ONDERNEMINGSPLAN WERKHUIS versie 1 – 9 september 2015
1. De onderneming Wat is het Werkhuis? Het Werkhuis is een gebouw met ruimtes c.q. ateliers waarin mensen bezig kunnen zijn met hun handen, gericht op creatieve of ambachtelijke activiteiten. Het Werkhuis is ook een organisatie en broedplaats die door het ontwikkelen, begeleiden en coördineren van projecten mensen kansen wil bieden om te groeien als sociale makers, die hun talenten en vaardigheden inzetten voor elkaar, de buurt en de (lokale) samenleving.
Organisatie en aansturing Het Werkhuis is een stichting die wordt bestuurd door vrijwilligers. De coördinatie is in handen van een betaalde medewerker. De diverse concrete activiteiten in het Werkhuis worden begeleid door vrijwilligers.
Maatschappelijke verankering Het Werkhuis verankert zich stevig in buurt, wijk en stad, onder meer door de uitbouw van Friendraising. De verankering krijgt op verschillende manieren handen en voeten. ● Er wordt geregistreerd met wie het Werkhuis in contact staat. De bij het Werkhuis betrokken buurtbewoners, vrijwilligers, vrienden, ambassadeurs, bedrijven, overheden en partnerorganisaties wordt gevraagd hun verwachtingen m.b.t. het Werkhuis te verwoorden. Deze worden zo veel mogelijk concreet benoemd en nagestreefd. Het Werkhuis formuleert op zijn beurt jaarlijks de gewenste resultaten en de daarvoor te ondernemen activiteiten in het Jaarplan. Ook omschrijft het daarin de verschillende vormen van benodigde steun (in goederen, diensten, advies, tijd, geld). ● De coördinator is ‘altijd en overal’ zichtbaar, vrijwilligers promoten het Werkhuis door hun positieve beeldvorming, bestuursleden zetten hun ‘wisdom, work and wealth’ in. Iedereen toont en vraagt betrokkenheid. De denkkracht en creativiteit van vrijwilligers worden ingezet, hun ideeën worden zo mogelijk uitgevoerd. Donateurs en vrienden voelen de gastvrijheid van het Werkhuis, iedereen voelt zich welkom. ● Vrijwilligers staan centraal, er wordt geluisterd naar wat zij te bieden hebben om hun betrokkenheid te behouden en te doen groeien. Er wordt geregeld en op verschillende manieren getoond dat ze gewaardeerd worden. ● Als communicatiemiddelen zet het Werkhuis diverse middelen in. De belangrijkste zijn vooralsnog: website, Facebook, email nieuwsbrief, buurtblad, krant, TV Maastricht.
1
● De activiteiten van het Werkhuis, bijvoorbeeld demonstraties, cursussen, workshops, open dagen, markten, lezingen, acties, festiviteiten, maar ook persoonlijk contact zijn bedoeld voor alle ‘Friends’.
Mijlpalen Het Werkhuis is officieel geopend op 28 november 2014. Op 19 april 2015 was het Werkhuis met haar project Vrolijk Vliegeren Vrouwenveld één van de winnaars van de door het Elisabeth Strouven Fonds uitgeschreven prijsvraag Stadsgoud. Op 28 juni 2015 was het Werkhuis één van de middelpunten van het Manus van Alles Festival in de Maastrichtse wijk Wittevrouwenveld.
2. Doelstelling Trends Het Werkhuis signaleert in de samenleving een aantal trends waarop het met zijn concept een antwoord kan bieden. ● De verzorgingsstaat transformeert naar een participatiesamenleving waarin burgers meer eigen verantwoordelijkheid nemen, zelfredzaam zijn en de overheid sociale zorg decentraal als basisvoorziening beschikbaar stelt. Er wordt een groter beroep gedaan op de naaste omgeving om mensen die zorg en aandacht nodig hebben te ondersteunen. ● Er is bij mensen een toenemende behoefte aan zingeving, een gezonde balans tussen leven en werken en sociale betrokkenheid in de directe leefomgeving. Mensen willen hun leven minder materialistisch en individualistisch inrichten, bewuster omgaan met de natuur en materialen duurzaam gebruiken. ● Er is sprake van een heroriëntatie op normen en waarden en de wijze waarop we de samenleving inrichten. De bestaande maatschappelijke, economische en financiële structuren voldoen steeds minder en roepen weerstand op. Tegelijkertijd zijn er allerlei, veelal kleinschalige, initiatieven om op een andere manier met elkaar samen te leven en te werken met een andere waardering voor bezit, macht en geld. ● Er komt langzaam weer meer waardering voor ambachtelijkheid. De markt voor ‘eerlijke’, ambachtelijk gemaakte producten groeit en mensen die goed met hun handen kunnen werken krijgen weer meer respect.
Missie : de mens als sociale maker Het Werkhuis ondersteunt en geeft mensen de gelegenheid om hun creatieve en ambachtelijke talenten in te zetten en onderling te delen. Het biedt kansen tot groei als sociale makers, die samenwerken aan de kwaliteit van het leven in hun buurt en aan een duurzame wereld. Deelnemers voelen zich thuis in het Werkhuis. Creatief werken met handen en hoofd, hart en intuïtie maakt het leven zinvol .
2
Visie Investeren in sociaal welzijn betaalt zich terug. Iedereen heeft er profijt van als minder mensen professionele hulp nodig hebben, minder mensen in armoede of isolement geraken, meer mensen hun talenten zinvol in hun werk en leven kwijt kunnen en meer mensen zelf voor een prettige en duurzame leefomgeving zorgen. Er is een aantoonbare behoefte en er zijn verschillende vormen om bij te dragen aan maatschappelijk welzijn. Aan de ene kant zijn er de overheid en particuliere fondsen en bedrijven die willen bijdragen en manieren zoeken om hun financiële middelen daarvoor in te zetten. Zij willen graag concrete resultaten zien, zodat hun inzet echt bijdraagt en het verschil maakt. Aan de andere kant zijn er mensen in de lokale gemeenschap die hun ambachtelijke creativiteit en vaardigheden willen inzetten om samen te werken aan kleinschalige initiateven voor een prettige en sociale leefomgeving in de buurt. Zij willen zelf ervaren hoe je met weinig middelen en gebruikmakend van ieders talenten zinvol kan bijdragen aan een stukje extra welzijn, zowel voor henzelf als voor anderen. Wat nog ontbreekt is de verbindende schakel om beide kanten bij elkaar te brengen. Het concept van het Werkhuis geeft daar invulling aan. Via het Werkhuis worden financiële middelen omgezet in fysieke middelen, ruimte en materialen voor ambachtelijk werk, en concrete activiteiten die direct bijdragen aan het welzijn van de deelnemers en de lokale gemeenschap. De kleinschalige aanpak, de laagdrempeligheid en het verbindende element, zowel tussen deelnemers als in de buurt, zorgen voor een maximaal bereik met behoud van de menselijke maat. Middelen worden effectief ingezet met veel ruimte voor ieders inbreng en gericht op zichtbare resultaten. Maatschappelijk welzijn krijgt zo een gezicht. Het Werkhuis geeft inhoud aan zijn functie als verbindende schakel door plekken te bieden waar: ● nieuwe ideeën kunnen worden uitgevoerd; ● kruisbestuiving van ambachtelijke en creatieve en/of kunstzinnige ideeën tot nieuwe duurzame producten leidt; ● mensen worden benaderd als creatief individu met talenten; ● ruimte is om out-of-the-box te denken, te doen en te worden behandeld; ● mensen kunnen worden opgenomen in een gemeenschap waar ‘zachte waarden’ overheersen en deelnemers niet worden afgerekend op prestaties en ‘rendement’.
Waarden De belangrijkste waarden van het Werkhuis zijn samen te vatten als de drie V’s: Verbinding, Vriendelijkheid en Vertrouwen. Ze vormen de basis van de besluiten en keuzes die door bestuur en medewerkers worden gemaakt en staan centraal in de omgang met de deelnemers aan activiteiten en projecten.
Ontwikkeling
3
Het Werkhuis streeft naar een organische groei, waarbij het merk Werkhuis steeds sterker wordt en bredere bekendheid krijgt. Dat komt doordat er steeds meer creatieve en ambachtelijke projecten worden uitgevoerd, door de uitdijende hoeveelheid producten en niet in de laatste plaats door het ‘lopend vuurtje’ van enthousiaste deelnemers en vrijwilligers. De periode van tijdelijke huisvesting in de Theresiaschool in Wittevrouwenveld (tot en met 30 juni 2017) wordt gebruikt om het concept verder te ontwikkelen. Zo ontstaat er aan het einde van deze periode een financieel solide basis waarin continuïteit voldoende is gewaarborgd om het Werkhuis daarna een definitieve plek te geven. Een rol als gemeentelijke basisvoorziening voor dagbesteding in het kader van zorg en maatschappelijke ondersteuning maakt nadrukkelijk onderdeel uit van de zoektocht naar een structurele exploitatiebasis. Het Werkhuis heeft, zoals de naam al aangeeft, nadrukkelijk niet de intentie als opvanghuis oude stijl te functioneren.
3. Markt en omgeving Doelgroepen Het Werkhuis onderscheidt drie primaire doelgroepen. ● Mensen met artistieke en/of ambachtelijke vaardigheden kunnen gebruik maken van de faciliteiten die het Werkhuis te bieden heeft (ruimte, gereedschappen en materialen). Ze kunnen er zelfstandig aan de slag, of als leermeester met een groep. ● Mensen vanuit verschillende achtergronden (leeftijd, geslacht, nationaliteit , religie en etniciteit, mate van gezondheid) vinden in het Werkhuis een thuis waar ze samen met anderen met hun handen bezig kunnen zijn om iets van duurzame waarde te creëren. ● Mensen die mogelijk in een zorgtraject terecht komen of blijven steken. Zij vinden in de activiteiten in het Werkhuis een zinvolle werk- of vrijwillige dagbesteding, zodat ze kunnen re-integreren en/of zich verder kunnen ontwikkelen. Als aanvullende doelgroepen wordt gedacht aan partijen die als opdrachtgevers van het Werkhuis kunnen fungeren: ● bedrijven en organisaties, die het Werkhuis inschakelen om bepaalde ambachtelijke producten te laten maken en zo uiting geven aan hun wens maatschappelijk verantwoord te ondernemen; ● (overheids)organisaties en bedrijven die het Werkhuis opdracht geven voor een bedrijfsactiviteit: een workshop of creatief project; ● kunstenaars en ontwerpers, die in het Werkhuis een laagdrempelige plek vinden om hun ideeën te laten uitwerken.
Samenwerking
4
Het Werkhuis zoekt graag de samenwerking met anderen. Voor de hand liggende professionele samenwerkingspartners zijn: ● sociale wijkteams; ● de gemeente Maastricht (onder andere Werk en Bemiddeling); ● creatieve opleidingsinstituten in de Euregio (voor gezamenlijke projecten, maar ook voor stagiaires); ● organisaties van en individuele ontwerpers en kunstenaars. Daarnaast vindt bij diverse activiteiten afstemming plaats met wijkgroeperingen en -organisaties zoals: ● het Trefcentrum Wittevrouwengeld en andere buurthuizen; ● verenigingen en clubjes; ● het Manus van Alles festival e.a.
SWOT analyse Sterktes van het Werkhuis ● Het Werkhuis is een uniek concept in Maastricht en omgeving. ● Het concept is verankerd in het stadsdeel Noordoost, doordat het voortkomt uit Kunst in de Wijk en Noordoost Kunst (NOK). ● Er is sprake van een potentieel grote doelgroep. ● Het is een sympathiek concept dat veel mensen zou kunnen aanspreken (en mogelijk kansen biedt voor crowdfunding en friendraising). Zwaktes van het Werkhuis ● Het Werkhuis is een kleine organisatie en per definitie zeer afhankelijk van de coördinator en sleutelvrijwilligers. ● Het is moeilijk een bestuur samen te stellen met voldoende slagkracht (qua omvang, capaciteit, inzet). ● De communicatie is nog niet op volle sterkte. ● Het concept is nieuw en onbekend; er is daardoor nog te weinig zicht op de verdiencapaciteit. Kansen voor het Werkhuis ● Het nieuwe concept heeft kansen als maatschappelijke basisvoorziening voor de gemeente, en daarmee op bijbehorende subsidie. ● Het is een interessante stageplek voor diverse opleidingen op sociaal en artistiek/creatief gebied. ● Er liggen kansen voor samenwerking met creatieve opleidingen in de stad en voor cultuureducatie. ● Het Werkhuis is een geschikte plek voor experimenten in het kader van de ruileconomie.
Bedreigingen voor het Werkhuis ● De hoge energiekosten en met name het gebrek aan mogelijkheden om die omlaag te brengen. ● De tijdelijkheid van het gebouw en daardoor het gebrek aan investeringsmogelijkheden. 5
● Het Werkhuis is voor zijn subsidie en faciliteiten redelijk afhankelijk van de gemeentelijke overheid. Het heeft hierbij te maken met verschillende afdelingen met verschillende en soms tegenstrijdige zienswijze en belangen. ● Mogelijk is er veel tijd gemoeid met het verantwoorden van ingebrachte fondsen en subsidies. Het Werkhuis baseert zijn jaarlijkse ambities onder meer op de uitkomsten van de SWOT-analyse. De sterktes en kansen worden zo veel mogelijk benut. De zwaktes en bedreigingen wil het Werkhuis in de twee jaar van tijdelijke huisvesting in de Theresiaschool zo veel mogelijk opheffen.
Producten en diensten van het Werkhuis Het Werkhuis biedt: 1. Ruimte in de vorm van functionele werkplaatsen (met gereedschappen) voor: ● hout-, leer-, steen- en kleiverwerking; ● textielverwerking; ● verwerking van papier en restmateriaal; ● ontwerp- , teken- en schildervaardigheden. Deze ruimtes kunnen worden gehuurd, voor langere tijd of per dagdeel. Verder biedt het Werkhuis de mogelijkheid aan kunstenaars of ontwerpers die aan het Werkhuis zijn verbonden om te exposeren. Het Werkhuis vraagt aan de gebruikers van ruimtes een vergoeding. 2. Gemeenschappelijke ruimten waar ontmoeting en uitwisseling van ideeën en gedachten mogelijk zijn: ● de huiskamer met eet- , drink- en zitgelegenheid; ● het semi-openbare buitenplein dat wordt gedeeld met Caracola en dat uitnodigt tot ontmoeting, pauzeverblijf en contemplatie. En dat wordt gebruikt voor toegankelijke evenementen. Op termijn komen ook materialen, gereedschappen en bijvoorbeeld boeken in aanmerking voor uitwisseling, door hiervoor een ruilbank, c.q. kringloop- of materialenbank op te zetten. 3. Hulp : Het Werkhuis biedt technische assistentie bij het juist hanteren van gereedschappen en materialen door de inzet van vrijwillige vakkrachten (‘Werkkracht’ genoemd). Ook vinden in het Werkhuis op regelmatige basis Repair Cafés plaats, waar mensen uit de buurt tegen een geringe vergoeding (huishoudelijke) apparatuur kunnen laten repareren.
4. Werk : Het Werkhuis zorgt dat er verschillende creatieve activiteiten worden binnengehaald en aangeboden waaraan gezamenlijk gewerkt kan worden: ● projecten in buurt of stad; ● workshops of presentaties; 6
● het maken van een creatief product of productie in opdracht. Producten die deelnemers aan het Werkhuis op eigen initiatief maken, worden aangeboden aan geïnteresseerden. Voor producten die in opdracht worden gemaakt, wordt afhankelijk van het specifieke geval gezocht naar een passende waardebepaling en mogelijke tegenprestatie. Er zal hierbij nadrukkelijk nooit sprake zijn van commerciële tarieven. 5. Het Werkhuis biedt de mogelijkheid tot verdieping en verdere ontwikkeling door: ● deelnemers de kans te bieden kennis te maken met externe initiatieven; ● het aanbieden van mogelijkheden tot verdere ontwikkeling van vakkennis en vaardigheden, via onder meer cursussen en workshops; ● regelmatig situaties te creëren waarbij overdracht en uitwisseling van kennis en vaardigheden plaatsvindt door professionals; ● het organiseren van interessante excursies; ● communicatie van mogelijk interessante bronnen voor deelnemers via open en interne communicatiekanalen. 6. Tot slot biedt het Werkhuis voor dit alles in de basis een rustige en geordende omgeving waarin een vriendelijke en waarderende omgang met elkaar geldt en vrijheid om op elk niveau een bijdrage te leveren aan de verdere groei van het Werkhuis.
Maatschappelijk rendement De maatschappelijke neveneffecten en het maatschappelijk rendement zijn geïnventariseerd met behulp van het instrument de Effectenarena. Effecten voor de wijk ● Woonomgeving : door de aanwezigheid van het Werkhuis ontstaat een veiliger gevoel bij buurtbewoners in het buurtpark. Er is geen ‘dode hoek’ meer, de overlast neemt af en alleen al door de loop naar het Werkhuis ontstaat er meer levendigheid. Dit draagt bij tot een intensiever gebruik van het park. ● Wijkvoorzieningen : het aangrenzende Trefcentrum kan profiteren van de aanwezigheid van het Werkhuis door gezamenlijke activiteiten en projecten. De toeloop van mensen leidt mogelijk tot meer bezoekers voor het Trefcentrum. Effecten voor het individu ● Eigen leven: mensen doen vaardigheden op, die ze ook thuis verder kunnen toepassen . Z e worden aangesproken op hun mogelijkheden en ambities. In het Werkhuis ontdekken ze hun talenten en hoe ze deze verder kunnen ontwikkelen. Door de kansen om zich te ontplooien krijgen ze meer zelfvertrouwen en meer erkenning. Het Werkhuis inspireert en motiveert mensen. ● Sociaal leven : In het Werkhuis voelt men zich thuis, er is sprake van ongedwongenheid zonder vrijblijvendheid. Mensen van een diversiteit aan achtergronden kunnen elkaar hier ontmoeten; dit draagt bij aan het verminderen van gevoelens van eenzaamheid. ● Economisch leven: actief zijn in het Werkhuis kan een positieve invloed hebben op de mogelijkheden voor (arbeids)participatie.
7
Effecten voor organisaties en overheid Het Werkhuis biedt een oplossing voor bepaalde problemen waarvoor een organisatie, instelling of overheid een oplossing zoekt. ● Voor de gemeente is het Werkhuis een goed voorbeeld van de participatiesamenleving en het inzetten van de eigen kracht van bewoners. Voor Werk en Bemiddeling biedt het Werkhuis werk-en vrijwilligersplekken waar mensen op een prettige en rustige wijze kunnen re-integreren. In het kader van de maatschappelijke ondersteuning biedt het Werkhuis een omgeving waar mensen, zonder duurdere ondersteuning, zinvolle dagbesteding vinden. ● Voor zorginstellingen zoals bijvoorbeeld Mondriaan en Levanto is de samenwerking met het Werkhuis van belang om de problemen met extramuralisatie (eenzaamheid, isolement, integratie in de buurt) op te vangen. ● Voor de welzijnsinstelling biedt het Werkhuis samenwerkingsactiviteiten voor verschillende doelgroepen. ● Voor HBO- en MBO-scholen biedt het Werkhuis goede stageplekken. ● Voor Vluchtelingenwerk en het asielzoekerscentrum biedt het Werkhuis een goede mogelijkheid om vluchtelingen te laten integreren en hun creatieve talenten te ontwikkelen. ● Bedrijven kunnen door het inschakelen van het Werkhuis tastbaar laten zien hoe zij concreet hun sociaal maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. ● Fondsen kunnen door te participeren in het Werkhuis laten zien dat hun doelen daadwerkelijk kunnen worden gerealiseerd. Het maatschappelijk rendement is moeilijk in geld uit te drukken. Wel is duidelijk dat de aanwezigheid van het Werkhuis positief uitwerkt in tijden van bezuinigingen op de zorg en het welzijnswerk. Het gebruik van een anders leegstaand pand brengt de gemeente geld in het laatje en de verbetering van de wijk- en woonomgeving heeft een positief effect , waardoor er minder kosten te verwachten zijn aan zwerfafval en aan overlast van gebruikers in het park (minder inzet politie en handhaving).
Conculega’s in vergelijkbare initiatieven ● In het Werkgebouw in de Tapijn-kazerne werken ondernemers (vak- en ambachtslieden) samen zelfstandig. Er is ruimte voor maatschappelijke initiatieven en onderwijs, en voor horeca. PR en toonzaal zijn gezamenlijk. ● Kumulus biedt creatieve cursussen en workshops van een bepaald artistiek niveau aan, maar niet de mogelijkheid van een open atelier. Trajekt biedt in samenwerking met Kumulus laagdrempelige activiteiten in de Kunstketel. ● De Academie voor Beeldende Kunsten en de Jan van Eyck Academie hebben expositieruimte en werkateliers, maar deze zijn in beginsel bedoeld voor haar studenten. ● Het Gilde heeft wellicht enkele senioren die (individueel) ambachtelijke expertise hebben. ● Materialen waarmee mensen zelf producten kunnen maken, zijn verkrijgbaar in kringloopwinkels. ● Stadsbreed of wijkgericht worden, onder meer via tenders, door meerdere organisaties projecten ‘uitgelokt’ op thema’s waarmee ook het Werkhuis actief is. ● De verkoop van creatieve producten vindt op meerdere plekken plaats. 8
4. Financiën Algemeen: het verdienmodel In de startfase (de eerste twee à drie jaar) wordt vooral een beroep gedaan op fondsen om de kans te krijgen het model uit te bouwen. Daarna moet een solide financiële basis zijn gevormd die bestaat uit: ● gemeentelijke bijdragen vanwege de rol van het Werkhuis als algemene basisvoorziening in het kader van dagbesteding en zorg; ● eigen bijdragen uit verhuur van ruimtes, projecten (al dan niet in opdracht) en de verkoop van producten uit het Werkhuis; ● fondsen op projectbasis. Begroting 2015
Bij de vergoeding dienstverlening coördinator is uitgegaan van één dag in week voor de eerste helft van het jaar en twee dagen in de week voor de tweede helft van het jaar. De post gas, licht en water is deels een voorziening omdat over de werkelijke kosten nog overleg met de gemeente plaatsvindt. Kader 2016
9
In de begroting voor 2016 is bij de vergoeding dienstverlening coördinator uitgegaan van gemiddeld twee dagen in de week. Voor projecten is een hoger bedrag aan inkomsten en uitgaven geraamd dan in 2015. De bijdrage van de gemeente Maastricht is voor 2016 vooralsnog bescheiden ingeschat. De tegemoetkoming inhuurgroei vervalt.
10
Kader 2017
In de begroting voor 2017 is bij de vergoeding dienstverlening coördinator uitgegaan van gemiddeld twee dagen in de week. De posten projecten en overige subsidies en bijdragen zijn hoger ingeschat dan in 2016. De bijdrage van de gemeente is een inschatting van een structurele tegemoetkoming in diensten die het Werkhuis in het kader van zorg en welzijn aanbiedt. In 2017 loopt het huurcontract voor de Theresiaschool af. Vooralsnog is uitgegaan van ongeveer gelijke huur- en energiekosten voor een nieuwe locatie.
5. Vervolg Het Werkhuis gaat uit van een organische groei van zijn concept en activiteiten. Dit ondernemingsplan vormt de basis. Het ondernemingsplan wordt jaarlijks uitgewerkt in een jaarplan waarin de concrete ambities, gewenste resultaten en benodigde steun voor het komende jaar worden benoemd. Het jaarplan wordt steeds getoetst aan de uitgangspunten van het ondernemingsplan. Tegelijkertijd is het ondernemingsplan geen statisch gegeven. Als de ontwikkeling van het Werkhuis daar aanleiding toe geeft, als de omgeving verandert of als zich nieuwe inzichten voordoen, zal het ondernemingsplan tegen het licht worden gehouden en waar nodig worden aangepast.
11
