij de betrokkene een probleem probeert op te lossen of hanteerbaar te maken, zonder hulp van professionele hulpverleners.

33

10.2 Kenningsmakingsgesprek Inleiding Doel kennismaking Het doel van dit interview is voor kennismaking. In de brief heeft al kort gelezen waar het onderzoek over gaat. Tijdens dit gesprek proberen wij meer informatie aan u te geven en te verkrijgen. Informatie onderzoek Er wordt een methode getest op effectiviteit. Daarom worden alle participanten in 2 groepen ingedeeld. De ene groep krijgt voor 10 weken de methode en de andere groep krijgt deze niet. Zo meteen, over 5 weken en over 10 weken moet u 2 vragenlijsten invullen en deze gegevens worden dan met elkaar vergeleken. Verwachtingen participanten 1. Dat u de vragen naar waarheid beantwoord 2. Dat u de vragenlijsten thuis invult en terug stuurt. Heeft u nu al vragen aan ons? Vragen Inleidende vragen 1. U bent in behandeling geweest in het AMC en momenteel woont u weer thuis neem ik aan, voor hoe lang al? 2. Hoe gaat het met u nu u weer thuis bent? 3. Wat is uw woonsituatie (getrouwd, kinderen etc.)? Depressie 4. Was het uw eerste depressie, of heeft eerder last gehad van een terugval? Dagbesteding en methodes 5. Wat voor dagbesteding heeft u op dit moment? 6. Zijn er dagen dat u een mindere dag heeft en u zich minder actief voelt? a. Hoe vaak komt zo'n dag voor? Nazorg 7. Ontvangt u op dit moment nazorg?

Afsluiting Bedankt voor uw tijd. Wij kunnen u nu al vertellen dat u in de …… groep zit. Mocht u vragen/opmerkingen hebben kunt u contact met ons opnemen via de telefoon of email. Zou u nu voor ons de vragenlijsten willen invullen. Korte uitleg vragenlijsten. → vragenlijsten invullen in ons lokaal en interventiegroep daarna door naar uitleg interventie. Heeft u nog vragen?

35

→ interventiegroep (carrousel laten zien) Het product is ontwikkeld voor mensen die vanwege een depressie eerder opgenomen zijn geweest in het AMC. 3. De tips zijn bedoeld om u te helpen tot een activiteit te komen, ook al heeft u daar op bepaalde dagen geen zin in. (bijv. bij een dipdag) 4. De carrousel is een middel om de tips aan te bieden. Door de carrousel goed in het zicht te zetten zal dit stimuleren tot het gebruik ervan. U gaat straks naar twee andere studenten/onderzoekers. Daar kiest u de kaartjes uit die u het meest aanspreken en u kunnen helpen om activiteiten te ondernemen. Ook krijgt u van hen een handleiding. Hier staat hoe u de kaartjes thuis kan gebruiken en hoe ze u kunnen helpen. In het werkblad staat hoe u thuis de kaartjes kan wisselen als ze u bijvoorbeeld niet meer aanspreken. Verdere uitleg hierover ontvangt u van de andere studenten. Ook staat op de handleiding nogmaals duidelijk beschreven hoe u thuis aan de slag moet gaan en wanneer u weer contact heeft met ons. U hoeft dat nu niet allemaal te onthouden.

36

10.3 Problem Solving Treatment Problem Solving Treatment (PST) is een korte gestructureerde psychologische interventie gebaseerd op cognitieve gedragsprincipes. De focus ligt op het hier en nu in plaats van op het verleden en wat daar eventueel mis is gegaan. Tijdens de behandeling staan vier doelen centraal: 1. Begrip van de patiënt over het verband tussen symptomen en problemen 2. Het definiëren van de huidige problemen van de patiënt 3. Het aanleren van een problem-solving techniek die tracht problemen op te lossen op een gestructureerde manier 4. Patiënten een positieve ervaring meegeven op het gebied van problem-solving (succeservaringen) PST is voornamelijk onderzocht en effectief gebleken bij de behandeling van depressieve stoornissen. Maar ook bij patiënten met een diversiteit aan (andere) emotionele stoornissen is PST effectief gebleken. Het is een korte interventie, makkelijk te begrijpen door patiënten en makkelijk te leren door hulpverleners. PST wordt in 6-12 sessies gegeven, waarvan de eerste sessie een uur duurt. De daaropvolgende sessies duren steeds een half uur. De eerste sessie staat in het teken van symptoom- en probleemverkenning van de patiënt en het vaststellen van een verband tussen deze twee. Daarnaast wordt er stilgestaan bij de rationale achter PST en worden de principes van PST uitgelegd. Tenslotte worden de stadia van problem-solving geïllustreerd aan de hand van een specifiek probleem. De 7 stadia zijn: 1. Verkenning en heldere vaststelling van een probleem 2. Keuze uitvoerbare/bereikbare doelen 3. Genereren van zoveel mogelijk potentiële oplossingen 4. Verkenning van voor- en nadelen bij elke mogelijke oplossing 5. Selectie van beste oplossing uit de mogelijke oplossingen 6. Identificeren van de specifieke stappen benodigd om de oplossing uit te voeren 7. Evaluatie van de vooruitgang (Trimbos instituut, 2011)

37

10.4 Handleiding Tips tegen Dips De carrousel met tipkaartjes die u heeft meegekregen, is ontwikkeld voor mensen die gediagnosticeerd zijn met depressie en behandeld zijn in het Academisch Medisch Centrum (AMC). De carrousel met tips richt zich op het stimuleren van het eigen vermogen om actief te zijn in de eigen omgeving. Het onderzoek heeft als doel de effectiviteit te meten van de ‘Tips tegen Dips’ methode die gericht is op een actieve dagbesteding. Er wordt vanuit gegaan dat u, in de periode dat u in het AMC behandeld werd, bekend bent geworden met het belang van elke dag ‘dingen doen’ en ‘bezig zijn’. U heeft bewust ervaren dat een activiteit tot een goed einde brengen een voldaan gevoel geeft. Het is belangrijk om dat voort te zetten als u weer thuis bent en niet meer de directe steun heeft van de medewerkers van het AMC. De tips zijn bedoeld om u te helpen tot een activiteit te komen, ook al heeft u daar op bepaalde momenten geen zin in. De tips zijn samengesteld op basis van ervaringen van verpleegkundigen en ervaringsdeskundigen. Het gebruik van de tips heeft als doel u te stimuleren de dag op een actieve manier door te brengen. Dat komt uw algemene gezondheidstoestand en uw gevoel van welbevinden ten goede. De tips zijn onderverdeeld in verschillende categorieën die elk een eigen kleur hebben. Blauw heeft betrekking op ‘praktische zaken’ Deze tips zijn gericht op structuur aanbrengen, plannen en het uitvoeren van een activiteit. Paars heeft betrekking op ‘bewustzijn’ Deze tips zijn gericht op eigen vermogen versterken, zelfvertrouwen en de toekomst. Geel heeft betrekking op ‘mindfulness’ Deze tips zijn gericht op het bewustzijn van uzelf, tijd en omgeving. Groen heeft betrekking op ‘beweging’ Deze tips zijn gericht op het doen van activiteiten waar fysieke inspanning een rol bij speelt. Gebruiksaanwijzing In het AMC heeft u een afspraak gehad met de onderzoekers voor het selecteren van uw persoonlijke tips. Nu is het moment aangebroken dat u thuis van deze tips gebruik gaat maken. Stap 1: Thuis Na het selecteren van de tips heeft u deze in de carrousel gedaan. Zet de carrousel in uw gezichtsveld, zodat het uw aandacht trekt (bijvoorbeeld op uw bureau/tafel). Stap 2: Gebruik. U kiest zelf de momenten waarop u de tips denkt te kunnen gebruiken. Bij het gesprek in het AMC heeft u voor uzelf bedacht in welke situatie de tips van toepassing zijn. Doet een dergelijke situatie zich voor, dan pakt u de carrousel erbij en selecteert u de tip(s) die u op dat moment kunnen helpen. De tip kunt u vandaag uitvoeren, maar ook morgen. Indien een tip niet meer bruikbaar is, bijvoorbeeld doordat de tip u niet meer aanspreekt of dat u het doel bereikt heeft, kunt u de tip vervangen voor een tip uit de overige selectie die u gemaakt heeft in het AMC. Gebruik bij het vervangen van een tip het werkblad dat u meegekregen heeft van de onderzoekers. Stap 3: Meetmomenten Gedurende tien weken, begin maart t/m eind mei, vindt het onderzoek plaats. 38

10.5 Werkblad Tips tegen Dips Participantnummer: Gebruik werkblad Dit werkblad kunt u er bij pakken wanneer een tip-kaartje in de carrousel voor u niet meer bruikbaar is. Dit kan bijvoorbeeld zijn doordat de tip u niet meer aanspreekt of dat u het doel van de tip bereikt heeft. Het selecteren van de tip-kaartjes is aan het begin van het onderzoek samen met u gedaan met een van de onderzoekers volgens een stappenplan. Door middel van dit werkblad wordt het wisselen van de tips volgens hetzelfde stappenplan gedaan, waardoor u een doordachte keuze maakt voor de meest passende tips. Wisselen van een Tip-kaartje Stap 1: pak de Tips tegen Dips carrousel en de 15 overige kaartjes erbij die u geselecteerd heeft samen met de onderzoeker. Stap 2: verwijder de tip die voor u niet meer bruikbaar is. Beschrijf op het werkblad wanneer u deze tip gebruikt heeft en waarom deze niet meer bruikbaar is. Stap 3: spreid de overige kaartjes voor u uit en lees deze goed door. Verwijder de kaartjes die u op dit moment niet aanspreken. Stap 4: selecteer uit de overgebleven selectie kaartjes, vijf kaartjes die u aanspreken. Welke tip helpt u om in actie komen? Stap 5: bedenk bij de vijf kaartjes in welke situatie deze bruikbaar is voor u. Beschrijf op het werkblad welke nieuwe tip u uitgekozen heeft. Stap 6: leg nu de vijf kaartjes op volgorde van meest bruikbaar tot minst bruikbaar. Stap 7: stop het meest bruikbare kaartje in de carrousel en pak deze erbij wanneer het voor u nodig is. Stap 2 Datum: Naam Tip die ik wil wisselen: Wanneer heb ik deze tip gebruikt:

Waarom is deze tip niet meer bruikbaar voor mij:

Stap 5 Naam van de nieuwe Tip: Waarom spreekt deze tip mij nu aan:

In welke situatie ga ik deze tip gebruiken:

40

Stap 2 Datum: Naam Tip die ik wil wisselen: Wanneer heb ik deze tip gebruikt:


Stap 5 Naam van de nieuwe Tip: Waarom spreekt deze tip mij nu aan:

In welke situatie ga ik deze tip gebruiken:

Stap 2 Datum: Naam Tip die ik wil wisselen: Wanneer heb ik deze tip gebruikt:


Stap 5 Naam van de nieuwe Tip: Waarom spreekt deze tip mij nu aan: In welke situatie ga ik deze tip gebruiken: Waarom is deze tip niet meer bruikbaar voor mij:

41

10.6 Zelfevaluatie van Vaardigheden Participantnummer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Datum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . …….. slecht

onvoldoende

voldoende

goed

Ik kan een activiteit bedenken Ik kan een keus maken Ik kies activiteiten op het juiste niveau Ik weeg de haalbaarheid van mijn activiteiten af Ik neem zelf initiatief Ik maak eerst een plan voor ik iets ga doen Ik kan mij concentreren op activiteiten Ik denk en werk in stappen

Ik vraag tijdig hulp Ik werk een werkstuk af Ik werk in een normaal tempo Ik wissel rust en werk af Ik maak contact met anderen Ik ben tevreden met mijn eigen werk Ik doe met plezier een activiteit Ik voel me betrokken bij de activiteit Ergotherapie, divisie psychiatrie, stemmingsstoornissen, depressiekliniek © januari 1998

42

10.7 Informatie Beck Depression Inventory II Deze test is een wetenschappelijk verantwoord, internationaal gebruikt instrument: de Beck Depression Inventory II (BDI). Doel Het instrument is een zelfrapportage-vragenlijst voor het meten van de ernst van een depressie bij volwassenen en adolescenten. Het wordt gebruikt voor het beoordelen van depressieve symptomen die overeenkomen met de DSM-IV-criteria voor depressieve stoornissen. Doelgroep Volwassenen en adolescenten ouder dan 13 jaar. Gebruik De BDI-II-NL wordt afgenomen en gescoord door een (para)professional. Deze moet van tevoren beoordelen of een patiënt in staat is de BDI-II-NL te lezen en de inhoud te begrijpen. De cliënt kruist vervolgens zelf bij elk item die uitspraak aan die het best beschrijft hoe hij zich de afgelopen twee weken gevoeld heeft. Eventueel kan de vragenlijst mondeling worden afgenomen. Scoring Elk item wordt gescoord op een vierpuntsschaal die van 0 tot 3 loopt. Patiënten wordt gevraagd om de meest karakteristieke uitspraak te kiezen die het beste beschrijft hoe men zich de afgelopen 2 weken voelde. De totaalscore komt tot stand door de antwoorden van de 21 items bij elkaar op te tellen. Afkapscores voor het vaststellen van de ernst van de depressie (minimaal, licht, matig ernstig of ernstig) werden ontwikkeld op basis van patiënten van de universiteit van Pennsylvania. Het interpreteren van de totaalscore moet door een psycholoog, psychiater of gedragstherapeut met de juiste klinische training en ervaring gedaan worden. Tijdsinvestering Afname duurt ongeveer 5-10 minuten. Patiënten met een ernstige depressieve of obsessieve stoornis kunnen meer tijd nodig hebben. Scoring en interpretatie nemen ook ongeveer 5 minuten in beslag. Onderdelen / subschalen De BDI-II-NL is onderverdeeld in drie dimensies: Affectief (5 items), Cognitief (7 items) en Somatisch (9 items). De totale vragenlijst bestaat uit 21 items die elk weer uit vier uitspraken bestaan. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

Somberheid, verdriet Pessimisme Mislukkingen Verlies van plezier Schuldgevoelens Gevoel gestraft te worden Afkeer van zichzelf Zelfkritiek Suicidale gedachten of wensen Huilen Agitatie, onrust Verlies van interesse Besluiteloosheid Waardeloosheid Energieverlies Verandering in slaappatroon Prikkelbaarheid

43

18. 19. 20. 21.

Verandering van eetlust Concentratieproblemen Moeheid Verlies van interesse in seks

Theoretisch kader/verantwoording In eerste instantie is uitgegaan van klinische observaties en patiëntenbeschrijvingen. Deze gegevens zijn aangepast: de DSM-III criteria waren hierbij richtinggevend als ook psychometrische data (itemfactor analyses). Kwaliteit Er is onderzoek gedaan naar vertaling, betrouwbaarheid en validiteit van de BDI-II-NL (van der Does, 2002). In 2005 heeft de COTAN de normen en de criteriumvaliditeit als onvoldoende, de betrouwbaarheid als goed en de begripsvaliditeit als voldoende beoordeelt. (Evers et al, 2005). Literatuur • Evers, A., Vliet-Mulder, J.C. van & Groot, C.J. (2005). Documentatie van tests en testresearch in Nederland, aanvulling 2005/01 (COTAN). Amsterdam: Boom test uitgevers. • Does, A.J.W. van der (2002). BDI-II-NL. Handleiding. De Nederlandse versie van de Beck Depression Inventory-2nd edition. Lisse: Harcourt Test Publishers. Achtergrond In 1961 ontwikkelden Beck, Ward, Mendelson, Mock en Erbaugh de Beck Depression Inventory (BDI) op basis van klinische observaties en patiëntenbeschrijvingen. In 1979 werd de BDI opgevolgd door de Amended Beck Depression Inventory van Beck, Rush, Shaw & Emery (BDI-IA) waarin alternatieve bewoordingen voor dezelfde symptomen en dubbele ontkenningen werden geschrapt. In 1996 werd weer een revisie van de BDI-IA gepubliceerd, de BDI-II. Daarbij zijn vier items van de BDI-IA (gewichtsverlies, verandering van lichaamsbeeld, somatische preoccupatie en werkproblemen) vervangen door vier nieuwe items (agitatie, waardeloosheid, concentratieproblemen, energieverlies) zodat symptomen beoordeeld kunnen worden die wijzen op ernstige depressie of een depressie waarvoor opname nodig is. Ook zijn twee items veranderd om zowel de toename als afname van eetlust en slaap te kunnen meten. Veel andere uitspraken zijn opnieuw geformuleerd. De BDI-II en de handleiding zijn in 2002 in het Nederlands vertaald door A.J.W. van der Does. Betrouwbaarheid De vertaling van de BDI-II werd afgenomen bij 260 psychiatrische patiënten en de controlegroep van 505 personen. Zowel binnen de klinische als binnen de controlegroep zijn subpopulaties te onderscheiden, waaronder een subpopulatie zwangere vrouwen in de controlegroep. De patiëntengroep is niet gerekruteerd op basis van een primaire, pure depressie diagnose, maar meer op basis van verdenking van depressie, al dan niet gepaard gaande met andere diagnosen zoals stemmingsstoornissen. Scores werden vergeleken met de Amerikaanse en Canadese groepen. De gecorrigeerde item-totaalcorrelaties bij patiënten (van .40 tot .66) en bij de controlegroepen (van .32 tot .58) van het Nederlands onderzoek komen sterk overeen met de gevonden waarden van het Amerikaans onderzoek (van .39 tot .70). De gemiddelde score van de Nederlandse patiënten is ook vergelijkbaar met de gemiddelde score van de Amerikaanse patiënten. Maar, de Nederlandse controlegroepen scoren wel opvallend lager op de items dan de Canadese controlegroepen van studenten (ongeveer 6 punten), waarschijnlijk door uiteenlopende karakteristieken van de controlegroepen. Het Nederlandse gemiddelde komt wel overeen met het gemiddelde van de Amerikaanse nietdepressieve psychiatrische patiënten (m = 7.7, sd = 5.9). Het verschil in totaalscore tussen mannen en vrouwen in de patiëntengroep is klein en bij de controlegroep kleiner dan in het Amerikaans onderzoek ( van der Does, 2002; Evers, van Vliet-Mulder, Groot, 2005). 44

De interne consistentie van de BDI-II-NL is hoog met alpha= 0.92 voor de patiëntengroep en alpha = 0.88 voor de controlegroep. Bij 86 personen uit de groep zwangeren en partners (uit de controlegroep) werd de BDI-II-NL gemiddeld 5 weken na de bevalling nogmaals afgenomen. De correlatie tussen de metingen was hoog: r = 0.82 (p < 0.001). Ook de gemiddelden op tijdstip 1 en 2 waren niet verschillend: M = 6.2, sd = 6.3 en M = 6.8, sd = 6.4. De COTAN heeft in 2004 de betrouwbaarheid van de BDI-II als goed beoordeeld (Evers, Van VlietMulder & Groot, 2005). Validiteit Construct validiteit De convergente validiteit van de BDI-II-NL werd onderzocht in een groep jonge moeders en partners (n=81). De correlatie met de Edingburgh Postnatal Depression Scale bleek sterk: r= 0.81 (p < .001). In een groep patiënten met depressie of een depressie in remissie (n=20) was de correlatie eveneens sterk met de Hamilton Depression Rating Scale (HAM-D): r= 0.79 (p < .001). en met de MontgomeryÅsberg Depression Rating Scale (MADRS): r= 0.85 (p < .001). Factorstructuur Dezelfde factoranalyses werden uitgevoerd als in de Amerikaanse handleiding van de BDI-II. PCA met promaxrotatie (afzonderlijk in de patiënten en controlegroep) geeft, net als in het Amerikaanse onderzoek, een tweefactoroplossing aan. Voor de groep patiënten komt de patroonmatrix in hoge mate overeen met de Amerikaanse gegevens: 17 van de 21 items laden op dezelfde factor. Bij de controlegroep zijn dit 13 items van de 21 items. Ook werd met behulp van Simultane Componenten Analyse (SCA) een drie-factor-oplossing berekend. Daarmee wordt een Affectieve, Cognitieve en Somatische component van depressie gevonden, die onderling vrij hoog correleren (rond r= 0.6). De interne consistentie van deze drie dimensies is goed (alpha 0.85, 0.82 en 0.84 in de patiëntengroep en 0.78, 0.80 en 0.73 in de controlegroep). De Somatische en Affectieve dimensies correleren .79 en .86 met de HAM-D, .84 en .91 met de MADRS en .74 en .77 met de Edinburgh Scale. Voor de Cognitieve dimensie zijn deze waarden respectievelijk .56, .63 en .79. De driefactorstructuur werd ook in de Amerikaanse datasets (500 patiënten en 120 studenten) teruggevonden. Onderscheidend vermogen. De gemiddelde scores van patiënten (M = 21.3, sd = 12.2) zijn significant hoger dan die van de controlegroep (M = 6.2, sd = 6.2). Dit geldt ook voor de drie dimensies: Affectief (M = 4.1 vs M = 0.9), Cognitief (M = 7.3 vs M = 1.4) en Somatisch (M = 9.9 vs M= 4.0). Depressieve patiënten (N = 108) hebben hogere gemiddelde scores (M = 26.8, sd = 12) dan niet-depressieve patiënten (M = 16.0, sd = 11.2, n = 88). Patiënten met dysthymie (N = 30) verschillen niet significant van beide groepen (M = 21.4, sd = 11.1). Hetzelfde patroon werd gevonden voor de somatische dimensie. Patiënten met dysthymie hadden echter vergelijkbare scores op de Cognitieve dimensie als de patiënten met een depressie, en beide groepen waren significant verschillend van de niet-depressieve patiënten. Op de Affectieve dimensie scoren de patiënten met dysthymie juist vergelijkbaar met de niet depressieve patiënten (en beide significant lager dan depressieve patiënten). De COTAN heeft in 2004 de begripsvaliditeit van de BDI-II als voldoende beoordeeld en de criteriumvaliditeit als onvoldoende wegens te weinig onderzoek (Evers, van Vliet-Mulder & Groot, 2005).

45

10.8 Beck Depression Inventory II Beck Depression Inventory Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan. Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best weergeeft hoe je je de afgelopen weken, met vandaag erbij gevoeld hebt. Omcirkel het cijfer dat voor de door jou gekozen uitspraak staat. Als in een groep meerdere uitspraken even goed op jou van toepassing lijken, omcirkel dan het cijfer van elk van deze uitspraken. Let erop dat je alle uitspraken van een bepaalde groep leest, voordat je je keuze maakt. A.

0. 1. 2. 3.

Ik voel me niet verdrietig. Ik voel me verdrietig. Ik ben voortdurend verdrietig en ik kan het niet van me afzetten. Ik ben zo verdrietig of ongelukkig dat ik het niet meer verdragen kan.

B.

0. 1. 2. 3.

Ik ben niet bijzonder moedeloos over de toekomst. Ik ben moedeloos over de toekomst. Ik heb het gevoel dat ik niets heb om naar uit te zien. Ik heb het gevoel dat de toekomst hopeloos is en dat er geen kans op verbetering is.

C.

0. 1. 2. 3.

Ik voel me geen mislukking. Ik heb het gevoel dat ik vaker iets verkeerd heb gedaan dan een gemiddeld iemand. Als ik op mijn leven terug kijk, zie ik alleen maar een hoop mislukkingen. Ik heb het gevoel dat ik als mens een volledige mislukking ben.

D.

0. 1. 2. 3.

Ik beleef overal net zoveel plezier aan als vroeger. Ik geniet niet meer zoals vroeger. Ik vind nergens nog echte bevrediging in. Ik heb nergens meer voldoening van.

E.

0. 1. 2. 3.

Ik voel me niet bijzonder schuldig. Ik voel me vaak schuldig. Ik voel me meestal schuldig. Ik voel me voortdurend schuldig.

F.

0. 1. 2. 3.

Ik heb niet het gevoel dat ik ergens voor gestraft word. Ik heb het gevoel dat ik nog wel eens gestraft zal worden. Ik verwacht dat ik gestraft zal worden. Ik heb het gevoel dat ik nu gestraft word

G.

0. 1. 2. 3.

Ik voel me niet teleurgesteld in mezelf. Ik ben teleurgesteld in mezelf. Ik walg van mezelf. Ik haat mezelf

H.

0. 1. 2. 3.

Ik heb niet het gevoel dat ik slechter ben dan iemand anders. Ik heb kritiek op mezelf vanwege mijn zwakheden of fouten. ik geef mezelf steeds de schuld van mijn gebreken. Ik geef mezelf de schuld van al het slechte dat er gebeurt.

I.

0. Ik overweeg absoluut niet om een eind aan mijn leven te maken. 46

1. Ik overweeg wel eens om een eind aan mijn leven te maken, maar ik zou dat nooit doen. 2. Ik zou een eind aan mijn leven willen maken. 3. Ik zou een eind aan mijn leven maken als ik de kans krijg. J.

0. 1. 2. 3.

Ik huil niet meer dan normaal. Ik huil nu meer dan vroeger. Ik huil nu voortdurend. Ik kon vroeger wel huilen, maar nu kan ik het niet meer, ook al wil ik het wel.

K.

0. 1. 2. 3.

Ik erger me niet meer dan anders. Ik raak sneller geërgerd of geprikkeld dan vroeger. Ik erger me tegenwoordig voortdurend. Ik erger me helemaal niet meer aan dingen waaraan ik mij vroeger ergerde.

L.

0. 1. 2. 3.

Ik heb mijn belangstelling voor andere mensen niet verloren. Ik heb nu minder belangstelling voor andere mensen dan vroeger. Ik heb mijn belangstelling voor andere mensen grotendeels verloren. Ik heb mijn belangstelling voor andere mensen helemaal verloren.

M.

0. 1. 2. 3.

Ik neem nu nog net zo gemakkelijk beslissingen als vroeger. Ik stel het nemen van beslissingen meer uit dan vroeger. Ik heb meer moeite met het nemen van beslissingen. Ik kan helemaal geen beslissingen meer nemen.

N.

0. Ik heb niet het gevoel dat ik er minder goed uitzie dan vroeger. 1. Ik maak me er zorgen over dat ik er oud en onaantrekkelijk uitzie. 2. Ik heb het gevoel dat mijn uiterlijk blijvend veranderd is, waardoor ik er onaantrekkelijk uitzie. 3. Ik geloof dat ik er lelijk uitzie.

O.

0. 1. 2. 3.

P.

0. Ik slaap even goed als vroeger. 1. Ik slaap niet zo goed als vroeger. 2. Ik word ’s morgens één tot twee uur eerder wakker dan gewoonlijk en kan moeilijk weer in slaap komen. 3. Ik word uren eerder wakker dan vroeger en kan dan niet meer in slaap komen.

Q.

0. 1. 2. 3.

Ik word niet sneller moe dan anders. Ik word eerder moe dan anders. Ik word moe van bijna alles wat ik doe. Ik ben te moe om ook maar iets te doen.

R.

0. 1. 2. 3.

Ik hen niet minder eetlust dan anders. Ik heb minder eetlust dan vroeger. Ik heb veel minder eetlust dan vroeger. Ik heb helemaal geen eetlust meer.

Ik kan mijn werk ongeveer even goed doen als vroeger. Het kost me extra inspanning om ergens aan te beginnen. Ik moet mezelf er echt toe dwingen om iets te doen. Ik ben helemaal tot niets meer in staat.

47

S.

0. 1. 2. 3.

Ik ben zo goed als niet afgevallen de laatste tijd. Ik ben meer dan 2 kilo afgevallen. Ik ben meer dan 4 kilo afgevallen. Ik ben meer dan 6 kilo afgevallen.

T.

0. Ik maak me niet meer zorgen over mijn gezondheid dan anders. 1. Ik maak me zorgen over lichamelijke problemen, bijvoorbeeld als ik ergens pijn voel, als mijn maag van streek is, als ik last heb van verstopping etc. 2. Ik maak me veel zorgen over mijn lichamelijke problemen en het valt niet mee om aan iets anders te denken. 3. Ik maak me zoveel zorgen over mijn lichamelijke problemen dat ik aan niets anders meer kan denken.

U.

0. Ik ben me niet bewust dat er de laatste tijd iets is veranderd aan mijn belangstelling voor seks. 1. Ik heb minder belangstelling voor seks dan vroeger. 2. Ik heb tegenwoordig veel minder belangstelling voor seks. 3. Ik heb mijn belangstelling voor seks helemaal verloren.

48

10.10 Interview Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Interventie 5. Wanneer pakte u de interventie erbij? 6. Waar stond de carrousel? 7. Van welke tip heeft u het meest gebruik gemaakt? Waarom sprak deze tip u aan? 8. Als de tips in een applicatie voor de telefoon aangeboden worden, wat zouden dit kunnen toevoegen? Zou het voor u wat kunnen betekenen? 9. Waar hebben de tips u mee geholpen/ toe aangespoord? 10. Hebben de tips invloed op u stemming en de uitvoering van activiteiten gehad? (aanvullend op vraag 5) 11. Wat vond u van de methode van het aanbieden van de tips? Heeft u hier eventueel advies voor? 12. Heeft u nog tips voor het verbeteren van de interventie? 13. Heeft u vaak de tips verwisseld? (werkblad) 14. Hoe heeft u de tips ervaren de afgelopen tien weken?

50

10.11 Uitwerking van de interviews Interviews Participant 1 Algemeen 8. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: wisselend, langzaam minder goed. Nieuwe medicatie omdat oude geen effect had. In de tien weken achteruitgegaan. 9. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: stemming is achteruit gegaan, evenals de maat van activiteiten. Drie dagdelen dagbesteding, voor mijn gevoel moet ik daar heen. Als ik meer kan doe ik dat. Ant: ik denk dat het komt door mindere mate van activiteiten (inactief), slecht slapen en het hebben van nachtmerries. 10. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: De dipdagen komen regelmatig voor, meerdere dagen per week, dit kwam met name omdat ik mij bewust was van het slecht voelen en het blijven hangen/zakken in ellende. Ant: met een dipdag kan ik niks en ik kan niet aan. 11. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: ik trok mij terug op mijn werkkamer hier las ik de krant maakte ik puzzels en deed ik spelletjes op de pc. Deze activiteiten geven weinig prikkels en dat is prettig. 12. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: ik kan beter tot een activiteit komen door lijstjes te maken wat ik kan gaan doen. Dan moet de klus af. Soms ga ik wel over mijn grenzen heen, ik kan niet goed naar lichaamssignalen luisteren. 13. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: redelijk, ik streef wel naar iets meer ‘rust’ en iets meer dagritme. 14. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: prima, ik vind het onderzoek belangrijk. Interventie 15. Wanneer pakte u de interventie erbij? Ant: ik zie/zag de interventie wel staan, maar het lukte niet om het er bij te pakken. 16. Waar stond de carrousel? Ant: in de buurt van de telefoon zodat ik de carrousel vaak zag. 17. Van welke tip heeft u het meest gebruik gemaakt? Waarom sprak deze tip u aan? 51

Ant: ‘Ook niets doen is een activiteit’ 18. Als de tips in een applicatie voor de telefoon aangeboden worden, wat zouden dit kunnen toevoegen? Zou het voor u wat kunnen betekenen? Ant: zeker een goede aanvulling voor deze tijd, ik denk dat mensen sneller hun telefoon er bij pakken dan de carrousel. Ik zelf gebruik de telefoon niet veel, alleen voor werk. 19. Waar hebben de tips u mee geholpen/ toe aangespoord? Ant: doorbreken van de ellende, besef van hier en nu terug krijgen. 20. Hebben de tips invloed op u stemming en de uitvoering van activiteiten gehad? (aanvullend op vraag 5) Ant: de tips hebben wel geholpen tot het aanzetten van activiteiten, en het vinden van balans tussen activiteiten en ontspanning. Maar het had geen invloed op mijn stemming. 21. Wat vond u van de methode van het aanbieden van de tips? Heeft u hier eventueel advies voor? Ant: prima, maar de app is beter, deze draag je constant bij je. 22. Heeft u nog tips voor het verbeteren van de interventie? Ant: het keuze moment van het aanbieden van de tips vergroten. De persoon eventueel meer tips laten kiezen. 23. Heeft u vaak de tips verwisseld? (werkblad) Ant: dat moest toch? Verwisseld als het nuttig was. 24. Hoe heeft u de tips ervaren de afgelopen tien weken?

52

Participant 2 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: De afgelopen tien weken zijn goed verlopen, geen overdreven stemmingswisselingen. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: stemming is goed, het is verbeterd. Het komt door het verstrijken van tijd. Mate van activiteiten is toegenomen. Ik ben pas verhuisd dit geeft ook een motivatie om iets te gaan doen. Is weer begonnen met tekenen en lezen. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: ja, ik de afgelopen tien weken ongeveer drie keer voorgekomen. Hierbij had ik weinig zin in dingen doen, ik zat de hele dag op de bank tv te kijken. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: weinig zin om de dag te doorbreken, gaf mij er aan over en nam vooral rust. Pakte soms de kaartjes er bij. 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: ja. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: Ik ben tevreden, doordat ik ben verhuisd heb ik meer spullen tot mijn beschikking. 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: nuttig en prettig. Interventie 1. Wanneer pakte u de interventie erbij? Ant: Ik heb ze er alleen in het begin bij gepakt, later ik kende ik ze uit mijn hoofd. Ik deed echt wat er op de kaartjes stond. 2. Waar stond de carrousel? Ant: bureau en keukentafel. 3. Van welke tip heeft u het meest gebruik gemaakt? Waarom sprak deze tip u aan? Ant: ‘ ook kleine klusjes kunnen je een voldaan gevoel geven’ 4. Als de tips in een applicatie voor de telefoon aangeboden worden, wat zouden dit kunnen toevoegen? Zou het voor u wat kunnen betekenen? Ant: nee. 5. Waar hebben de tips u mee geholpen/ toe aangespoord? Ant:

53

6. Hebben de tips invloed op u stemming en de uitvoering van activiteiten gehad? (aanvullend op vraag 5) Ant: geen invloed op de stemming, ik ben wel meer activiteiten gaan doen. Ik ben nu tevreden als er wat is gedaan. 7. Wat vond u van de methode van het aanbieden van de tips? Heeft u hier eventueel advies voor? Ant: goede manier van aanbieden, de hoeveelheid kaartjes was goed, ik heb geen behoefte gehad om ze verwisselen 8. Heeft u nog tips voor het verbeteren van de interventie? Ant: ik vond de korte pakkende tips fijn, ik zal proberen elke tips in 1 zin te verwoorden en er een kort verhaaltje bij te zetten. 9. Heeft u vaak de tips verwisseld? (werkblad) Ant: nee. 10. Hoe heeft u de tips ervaren de afgelopen tien weken? Ant: positief

54

Participant 3 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: Redelijk, op de meeste dagen ga op tijd uit bed en ik onderneem dingen. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: Wisselend maar redelijk. Het lukt mij om balans te vinden in ontspanning en activiteiten. De laatste tijd is mijn stemming constant. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: De dipdagen zitten er wel tussen, maar dan lukt het me nog wel om de noodzakelijk activiteiten te doen. De dripdagen zijn verminderd ten opzichte van 10 weken geleden. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: Ik doorbrak de dipdagen door een stukje fietsen of wandelen. 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: ik ben nu aan het witten en schilderen, dit gaat nu beter doordat ik mijn plan in stukken hak en mijzelf de tijd gun. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding?

7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek?

Interventie 1. Wanneer pakte u de interventie erbij? Ant: Voornamelijk de eerste week. Eerste twee weken elke dag op gekeken, daarna kende ik de tips uit mijn hoofd. 2. Waar stond de carrousel? Ant: Stond op een zichtbare plek 3. Van welke tip heeft u het meest gebruik gemaakt? Waarom sprak deze tip u aan? Ant: ‘Hak je plan in stukken.’ 4. Als de tips in een applicatie voor de telefoon aangeboden worden, wat zouden dit kunnen toevoegen? Zou het voor u wat kunnen betekenen? Ant: Ik heb geen smartphone, dus daar kan ik lastig over oordelen. 5. Waar hebben de tips u mee geholpen/ toe aangespoord? Ant: De tips hebben geholpen als reminder. Mijn vriendin heeft me vaak gewezen op de carrousel en de tips. 55

6. Hebben de tips invloed op u stemming en de uitvoering van activiteiten gehad? (aanvullend op vraag 5) Ant: Kan ik geen uitspraak over doen. Het heeft me wel geholpen tot het aanzetten van activiteiten. 7. Wat vond u van de methode van het aanbieden van de tips? Heeft u hier eventueel advies voor? Ant: 8. Heeft u nog tips voor het verbeteren van de interventie? Ant: Nee 9. Heeft u vaak de tips verwisseld? (werkblad) Ant: Nee, niet gewisseld. Werkte prima. De kaartjes die ik erin had zitten, waren erg nuttig. 10. Hoe heeft u de tips ervaren de afgelopen tien weken? Ant: Het werkte prima.

56

Participant 4 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: Gewoon, het leven is net als vroeger. Ik vind mezelf alleen te dik, ik val af. Dit komt doordat ik vaak te weinig eet. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: Ik voel me goed, niet veranderd. Ik fiets veel. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: Heeft af en toe een rotdag, omdat ze zichzelf te dik vind. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: nvt 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: Ik ben erg ondernemend, ik doe alles. Word wel beperkt door rugpijn, deze klachten komen doordat ze te dik is. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: Ik ben tevreden. Er hoeven geen dingen anders. 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: Prima, ze vond het prettig om voor ons te doen maar voor haar heeft het geen zin gehad. Interventie 1. Wanneer pakte u de interventie erbij? Ant: nvt 2. Waar stond de carrousel? Ant: Boven op de rommelkamer 3. Van welke tip heeft u het meest gebruik gemaakt? Waarom sprak deze tip u aan? Ant: Geen 4. Als de tips in een applicatie voor de telefoon aangeboden worden, wat zouden dit kunnen toevoegen? Zou het voor u wat kunnen betekenen? Ant: nvt 5. Waar hebben de tips u mee geholpen/ toe aangespoord? Ant: nvt 6. Hebben de tips invloed op u stemming en de uitvoering van activiteiten gehad? (aanvullend op vraag 5) Ant: nvt 57

7. Wat vond u van de methode van het aanbieden van de tips? Heeft u hier eventueel advies voor? Ant: Heel leuk, spreekt aan. Gelooft dat het kan. 8. Heeft u nog tips voor het verbeteren van de interventie? Ant: nvt 9. Heeft u vaak de tips verwisseld? (werkblad) Ant: nvt 10. Hoe heeft u de tips ervaren de afgelopen tien weken? Ant: Als niet nodig

58

Participant 5 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: redelijk goed, gaat beter. De medicatie sluit nu goed aan. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: tien weken terug was ik zwaar depressief. Ik voel me nu een stuk beter. Ik doe meer activiteiten en maak een planning. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: Ik heb nog wel veel dipdagen. Die dagen hang ik veel en ben ik moe. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: Ik doorbreek de dipdag door rust te nemen, maar maak wel een planning voor bijvoorbeeld de volgende dag. 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: Ik onderneem meer activiteiten dan tien weken geleden. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: Ik ben tevreden, goede dagbesteding 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: nvt Interventie 1. Wanneer pakte u de interventie erbij? Ant: Las de tips veel in het begin. Voornamelijk veel aan de sport/ muziek tips gehad. 2. Waar stond de carrousel? Ant: Boven op de koelkast. Ik keek ze vooral ’s avonds door. 3. Van welke tip heeft u het meest gebruik gemaakt? Waarom sprak deze tip u aan? Ant: ‘Ga sporten’ 4. Als de tips in een applicatie voor de telefoon aangeboden worden, wat zouden dit kunnen toevoegen? Zou het voor u wat kunnen betekenen? Ant: Het lukte mij nu ook om de tips erbij te pakken. 5. Waar hebben de tips u mee geholpen/ toe aangespoord? Ant: Ik heb zeker wat aan de tips gehad, ze gaven hoop en diende als reminder. 6. Hebben de tips invloed op u stemming en de uitvoering van activiteiten gehad? (aanvullend op vraag 5) Ant: Ik denk wel dat de verbetering voornamelijk komt door de medicatie. 59

7. Wat vond u van de methode van het aanbieden van de tips? Heeft u hier eventueel advies voor? Ant: Geen advies voor verbetering. 8. Heeft u nog tips voor het verbeteren van de interventie? Ant: geen 9. Heeft u vaak de tips verwisseld? (werkblad) Ant: nee 10. Hoe heeft u de tips ervaren de afgelopen tien weken? Ant: nvt 11. Heeft u vaak de tips verwisseld? (werkblad) Ant: nee 12. Hoe heeft u de tips ervaren de afgelopen tien weken? Ant: nvt

60

Participant 6 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: De afgelopen tien weken zijn constant verlopen. Ik heb niet het gevoel dat ik nog depressief ben. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: Zowel stemming als mate van activiteiten zijn gelijk gebleven. Over stemming kan ik moeilijk iets zeggen, ik voelde me namelijk niet depressief. Stemming was al goed. Doordat ik me niet depressief voelde was ik ook niet zo bewust bezig met het uitvoeren van activiteiten. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: Er is een tijdje een dipperiode geweest, dit was voorafgaande aan het onderzoek. Ik heb me toen twee weken ziek gemeld van mijn werk. Met behulp van de Arbo-begeleider heb ik besloten het rustiger aan te gaan doen. Dit doe ik nu nog steeds, en gaat goed. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: Rustiger aan doen. 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: Ik heb het erg druk. Moet juist meer balans vinden tussen ontspanning en verplichtingen. Dit probeer ik ook, maar is mij niet gelukt binnen tien weken te veranderen. Het blijft een doel. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: Druk, maar heel tevreden. 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: Te druk, naast alle verplichtingen en afspraken een extra druk. Interventie 1. Wanneer pakte u de interventie erbij? Ant: Paar keer per week. Op willekeurige momenten, zonder aanleiding. (zonder dipdag of stemming) 2. Waar stond de carrousel? Ant: In eerste instantie had ik hem op de keukentafel gezet, maar mijn kinderen vroegen er veel naar. Daarom zette ik hem liever ergens anders. Toen op de slaapkamer neergezet. 3. Van welke tip heeft u het meest gebruik gemaakt? Waarom sprak deze tip u aan? Ant: ‘zoek de balans’ & ‘hou een agenda bij’. 4. Als de tips in een applicatie voor de telefoon aangeboden worden, wat zouden dit kunnen toevoegen? Zou het voor u wat kunnen betekenen? Ant: Liever per e-mail. Mobiele telefoon raak ik kwijt. Het is goed om meer begeleiding te bieden, zoals 1 keer in de week een vragenlijst in te vullen m.b.t. stemming. Ik zit wel altijd achter de computer, dus dat zou gemakkelijker zijn. Doordat het fysiek materiaal is pak ik het er niet bij, liever

61

digitaal zodat ik een reminder aangeboden krijg. Een tip van de dag lijkt me een goed idee, niet 1x per week maar vaker. 5. Waar hebben de tips u mee geholpen/ toe aangespoord? Ant: het helpt natuurlijk! Ik heb meer balans gevonden in het doen van activiteiten, soms neem ik meer tijd voor mezelf. 6. Hebben de tips invloed op u stemming en de uitvoering van activiteiten gehad? (aanvullend op vraag 5) Ant: Meer balans nu, maar de tips waren voor mij meer een herinnering. Op stemming was het niet van toepassing, mijn stemming is goed. 7. Wat vond u van de methode van het aanbieden van de tips? Heeft u hier eventueel advies voor? Ant: Zie 4 8. Heeft u nog tips voor het verbeteren van de interventie? Ant: Zie 4. 9. Heeft u vaak de tips verwisseld? (werkblad) Ant: Niet verwisseld. De doelen die de eerste 5 tips hebben moeten nog behaald worden. Zijn niet te halen in 10 weken, blijven altijd van toepassing. 10. Hoe heeft u de tips ervaren de afgelopen tien weken? Ant: Het is nuttig, maar ik heb al een hele goede dagbesteding en geen depressieve stemming.

62

Participant 7 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: Goed, tien weken geleden ging het al goed. Deze stemming heeft zich voortgezet. Medicatie en mindfulnesscursus en schematherapie. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: Mijn stemming is gelijk gebleven. Ik heb het best druk, ik heb wel de balans gevonden. Ik dwing mezelf om de dingen in stukjes te hakken. tip uit interventie. Vrijwilligerswerk wat ik nu doe levert best veel druk op. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: Geen dipdagen. Ik ben echt uit de depressie, soms ben ik wel vermoeid. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: Ik doe wat er gepland staat, dit kost mij geen moeite. 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: De interventie heeft geholpen bij stemming en de mate van activiteiten. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: Zeer tevreden over mijn dagbesteding. 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: Prima, het voelde goed om iets te doen voor de depressieve mensen. Ik vond het geen al te grote belasting om mee te doen aan het onderzoek. Interventie 1. Wanneer pakte u de interventie erbij? Ant: Ik keek er af en toe naar. 2. Waar stond de carrousel? Ant: Stond op de keukentafel in het zicht. 3. Van welke tip heeft u het meest gebruik gemaakt? Waarom sprak deze tip u aan? Ant: ‘Leef in het hier en nu’ & ‘Hak je plan in stukken’ 4. Als de tips in een applicatie voor de telefoon aangeboden worden, wat zouden dit kunnen toevoegen? Zou het voor u wat kunnen betekenen? Ant: App lijkt mij een goede manier om als reminder te werken, in de groep hadden veel mensen een smartphone. 5. Waar hebben de tips u mee geholpen/ toe aangespoord?

63

Ant: Het heeft voor mij echt geholpen als reminder om de rust te pakken en dingen in delen te doen. Ik heb de tips echt aangepast aan hoe mijn leven is. De kaartjes helpen wel, ik wist wat er op stond en het bleef in mijn hoofd zitten door het steeds te zien. 6. Hebben de tips invloed op u stemming en de uitvoering van activiteiten gehad? (aanvullend op vraag 5) Ant: De interventie heeft geholpen bij stemming en de mate van activiteiten. 7. Wat vond u van de methode van het aanbieden van de tips? Heeft u hier eventueel advies voor? Ant: Goed geholpen dat ze het zag. Daarom vind ik een smartphone een goed idee, die zie je elke dag. Ik vond het er goed verzorgd uitzien. 8. Heeft u nog tips voor het verbeteren van de interventie? Ant: Geen verbeteringen. 9. Heeft u vaak de tips verwisseld? (werkblad) Ant: één keer verwisseld, van ‘Leef in het hier en nu’ naar ‘hak je plan in stukken’. Dit heb ik aangepast aan de situatie in mijn leven. 10. Hoe heeft u de tips ervaren de afgelopen tien weken? Ant: positief

64

Participant 8 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: ik voel me goed, ik ben veel aan het werk geweest. Ik ben redacteur bij greenpeace. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: geen depressieve stemming, het gaat wel minder goed op het werk, daar ben ik veel mee bezig geweest. Als ik mij minder goed voelde kwam dat vooral door mijn werk. Soms kan ik ook teveel doen, en heb ik moeite om grenzen te stellen. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: geen last van dipdagen. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: geen verandering. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: Ik ben wel tevreden hoe mijn leven nu is ingericht, alleen over werk heb ik nog wat twijfels. 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: ik vond het goed om mee te doen, en ik vond het fijn om iets terug te kunnen doen omdat ik zelf zo goed ben geholpen op het AMC.

65

Participant 9 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: Slecht, het is verergerd, vooral de onrust is erger geworden. Ik slaap slechter. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: Ik verveel mij erg en heb niets te doen. Ik ben beperkt goedgekeurd voor arbeid, maar ben nog niet aan het werk. Ik kom alleen buiten om te wandelen met de hond en om de boodschappen te doen. Ik heb toch wel weer last van een depressieve stemming. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: Ja, de dipdagen schommelen. Het lukt niet goed om op te staan. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: Het lukt niet om een dipdag te doorbreken. Ik heb verschillende manieren geprobeerd, niks heeft gewerkt. 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: het activiteiten niveau is hetzelfde gebleven of misschien achteruit gegaan. Ik ondernemen eigenlijk weinig. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: Ik ben ontevreden. 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: prima, geen op- of aanmerkingen.

66

Participant 11 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: Het gaat heel goed, ik doe drie dagen per week vrijwilligerswerk. Het hebben van ritme en het zijn onder de mensen doet mij goed. Ik ga weer solliciteren naar een betaalde baan, maar ben hier nog onzeker over. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: Ik vind het lastig om hele dagen thuis te zijn. Als ik een mindere dag heb onderneem ik weinig, doe alleen de dingen die in het huishouden moeten. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: niet echt dipdagen, heel af en toe (1 keer maand). Soms heb ik mindere dagen en dan onderneem ik niks, maar dit zie ik niet als een echte dipdag. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: nvt. 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: het lukt nu beter om tot een activiteit te komen, dit heeft te maken met mijn stemming en dat ik het nut van dingen weer in zie. Ik heb het gevoel dat ik niet meer in een depressie zit., ik voel mij beter. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: Ik ben opzicht wel tevreden, soms heb ik loze uurtjes en weet ik niet goed wat ik moet doen. 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: ik vond het geen probleem om mee te doen, prima.

67

Participant 12 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: de afgelopen tien weken zijn prima verlopen. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: De stemming en de activiteiten zijn positief ervaren, ik geef een 8 aan het leven. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: ik heb geen last van dipdagen gehad. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: nvt 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: Ja, ik kom nog steeds makkelijk tot activiteiten. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: ja, ik ben tevreden. Het lukt mij nu beter om grenzen aan te geven. 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: Ik vond het leuk om mee te doen, heb het positief ervaren.

68

Participant 13 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: het gaat opzicht niet verkeerd, het is gelijk gebleven en ik ben niet depressiever geworden. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: de stemming niet verkeerd ervaren, wel last van vermoeidheid. Ik heb het idee dat meer kan maar dat ik het niet kan uitvoeren door de pijn. Maar er zit verbetering in, door het doen van meer activiteiten. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: ja, vooral als ik moe ben. Dan kan ik een hele dag niks doen. Op zo een dag ben ik negatiever en emotioneler. Het komt ongeveer 1 keer per week voor. Dit is het zelfde als tien weken geleden. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: bezig gaan in huis en in de hondenkennel, vooral het bezig zijn in de hondenkennel geeft hoop en vind ik leuk. Ik hoop dan dat de volgende dag beter gaat. 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: hetzelfde. Verbetering is wel dat ik in mijn hoofd meer wil doen maar mij wel bewust ben van mijn lichaam en grenzen. De plannen die ik in mijn hoofd heb wil ik graag uitvoeren. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: soms wel maar ook soms niet. Bij een actieve dag ben ik meer tevreden. Ik heb mijn lichamelijke beperkingen meer geaccepteerd en wil de plannen in mijn hoofd graag uitvoeren. 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: niet verkeerd, maar lichtelijk teleurgesteld dat ik in de controlegroep zat.

69

Participant 14 Algemeen 1. Hoe zijn de afgelopen tien weken verlopen? Ant: ik heb een ernstige terugval gehad, vooral door mijn privé situatie is het geleidelijk slechter gegaan. 2. Hoe heeft u uw stemming en de mate van activiteiten de afgelopen tien weken ervaren? Wat is het verschil in stemming ten opzichte van het begin van het onderzoek? Heeft u enig idee waardoor dat zou kunnen komen? Ant: ik blijf in het patroon van niets doen zitten. Veel moeite met het doen van activiteiten, ik doe minder dan ik zou willen doen en ook geen leuke dingen. Mijn stemming is vaak negatief en achteruit gegaan. Koffie drinken en met de hond wandelen doet mij wel goed. 3. Zijn er dip dagen voorgekomen? Kunt u deze dagen beschrijven en in welke regelmaat kwamen ze voor? Is er verschil tussen de mate van en de beleving van de dipdagen tussen nu en tien weken geleden? Zo ja, in welk opzicht verschillen de dipdagen van elkaar? Ant: het voelde voornamelijk als 1 grote dip. Het hebben van bezoek hielp wel, vooral thuis moeite om mij tot activiteiten te zetten. 4. Hoe doorbrak u deze dipdagen? Ant: dit lukt mij eigenlijk niet. 5. Lukt het u nu beter om tot een activiteit te komen dan tien weken geleden? Waar ligt dat aan, denkt u? Ant: ja dit lukt wel beter, maar ik heb veel vaste afspraken en deadlines die ik moet nakomen. Activiteiten die hier naast eigenlijk moeten zoals de administratie lukt mij niet. 6. Hoe tevreden bent u nu over uw dagbesteding? Ant: Ik ben niet tevreden, ik zou graag ontspanning willen en leuke dingen doen. 7. Hoe vond u het om mee te doen aan het onderzoek? Ant: leuk om mee te doen en fijn om iets bij te kunnen dragen.

70

Onderzoeksrapport. Afstudeerproject Opleiding Ergotherapie Tips tegen Dips. Merel Hoksbergen Loes van Kolfschooten Jessica Stricker

Recommend Documents