ONDERZEEDIENST REÜNISTENVERENIGING KLAAR VOOR ONDERWATER

ONDERZEEDIENST REÜNISTENVERENIGING

KLAAR VOOR ONDERWATER

NUMMER 124 JAARGANG 36 JUNI 2013

Kapitein ter zee Herman Starink 1920 - 2013 Commandant Onderzeedienst 14 december 1966 - 2 oktober 1970 Colofon Verschijnt 4 maal per jaar in oplage van 1200 exemplaren. Voorzitter D. Heij Bremlaan 14 6866 DP Heelsum 0317-317063 [email protected] Secretaris W.R. Segaar Laan van Oud Poelgeest 30 2341 NL Oegstgeest 071-5726472 [email protected] Redactie & vormgeving W.P.P. Falkmann Middelzand 5306 1788 HC Den Helder 0223-642668 [email protected] Redactie Jhr. R.A. Snouck Hurgronje Molenweg 9 1766 HL Wieringerwaard 0224-221884 [email protected]

1e Penningmeester W.P. van der Veeken Jolstraat 74 1784 NL Den Helder 0223-630265 [email protected]

Bovengenoemde oud COZD overleed op 11 mei jl op 92 jarige leeftijd te Den Haag. De heer Starink trad in 1939 aan als adelborst voor de zeedienst op het Koninklijk Instituut der Marine. Toen de Tweede Wereld Oorlog uitbrak begeleide hij op 13 mei 1940 , samen met tien jaargenoten, 888 Duitse krijgsgevangen vanuit IJmuiden naar Engeland. Dit gebeurde aan boord van de "PHRONTIS" een schip van de Nederlandse Stoomvaartmaatschappij. Op "ENYS HOUSE" een landhuis nabij Falmouth ronde hij zijn opleiding tot zeeofficier af. Na zijn beëdiging werd hij geplaatst aan boord van Hr Ms "O 9";het begin van een lange onderzeedienst carrière. Zijn meest dramatische ervaring gedurende de

2e Penningmeester A. Schouten Langevliet 7 1759 LE Callantsoog 0223-643848 [email protected] Vert. COZD LTZ2OC Eric Duenk Onderzeedienst/BUOPS Postbus 10000 1780 CA Den Helder 0223-658195 Contactpersoon voor bestuursaangelegenheden, waaronder aanmelding nieuwe leden, adreswijzigingen en overlijden is de 1e penningmeester W.P. van der Veeken Contactpersoon voor contributie betaling is de 2e penningmeester A. Schouten De redactie behoudt zich het recht voor om artikelen in te korten, te weigeren of te verplaatsen naar een andere editie. Tevens is zij niet verantwoordelijk voor de inhoud van ingezonden kopij.

Erelid van de vereniging J.H. van Rede A. Prins W.P.P. Falkmann

PAGINA 1

Tweede Wereld Oorlog was het vernietigen van Hr Ms "O 19" met een torpedo en kanonvuur op 10 juli 1945 door de Amerikaanse onderzeeboot USS "COD". Hr Ms "O 19" was nl twee dagen daarvoor omhoog gelopen op het "LADD Reef" in de Zuidchinese zee en alle pogingen om haar weer vlot te krijgen waren mislukt. Na het commando over Hr Ms "O 27" werd hij midden vijftiger jaren van de vorige eeuw geplaatst bij de RDM om de bouw van de eerste twee driecylinder onderzeeboten te begeleiden. Hij voerde ook het bevel over de torpedobootjager Hr Ms "Noord Brabant". De heer Starink was een statige doch enigszins formele COZD. Maar aan de Onderzeedienst had hij zijn hart verpand. Hij volgde het wel en wee van de dienst en de boten tot aan zijn dood. Wij blijven hem in eerbied herdenken.

Driekus Heij

In Memoriam

Met leedwezen geeft het bestuur kennis van het overlijden van onze leden; C.P. Sabelis E.J. Bal A. Schaap J.H. Van der Zeep E.E.M. Offerman W.G. Veldkamp H. Starink

22 september 2012 21 november 2012 3 december 2012 18 februari 2013 24 februari 2013 18 april 2013 11 mei 2013

88 jaar 94 jaar 91 jaar 83 jaar 71 jaar 92 jaar

Oudemirdum Den Helder Den Helder Voorschoten Haarlem Rotterdam Den Haag

Wij zullen hen in eerbiedige herinnering blijven gedenken

Contributie De minimale contributie bedraagt € 7,50 per jaar, buitenland leden € 10 per jaar i.v.m. de hoge porto kosten. IBAN: NL57INGB0003928464 BIC: INGBNL2A Betaling moet voor 1 maart overgeschreven zijn, wil men als lid ingeschreven blijven. Zij die reeds lid zijn, krijgen in de december KVO een acceptgiro bijgesloten. Gironummer vereniging: 39.28.464 t.n.v. Onderzeedienst Reünistenvereniging Jolstraat 74 1784 NL Den Helder

In Memoriam H. Starink Vertrokken maar nooit teruggekeerd. Vertrokken Onderzeedienst bouwde zelf monument HMS Conqueror’s grootste geheim een aanval op Koningin Wilhelmina en de Onderzeedienst Oproep Reünie Speciale herdenking slachtoffers van O13 Foto voorblad O 13 Sill on Patrol Ex Hr. Ms. Mercuur Jubeleert Verslag van de Algemene Ledenvergadering Onderzeediens Golf Toernooi Cornelis Jacobszoon Drebbel 1572 - 1633

1 2 7 9 13 18 18 18 19 20 21 22 22

Vertrokken maar nooit teruggekeerd. Vertrokken maar nooit vergeten!

Vertrokken maar nooit teruggekeerd. Vertrokken om te strijden, gesneuveld in de diepte van de zee. Vertrokken maar nooit vergeten! Excellentie, nabestaanden, oud- en actief dienend Onderzeedienst personeel, goede morgen en welkom op deze herdenkingsplechtigheid. De Commandant der zeestrijdkrachten, Vice admiraal Borsboom, zal zich later tijdens deze ceremonie bij ons aansluiten maar is op dit moment nog aanwezig bij de herdenking van al het overig gevallen marine personeel bij het monument in het centrum van den Helder. Ik realiseer me dat ik in herhaling begin te vervallen als ik zeg dat ik zeer verheugd ben dat de opkomst groter is dan vorig jaar. Alweer! Maar ik zeg het toch want de getale waarin u nu aanwezig bent is letterlijk ongekend. Voordat ik verder ga wil ik eerst enkele Engelse woorden richten aan onze buitenlandse gasten.

Also a very warm welcome to the representative of the United Kingdom, LtCdr Raeburn. I am very happy that you are here today because 6 of the man who were killed on Dutch Submarines during WWII were actually British. Two of the seven boats that were lost run from Dundee with the support of the Royal Navy. Your navy did not only give us all the technical and logistical support we needed, you also completed our crews with your submariners. We did fight together against the Nazis and we did perish together. Thank you very much for joining us today! Colonel Edy Sulistyadi, I am very honored with your presence here today. You are representing the Indonesian people. We operated our submarines at the beginning of the war from your country. 5 out of the 7 lost boats left from Surabaja. On these boats were 31 crewmembers whose families live in Indonesia. Many of the relatives here present were born in Surabaja and have spent their childhood

PAGINA2

there. Thank you very much indeed for being with us today. Colonel Sulistyadi and LtCdr Raeburn, I ask you kindly to allow me to continue in Dutch from here. Hedenmorgen zijn Zr.Ms. Bruinvis en Zr. Ms. Mercuur weer teruggekomen van zee. Zr. Ms. schepen, het is even wennen na 123 jaar Hr.Ms. schepen. Sterker nog, onderzeeboten zijn nog nooit Zr. Ms. geweest. Drie boten en de Mercuur voor de kade, één onderzeeboot op de werf. Ze gaan naar zee …en ze komen weer terug. Zo gaat het al jaren. WIJ weten niet beter…….U wel! Wat voor ons vanzelfsprekend is, was nog niet zo heel lang geleden helemaal niet vanzelfsprekend. Sterker nog, toen namen de vrouwen met jonge kinderen op de kade afscheid van hun mannen. Moeders omhelsden nog een keer hun zoon, allen met angst in hun hart. Een angst die naderhand helaas maar al te terecht bleek. Daarna het alarmerende bericht van de marine over de vermissing van de boot en de jaren van onzekerheid. Het sprankje hoop dat er toch was en in de loop der tijd heel langzaam doofde.

PAGINA 3

Het feit dat na de oorlog Koningin Wilhelmina op de Waalhaven in Rotterdam het door onderzeebootmannen gemaakte monument onthulde gaf al aan dat de mannen die staan genoemd op ons monument iets heel bijzonders hebben gedaan. De Koningin heeft dit in 1947 nog eens onderstreept met de uitreiking van de Militaire Willemsorde aan de Onderzeedienst. Maar wat ook heel bijzonder is en ook kenmerkend voor de groep, is dat het monument door de kameraden, de vrienden van de gesneuvelden, is gemaakt. Het geeft heel duidelijk de verwantschap aan die onderzeebootmannen hebben. En de kracht die uit zo een hechte gemeenschap voortkomt. Eerst was daar die enorme en veeleisende prestatie tijdens de oorlog en vervolgens het monument dat er kwam en dat nu al sinds wij ons kunnen heugen, een plek is waar nabestaanden, veteranen en reünisten maar zeker ook actief dienend onderzeebootpersoneel, jaarlijks bijeen komt om te herdenken. Wie had net na de oorlog kunnen bedenken dat er in 2013 300 mensen bij dit monument bijéén zouden komen om deze strijders te herdenken! Het hernieuwde respect, dankbaarheid en interesse in hen die voor onze vrijheid in de tweede wereld oorlog zijn gesneuveld

doet ons allemaal deugd. Het geeft ook aan dat de jongere generaties zich wel degelijk bewust zijn van wat er nog niet zo heel lang geleden is gebeurd. Dat deze generaties wel degelijk dankbaar zijn en zaken naar waarde kunnen schatten. Dit geeft hoop voor de toekomst. En wat mij betreft is die toekomst al een tijdje geleden begonnen. Als je ziet hoeveel mensen we al enthousiast hebben gekregen om naar de O13 te zoeken. Hoeveel mensen daar hun vrije tijd in stoppen, hoeveel bedrijven daar middelen of geld voor vrijmaken, het geeft aan dat er een wending is of eigenlijk kort geleden al heeft plaatsgevonden. Eind jaren tachtig werd de 4 mei ceremonie op de Onderzeedienst bezocht door een handje vol nabestaanden. En kijk nu eens om u heen. Hoewel de vernieuwde interesse niet uitsluitend bij de Onderzeedienst is waar te nemen, is het voor de onderzeeboten wel heel duidelijk. En natuurlijk is er sprake van een zichzelf versterkend effect. De vondst van de K-XVI en de daarop volgende, groots bezochte, herdenkingsdienst, heeft Nederland opnieuw gewaar gemaakt van wat de Nederlandse boten hebben gedaan tijdens de oorlog. We hebben de peilen op de laatste boot, de

O13 gericht. Om zoektochten op te kunnen zetten is met veel partijen contact gezocht. Uiteindelijk heeft een productiemaatschappij besloten om een documentaire te maken over de bemanning en de nabestaanden van de laatst vermiste Nederlandse onderzeeboot en de zoektochten naar deze boot. Dit heeft weer heel veel nieuwe informatie opgeleverd en ook heel veel nabestaanden. Dit schudt natuurlijk de interesse nog eens extra op. Helaas hebben de afgelopen twee zoektochten naar de O13 niets opgeleverd. Enerzijds konden we maar een klein gedeelte van het gebied onderzoeken en anderzijds is het gebied door de nieuwe informatie groter geworden. Groter omdat er meer scenario’s over wat er kan zijn gebeurd bekend zijn geworden. Dit maakt, zoals u begrijpt, het zoeken niet makkelijker. Uiteraard geven wij het terugvinden van deze boot niet op maar we moeten ook realistisch zijn. In zekere zin is het te vergelijken met het zoeken naar een speld in een hooiberg en is er kans dat we hem niet vinden. Daarnaast komt de eerste generatie nabestaanden op een respectabele leeftijd en begint voor hen de tijd te dringen. Daarom hebben we besloten om op woensdag 3 juli een herdenPAGINA 4

kingsplechtigheid te organiseren voor de bemanning van de O13. Haar nabestaanden zijn immers de enige die niet weten waar de laatste rustplaats van hun familielid is, sterker nog zij weten niet wat er met de O13 is gebeurd. Op 3 juli gaan we ter ere van deze bemanning, de eerste bemanning die in de tweede wereld oorlog op patrouille ging, op zee een krans leggen. We zullen dit doen met gepast ceremonieel. Ik zal binnenkort een uitnodiging hiervoor versturen aan de nabestaanden van de O13. Zoals gezegd hebben de documentairemakers veel informatie bovenwater gekregen over de eerste oorlogsdagen van de O13. Dit zal allemaal verwerkt worden in de documentaire waar wij met zijn allen naar uitzien. Zij hebben echter ook een deel van deze informatie verwerkt in een prachtig boek over de O13. Dit boek is net gereed en zo meteen, na de ceremonie, dus na het leggen van de bloemen bij het monument, zal de Commandant Zeestrijdkrachten, Vice Admiraal Borsboom bij ons aansluiten en het eerste exemplaar aanbieden aan onze excellentie en medestrijder van onze gevallenen, de heer De Jong. U bent allen van harte welkom om dit moment bij te wonen alvorens wij afreizen naar de witte Raaf.

PAGINA 5

U ziet, er is nog een hoop activiteit rond onze boten uit de oorlog. Dagelijks zijn er nog veel mensen meer bezig en ook dit onderschrijft nog eens wat hun daden hebben betekend. Terug naar toen. We waren in oorlog. Nederland maar ook het toenmalige Nederlands Indië, was bezet en de achtergebleven families, vaak jonge moeders met kinderen hadden het zwaar. Zwaar zoals iedereen het zwaar heeft tijdens de oorlog, maar daar bovenop nog eens het missen van hun man. En of dat nog niet genoeg was, het leven in spanning of hij terug zou keren of het leven in onzekerheid als de boot vermist was gemeld. Situaties die wij ons niet voor kunnen stellen. Ons leven is immers al ontregeld als de internetverbinding het niet doet. Heel het land is al in rep en roer als de tekst van een koningslied grammaticaal rammelt. Hoe welvarend moeten we dan wel niet zijn! Hoe zorgeloos moeten we dan wel niet dagelijks door het leven gaan. Hoe vrij moeten we ons dan wel niet voelen. Maar die welvaart, die zorgeloosheid en die vrijheid is niet als vanzelfsprekend gekomen. Daar hebben deze mannen met vele tijdgenoten voor gestreden. Nu juist daarvoor hebben zij zich opgeofferd. Nu juist daarvoor hebben de achtergebleven families zoveel gemis

moeten verwerken. Opdat hun kinderen en kleinkinderen huppelend naar school kunnen gaan, kunnen spelen, sporten en een hoopvol leven kunnen opbouwen.

u delen. Het komt uit een van de brieven uit het buitenland die wij mochten ontvangen na het versturen van de uitnodiging voor deze ceremonie.

Ik weet niet of de bemanningen dit zo voor ogen hebben gehad al die uren onder water. Ik weet niet of ze, toen hun boot naar de diepte zonk, wisten of hun daden zouden bijdragen aan het herwinnen van de vrijheid. Maar ik denk wel dat zij, als zij vandaag hun kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen hier bijeen bij het monument, kunnen zien, zij WETEN dat hun heldhaftige daden niet voor niets zijn geweest. Dat zij zien dat zij aan de basis hebben gestaan van een uniek lange periode van een oorlogsloos West Europa, met al lange tijd een zorgeloos, vrij en welvarend leven voor al drie generaties na hen. Het minste wat wij voor deze mannen kunnen doen is hen dankbaarheid tonen. Hen gedenken. Hen laten weten dat wij ze zeker nog niet vergeten zijn. En dat zijn we niet. Kijk maar om u heen. En dit zijn dan alleen nog maar de mensen die in de gelegenheid waren om hier vandaag te zijn. Wij kregen ook veel reacties van mensen die er heel graag bij waren geweest maar die om allerlei redenen helaas daar van moesten afzien. Een treffend voorbeeld hiervan wil ik graag met

I commend you and the staff of the Netherlands Submarine Service for the honoring of your fellow comrades. The Royal Netherlands Navy has such a rich heritage and history. I am coming to understand the special sacrifices and risks submariners take on a daily basis. I know my grandfather willingly made the greatest sacrifice of all serving Queen and country. Een treffend voorbeeld dat, 68 jaar na het einde van de oorlog, de herinnering aan de helden van toen nog dagelijks aanwezig is. Hier in Nederland maar ook elders in de wereld. Vertrokken maar nooit teruggekeerd. Vertrokken maar nooit vergeten! Marc Elsensohn Foto’s Johan Kragten

PAGINA 6

Onderzeedienst bouwde zelf monument voor de gevallenen uit de oorlog

Den Helder * Hevig geëmotioneerd staat kapitein-ter-zee b.d. Piet de Jong voor het monument met daarop de namen van alle gevallenen aan boord van de zeven boten die niet terug kwamen uit de Tweede Wereldoorlog. Even daar voor had hij het boek 'O13 StilI on Patrol' gekregen. ,,Dit emotioneert mij zeer”, vertelt de oud-minister-president tegen admiraal Matthieu Borsboom. ,,Het zijn allemaal strijdmakkers van me. Ik heb met ze gevaren, hè.”

Terwijl De Jong een traan wegveegt met een zakdoek, legt de admiraal een hand op de frêle schouder van de 98-jarige man die binnen de marine een levend voorbeeld van het roemrijke oorlogsverleden is. Met aan zijn linkerkant kolonel b.d. Driekus Heij en aan zijn rechterkant de stokstijf in de houding staande admiraal bracht Piet de Jong vervolgens een groet aan zijn gevallen maten. Het was een bijzonder moment aan het eind van de jaarlijkse herdenking op 4 mei bij de Onderzeedienst op de Nieuwe Haven. ,,In de jaren tachtig herdachten we de gesneuvelden nog met een handje vol mensen”, vertelt groepsoudste Marc Elsensohn. ,,En kijk nu eens. We hebben stoelen te kort. Een grote groep mensen staat achteraan. Wat een belangstelling.” Opwinding De toegenomen animo voor de herdenking van de gevallenen bij de Onderzeedienst heeft te maken met een aantal recente ontwikkelingen. Eerst was daar in zou de vondst van de K-XVI bij Indonesië. Een groot succes na een jarenlange zoektocht. En nu is er de opwinding rond

PAGINA 7

'Blijf die verhalen vertellen'

de O13. De laatste verdwenen onderzeeër moet gevonden worden, vindt admiraal Borsboom: ,,We zijn het verplicht aan alle nabestaanden die al 73 jaar in onzekerheid leven over het lot van hun familielid.” De zoektocht heeft de afgelopen weken ongekende publiciteit gekregen doordat het boek over de O13 verschenen is. De presentatie op 4 mei gaf veel media reden om aandacht aan het boek en de documentaire te besteden. ,,We zijn in diverse tv-programma's en kranten aan bod geweest”, zegt filmer Erik Bibo. ,,Eigenlijk is het voor ons als documentairemakers gek om met een boek bezig te zijn, maar onze naspeuringen hebben zoveel materiaal opgeleverd dat het zonde zou zijn, daar niets mee te doen.” Met die gedachte is admiraal Borsboom het geheel eens: ,,In dit boek staan alle mannen die aan boord van de O13 waren toen de boot verdween. In woord en beeld komen zij aan bod. Het is een geweldig mooi document waar de Koninklijke Marine erg blij mee is. De verhalen uit de oorlog moeten verteld blijven worden. Boeken en films zijn daar voor de instrumenten bij uitstek.”

Monument Dat de marine vlak na de oorlog een stuk onverschilliger met dit onderwerp om ging blijkt uit het boek over de O13. Daarin wordt het ontstaan van het monument geschetst dat nu in Den Helder staat. Na de oorlog is het opgericht in Rotterdam. De staf in Den Haag vond zo'n gedenkplaats voor de onderzeeboten niet nodig. Het is aan de volhardendheid van de teruggekeerde bemanningen te danken dat het monument er gekomen is. Het werd eigenhandig en met beperkte middelen gemaakt. Koningin Wilhelmina vond het wel belangrijk en kwam het in gebruik stellen.

Wenen Leo Vroman dichtte de bekende regels waar Borsboom naar verwijst: Kom vanavond met verhalen, hoe de oorlog is verdwenen, en herhaal ze honderd malen: alle malen zal ik wenen. Arie Booy [email protected] Foto’s Johan Kragten Will Falkmann PAGINA 8

HMS Conqueror’s grootste geheim: een aanval op Rusland De onderzeeboot die de Argentijnse kruiser “General Belgrano” torpedeerde, tijdens de Falkland Oorlog, was een paar weken later betrokken bij een nog gedurfder en gevaarlijke Koude Oorlog operatie. Het was nog vroeg en donker, en het zeewater was ijskoud, toen HMS “Conqueror” naar periscoop diepte kwam. De commandant, Christopher Wreford-Brown, had zijn doel methodisch gevolgd, als een jager achter zijn behoedzame prooi. Daar was zij, op een afstand van 1000 yards, met lage vaart en blijkbaar zich niet bewust van de onderzeeboot die in haar kielzog naar periscoopdiepte kwam. In de donkere commando centrale stonden de officieren en manschappen rondom overste WrefordBrown te wachten, de ogenschijnlijke kalmte aan de buitenkant maskeerde de innerlijke spanning. Dit was 1982 en dit was het echte werk. HMS Conqueror is beroemd, sommigen noemen dat berucht, voor het torpederen van de Argentijnse kruiser General Belgrano. De nucleair voortgestuwde aanvals onderzeeboot, ook wel op dreigende wijze bekend als een “hunter-killer”, was de eerste van haar klasse die, in het echt, torpedoes had afgevuurd. De Belgrano werd in korte tijd tot zinken gebracht met 2 torpedoes: 323 mannen vonden de dood, vele van hen jonge dienstplichtigen. Op die dag, 2 Mei 1982, begon de Falkland Oorlog pas echt. Maar het schip, dat nu zichtbaar was door de periscoop, was niet de Belgrano. Dit was Augustus, bijna 2 maanden na de bevrijding van de Falkland eilanden, en aan de andere kant van de wereld, in de Barentz Zee, de achtertuin van de machtige Noordelijke Vloot van de Sovjet Unie. De Conqueror voer dicht langs de territoriale wateren van Rusland, of misPAGINA 9

schien nog wel dichter bij. Onderzeeboot mannen, levend in een hechte gemeenschap met een beleefde minachting voor tegenstanders bovenwater, riepen altijd dat er 2 soorten marine schepen waren: onderzeeboten en doelen. WrefordBrown’s doel was nu een AGI, een trawler uitgerust om inlichtingen te verzamelen, Volgestopt met interceptie- en detectie apparatuur waren deze schepen alom aanwezig tijdens de Koude Oorlog, bij het schaduwen van NAVO oefeningen of patrouillerend bij Marine bases in het Westen. Deze AGI, met Poolse vlag, was bijzonder: ze trok een towed-array sonar voort, met een lengte van 2 mijl. De Amerikanen en de Britten waren al heel lang aan het testen met een dergelijk apparaat. Deze was de modernste versie van de Sovjet Unie en de opdracht van de Conqueror was om deze array te stelen. Om dit doel te bereiken was de boeg van de Conqueror uitgerust met een elektronisch gecontroleerde snijmachine om de 3 inch dikke staalkabel, waarmee de array werd voort gesleept, door te snijden. De naam van de drieste oefening in piraterij?? – Operatie Barmaid-. 30 Jaar later wordt eindelijk het verhaal van deze missie, nog steeds geclassificeerd als “Top Secret”, verteld. Het zou best zo kunnen zijn dat de regering van Rusland nu voor het eerst er achter komt wat het lot is geweest van een van hun best bewaakte geheime projecten. Stuart Prebble, de schrijver van het boek –de Secrets of the Conqueror- onthult het bestaan van de Operatie Barmaid, een opmerkelijk wapenfeit, een gedurfde expeditie met een enorm groot risico. Als we aan de Koude Oorlog denken, dan denken we aan Cuba en Berlijn en raketten en tanks, maar het echte en meest gevaarlijke Oost-West gevecht vond op zee

plaats en dan nog in het bijzonder onderwater. De schrijver had al 30 jaar geleden gehoord over de Operatie Barmaid, maar kon pas pas geleden formele stappen ondernemen om toestemming te krijgen om er over te schrijven, dit kwam door de wet dat geheime informatie 30 jaar lang geheim moet blijven. Na lang beraad gaf de Minister van Defensie een antwoord: ze zouden geen hulp bieden, maar ze zouden de schrijver ook niet stoppen om het boek te schrijven. In de periode 1950-1960 voelden de Amerikanen en Engelsen zich superieur over de vloot van de Sovjet Unie, die als een soort nieuwkomeling werd beschouwd. Maar in de loop van de 70er jaren werd dit zelfvertrouwen ondermijnd. Sovjet onderzeeboten werden niet alleen stiller en sneller, zij slaagden er ook in om het tij in hun voordeel te keren. Submariners noemen dat “bouncing”, de praktijk om onder een onderzeeboot omhoog te kruipen en dan op het laatste moment een actieve sonar

uitzending te maken. Met dit oorverdovende geluid in de koptelefoons van de sonar operators wilden ze duidelijk maken:- Ik ben hier. Als het nu oorlog was, dan was je er geweest-. Een towed array is een ander verhaal. Dit systeem is passief en zendt geen signalen uit. Het array zweeft op een voor ingestelde diepte, voort getrokken door een onderzeeboot of een bovenwaterschip en luistert alleen maar naar vijandelijke onderzeeboten. Doordat de hydrofoons over een grote afstand verspreid zijn, is het systeem in staat om een multidimensionale fix te maken van het doel, en de array heeft geen last van het kielzog van de voorttrekkende boot. De Amerikanen en Britten hadden lang gedacht dat zij ver voor waren met deze technologie en waren dan ook zeer verbaasd toen zij er achter kwamen dat de Russen al zeker op gelijke hoogte waren.

PAGINA 10

Maar hoe waren ze daarin geslaagd? Door eigen technisch vernuft of door spionage? Dit was een gevoelige zaak voor de Britten, die al zo geplaagd werden door naoorlogse spionage schandalen. De “Portland Spy Ring” had geheimen van de Marine verraden evenals John Vassall, een medewerker op de Admiraliteit. De Amerikanen namen het voortouw om een project op te zetten om een towed array te verkrijgen teneinde inzicht te krijgen in de toegepaste technieken. General Dynamics, als leverancier van CIA uitrusting, bouwde het snij apparaat, dat op de Britse onderzeeboot werd bevestigd. Maar waarom niet op de veel grotere US onderzeeboten? Er waren 2 theorieën hierover. De Britten geloofden dat zij verkozen waren omdat ze betere submariners waren, Maar op grond van geanalyseerde oefeningen is dat nooit zo gebleken. De meer cynische theorie was dat in geval de Britse onderzeeboot gepakt zou worden, er minder diplomatieke commotie zou ontstaan dan met een Amerikaanse boot. Niemand wilde een confrontatie met een superpower riskeren. PAGINA 11

De moeilijke vraag was echter hoe je een towed array kabel kan doorsnijden op een manier die lijkt op een incidentele breuk. Voordat de Conqueror werd uitgerust met de televisiegeleide snijmachine, had haar zusterschip, HMS Churchill, geprobeerd om dwars door een array heen te varen, om op zo’n manier het array los te krijgen van het moederschip. Deze poging mislukte volledig, de boot was beschadigd en had ook nog een paar dieptebommen te verduren gekregen. De Conqueror heeft 2 keer geoefend voordat ze op de definitieve missie werd gezonden. Toen de bemanning te horen kreeg over de snijmachine, vond iedereen het gekkenwerk. Het gebruik ervan zou meer dan briljant zeemanschap vereisen, om van diepte omhoog te kruipen in de blinde hoek van het array, om vervolgens naar de sleepkabel te varen vlak achter het doelschip. De messen waren zodanig ontworpen dat het resultaat eruit zou zien alsof de kabel ergens achter was blijven haken en daardoor kapot zou zijn getrokken.

Terug naar de onderzeeboot, daar was Wreford-Brown, kijkend door de periscoop, in die Augustus nacht. De TV camera’s waren niet te gebruiken tot vlak bij het doel. De commandant en zijn mannen moesten gebruik maken van hoofdreken sommetjes om de afstand tot het doel te berekenen. Dat was het geniale van de gehele operatie. Er is een manier om de blinde vlek te naderen door diep te gaan en onder een bepaalde hoek omhoog te komen letterlijk onder het schip.

Zou de bemanning van de AGI geweten hebben wat er daadwerkelijk had plaats gevonden? Zelfs al zouden verdenkingen hebben gehad, dan is het onwaarschijnlijk dat ze dat aan hun superieuren hebben gemeld. Een verblijf in de Goulag Archipel zou hun lot geweest zijn.

De schroef van de AGI was slechts op een paar voet van de romp van de Conqueror. De kleinste misrekening zou onvermijdelijk tot een aanvaring leiden. Maar iedereen hield de zenuwen in bedwang en de verbinding werd gemaakt. De messen deden hun werk en in een paar seconden, die wel uren leken, werd de kabel losgesneden van het schip. Speciale klemmen hielden de kabel vast en de Conqueror liet zich naar een veilige diepte zakken.

Na de torpedering van de Belgrano zijn er veel speculaties geweest over de verdwijning van de scheepsjournalen van de Conqueror. In sommige kringen wordt aangenomen dat dit is gedaan om lastige details over de bewegingen van de onderzeeboot, voor en na de aanval op de kruiser, te verbergen. De schrijver van het boek denkt daar anders over. Hij denkt dat de journalen vernietigd zijn om de Barentz Zee Operatie te verbergen. Dit was een top secret mission. De Onderzeedienst staat bekend als de “Silent Service”, gedeeltelijk door de onopgemerkte manier van oorlogvoering, maar ook door de geheimhouding van haar activiteiten. Maar heel zelden wordt dat aan het publiek prijs gegeven.

Iedereen in de commando centrale was zeer gespannen, aldus een van de bemanningsleden, we verwachtten dat we ieder moment ontdekt zouden worden en waren gereed weg te varen, indien nodig. Niemand van de bemanning was bereid om tegenover de schrijver te vertellen waar de Conqueror zich had bevonden tijdens deze operatie, maar het sterke vermoeden bestaat dat de onderzeeboot binnen de territoriale, op zo’n 3 mijl van de kust heeft geopereerd. Als zij ontdekt was geworden zou zij zeker zijn aangevallen door Russische eenheden. Toen de Conqueror eenmaal op veilige afstand was, werden duikers erop uitgestuurd om het array veilig te stellen. Later is de onderzeeboot naar de oppervlakte gegaan om de kabel in bovenbouw op te bergen.

Onmiddellijk nadat de Conqueror was aangekomen op haar basis in de Clyde, werd het array naar de US gevlogen, waar een grondige analyse werd uitgevoerd.

Nu weten we meer over de Operatie Barmaid. De bemanning van de Conqueror moest haar triomf in het geheim vieren. Hopelijk hebben ze kunnen genieten van een paar pinten van de Barmaid. Neil Tweedie Dit artikel is verschenen in the Daily Telegraph van 12 Oktober 2012. Vertaald door Robin Snouck Hurgronje

PAGINA 12

Koningin (1815), hebben diverse kroonpretendenten en prinsen op verschillende schepen van de Marine gevaren en bezocht. O.a. Prins Hendrik (de Zeevaarder), zoon van Anna Paulowna en Willem II heeft een aantal reizen gemaakt. Na de dood van koning Willem III in 1890 volgde Wilhelmina in 1898 haar vader op (haar moeder Emma was van 1890 tot 1898 regentes). Als prinses had zij reeds vroeg met de Marine kennisgemaakt. O.a. gebeurde dit in 1892 ter gelegenheid van de te waterlating van PRINSES WILHELMINA DER NEDERLANDEN, een pantserdektorenschip. Voor deze speciale gelegenheid liet zij zich in een aangepast marine uniform fotograferen.

Bladzijde uit het Gastenboek van: Hr.Ms. ZWAARDVISCH (Traditiekamer Onderzeedienst). Op 2 september 1948, bracht Koningin Wilhelmina een bezoek aan Hr.Ms. ZWAARDVISCH die aan de Oosterdokskade te Amsterdam lag. Het bezoek aan Hr.Ms. ZWAARDVISCH was het laatste marineschip dat zij gedurende haar 50 jarig regeerperiode met een bezoek vereerde, 2 dagen voordat ze afstand deed van de troon. Zij heeft de onderzeedienst en boten diverse malen een bezoek gebracht. Het Koningshuis heeft altijd een brede interesse gehad in de Marine en in het bijzonder de onderzeedienst. Na de overheersing van de Fransen en het stichten van het Koninkrijk der Nederlanden PAGINA 13

Prinses Wilhelmina op 12 jarige leeftijd in het aangepast marine uniform met adelborsten ponjaard. Het was in die jaren gebruikelijk dat kinderen in matrozen uniformpjes liepen en Wilhelmina zal ook hier geen uitzondering op zijn geweest. De ontwikkelingen op technisch gebied in de laatste 25 jaar van de negentiendeen begin twintigste- eeuw lieten de Marine niet onberoerd. Ook de ontwikkelingen op het gebied van onderzeeboten hadden een grote vlucht genomen. Nederland was één van eerste landen ter wereld die zich interesseerde onderzeeboten te gebruiken als oorlogsschepen. Gedreven door economische en practische motieven kwam in 1906 de eerste onderzeeboot (Hr.Ms. O I, ex Luctor et Emergo) de vloot versterken.

Wilhelmina en de onderzeedienst. Koningin Wilhelmina heeft samen met haar echtgenoot Prins Hendrik diverse oefeningen met het eskader en de onderzeeboot meegemaakt en was diep onder de indruk geraakt van dit nieuwe technisch vernuft. In 1916 (het tweede oorlogsjaar van de Eerste Wereldoorlog) heeft zij zelfs twee maal een onderwaterduik met een onderzeeboot gemaakt. In de jaren daarna heeft zij diverse malen samen met haar gemaal en dochter de onderzeedienst met een bezoek vereerd. Ook in de Tweede Wereldoorlog toonde zij grote blijk van belangstelling en betrokkenheid met de onderzeedienst, in het bijzonder het wel en wee van de bemanningen. Na de oorlog heeft zij de Onderzeedienst begunstigd met de MWO 4e klasse voor hun moed en inzet gedurende de oorlog. Dat Koningin Wilhelmina Hr.Ms. ZWAARDVISCH het laatste oorlogschip in haar regeerperiode bezocht laat duidelijk blijken dat zij deze dienst een zeer warm hart toe droeg.

Op 6 september 1916 wordt op de rede van Den Helder met Hr.Ms. O 3 ( commandant G.M. Rietdijk) een vaaroefening onder water gehouden, waarbij Koningin Wilhelmina aan boord is. De Heldersche Courant, van 7 september 1916 schrijft: …… Precies half twee arriveerde de koninklijke auto en alvorens zich aan boord van de O 3 te begeven, onderhield H.M. zich geruime tijd met

den schipper der fantasiesloep, den adelborst Kooreman….Hierop betrad H.M. het plankier dat naar het dek van den onderzeeër leidde, en moedig betrad de Koningin het kleine vaartuigje, dat, nauwelijks buiten de haven gekomen, onderdook en manoeuvreerde, weer omhoog kwam, weer dook en langzaam tusschen de HOLLAND en KORTENAER in, opvoer om even later den steven te wenden en zijn kostbare last aan wal te zetten. Het was een aardig gezicht, deze vlootrevue: op den voorgrond de beide kruisers, en daarachter, manoeuvreerend en in sierlijke zwaai rondvarend, een zestal torpedobooten. Tijdens het manouevreeren van de duikboot waren verschillende oorlogsbodems naar buiten gestoomd en keerden na eenigen tijd weder op de reede terug tot het houden van eenige manoeuvres. O.a. werden, naar wij vernamen, torpedo’s gelanceerd op een der oorlogsschepen, en zou de HOLLAND eene voorstelling geven van het loopen op een mijn. Nadat H.M. van het bezoek aan den onderzeeër was teruggekeerd, begaf zij zich ter voet naar de torpedoboot G 13 om een tochtje te maken om de manoeuvres der oorlogsbodems gade te slaan. Met de HYDROGRAAF is H.M. vervolgens naar Terschelling vertrokken, en keert heden vandaar weer terug, om te ± 7 uur per trein te vertrekken. ’s Avonds te 8.30 uur arriveerde H.M. met de s.s. HYDROGRAAF, begeleid door eenige torpedobooten te Terschelling. De commandant schrijft in het scheepsjournaal: Woensdag, 6 September 1916, Wind NO 1-2 K. Hr. Brengen de boot in gereedheid van ’t bezoek van H.M. de Koningin. Verstoomen naar ligplaats Hr.Ms. MEDUSA. Ontvangen ten 13h30 bezoek van H.M. de Koningin. Varen onder- en boven water ter reede. Koersen ten 14h00 terug in de PAGINA 14

haven. Meeren op de dezelfde plaats af. Verstoomen daarna naar ligplaats aan het Vlot-Onderhoud.

Weer veilig aan wal! Koningin Wilhelmina is de tweede staatshoofd ter wereld die in een onderzeeboot heeft gevaren en gedoken (de eerste staatshoofd was de Amerikaanse president Theodoor Roosevelt aan boord van een A- klasse boot in 1905) maar wel de eerste vrouw die met een onderzeeboot onder water is geweest. De onderzeeboten waren in die tijd nog erg primitief (de O 3 was maar 32 meter lang, 3 meter breed en had een diepgang van 2 meter. De stabiliteit liet te wensen over; de boten van deze klasse (O 2 t/m O 5) stonden bekend om hun rare capriolen die de bemanning vaak moesten ondergaan wanneer de verticale en horizontale duikroeren verstek lieten gaan). Het is daarom bijzonder dat de Koningin dit heeft gedaan! De Koningin heeft de smaak te pakken want een paar dagen na haar duikdoop te Den Helder wort er op 13 september 1916 nabij Vlissingen aan boord van Hr.Ms. O 4 (commandant D. van Nijmegen Schonegevel) een vaartocht van een ½ uur onder water gehouden met de Koningin aan boord. Op de foto is te zien hoe de Koningin af daalt in de onderzeePAGINA 15

boot, geassisteerd door de commandant. Het moet een hele toer zijn geweest met het grote en spierwitte kledij in de boot te komen. Het Algemeen Handelsblad, van 14 september1916 schrijft: …. Nadat H.M. tegen één uur per torpedoboot daar was teruggekeerd en in den trein den lunch gebruikt had, is Zij om twee uur weer naar buiten gegaan, en heeft zich in een onderzeeboot begeven, waarmeede zij een tocht onder water van ongeveer een half uur maakte. Deze moedige daad maakte op allen, die er getuigen van waren, een diepe indruk. Alvorens aan boord te gaan, had H.M. een onderhoud met sergeant-majoor torpedomaker Beek [dit moet waarschijnlijk de machinedrijver-majoor M. Beets zijn die aan boord van de Hr.Ms. O 4 was toen op 9 februari 1916 er een ontploffing was op Hr.Ms. O 5], die ten gevolge van een ongeluk met een torpedo eenige maanden geleden aan den ponton alhier het linker onderbeen verloor…….. Het scheepsjournaal Hr.Ms. O 4 vermeldt het volgende: Woensdag 13 september NW 4. Z; regen. Verlaten ten

5h45 de haven. Gaan met diesel-machine tot Zuiderhoofd. Vullen daar de hoofdtanks en kruisen onder water tusschen Kaloo en den wal. Keeren dezelfde route terug, torpedo uit de onderbuis, blazen haar af tot 50 en leggen haar in de zij. Scheepswerk a.m. Hoofdballasttanks: vullen 06h39, leegmaken 08h53; totaal onder water 02h14. Na aan boord komst van H.M. de Koningin ten 14h15, maken los en vullen in de haven de hoofdtank. Varen onder water ter reede, doen verschillende oefeningen en één blind schot met de onderbuis. Maken in de haven alles leeg en meeren ten 14h55 naast de DREBBEL waarna Hare Majesteit het schip verlaat….

Op 10 maart 1926 zijn H.M. de Koningin, HKH Prinses Juliana en ZKH Prins Hendrik aan boord van de onderzeeboot Hr.Ms. O 9 (commandant E.J. van Holthe). Van 14h50 tot 15h30 wordt er boven en onder water op de rede van Den Helder gevaren. Na terugkeer wordt er langszij de Onderzeedienst afgemeerd. De vice-admiraal die bij de valreep staat is C. Foch, Commandant der Marine te Willemsoord. De Heldersche Courant van 11 maart 1926 schrijft het volgende: Tochtje met de O 9. Ongeveer gelijktijdig kwamen de Koningin men haar gezin bij de O 9.

Toch was Prinses Juliana de eerste; moedig trok zij de handschoenen uit om in de om in de onderste diepten van dit oorlogsvaartuig af te dalen. Ach, dat witte manteltje. Wij veronderstellen, dat men extra en nog eens extra gezwabberd heeft, maar een duikboot is nu eenmaal geen salon. En in spanning en ook wel ietwat bewondering zagen de menschen aan den wal toe. Ja, ’t ging voorzichtig, een beetje onwennig, voetje voor voetje daalde de prinses af, gevolgd door den prins. Even later kwam Hare Majesteit, die dit al meer bij de hand gehad heeft en nu duurde het niet lang meer of de O 9 ging zeewaarts. Daar de tijd beperkt was, kon dit tochtje slechts van korte duur zijn. Maar de velen, die zich in spanning afvroegen of de O 9 nu heusch naar beneden zou gaan, werden tevreden gesteld. Zoodra de boot het ruime sop had bereikt begon zij te zinken en in weinig oogenblikken was er niets meer van te zien. Het zou wat waard zijn geweest nu mede aan boord te zijn om de gevoelens te beschrijven van de Prinses. Maar een onderzeeboot is geen verblijf voor journalisten en zoo hadden wij aan den wal het toezien. Lang duurde het niet, de tijd drong, en na enkele minuten onder water te zijn geweest, begon de O 9 weer te rijzen. Waarde lezer, dat was het einde. Want naar den wal stoomen en in de auto’s plaatsnemen, was het werk van eenige minuten. En verschillende vrouwen aan den wal hadden zich al verknepen om eens flink hoera te kunnen roepen. U weet, de Helderschen zijn in die dingen niet erg uitbundig, en bovendien, ze hebben zooveel te zien, dat ze het vergeten. Maar toen ze de Koninklijke bezoekers op het dek zagen staan, kwam het los: hoera, riepen ze, en leve de koningin, en de koningin en haar dochter, en de prins bogen en groetten naar alle kanten.

PAGINA 16

te reiken en tevens het monument van gevallen van de Onderzeedienst te onthullen en hier de eerste krans te leggen, maakte een diepe indruk op het onderzeedienstpersoneel en de aanwezige nabestaanden.

Koningin Wilhemina bezoekt op 9 april 1946 de onderzeeboot Hr.Ms. O 24 (onder commando van ltz1 P.J.S. de Jong) afgemeerd aan de Parkhaven te Rotterdam. De boot was die dag ervoor, na 6 jaar afwezigheid, weer voor het eerst terug in Nederlandse wateren. Toen de koningin aan boord stapte zei ze tegen de commandant ‘Meneer de Jong, ik wil kennismaken met Uw helden’ , waarop de commandant antwoordde: ‘Ik heb geen enkele held aan boord, majesteit’.

Amsterdam, 2 september 1948. Koningin Wilhelmina tekent, in bijzijn van haar adjudant en de commandant van de ZWAARDVISCH, ltz1 N.J.H. Gregory, het gastenboek.

De handtekening van Koningin Wilhelmina (Gastenboek Hr.Ms. ZWAARDVISCH, Traditiekamer OZD).

Op 6 juni 947 reikt H.M. koningin Wilhelmina aan ltz1 J.F. van Dulm voor de onderzeedienst de Militaire Willemsorde uit voor hun inzet gedurende de Tweede Wereldoorlog. Dat de Koningin persoonlijk naar de onderzeedienstbasis (Waalhaven Rotterdam) had willen komen om de versierselen van de MWO uit PAGINA 17

Gerard Horneman Traditiekamer Onderzeedienst

Oproep Reünie Voor het organiseren van een reunie, zoeken wij de bemanningslijst van Hr.Ms. Zeehond in de periode 18 maart 1971 t/m 22 mei 1971, dit betreft de reis naar de Bahama's voor het testen van een nieuwe torpedo, dit is de reis met het beruchte achtertorpedoluik ongeluk. Als er mensen uit die periode zijn die er graag bij willen zijn, kun je melden per email. Graag naam, rang, dienstvak, functie en telefoonnummer vermelden Leo Bal: [email protected] Harald Sannes: [email protected] Freek Goos: [email protected] Wij gaan proberen om, een voor iedereen geschikte datum en locatie, te regelen. Mvg, Leo, Harald en Freek

Foto voorblad Groepsfoto Etat Major O9, O11, O12, O13 Cornelis Drebbel en OZD 1. Te Amsterdam ter gelegenheid van de tewaterlating der Oranje in 1937 door Hr.Ms. Koningin Wilhelmina, die vanaf het Centraal Station door Adelborsten in de Konings -sloep naar de werf geroeid werd. Staande van links naar rechts Ltz Jeekel oudste Off. O 9 OMSD F.A.Tours Ltz Kennema jongste Off. O 9 OMSD Gestel O9 Ltz Gaspers oudste Off. O 9 Ltz Ostrom Soede O 13 Ltz 3 KMR J.H. van Ginkel O 13 OMSD Buys O 12 Ltz 2 P.J.S. de Jong O 12 Ltz 2 J. Drijfhout van Hoof O 12 Ltz 2 J. Gijs O 11 OMSD 2 P. Kiepe O 11 Ltz 2 kmr W.F.J. Morzer Bruyns O 11 OMSD 2 Reitsma O11

Speciale herdenking slachtoffers van O 13 Den Helder Op 5 juli wordt een speciale herdenking gehouden voor slachtoffers die met onderzeeboot O13 verdwenen zijn. Dat meldt kolonel Marc Elsensohn van de Onderzeedienst. Er is veel publiciteit rond de zoekactie naar de laatste boot die nog vermist wordt. De Onderzeedienst gaat de nabestaanden van de 34 opvarenden binnenkort uitnodigen. Tijdens de afgelopen dodenherdenking, was reeds een aantal O13 nabestaanden van de partij. Omdat niet iedereen in de gelegenheid was, is er voor de O13 een nieuwe datum geprikt. Van het boek “O13 Still on Patroll” dat zaterdag uit kwam, zijn al enkele honderden verkocht. Arie Booy NHD 06-05-2013 Zittend van links naar rechts OMSD 2 Neep Ohr OMSD 2 Kees van Leeuwenburg Ltz 2 Kerel Goozens O9 Ltz 2 G. Quint Cdt. Drebbel Ltz 1 Pére van Erkel Cdt. O 13 Ltz 1 Van Meurs Schouten Kazerne Ltz 2 Jan van Dulm Cdt. O 12 Ltz 2 Stein Valkenburg Cdt. O 11 OMSD 2 Köhler O 11 OMSD 2 Andries de Vaal O 11 Schipper Motorbarkas OZD 1

PAGINA 18

Uniek Herdenkingsboek over de bemanning van de O13 Eerste exemplaar aangeboden aan: P.J.S de Jong

De Koninklijke Marine verloor tijdens WOII zeven onderzeeboten. Zes verdwenen spoorloos. Vijf zijn er inmiddels teruggevonden. De O13 is de laatste nog niet teruggevonden onderzeeboot. Sinds juni 1940 ligt het wrak ergens op de bodem van de Noordzee. Wat er precies met de O13 is gebeurd is een groot mysterie. Het mysterie van de laatst nog niet teruggevonden Nederlandse onderzeeboot wordt al jaren actief onderzocht door de Marine. Sinds anderhalf jaar wordt de zoektocht op de voet gevolgd door de documentairemakers Machiel Martens (YourMedia) en Wilco Pleging en Erik Bibo (In2Content). De documentaire over de zoektocht wordt uitgezonden op omroep Max. Uit de gesprekken met de nabestaanden van de 34 bemanningsleden zijn veel persoonlijke verhalen, foto’s, brieven en ander beeldmateriaal boven water gekomen. Persoonlijke en emotionele verhalen die nu gebundeld zijn in een herinneringsboek getiteld O13 Still On Patrol. Naast het eerbetoon aan de bemanning wordt in het boek de laatste reis van de O13 beschreven en wordt er in gegaan op de mogelijke oorzaken van de verdwijning. Het boek is speciaal voor de lezers van “Klaar Voor Onderwater” voor de prijs van 30,00 euro, inclusief verzendkosten, te verkrijgen door dit bedrag te storten op: Rekening nummer :7176375. Ten name van: In2Content. Onder vermelding van: Boek O13. Vergeet niet Uw Naam, Adres, en Woonplaats duidelijk te vermelden. Of u kunt contact opnemen met “In2Content”, telefoonnummer 035-6473939 PAGINA 19

Foto P.J.S de Jong:Gerard Goumou

Ex Hr.Ms. Mercuur Jubileert Het jaar 2013 is niet alleen een jubileumjaar voor de Marine (525 jaar), de Koninklijke Marine (200 jaar) en het Koninkrijk der Nederlanden (200 jaar), maar ook voor ex Hr.Ms. Mercuur (ex Hr.Ms. Onverschrokken) die thans 20 jaar ligt afgemeerd in Scheveningen. Een mooi moment om de balans op te maken. Het gaat goed met de Mercuur; het schip ligt er fraai bij. Er is in de afgelopen decennia veel werk verricht om dit resultaat te bereiken. Het meeste werk werd uitgevoerd door de vrijwilligers; een zeer gemotiveerde groep mannen en vrouwen. Enkele grote werkzaamheden, zoals reparatie en schilderwerk van de romp en de mast konden dank zij grote sponsors worden uitgevoerd door een professioneel bedrijf. Dat soort werk kan de groep vrijwilligers niet aan, alleen al door de gemiddeld hogere leeftijd. De exploitatie van de Mercuur kost geld; liggeld, energiekosten, onderhoudskosten, etc. Dat geld wordt verdiend met betalende bezoekers en het faciliteren van groepsbijeenkomsten; partijen, recepties, vergaderingen en dergelijke. Het schip is ook aangewezen als trouwlocatie. Om dit allemaal te kunnen uitvoeren, zijn vrijwilligers nodig. Van de oorspronkelijke bemanning is nog maar een kleine kern over die alle zeilen bij moet zetten om de exploitatie van het schip succesvol te laten blijven. De Mercuur is dan ook op zoek naar een nieuwe aanwas van vrijwilligers en uitbreiding van de bemanning. De Mercuur heeft de ambitie om de omvang van de bemanning weer te laten groeien naar een optimale sterkte en te voorzien van verschillende specialismen en kwaliteiten. Naar wie zijn we op zoek? Enig maritiem “gevoel” is prettig, maar niet absoluut noodzakelijk. Wel is de bereidheid om

als team, als bemanning, samen te werken een voorwaarde. Ten aanzien van specialismen is er behoefte aan technici (motortechniek, metaalbewerking, elektrotechniek), mensen met Horeca-ervaring (met en zonder diploma), liefhebbers van houtbewerking en schilderwerk, maar ook geïnteresseerden in maritieme historie, de marine en het schip. In principe zijn alle bemanningsleden beschikbaar voor een taak bij de ondersteuning van bijeenkomsten en het verzorgen van rondleidingen. De Stichting Behoud Maritieme Monumenten, die de Mercuur ondersteunt, vindt het mede uit historisch oogpunt belangrijk dat het met de Mercuur goed blijft gaan. Het schip, oorspronkelijk gebouwd en in dienst gesteld als oceaan mijnenveger Hr.Ms. Onverschrokken, kregen we in 1954 te leen van de Verenigde Staten van Amerika als ondersteuning bij de wederopbouw van de Koninklijke Marine die samen met de andere landen voor de zware taak stond om de vele zeemijnen op te ruimen. De Mercuur is de enig overgebleven maritieme eenheid die die bijzondere tijd nog markeert en is daarmee van historische waarde. Kom langs in Scheveningen en kom aan boord of kijk op: www.museumschip-mercuur.nl . Bellen kan ook 070 354 0315 of e-mail naar: [email protected] . Tot ziens. 'Steven Muetstege' PAGINA 20

Verslag van de Algemene Ledenvergadering van woensdag 17 april 2013 De voorzitter opende de vergadering ten 11.01 uur. Hij verwelkomde de aanwezige leden, in het bijzonder de ereleden Van Rede en Prins, de groepsoudste van de groep onderzeeboten KTZ Elsensohn, de staf-adjudant Adjudant Langbroek en commandeur Boelema Robertus, Directeur Operationele Ondersteuning van CZSK. De heer P.J.S. de Jong kreeg een bijzonder welkom met applaus. Zes leden hebben bericht van verhindering gestuurd. Op verzoek van de voorzitter las de secretaris de namen van de sinds de laatste ALV overleden leden voor, waarna door allen staande een minuut stilte in acht genomen werd om de overleden vrienden in eerbied te herdenken. De voorzitter las het verslag van de vorige Algemene Ledenvergadering voor, hetgeen door de vergadering werd goedgekeurd. De voorzitter deed de volgende mededelingen: Naar aanleiding van een gesprek met de Minister-President ontving de voorzitter een brief van diens Chef-Kabinet. Voorzitter las de brief voor. De inhoud kwam er op neer dat missies tijdens de koude oorlog geen aanleiding zijn om veteranenstatus te verlenen aan oud-onderzeedienstpersoneel. Een afvaardiging van het bestuur heeft op 4 mei een krans gelegd bij het Onderzeedienst monument. Op 1 september verzorgde een in Schotland woonachtig lid,

namens de vereniging bloemen bij het monument te Dundee. De voorzitter was aanwezig bij de start van het jubileumjaar 525 jaar marine en 200 jaar Koninklijke Marine. Het ledental van de vereniging blijft redelijk constant en bedroeg op 1 januari j.l. 1161. De financiën zijn op orde en “Klaar voor onderwater” wordt heel goed gelezen, getuige de reacties. Het ligt niet aan de redactie als het blad bij de één eerder in de bus zit dan bij de ander. De eerste penningmeester deed verslag van de financiële situatie van de vereniging. De heer Van Rijn zag een streepje aan voor een minteken. De penningmeester zal dat misverstand volgende keer voorkomen. De secretaris las de bevindingen van de kascontrolecommissie voor, waarna de vergadering decharge verleende voor het gevoerde beleid en het financieel verslag was goedgekeurd. De voorzitter bedankte de heer Derksen voor zijn werk in de kascontrole commissie en deelde mee dat de volgende commissie zal bestaan uit de heren Wijnands en Krachten. Na voorlezing van de overweging vroeg de voorzitter de vergadering in te stemmen met het voorstel van het bestuur om de heer Will Falkmann te benoemen tot erelid. Will zal nog twee edities verzorgen en dan het bestuur en de redactie verlaten. Met applaus stemde de vergadering in. De voorzitter bedankte Will voor zijn geweldige inspanning, die van KVO een leesbaar, vernieuwd en actueel blad heeft gemaakt. Na de rondvraag zonder vragen gaf commandeur Boelema Robertus een kort overzicht van de actuele situatie en operaties van de marine. Op de tonen van de Onderzeedienstmars, in 1957 gecomponeerd door C.H. Brouwer, werd de vergadering gesloten en toog een ieder naar de tap. De secretaris.

PAGINA 21

Onderzeedienst Golf Toernooi Op woensdag 10 juli aanstaande wordt er op de baan van de Marine Golf Club weer gespeeld om de "Driekus Heij Trophee". Het is de jaarlijkse golfwedstrijd voor alle flipperdragers en hun partners; aktief dienend en leden van onze vereniging. Het programma is: 11:30 -12:15 uur aankomst , koffie , registreren en indelen flights 12:20 welkoms woord , vertrek naar de tees 12:30 shotgun start van de 18 holes wedstrijd 17:30 prijsuitreiking 18:00 maaltijd Het is een van die dagen waarop flipperdragers van alle leeftijden bij elkaar komen. Wij hopen weer velen te kunnen begroeten. Opgave bij voorkeur per email aan: [email protected] of [email protected] of 0317 317063. Voor niet leden van de MGC is de greenfee € 20.- Voor alle deelnemerszijn de kosten van de maaltijd € 15.-. Deze bedragen worden voldaan tijdens het registreren. Opgeven is meedoen ivm de gemaakte afspraken.

Cornelis Jacobszoon Drebbel 1572 - 1633 Op 14 juni aanstaande wordt in de Grote Kerk van Alkmaar, Koorstraat 4a, herdacht dat de bevolking van Alkmaar Cornelis Drebbel hebben gekozen tot: "Grootste Alkmaarder Ooit" Cornelis Drebbel was de uitvinder van de "onderzeeboot" en hij wordt gezien als de "Einstein van zijn tijd". De kerk is open om 14:00 uur en de Ceremonie vangt aan om 14:30 uur. De Mariniers kapel der Koninklijke Marine verzorgd de muzikale begeleiding en zal tijdens de Ceremonie ook de Onderzeedienstmars spelen. Na de ceremonie is er een drankje en een hapje. Leden van onze vereniging zijn natuurlijk hartelijk welkom om de Ceremonie bij te wonen.

Tot ziens op 10 juli.

Foto’s: Fulps van Oosten, Genui Kowalski , Kees Koning en Eric Duenk

PAGINA 22

ONDERZEEDIENST 1e Penningmeester W.P. van der Veeken Jolstraat 74 1784 NL Den Helder 0223-630265 [email protected]

B EZOEK

REÜNISTENVERENIGING Redactie - Vormgeving W.P.P. Falkmann Middelzand 5306 1788 HC Julianadorp 0223-642668 [email protected]

ONZE WEBSITE