Nr. 4 > Positief Opvoeden, thema: Aansprekende discipline hanteren, najaar 2014

2

Afspraken en regels geven duidelijkheid

4

Positief Opvoeden Quiz Test nu je kennis

5

Puberteit Regels stellen voor je puber

De word ze tipkra nt t u aa n d o o r ge bo d e n het C

entru Jeugd m voor e n Ge zin

Nr. 4

Opvoedtips en informatie voor álle ouders > Positief Opvoeden, thema: Aansprekende discipline hanteren, najaar 2014

De Friese Editie

CJG biedt hulp Bij alle opvoedvragen Hoe zorg ik ervoor dat mijn veertienjarige dochter niet liegt? Waarom bijt mijn zoontje andere peuters? Hoeveel zakgeld geef ik mijn dochter van acht? Als ouder word je regelmatig geconfronteerd met vragen waarop je geen antwoord weet. Om ouders goede informatie te geven over opvoeden, zijn in Fryslân beroepskrachten getraind in Positief Opvoeden volgens de methode Triple P. Deze beroepskrachten werken bijvoorbeeld bij het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG): in veel gemeenten is dit de plek waar je terecht kunt met al je vragen over opvoeden en opgroeien. Je kunt je opvoedvraag ook online stellen op de website: www.cjgfryslan.nl. Je vindt daar ook een overzicht van de mogelijkheden en adressen in jouw woonplaats.

Positief Opvoeden werkt Voor alle ouders Welke normen en waarden je je kind wil bijbrengen, is voor elke ouder anders. Maar hoe je gedrag van kinderen het beste kunt sturen, is uitgebreid onderzocht. Dit onderzoek en praktijkervaring laten zien dat Positief Opvoeden van Triple P kinderen de beste kansen geeft om zich goed te ontwikkelen. > Murat

Naimes probleem: Hoe krijg ik Murat op tijd in bed? ‘Onze 5-jarige Murat is een gezellig joch, maar op tijd slapen, ho maar! Hij treuzelt enorm met naar bed gaan. Mijn man en ik hebben geregeld ruzie over zijn bedtijd. Dat helpt natuurlijk ook niet. Ik vind het belangrijk dat Murat genoeg slaap krijgt. ‘s Ochtends kan ik hem bijna niet wakker krijgen.’ ‘Murat is de jongste thuis. Hij vindt het niet eerlijk dat hij eerder naar bed moet dan zijn oudere zus en broers. Dus bedenkt hij allerlei smoesjes om langer op te kunnen blijven. Bijvoorbeeld dat hij nog niet moe is of dat hij zijn knuffel niet kan vinden. Omdat hij zo schattig is, geven we gemakkelijk toe.

Mijn moeder die vaak bij ons is, neemt hem dan gezellig weer op schoot. Toen de juf vertelde dat Murat vaak moe is op school, waren mijn man en ik het eens dat er iets moest veranderen. Ik heb het probleem met de schoolverpleegkundige besproken. Daar heb ik veel aan gehad. Ze wees me op het

Uit dit onderzoek blijkt dat kinderen die positief worden opgevoed, zich prettig voelen en minder risico lopen op het ontwikkelen van gedragsproblemen. Ouders die positief opvoeden, vinden het ouderschap plezieriger en genieten vaak meer van hun kinderen.

Wat is Triple P? Lees meer op pagina 8.

CJG’s in Fryslân:

belang van duidelijke regels en consequent durven zijn. Nu gaat het een stuk beter en heeft Murat meer energie op school.’

Wil je weten wat Naime heeft gedaan om Murat op tijd in bed te krijgen? Kijk dan op pagina 3!

www.cjgfryslan.nl

2 Aansprekende discipline

Wist u dat

een kind van 4 gemiddeld twaalf uur slaap nodig heeft en een kind van 12 negen uur? (Bron: www.infotalia.com)

85%

Vanaf ongeveer 6 jaar, als kinderen de verschillende

van de kinderen tussen 4 en 12

munten kunnen herkennen,

jaar doet minstens één uur per

is een kind oud genoeg

week aan sport.

voor zakgeld.

(Bron: CBS)

(Bron: www.nibud.nl)

Wat is aansprekende discipline ? Een aansprekende discipline betekent dat je snel en doortastend reageert op vormen van ongewenst gedrag van je kind en dat je duidelijke regels stelt. Het is belangrijk om 4 of 5 huisregels op te stellen en deze te bespreken met het gezin. Veel ouders gaan er vanuit dat kinderen de regels wel weten, maar hebben ze nooit benoemd of opge­ schreven. Vraag maar eens aan je partner wat zijn of haar regels zijn en of jouw regels bekend zijn.

Reageren op ongewenst gedrag: ‘stop daarmee!’

Peuterspeelzaal It Hûnenest

Regels en afspraken geeft duidelijkheid! Op peuterspeelzaal It Hûnenest in Berlikum en kinderdagverblijf Klein Duimpje in Franeker kunnen de kinderen plezier met elkaar hebben, lekker spelen en ontdekken. Annette Tuinenga, peuterleidster bij Stichting Welzijn Middelsee (SWM) en Marieke Nicolay, pedagogisch medewerker bij Stichting Kinderopvang Friesland (SKF), zijn het er over eens dat er wel afspraken en regels nodig zijn. Waarom is het belangrijk om regels te hebben?

Hoe weten de kinderen welke regels er zijn?

‘Het hanteren van regels geeft kinderen duidelijkheid en houvast. Kinderen weten waar ze aan toe zijn en wat er van hen verwacht wordt’, zegt Annette. Marieke vertelt dat afspraken, structuur en regels kinderen veiligheid en rust bieden. ‘Hierdoor kunnen ze zich beter ontwikkelen’.

Marieke vertelt dat binnen kinderdagverblijf Klein Duimpje gewerkt wordt met verticale groepen (van 0 tot 4 jaar). Kinderen blijven, samen met broertjes en/of zusjes, in een zelfde groep totdat ze naar de basisschool gaan. Iedere groep heeft een duidelijke dagindeling met regels zodat de kinderen ze van jongs af aan eigen kunnen maken.

Kunnen jullie een voorbeeld geven? Beide leidsters benaderen de kinderen op een positieve, rustige en vriendelijke manier. Annette: ‘Regels worden steeds uitgelegd. De peuterleidster is steeds in de buurt. Je vertelt wat er van de kinderen wordt verwacht en welk gedrag je wilt zien’. ‘Breng het boekje in de kast. Ga maar in de kring zitten. Binnen gaan we lopen en buiten mag je rennen!’ Ook bij kinderdagverblijf Klein Duimpje staat positief omgaan met kinderen centraal: kinderen op een rustige positieve manier benaderen en aangeven wat je van ze verwacht.

In de groep van Marieke start en eindigt elk eetmoment met een liedje. ‘We bieden vrijblijvend activiteiten aan. Er is veel ruimte voor vrij spel. Daarnaast leren kinderen rekening te houden met elkaar. Het kinderdagverblijf is een goede basis voor school’, aldus Marieke. Op peuterspeelzaal It Hûnenêst wordt gewerkt met een dagindeling, vaste rituelen en een thema. De kinderen leren op een speelse manier meer over dit thema tijdens activiteiten zoals spelen, knutselen, zingen, verhaaltje vertellen. Kinderen leren rituelen

Reageer meteen als een kind iets doet wat je niet goed vindt. Een duidelijke ‘STOP’ instructie is vaak voldoende.

Hoe ziet dat eruit? • Ga naar je kind toe. • Zorg dat je zijn aandacht hebt. • Maak oogcontact. • Zeg rustig en beslist met welk gedrag je kind moet stoppen. • Geef een alternatief: iets wat je kind wèl mag. • Prijs je kind als hij doet wat je zegt. • Stopt je kind niet? Pas dan een logische consequentie toe (zie pag. 5).

door samen op te ruimen, te delen of de beurt af te wachten.

Wat doe je als een kind zich niet aan de regels houdt? Beide leidsters vertellen dat ze de kin­ deren steeds positief benaderen door negatief gedrag positief om te buigen. Annette: ’Als een kind op de fiets zit en een ander kind wil er ook op, vragen we samen of hij er op mag. Bij weigering, spreken we af dat degene nog twee rondjes mag fietsen. Als dit lukt, krijgen ze positieve aandacht. Een kind mag de tijd hebben om te leren.’ Als de groep druk wordt, gaan beide leidsters dit gedrag afleiden door een activiteit aan te bieden, zoals buitenspelen, naar het bos, zingen. Zo kunnen ze hun energie kwijt en komt de rust terug in de groep. ‘Het is belangrijk om te kijken wat het kind nodig heeft en wat achter het gedrag zit. Regels worden aangepast aan het kind en de situatie,’ vertelt Annette.

Kinderdagverblijf Klein Duimpje

Aansprekende discipline 3

TopTips

Mogelijkheden Positief Opvoeden

Aansprekende discipline

TopTip 1 Praat met kinderen over regels. Betrek je kind(eren) bij het vaststellen van basisregels in huis. Bijvoorbeeld over com­ putergebruik, van elkaars spullen afblijven of huishoudelijke taakjes. Regels worden sneller opgevolgd als kinderen er over kunnen meedenken. Vanaf een jaar of vier kun je kinderen daar al in stimuleren. Houd het aantal regels beperkt en formu­ leer ze positief. Zo leert een kind wat de bedoeling is in plaats van wat niet mag. Bijvoorbeeld: ‘Als je het speelgoed van een ander wil, dan vraag je dat eerst’. Pas de regels weer aan als kinderen groter worden.

TopTip 2 Prijs je kind als hij zich aan de regels houdt. Regels opvolgen gaat niet vanzelf. Prijs je kind als het zich aan de regels houdt. Vooral als de naleving daarvan de nodige inzet van je kind vraagt. Bijvoorbeeld als

het op tijd zijn huiswerk maakt of uit zich­ zelf de tafel afruimt. Benoem welk gedrag je waardeert. Bijvoorbeeld: ‘Wat goed dat je je aan de afspraak houdt en op tijd aan je huiswerk begint. Ik ben trots op je’.

TopTip 3 Blijf kalm en geef uitleg. Als je kinderen corrigeert, richt je dan op hun gedrag en wijs hen niet af als persoon. Probeer kalm te blijven. Daarop reageren kinderen beter dan op een emotionele uit­ barsting. Geef uitleg wat je niet bevalt aan hun gedrag of wat het effect is op anderen. Geef ook aanwijzingen hoe het anders kan. Zo leert een kind hoe het zijn gedrag kan verbeteren.

TopTip 4 Steun elkaar als opvoeders. Als ouders ben je het misschien niet altijd eens met de manier waarop je partner reageert op een regelovertreding. Maar, val elkaar nooit af en spreek elkaar niet tegen. Probeer -op een rustig moment

zonder kinderen- het samen eens te worden over belangrijke regels in huis en hoe je die wilt handhaven.

TopTip 5 Blijf niet eindeloos waarschuwen. Wie lang wacht, reageert vaak heftiger op ongewenst gedrag van kinderen. En je kind leert ervan dat het pas hoeft te gehoorza­ men als je boos wordt. Snel reageren werkt beter dan dingen op z’n beloop laten. Een kind even herinneren aan de regel is dan vaak al voldoende om het gedrag bij te sturen.

TopTip 6 Effectief disciplineren kan je leren. Als je onzeker bent over het omgaan met ongewenst gedrag bij kinderen kun je veel steun hebben aan het volgen van een opvoedcursus. Daar leer je hoe je wenselijk gedrag bij kinderen kunt stimuleren en hoe je om kan gaan met ongewenst gedrag.

Murat gaat op tijd naar bed. Hoe is dat gelukt? Discipline helpt

Consequent blijven

Naime: ’Ik heb ontdekt dat het bij ons ontbrak aan discipline. De ene keer lieten we Murat opblijven, de andere keer werden we boos als hij er steeds uitkwam. Een kind weet dan niet waar hij aan toe is. Ook spraken we elkaar tegen. Als ik vond dat Murat naar bed moest, zei mijn moeder: ‘Ach, laat hem nog even’. Daar maakte Murat slim gebruik van.’

‘Als Murat niet naar bed wil, vragen we: ‘wat was ook alweer de regel over naar bed gaan?’ Dat is meestal al genoeg, dan gaat hij lief mee. En mijn man en ik steunen elkaar. Als hij uit bed komt, brengen we hem consequent weer terug. We reageren niet meer op zijn smoesjes. Het grappige is dat zijn zus een ‘smoesjeslijstje’ heeft gemaakt. Dan vraagt ze: ‘Murat, ben je naar de wc geweest? Heb je je knuffel? Heb je een beetje water gedronken? Heb je je tanden gepoetst?’ Als het hele lijstje is afgewerkt, zegt ze: ‘Nu ben je klaar om te gaan slapen’. En dat doet hij dan ook braaf! Hij weet dat als hij te lang treuzelt, het voorlezen niet doorgaat. Gelukkig hoeven we die consequentie niet vaak toe te passen.’

‘De verpleegkundige vertelde dat een kind van vijf gemid­ deld 10 tot 12 uur slaap nodig heeft. En ook dat het beter werkt als er vaste regels zijn voor bedtijd. Als je daar con­ sequent aan vasthoudt, legt een kind zich er gemakkelijk bij neer. En je hebt minder strijd. Mijn man en ik hebben toen met de kinderen een aantal huisregels afgesproken. Voor Murat geldt de regel dat hij om half 8 gaat slapen en in bed blijft.’

Slaapritueel ‘De suggestie om een slaapritueel in te stellen, heb ik ook opgevolgd. Ik waarschuw Murat nu een half uur van te voren dat het bijna bedtijd is. De overgang is dan niet zo plotseling. Op de afgesproken tijd ga ik naar hem toe en zeg rustig en duidelijk dat het tijd is om te gaan slapen. Als hij erin ligt, lees ik nog een verhaaltje voor. Dat is een gezellig moment waardoor Murat het minder erg vindt om naar bed te gaan.’

Iedereen komt wel eens in een situatie terecht waarbij je niet goed weet hoe je het aan moet pakken. Het is handig om te weten dat je niet alles zelf hoeft te ont­dekken. Veel ouders lopen tegen de­zelfde dingen aan. Gelukkig zijn er hand­vatten voor het op­voeden. Daar­ voor kun je terecht bij het Centrum voor Jeugd en Gezin in jouw gemeente. Als je snapt waar­om je kind doet zoals hij doet, kun je daarop inspelen. Het CJG hanteert de methode Positief Opvoeden, Triple P. Je leert daarbij hoe je de ont­wikkeling van je kind stimuleert en hoe je om­gaat met veel­voor­komende las­tige situaties. Je zult zien dat jij het gedrag van jouw kind kan beïnvloeden. Het is geen voor­schrift hoe je moet op­ voeden, jij bepaalt zelf wat je belang­rijk vindt in de opvoeding. Kijk op www.cjgfryslan.nl voor mogelijkheden bij jou in de buurt.

CJG’s in Fryslân:

Vervolg pagina 1

Regels geven houvast

Elke ouder heeft duidelijke ideeën over de opvoeding, maar in de praktijk gaat het vaak anders.

Wat heb jij lekker geslapen! ‘In het begin kreeg Murat elke ochtend een uitgebreid compliment als hij in bed was gebleven. Dat doen we nu nog maar af en toe. Op tijd naar bed is inmiddels routine geworden. Murat wordt nu elke ochtend uit zichzelf wakker. En wat ook belangrijk is: hij heeft zin om naar school te gaan.’

www.cjgfryslan.nl

4 Over ouders

Positief Opvoeden Quiz :-) Wat weet jij over Positief Opvoeden? Wat is een goede manier om je kind te laten luisteren? En hoe zorg je ook voor jezelf? Test je kennis door onderstaande vragen te beantwoorden en het juiste antwoord te kiezen. Deze vragen gaan over de vijf basisprincipes van Positief Opvoeden. Alle Tipkranten van Positief Opvoeden hebben elke keer één van de vijf basisprincipes als thema. Met de vragen hieronder kun je je kennis testen over deze basisprincipes en Positief Opvoeden. De juiste antwoorden van de quiz vind je op pagina 8.

01. Hoe zorg je dat je peuter veilig is en geen gevaar loopt: A Ik weet de hele tijd waar mijn peuter is



boodschappenlijst, er is altijd wel een klus! B Gebruik ik dat moment om zelf ook even te



bijvoorbeeld stopcontactbedekkers.

ontspannen met een tijdschrift of een kopje thee. C Vraag ik de kinderen of ze hun afgesproken taak

C Ik zet waardevolle en breekbare spullen

A Doe ik de afwas, ga ik stofzuigen en maak ik een

en wat hij aan het doen is. B Ik zorg dat mijn huis peuterveilig is met



08. Als de kinderen gezellig met elkaar aan het spelen zijn:



willen doen, zoals de afwasmachine leegruimen.

buiten bereik.

06. Je kind speelt binnen met zijn voetbal, terwijl de regel is dat dit alleen buiten mag. Wat doe je? A Ik zeg hem: ‘Je weet dat dit niet mag, leer je

02. Als mijn kind al tien minuten zelfstandig aan het spelen is met de Lego: A Loop ik naar hem toe en zeg hem: ‘Wat ben

je lekker aan het spelen met de Lego’. B Laat ik hem lekker spelen en geef hem verder



geen aandacht. C Roep ik van een afstand: ‘Hè hè, eindelijk kun



07. Als mijn kind tv aan het kijken is en we gaan eten:



A Roep ik vanuit de keuken: ‘Aan tafel!’.



in huis?’ Als mijn kind het niet meer weet, herinner ik



hem opnieuw aan de regel: ‘In huis wordt niet gevoet-



bald. Buiten mag je voetballen’ en stimuleer hem om



dat te doen.

B Loop ik naar mijn kind toe en vraag: ‘Kom je

aan tafel?’ C Loop ik naar mijn kind toe en zeg: ‘Ik wil dat je



de televisie uitzet en aan tafel komt, want we



gaan eten.’

04. Je bent aan de telefoon en je kind vraagt je om de stiften te pakken in de kast waar het niet bij kan. Wat doe je? A Ik negeer mijn kind, ik ben aan de telefoon.

A Rustig blijft, maar laat zien dat meningsverschillen erbij horen en opgelost kunnen worden.

B Ik onderbreek het telefoongesprek en zeg:

B Aan je kind vraagt wie van jullie gelijk heeft. C Het conflict openlijk bespreekt, zelfs als de emoties hoog

C Ik pak de voetbal af en stuur hem naar zijn kamer.

je ook rustig spelen’.

03. Als jij en je partner onenigheid over de opvoeding hebben, is het goed voor je kinderen als je:

het dan ook nooit?’ B Ik vraag: ‘Weet je nog wat de regel is over voetballen

oplopen, want zo leren kinderen met conflicten om te gaan.

‘Houd je mond’ en ga verder met het gesprek. C Ik onderbreek even het telefoongesprek, geef mijn kind de hulp die het nodig heeft en stimuleer het om zichzelf even bezig te houden totdat ik klaar ben.

05. Om mijn kind te leren welk gedrag ik niet wil zien is het belangrijk dat ik: A Consequent reageer op ongewenst gedrag

van mijn kind. B Mijn kind laat merken en voelen wat het



verkeerd doet. C Mijn kind streng toespreek, zodat het weet



dat ik het meen.

Heeft slaan zin? In Nederland is een wet aan­ genomen, die slaan als opvoed­ middel afkeurt. Dit maakt veel ouders on­zeker en roept weer­ stand op. Mogen ouders niet zelf bepalen hoe ze hun kind op­voeden? Is slaan echt zo schadelijk? Wie is daar slech­ ter van geworden? Dit zijn veel gehoorde reacties. Laten we eens op een rijtje zetten wat we nu eigenlijk weten over slaan: • Als het geven van een tik effectief is, zouden ouders dit middel steeds minder hoeven toe te passen. Maar vaak is het omgekeerde het geval. Het ongewenste

gedrag van kinderen stopt wel op het moment dat de klap valt, maar het neemt er dikwijls niet door af. Bovendien kunnen kinderen stiekem gedrag ontwikkelen, uit angst voor straf. •H  et probleem is: slaan leert een kind wat niet mag, maar niet wat wèl de bedoeling is. Als ouders hun kind willen leren hoe hij zich in allerlei situaties moet gedragen, heeft het stimuleren en prijzen van gewenst gedrag meer effect. •A  ls slaan een enkele keer voorkomt is het niet zo erg. Maar wel als slaan regel­ matig voorkomt en vooral als het in woede gebeurt. Kinderen kunnen het vertrouwen in hun ouders verliezen waardoor ze meer op hun hoede zijn. •D  oor je kind te slaan geef je het verkeerde voorbeeld. De boodschap naar kinderen is

onduidelijk. Zij mogen niet slaan, maar jij doet het wel? •K  inderen leren gedrag van hun ouders. Wat je erin stopt, krijg je ook terug. Wie kinderen positieve aandacht geeft, krijgt genegenheid terug. Als ouders vaak boos worden, schreeuwen of een klap uitdelen zie je dat gedrag ook bij de kinderen. Ze hebben geleerd dat slaan een manier is om conflicten op te lossen en passen dat toe in de omgang met leeftijdsgenoten. Nog niet zo lang geleden was slaan geaccepteerd in de opvoeding. We weten nu dat slaan ook nadelige effecten heeft, maar het kost tijd om opvoedpatronen te veranderen. Slaan komt meestal voort uit een gevoel van onmacht of stress. Vaak

heeft een ouder er achteraf spijt van dat het zo gelopen is. Het is overigens voor je kind net zo nadelig als je steeds kritiek op hem hebt of tegen hem schreeuwt. Het is belangrijk om dit soort gedrag te voorkomen, door je eigen irritaties niet te hoog op te laten lopen. Bijvoorbeeld door eerder in te grijpen.

Positief Opvoeden, Triple P kan je hierbij helpen. Bijvoorbeeld via een informatiefolder, een opvoedcursus of individueel gesprek en begeleiding. Kijk op de website www.positiefopvoeden.nl voor tips en het aanbod bij jou in de buurt.

Over ouders 5 SAMEN ER-OP-UIT TIPS Wat

Wanneer

Waar

Kosten

Van ei tot uitsterven

11 oktober tot 16 november 2014

Natuurmuseum Leeuwarden

Volwassenen € 7,en kinderen van 4–15 jaar € 5,-

In deze dino-expositie staat de meest gevaarlijke en tot de ver­beelding sprekende dinosaurus ter wereld centraal: de Tyrannosuarus rex. www.natuurmuseumfryslan.nl Leven in Friesland rond 1900

‘De Sûkerei’ Hele jaar. Dinsdag t/m zondag van Damwâld (Damwoude) 13.00-17.00 uur

Volwassenen € 5,Kinderen t/m 12 jaar € 2,50, inclusief persoonlijke rond­ leiding

Het leven en wonen in de Noordelijke Friese Wouden rond het jaar 1900. In de film zien kinderen de venter, de jager, de boer en de arbeider van de cichoreifabriek tot leven komen. Daarna bekijken de kinderen de wâldhúskes en kunnen spelletjes van vroeger doen in ouderwetse kleding. [email protected] • www.klyster.nl Week van de 6-12 oktober 2014 opvoeding

Diverse plaatsen in de provincie

Voor het grootste deel gratis

Het thema is “ik tel tot 10”. In de provincie Friesland worden rond dit thema activiteiten georganiseerd voor ouders en kinderen. www.weekvandeopvoeding.nl of via je plaatselijke CJG-site Spelen in het Vrij toegankelijk. Hossebos Een zaterdag op pad met boswachter. Wel reserveren

Staatsbosbeheer/ Gratis. Broeksterwoude Excursie/feestje € 100,- max. 12 kinderen van 3-10 jaar

In het water bij speelbos Hossebos leven allerlei beestjes zoals kikkers, libellen en nog veel meer! Wil jij weten welke? Ga dan op pad met de boswachter. Meer zin om te spelen in het speelbos? Dat kan ook! Klimmen, klauteren en springen in, bij en boven het water. Reserveren: boswachter Jeffrey Huizenga T 06-23211588 of [email protected] www.staatsbosbeheer.nl (vul zoekterm “Hossebos” in) Beleef de boerderij

Eigen tijdstip of op aanvraag

Kaasboerderij De Gelder Tijnje

Gratis

De boer vertelt wat hij doet en op de boerderij zijn allemaal klusjes: koeien voeren, kaasjes keren. De kinderen mogen helpen. Ook mag je proeven van de kaas en andere zuivelproducten. www.kaasboerderijdegelder.nl De Dijk

Dinsdag t/m zondag 11.00 - 17.00 uur

Fries Museum Leeuwarden

Volwassenen € 10,- en kinderen 4-17 jaar € 5,Gezin € 25,-

Terpen, dijken en polders zijn de tastbare bewijzen van de strijd tegen het water. Maar Friesland is nog steeds niet af. De bodem daalt, de zeespiegel stijgt. Hoe lossen we dat op? Bind de strijd aan met de paalworm en kijk of jij Friesland droog kunt houden. www.friesmuseum.nl Flippies pretpaleis

21 februari - 1 november ‘t Hout Bakkeveen op wo, za en zo en in vakanties dagelijks

Volwassenen € 2,50 en kinderen € 4,50

Binnenspeeltuin en overdekte buitenspeeltuin voor kinderen tot 12 jaar. www.molecaten.nl/t-hout/flippies-pretpaleis Meer informatie over leuke uitjes met kinderen in Fryslân: www.beleeffriesland.nl

Bemoei je er niet mee! De puberteit! Voor je het weet is het zover. Je kind gaat naar het voortgezet onderwijs en doet steeds meer ervaringen op waar jij als ouder buiten staat. Dat kan bedreigend zijn. Ze zien en horen misschien over dingen waar ze nog niet aan toe zijn, zoals over seks en drugs. Ze worden zelf­bewuster, krijgen een eigen mening en eisen meer zelf­ standig­heid op. Dat kan leiden tot bot­ singen in huis en dat is logisch. Ouders van op­groeiende kin­deren twij­felen vaak over wat ze wel of niet kunnen toe­staan. Pubers wil­len liever geen bemoeienis maar zijn soms nog on­voldoende geoefend in het nemen van besluiten en het omgaan met vrijheden.

Pubers hebben regels nodig

gezichts­punten te bekijken. Dit kun je als ouders bevorderen door bij­voor­ beeld kin­deren van­af de boven­bouw van de basis­school steeds meer zelf te laten beslissen. Eerst over simpele dingen zoals het uit­geven van zak­geld en later over moei­lijkere zaken. Het past in de ont­wikkeling dat een puber zijn eigen mening ont­wikkelt. Hij moet ook leren om die op een goede manier naar voren te brengen in gesprekken met anderen. Luister met aan­dacht en stimuleer je puber om zijn eigen mening te formuleren, bijvoorbeeld over gebeurtenissen op school of thuis.

Het is niet goed als ouders hun kind te snel los­laten, maar alles voor een kind blijven regelen en beslissen is ook niet de manier om vol­wassen te worden. Kortom: pubers hebben regels nodig, bij­voor­beeld over bed­tijd, tijd van thuis­ komen en waar ze naar toe kunnen gaan. Die regels stellen de gren­zen waar­binnen pubers hun eigen weg kunnen gaan. Om vol­wassen te worden, moet een kind leren om­gaan met ver­ant ­woordelijk­ heid. Dat betekent leren om zelf­standig beslissingen te nemen, situaties in te schatten en van­uit ver­schillende

Wat doe ik als mijn kind niet luistert? Als je kind niet luistert, moet er een consequentie op volgen. Anders leert een kind dat het jouw instructies rustig kan negeren. Een consequentie is het logische gevolg van ongehoorzaamheid. Vandaar ook de term: logische consequenties. Het is geen straf. Het doel is dat je kind er iets van leert. Leg daarom altijd uit waarom je een conse­ quentie toepast: ‘Je luisterde niet toen ik zei dat je moest stoppen, nu berg ik de bal 5 minuten op!’ Voorbeelden van logische consequenties zijn: • minder computertijd • een extra taak in huis doen • geliefd speelgoedje korte tijd opbergen • verplicht naast jou op een stoeltje zitten • een time-out van enkele minuten Houd je aan de afgesproken tijd. Consequen­ ties hoeven niet lang te duren om effectief te zijn. Als een kind protesteert tijdens een time-out, gaat de tijd pas in als het stil is. Het doel is dat een kind leert om zelf rustig te worden. Als de tijd om is of de taak gedaan, kom je niet meer op het ongewenste gedrag terug. Help je kind liever weer op gang met een activiteit. Zo krijgt het de kans om zijn ge­ drag te verbeteren. Geef positieve aandacht of een complimentje zodra de gelegenheid zich voordoet. Probeer rustig en standvastig

te blijven als je de consequentie toepast. Ook bij hevig protest. Bedenk: Nú even doorbijten maakt dat een kind jouw instructies voortaan serieus neemt.

6 Over kinderen Samen doen

Rupsje Nooitgenoeg

Mijn opvoeding

Wat heb je nodig? • • • •

‘Ik vind dat ze wel goed opvoeden, want ze sturen mij op tijd naar bed.’

1 bakje pitloze witte druiven 1 bakje aardbeien Lange satéprikkers Witte en pure chocolade

Hoe maak je het?

1. Was de druiven en aardbeien goed. Laat de kroontjes zitten. 2. Rijg de druiven aan de satéprikker. Ongeveer 6 druiven per stokje. 3. Prik aan het uiteinde van het stokje een aardbei met de punt omhoog. 4. Smelt eerst de witte chocolade au bain marie (in een roestvrijstalen bakje in een pan met net niet kokend water). Doop een satéprikker in de chocolade en maak hier de oogjes mee. Daarna smelt je de pure chocolade en maak je met de satéprikker de pupillen. In de meeste supermarkten zijn handige decoratiestiften te koop waar je ook makkelijk de oogjes mee maakt.

Smakelijk eten :)

Wat vind jij? Hoe kijken andere ouders tegen een situatie aan en welke oplossingen gebruiken zij? Deze keer staat de vraag centraal:

Wat doe jij als je kind iets doet wat niet mag?

Het is woensdagmiddag. Rijk (10 jaar) heeft vanmiddag met een vriendje gespeeld. Nu is hij thuis. Hij ploft op de bank en vertelt over de stoute dingen die hij weleens doet, wat voor straf hij weleens heeft gehad en op welke leeftijd je volgens Rijk een kind kunt leren dat sommige dingen goed en sommige dingen stout zijn.

waterballonnen vanaf het balkon naar bene­ den gooien. Een mevrouw die op de stoep liep, ging bij ons aanbellen en werd heel boos. We moesten toen van papa op het balkon gaan staan en ‘sorry’ zeggen tegen de mevrouw.

‘Vanaf 7 jaar kun je straf krijgen. Ook als je 80 jaar bent, want als je dan iets doet wat niet mag, krijg je straf van de politie.’

‘Ik vind dat mijn vader en moeder wel goed opvoeden, want ze sturen mij op tijd naar bed’, vertelt Rijk. ‘Als mama tegen mij zegt dat ik naar bed moet of zegt dat ik iets moet opruimen, doe ik dit meestal wel. Het komt niet zo vaak voor dat ik niet luister. Soms moet mama mij wel waarschuwen of het nog een keer vragen. Soms heb ik bijvoorbeeld geen zin, maar als ze voor de tweede keer zegt wat ik moet doen, luister ik wel. Als ik dan nog niet luister, word ik naar mijn kamer gestuurd, maar dat heb ik bijna nog nooit meegemaakt. Dat was best lang geleden.’

Met mijn vriendjes haal ik soms wel eens iets van kattekwaad uit. Dan doe ik iets stiekem wat niet mag, zoals bijvoorbeeld belletje trekken. Dat mag eigenlijk niet, want als je dat doet en ze hebben je door, dan wordt de meneer of mevrouw boos. Dit gebeurde een keer, ik stond erbij en een vriendje ging ergens aanbellen. De meneer zei toen: ‘En jij komt even mee’. Mijn vriendje werd toen naar de juf gebracht. De laatste keer dat ik iets deed wat niet mocht, was toen ik sneeuwballen op auto’s ging gooien. Eerst wist ik niet dat dit niet mag, maar de volgende dag bij verkeersles hoorde ik dat je dat niet mag doen, omdat het gevaarlijk is.’

Kattekwaad

Strafregels

‘Als ik iets doe wat niet mag, moet ik ‘sorry’ zeggen. Ik ging een keer met mijn broer

‘Ik krijg niet zo vaak straf. Dat komt ook omdat ik niet zo vaak iets doe wat niet

Moeder Cynthia 42 jaar

doet er wel iets mee. Ik realiseer mij dan dat ik hem ook de tijd en ruimte moet geven om te stoppen. Wees daar­om mild tegen­over je­zelf en je kind, vooral op die momenten wanneer het niet lukt!’

Vincent 4 jaar en Roos 13 jaar ’Wat ik helaas niet altijd weet te voorkomen is dat als ik boos ben ik mijn stem verhef. En dat werkt absoluut niet/nooit! Heel logisch, ik wil ook niet naar zo’n blaffend persoon luisteren.’

Vader Wietse Nils 5 jaar ’Bij Nils probeer ik eerst de aandacht te krij­ gen door contact met hem te maken en geef dui­delijk en vrien­delijk aan, dat ik wil dat hij stopt. Niet altijd gebeurt dat op die manier zoals ik mij dat heb voor­gesteld, maar hij

Vader Anton Jannine 11 jaar en Josien 15 jaar ‘Wij stimuleren onze dochters in het ver­ kennen en ont­wikkelen van hun eigen interesses. Thuis heb­ben wij geen na­ drukkelijke huis­regels waar­door ik niet vaak hoef in te grijpen. Dreigen met het in­stellen van regels bij her­haaldelijk on­acceptabel

mag, want ik wil geen problemen krijgen. Een straf is als je iets niet leuk vindt en je het toch moet doen. Kinderen krijgen soms straf, omdat ze iets doen wat verkeerd is en dat moeten afleren. In groep 4 heb ik een keer strafregels moeten schrijven. Dit schooljaar moesten we met heel de klas strafregels schrijven: ‘Ik moet luisteren’. Meestal denk ik dan, dit wil ik niet nog een keer. Ik denk dat strafregels schrijven het beste werkt, omdat het niet leuk is om te doen. Omdat kleine kinderen nog niet kunnen schrijven, moeten zij soms als straf op de gang staan.’ Volgens mij kun je kin­ deren pas straf geven als ze zeven jaar zijn, omdat ze dan weten wat goed en fout is. ‘Als kleuter bijvoorbeeld weet je nog niet zo goed wat stout doen is en wat goed doen is, daarom doen kleuters soms hele rare dingen, zoals ergens mee gooien.’

gedrag is vol­doende. Wanneer je je kinderen veel ver­trouwen geeft wil je kind dat ver­ trouwen ook niet beschamen.’

Moeder Annebet 38 jaar Julian van 11 mnd ‘Julian wil weer met de asla van de houtkachel spelen en dat mag echt niet. Ik kijk hem streng aan. “Nee Julian, dat mag niet”, zeg ik. Nee, nee, schudt zijn hoofdje en hij trekt er nog een keer aan. Voor de 15e keer zeg ik, “Nee Julian” en ik zet hem bij zijn bouwtoren. Samen pakken we er een blokje af. De asla is hij vergeten.’

Over ouders 7

TIPS Internet voor ouders Voor ouders van kinderen van 0-4 jaar: www.mamaenzo.nl een site ingedeeld naar ‘zwanger’, ‘baby’ en ‘peuter/kleuter’. www.wij.nl Informatie over baby’s en peuter/kleuter/ naar school. Voor ouders van schoolgaande kinderen: www.ouders.net Zet zich in voor alle ouders met kinderen in het primair en voortgezet onderwijs en in de kinderopvang. Voor ouders van kinderen van 0-12 jaar: www.groeigids.nl De site die hoort bij de groeigids van de jeugdgezondheidszorg. www.oudersvannu.nl De site van het bekende tijdschrift. www.familyfactory.nu Een netwerk van en voor ouders. Voor ouders van kinderen van 0-16 jaar: www.cjgfryslan.nl Op deze website vind je algemene op­ voedings­informatie vanaf zwanger­schap tot aan jong vol­wassen­heid. Ook is er infor­matie te vin­den over acti­vi­teiten en cur­sussen in de verschillende gemeenten. www.positiefopvoeden.nl Dé site voor ouders over opvoeden. www.jmouders.nl De site van het bekende tijdschrift. www.ouder.nl Een ouders-community. Voor ouders van pubers: www.puberenco.nl Over onderwerpen in de opvoeding die ouders èn pubers bezig houden. www.mijnpuber.nl Informatie over het opvoeden van pubers. Voor moeders: www.kekmama.nl De site van het tijdschrift voor vrouwen met kinderen van 4 tot 12 jaar.

‘Ik weet wat mijn kind leuk vindt’ Een goede band tussen ouder en kind legt de basis voor de verdere ontwikkeling van het kind. Het vraagt inzet van ouders om een goed contact met hun kind op te bouwen en ook te houden. Dat kan door regelmatig tijd samen door te brengen, met elkaar te praten of samen iets leuks te doen. Bianca is moeder van Veerle (6 jaar), Kiki (3 jaar) en Stijn (4 maanden). Zij weet dat zij ieder hun voorkeuren hebben wat ze leuk vinden om te doen met haar of haar man. Daar probeert ze ook rekening mee te houden. 1-op-1 aandacht

Luisteren en begrip tonen

‘Wij proberen regelmatig één op één met de kinderen dingen te doen. Veerle en ik gaan dan de stad in om naar kralen te zoeken voor kettingen. Kleine momenten, al is het maar heel even dat je één op één aandacht hebt. De band die ik heb met mijn kinderen is anders dan de band die mijn man met ze heeft. Hein doet vaak praktische dingen met de kinderen. Hij doet bijvoorbeeld elke zaterdag de boodschappen met Kiki. Dat is echt zijn moment met haar.

Als een van de kinderen verdrietig is, om welke reden dan ook, probeer ik echt begrip te tonen voor de situatie. Ik zeg dan dat ik begrijp dat ze verdrietig is en dat ze ook verdrietig mag zijn. Ik geef ook uitleg waarom iets niet kan, omdat het bijvoor­ beeld gevaarlijk is. Door naar haar te luiste­ ren en aan haar uit te leggen waarom iets niet kan, merk ik dat ze sneller rustig wordt omdat ze zich begrepen voelt.

‘Ik zeg dat ik begrijp dat ze verdrietig is en dat ze ook verdrietig mag zijn.’

www.lofonline.nl Inspiratie voor werkende moeders. www.gezinnig.nl Kan helpen het gezinsleven leuker te maken. Voor vaders: www.ikvader.nl Voor (aanstaande) vaders. www.vaderschap.org Over vaderschap. Voor alleenstaande ouders: www.ouderalleen.nl www.1ouder.nl

Hectisch leven

Wat ik doe, doen zij na Elke avond tijdens het avondeten doen we een rondje: wat hebben we vandaag ge­ daan, wat vonden jullie het leukste en wat vonden jullie het minst leuke? Laatst belde Hein op dat hij later zou komen. Veerle had hem nog even aan de telefoon. Zij vertelde over haar dag en vroeg: ‘Papa, wat heb jij eigenlijk gedaan vandaag?’ Je merkt dan dat ze jouw gedrag nadoen en hoe belang­ rijk het is wat je ze meegeeft.

We hebben een redelijk gehaast en hec­ tisch leven en dat zie ik ook om me heen. Hierdoor is het soms lastig om geduldig te blijven, waardoor je kinderen soms een boze reactie krijgen terwijl dat niet nodig was. Ik ben me ervan bewust dat het belangrijk is om geduldig te zijn, naar ze te luisteren en te begrijpen waar ze mee zit­ ten. Dat geeft ze vertrouwen en ze worden daar zelfverzekerder van.’

8 Over instanties Positief Opvoeden

Tips, advies of hulp. Waar moet je zijn?

Wat is Triple P?

Komt jouw 15-jarige zoon altijd te laat thuis van het stappen? Of plast jouw 7-jarige dochter nog in bed? Vraag advies en hulp die bij jou past. Heb je een vraag over de opvoeding van jouw kind, dan kun je op meerdere plekken terecht. Elke Friese gemeente heeft een CJGsite waarop je online vragen kunt stellen. Ook vind je hier veel informatie en tips over het opvoeden en opgroeien van kinderen. Wanneer je behoefte hebt aan een gesprek met een opvoedadviseur, dan kan je een afspraak maken via het Centrum voor Jeugd en Gezin in jouw gemeente. Samen met de deskundige bespreek je welke aanpak in jouw geval prettig is. Je bepaalt zelf op welke manier je (verder) geholpen wilt worden.

• Het oefenen van opvoedvaardigheden. • Hulp bij het leren herkennen en voorkomen van ongewenst gedrag. Individuele gesprekken met opvoedadviseurs van het CJG zijn vrijwel altijd gratis. Kijk bij de onderstaande adressen op deze pagina voor een Centrum voor Jeugd en Gezin bij jou in de buurt. Heb je niet meteen een vraag, maar wil je wel meer weten over Positief Opvoeden, dan kun je een lezing volgen. Informatie vind je op www.positiefopvoeden.nl.

Bijvoorbeeld: • Tips voor jouw persoonlijke situatie. • Advies over het gedrag of de ontwikkeling van je kind.

Basisprincipes De vijf basisprincipes van Positief Opvoeden zijn:

1 2 3 4 5

Kinderen een veilige en stimulerende omgeving bieden. Kinderen laten leren door positieve ondersteuning. Een aansprekende discipline hanteren. Realistische verwachtingen hebben. Goed voor jezelf zorgen.

Triple P staat voor Positief Pedagogisch Programma. Het is een opvoedmethode voor ouders die als doel heeft om de opvoeding van kinderen makkelijker te maken. Triple P leert je op welke manier je het goede gedrag van je kind kunt stimuleren. Maar ook hoe je om kunt gaan met gedrag dat je niet graag ziet. Positief Opvoeden helpt kinderen om de vaardigheden te leren die ze nodig hebben in het leven. Je leert je kind bijvoorbeeld om goed te communiceren, respect te hebben voor anderen, proble­ men op te lossen en positief te denken. Triple P werd 30 jaar geleden in Australië ontwikkeld door de psycholoog Matthew Sanders, hoogleraar aan de universiteit van Queensland. Het programma wordt inmiddels in veel landen met succes gebruikt. Veel beroepskrachten die met ouders en kinderen werken in de provincie Fryslân werken ook met Positief Opvoeden, Triple P.

Meer informatie over Triple P vind je op www.positiefopvoeden.nl.

ADRESSEN

Antwoorden

Opvoedadvies bij jou in de buurt

Positief Opvoeden Quiz:

Gemeente Achtkarspelen

Gemeente Franekeradeel

Gemeente Leeuwarden

Centrum voor Jeugd en Gezin

Centrum voor Jeugd en Gezin

Centrum voor Jeugd en Gezin

Achtkarspelen

Franekeradeel

Leeuwarden

www.cjgachtkarspelen.nl

www.cjgfranekeradeel.nl

www.cjgleeuwarden.nl

T: 06 51 39 45 30

T: 0517 380 380

T: 0900 254 1 254

Gemeente Ameland

Gemeente Heerenveen

Gemeente Ooststellingwerf

Centrum voor Jeugd en Gezin

Centrum voor Jeugd en Gezin

Centrum voor Jeugd en Gezin

Ameland

Heerenveen

Ooststellingwerf

www.cjgameland.nl

www.cjgheerenveen.nl

www.cjgooststellingwerf.nl

T: 06 51 39 45 30

T: 0900 254 1 254

T: 0900 254 1 254

Gemeente het Bildt, Ferwerderadiel,

Gemeente Kollumerland c.a.

Gemeente Opsterland

Leeuwarderadeel en Menameradiel

Centrum voor Jeugd en Gezin

Centrum voor Jeugd en Gezin

Centrum voor Jeugd en Gezin

Kollumerland c.a.

Opsterland

Middelsee

www.cjgkollumerland.nl

www.cjgopsterland.nl

www.cjgmiddelsee.nl

T: 0511 458 811

T: 0900 254 1 254

T: 06 24 68 36 88 Gemeente Smallingerland Gemeente Dantumadiel

Centrum voor Jeugd en Gezin

Centrum voor Jeugd en Gezin

Smallingerland

Dantumadiel

www.cjgsmallingerland.nl

www.cjgdantumadiel.eu

T: 0900 254 1 254

T: 14 0511 Gemeente Tytsjerksteradiel Gemeente Dongeradeel

Centrum voor Jeugd en Gezin

Centrum voor Jeugd en Gezin

Tytsjerksteradiel

Dongeradeel

www.cjgtytsjerksteradiel.nl

www.cjgdongeradeel.nl

T: 06 25 35 87 80

1A, 2A, 3A, 4C, 5A, 6B, 7C, 8B

Colofon Tekst en redactie: Centra voor Jeugd en Gezin in Fryslân SO&T GGD Fryslân Jeugdgezondheidszorg Concept en ontwerp: Triple P Communications, Amsterdam Met dank aan: Annette Tuinenga (SWM) en Marieke Nicolay (SKF) Deze Tipkrant is een uitgave van de gezamenlijke Friese Centra voor Jeugd en Gezin. E-mail: [email protected]

CJG’s in Fryslân:

T: 14 0519 Gemeente Weststellingwerf Centrum voor Jeugd en Gezin Weststellingwerf www.cjgweststellingwerf.nl T: 0900 254 1 254

www.cjgfryslan.nl