Pe kracht van positief opvoeden

Folder

Positief opvoeden

Pe kracht van positief opvoeden O

m goed te gedijen hebben kinderen van elke leeftijd een veilige, stabiele en liefdevolle omgeving nodig. Positief opvoeden is een effectieve manier van opvoeden waarbij een positieve benadering van kinderen vooropstaat Het gaat om het realiseren van een liefdevolle, ondersteunende en voorspelbare gezinsomgeving die nodig is om kinderen gezond en evenwichtig te laten opgroeien. Zo ontwikkelen kinderen de vaardigheden en het zelfvertrouwen die ze nodig hebben voor succes op school en in hun relaties met anderen. Positief opvoeden kan helpen om de stress van het opvoeden te en zorgt ervoor dat ouders meer plezier beleven aan de dagelijkse omgang met hun kinderen. Deze folder geeft een aantal suggesties hoe ouders positief opvoeden in praktijk kunnen brengen. OUDERSCHAP

WAT IS POSITIEF OPVOEDEN?

Het ouderschap kan enorm bevredigend en plezierig zijn, maar het is niet altijd gemakkelijk. De opvoeding van kinderen kan ook veeleisend en frustrerend zijn o f een ware uitputtingsslag. Ouders hebben een belangrijke taak in bet grootbrengen van een nieuwe generatie, maar toch beginnen de meeste mensen zonder enige voorbereiding aan bun loopbaan als ouder. Opvoeden wordt vooral i n de praktijk en met vallen en opstaan geleerd. Er niet é é n goede manier van opvoeden. Uiteindelijk bepaal je als ouder zelf welke waarden, vaardigbeden en gedrag j i j je kind w i l t aanleren. Zo ontwikkelt elke ouder een eigen manier van opvoeden.

Positief opvoeden is een manier van opvoeden die erop gericht is om de van kinderen te bevorderen. Het betekent dat op een opbouwende en niet-kwetsende manier omgaat met het gedrag en de emoties van kinderen. Het gaat uit van sterke en steunende relaties, goede onderlinge communicatie en positieve aandacht om kinderen te heipen zich goed te ontwilckelen. Positief opvoeden in praktijk brengen betekent dat je steeds naar het positieve kijkt en 'vooruitdenkt' om problemen te voorkomen. Ouders maken gebruik van alledaagse situaties om kinderen de gelegenheid te hieden om dingen te leren en ze te motiveren om hun best te doen.

DROMEN EN VERWACHTINGEN Als kersverse ouder ben je vast van plan er iets moois van te maken. Je hoopt dat het ouderschap een positieve ervaring zijn waarbij je kind zal opgroeien tot een evenwichtige persoonlijkheid. Om dat te bereiken moet je kinderen stimuleren om de vaardigheden te ontwikkelen die ze nodig hebben om zich goed te kurmen ontplooien. Dat zijn vaardigheden als: eigen behoeften kunnen aangeven; goed met anderen kunnen opschieten; proberen je best te doen; gevoelens kunnen hanteren; en een goed gevoel over jezelf hehhen. De meeste ouders zullen tevreden zijn over hun eigen inzet als kinderen erin slagen om deze vaardigheden te ontwikkelen. En vooral als dat lukt hinnen een veilige, stabiele, liefdevolle omgeving zonder al te grote conflicten.

Kinderen die opgroeien met een positieve opvoedingsaanpak hehhen meer kans om de vaardigheden te ontwikkelen die ze nodig hehhen om succesvol te zijn op schooi, om vrienden te maken en lekker in hrm vel te zitten. Ze lopen minder kans om later gedragsproblemen of emotionele problemen te ontwikkelen. Ouders die zich de vaardigheden van het positief opvoeden eigen maken, hehhen meer vertrouwen in hun eigen rol als opvoeder. Ze kunnen alledaagse opvoedingssituaties heter hanteren, zijn minder depressief, minder gestrest en hehhen minder conflicten over de opvoeding met hun partner. Positief opvoeden kent v i j f belangrijke aspecten die hiema worden uitgelegd.

melden de meeste ouders dat ze, ondanks de uitdagingen waar ze voor staan, voldoende vertrouwen hehhen in hun eigen rol als opvoeder. Het ouderschap ervaren ze als bevredigend en een mooie levensvervulling.

GEDRAG VAN KINDEREN DAT OPVOEDEN MOEILIJK MAAKT

EEN VEILIGE, STIMULERENDE OMGEVING Eik kind moet zich veilig kurmen voelen zowei thuis als op school. Kinderen moeten de zekerheid hehhen dat er een veiiige piek is waar ze na schooltijd heen kunnen gaan. Kinderen hebben ook voldoende toezicht nodig. Dit betekent op eik moment weten waar je kind is, met wie je zoon of dochter samen is en wat hij of zij doet. Kinderen hehhen ook een stimulerende omgeving nodig waarin wat te heieven en te ontdelcken valt. Zo kunnen ze nieuwe ervaringen opdoen en hun vaardigheden ontwikkelen. Éen huis met interessante dingen om te doen stimuleert de nieuwsgierigheid van kinderen en bevordert hun taal- en verstandelijke ontwiklceling. Kinderen die leklcer spelen en actief bezig zijn vervelen zich niet en lopen minder kans om ongewenst gedrag te vertonen of lastig te zijn in de ogen van ouders. In een veilige en stimulerende omgeving je zelf ouder meer ontspannen. Je icind kan lekker bezig zijn en nieuwe vaardigheden ontwilclcelen zonder het risico dat hij zich bezeert of iets Hier volgen een paar tips om kinderen dingen te leren over veiligheid. Leer Je

verkeersregels

Tot de leeftijd van ongeveer 9 jaar, zijn de vaardigheden van Icinderen om veilig aan het verkeer deei te nemen nog onvoidoende ontwikkeid. Veel Icinderen hehhen moeite om snelheid en afstand goed in te schatten en kunnen zich maar een korte tijd concentreren. Zoek uit wat de veiligste route is om naar school te gaan en zorg voor toezicht op de heen- en terugweg. Begin met je kind de basisregels voor verkeersveiligheid te ieren. Stimuleer je kind om zelf ook goed uit te kijken, te luisteren en na te denken hij deelname aan het verkeer. Zorg voor extra

Van alle dingen die hij de opvoeding komen kijken, is de dagelijkse omgang met het gedrag van kinderen waarschijnlijk de grootste uitdaging die tegelijk ook de meeste stress kan geven. Het is normaal dat kinderen zo nu en dan lastig zijn en problemen met discipline zijn dan ook niet te vermijden. Warmeer ouders erin slagen het gedrag van hun kinderen op jonge in goede hanen te leiden, kunnen veel problemen op latere worden voorkomen.

Z o r g v o o r een v e i l i g f i e t s z i t j e en jasbeschermers als een Icind hij jou op de fiets zit. Zo voorkom dat tussen de spaken komen. Zorg ook voor geschiicte kleding en extra veiligheidsmaatregelen hij activiteiten die kinderen zelf ondememen. Bij fietsen, paardrijden of skateboarden is het helangrijk dat je kind een hehn draagt of extra knieheschermers. Wijs je kind op

Triple P Positief Pedagogisch

plekken waar hij deze activiteiten veilig kan beoefenen. Veiligheid

de schooi

Bij de school kan het soms erg druk en onoverzichtelijk zijn ouders allemaal tegelijk hun kinderen wegbrengen en ophalen. Help je kind eerst om goed wegwijs te worden hem alleen naar schooi laat gaan. Maak hem alert op auto's en fietsen die aankomen en wegrijden. zeif met de auto komt, blijf dan niet langer staan dan nodig is, en houd je aan het motto StoppenZorg ervoor dat je kind altijd aan de trottoirrand uit de auto stapt of van jouw fiets (en nooit op een onveiiige piek). Spreek voordat je 's ochtends vertrekt goed af wie je kind na schooltijd ophaalt. veiiigheid Leer je idnd dat het gevaarlijk kan zijn om met vreemden te praten. Leer hem dat hij nooit met iemand moet meegaan of iets van iemand mag aannemen die hij niet kent. Op sommige scholen leren kinderen een wachtwoord voor dit soort situaties zodat ze weten of ze iemand kunnen vertrouwen. Bespreek kind kan doen ais hij zich niet veilig voelt, bijvoorbeeld wanneer iemand hem iets w i l laten doen waarbij hij zich voelt. Bespreek wat betrouwbare personen zijn om dingen aan te vertellen, zoals een vertrouwd familielid, een buurvrouw, leerkracht of vriend.

LEREN DOOR POSITIEVE Om nieuwe vaardigheden te leren en verder te ontwikkelen hebben kinderen een omgeving nodig die stimulans en positieve ondersteuning biedt. Ouders moeten aanwezig en beschikbaar zijn voor hun kinderen. Dit betekent niet dat je steeds bij je kind moet zijn, maar wel dat je beschikbaar bent wanneer hij je hulp, zorg of aandacht nodig heeft. Als kind uit zichzelf toekomt en aandacht vraagt, onderbreek dan je bezigheden en maak tijd voor hem vrij. Je kind leert meer als je hem stimuleert om dingen zelf op te lossen of uit te proberen. Positieve aandacht en aanmoediging van ouders motiveren kinderen om nieuwe dingen te leren en hun vaardigheden verder te ontwikkelen. Als kinderen iets doen dat jij prettig vindt, besteed daar dan aandacht aan. Als ouders waardering tonen voor wat hun kinderen goed doen, is de kans groter dat ze zich vaker zo gaan gedragen. Hieronder v o i g t een aantai tips voor het scheppen van een ondersteunende omgeving: tijd voorje Het is belangrijk om regelmatig, korte momenten van positieve aandacht voor je kind vrij te maken. Kinderen voelen zich gewaardeerd ze merken dat ouders graag tijd met hen doorbrengen. Maak regelmatig tijd vrij en wees dan ook echt beschikbaar kind.

Praat Op een vriendelijke toon tegen een kind praten is erg belangrijk. Je laat daarmee merken hem of haar respecteert. Jouw voorbeeldgedrag leert kinderen bovendien hoe zij op een beleefde manier tegen anderen kunnen praten. Lekker kletsen en luisteren kind hoe zijn dag was en naar zijn verhalen. Met zulke gesprekjes leren kinderen zichzelf beter uitdrukken en hun ideeë n te ontwikkelen. Door op een open en eerlijke manier met elkaar te communiceren bouw je hechte relaties op binnen het gezin. Ervaringen delen Kinderen moeten niet aiieen oefenen met praten maar ook leren om te luisteren. Vertel over bijzonderheden die jij vandaag hebt meegemaakt o f praat over dingen die de belangstelling van je kind kunnen opwekken. Laat zien dat je van ze houdt Kinderen horen graag dat je van ze houdt en hebben dat ook nodig. Kinderen die veel worden geknuffeld voelen zich gewenst en met liefde omringd. Houd bij uitingen van genegenheid rekening met kind prettig vindt en stem daarop af. frerlcht prijzen

gemotiveerd om iets te leren. Grijp zulke gelegenheden aan om je kind nieuwe dingen te ieren — dit wordt ook wel spontaan leren genoemd. Gewoon antwoord geven, stimuleert een kind niet om zijn taalgebruik te ontwikkelen of zelfstandig na te denken. Moedig je kind aan om erover te praten of om zelf het antwoord of de oplossing te vinden. Kijk of je hem kunt heipen meer te leren — Dat is een moeilijke puzzel, hè? Waar denk je dit stukje past? Waarom je dat stukje misschien daar in het plaatje hoort? Deze vorm van leren moet vooral leuk blijven, dus ga niet aandringen. Als je kind niet reageert, geef dan gewoon het antwoord en wacht tot zich een andere gelegenheid voordoet. bij schooi Maak kermis met de van je kind en werk zo goed mogelijk samen om je kind te heipen met leren. Ga naar ouderavonden en wees betrokken bij de vorderingen van je kind op schooi. Schroom niet om eventueie vragen of zorgen over je kind met de leerkracht te bespreken. Kinderen vinden het leuk wanneer hun ouders bij de school betrokken zijn. Misschien kun je een bijdrage leveren aan bepaalde vrijwilligersactiviteiten.

AANSPREKENDE DISCIPLINE

Kinderen vinden het meestai fijn om geprezen te worden. Maak gebruik van gericht prijzen om gewenst gedrag bij kinderen te stimuleren. Dat houdt in dat je concreet en duideiijk benoemt wat je prettig vindt aan het gedrag van je kind. Bijvoorbeeld als je Fijn dat je zo rustig speelde terwijl ik aan de telefoon was, weet je kind precies wat hij goed heeft gedaan en zijn inspanning waardeert. Gericht prijzen werkt het beste als je eerlijk bent en ook meent zegt.

Aansprekende discipline houdt in dat je consequent en snel reageert op ongewenst gedrag om je kind te leren zich op een aanvaardbare manier te gedragen. Het is belangrijk om zelf kalm te blijven en eerlijke en voorspelbare sancties als consequentie te gebruiken die passen bij de aard van de overtreding. Als je kind zich misdraagt of overstuur is, blijf dan vooral rustig en laat je niet verleiden om te gaan schreeuwen, schelden, dreigen of klappen uitdelen.

Sommige kinderen worden verlegen van complimentjes ais er anderen bij zijn. Op zulke momenten is een knipoog, glimlach of opgestoken duim ook genoeg om te zien blij bent met kind doet,

Het is goed mogelijk om je kind als individu te respecteren en toch redelijk gedrag te verwachten. Discipline leert kinderen om de noodzakelijke regels en grenzen te accepteren en zelfbeheersing te ontwilckelen. Het leert ze ook om rekening te houden met andere mensen en gevoelens te uiten met respect voor andermans behoeften. Discipline helpt kinderen om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen daden. Kinderen discipline bijbrengen het beste als hun dagelijkse leefwereld voorspelbaar en overzichtelijk is met veel aandacht voor goed gedrag. Belangrijk is ook dat ouders eikaar steunen en dezelfde opvoedingsaanpak hanteren. Hier volgen enkele tips voor aansprekende discipline:

freef

kind aandacht

Aandacht geven kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door een glimlach, een knipoog, opgestoken duim of gewoon door kind te kijken. Kinderen vinden het heerlijk ouders volgen waar ze mee bezig zijn. je kind iets doet leuk of prettig vindt, kijk er dan naar en zeg er iets over. Dat kan tijdens of na een activiteit of bezigheid. Let op het spel van een kind niet overneemt of gaat zeggen hoe hij of zij moet speien. Laat merken belangstelling hebt voor de ontdekkingen en observaties van je kind, vooral hij die met jou wil delen. M a a k gebruik Wanneer een kind naar je toe komt voor informatie, hulp of aandacht, is hij meestal

Soms kunnen problemen worden voorkomen door vooruit te denken en dingen beter te plannen. Voorkom onnodig gehaast op het laatste nippertje door dingen vooraf goed te organiseren. er bijvoorbeeld voor dat spullen die je nodig hebt al klaarliggen. Zorg voor Zorg dat je kind iets te doen heeft en neem spelmateriaal of iets anders mee voor situaties waarin er kind weinig te beieven valt.

Stel

basisregels op

Spreek twee o f drie eenvoudige regels af waaraan je zich in een bepaalde situatie moet houden. Regels moeten vooral duidelijk maken wat een kind wel moet doen in plaats van wat hij niet moet doen. Goede regels voor bij het winkelen zijn bijvoorbeeld dicht bij vader of moeder blijven, gewoon praten en handen bij je houden. Prijs goed gedrag van je Wanneer je kind zich goed gedraagt cn zich aan de regels houdt, feliciteer hem dan cn geef er een complimentje voor. Dit is vooral belangrijk kind iets nieuws leert. Kijken en toezicbt houden Zorg ervoor dat je steeds kunt zien wat je kind aan het doen is. Dan kun je een probleem oplossen zodra het zich voordoet. Negeer kleine overtredingen Als lastig gedrag van kinderen vooral is bedoeld om jouw aandacht te trekken, probeer het dan te negeren. Geef pas weer aandacht kind iets anders doet. M a a k gebruik van je stem een kind corrigeert, blijf dan zelf rustig, ga kind toe en spreek hem streng toe. Gebruik daarbij geen stemverheffing want daarmee leert een kind dat schreeuwen de manier is om iets gedaan te Icrijgen. aanspreken je kind zich misdraagt o f een regel vergeet, reageer dan meteen. Controleer eerst of hij de regel wel kent. Zo niet, herinner je kind dan aan de regel en laat hem oefenen wat hij had moeten doen. en rustig Instructies geven Vertel je kind wat hij moet doen. Ga dicht bij je kind staan, noem zijn naam en zeg op vriendelijke maar besliste toon wat jij wilt dat hij gaat doen. Een gebruilc je je kind iets moet gaan doen, bijvoorbeeld Kristel, nu je speelgoed opruimen, alsjeblieft. Een stopinstructie gebruikje kind zich misdraagt en j i j wilt dat hij daarmee ophoudt. Bijvoorbeeld, Kevin, hou op met je zusje te duwen. handen bij je. Probeer een startinstructie maar é n keer te herhalen en een stopinstructie herhaal je niet nogmaals. Als je een instructie hebt gegeven wacht dan 5 seconden om te zien of je kind doet wat je zegt. Zo niet, gebruik dan een consequentie om de mstructie kracht bij te zetten. Stop

activiteit of spel

Als je kind niet luistert, stop dan de activiteit o f het spel dat de oorzaak is van het probleem. Berg eventueel speelgoed op voor korte tijd (5-30 minuten). Help de activiteit daama weer op gang om je kind de kans te geven om het ditmaal goed te doen.

voor time-out met hem door te nemen en de regels uit te leggen. Controleer goed ofje kind begrijpt dat hij de gestelde tijd helemaal stil moet zijn voordat hij terug mag komen.

frebruik 'stilzitten' ow een Instructie kracht te zetten. Stilzitten is een korte, milde en effectieve maatregel om Icinderen te leren zich op een aanvaardbare manier te gedragen. Gebruik stilzitten als je kind niet doet wat jij wilt. Neem je kind even opzij om korte tijd stil te zitten op een door jou bepaalde plek. Geef tijdens het stilzitten geen enkele vorm van aandacht aan je kind. Je kind moet stil zijn en niet praten of aandacht Zodra een kind de vastgestelde tijd mstig is geweest, kan hij weer verdergaan met zijn bezigheid of spel.

De richtlijnen voor time-out zijn hetzelfde als die voor het stilzitten. Bij emstiger ongewenst gedrag volg je deze stappen: Grijp meteen in zodra je het ongewenste gedrag ziet. Ga dicht bij je kind staan en zorg zijn aandacht hebt. •

Het stilzitten gebeurt meestal in dezelfde mimte waar het probleem zich voordeed. Voor een dreumes van maanden kan bijvoorbeeld de box worden gebruiict. Oudere Icinderen kun je op een kleedje of op een stoel stil laten zitten. Korte periodes van stilzitten werken beter dan langere. Gebruik 1 minuut voor 2-jarigen, 2 minuten voor 3- tot 5-jarigen en maximaal 5 minuten voor kinderen tussen de 5 en jaar. •

frebruik tlwe-out voor ernstiger ongewenst gedrag Time-out is een positieve disciplineringsmaatregel. Het voorkomt tegen een onwillig kind gaat schreeuwen, met straf dreigen of een tik uitdelen. Wanneer time-out op de juiste manier wordt toegepast is het een effectieve manier om kinderen zelfbeheersing en meer acceptabel gedrag te leren. •

•

Een belangrijk voordeel van time-out is dat je zelf als ouder rastig moet blijven. Als je boos wordt, kans om je zelfbeheersing te verliezen en kind te hard aan te pakicen en pijn te doen. Een time-out geeft iedereen de kans om af te koelen. Gebruik time-out wanneer je kind niet rustig blijft tijdens het stilzitten of als consequentie bij driftbuien of emstiger ongewenst gedrag zoals andere kinderen pijn doen. •

Time-out werkt net als stilzitten. Het verschil is dat je een kind nu apart zet in een andere ruimte, weg van de rest. De deur mag open blijven, al kan het soms beter zijn om die dicht te doen als je kind probeert het vertrek te verlaten. Als de slaapkamer van je kind veel speelgoed of andere interessante bezigheden biedt, gebruik die dan niet voor time-out. Je kind even apart zetten werlct het best in een saai vertrek zonder veel prilckels. Voorwaarde is wel dat het een veilige is, goed verlicht en geventileerd. Je kunt van de badkamer een geschikte en kindveilige ruimte voor time-out maken door bijvoorbeeld alles wat gevaar kan opleveren, te verwijderen of achter slot en grendel op te bergen. Net als bij stilzitten werken korte time-outs beter dan langere. Zorg dat je kind weet wat hij kan verwachten time-out voor de eerste keer gaat toepassen. Leg op een rastig ogenblik aan je kind uit bij gedrag timeout als consequentie wordt toegepast. kind zien wat er dan gebeurt door de stappen

•

•

Zeg met welk gedrag hij moet ophouden — Paul, niet meer aan het haar van de baby trekken — en wat hij wel mag doen — Wees lief en aai de baby over zijn haartjes. Prijs je kind als hij doet zegt. Als je kind niet binnen 5 seconden stopt met het ongewenste gedrag, zeg hem dan wat hij fout heeft hebt niet gedaan wat ik je vroeg — en benoem het gevolg — Nu ik je even apart (of time-out als je kind die term begrijpt). Blijf rastig, maar wel beslist tijdens deze aanpak. Breng je kind zo nodig zelf naar de Negeer alle protesten, ga niet in discussie en ga ook niet preken tegen je kind. Herinner je Icind aan de regels. Je kind mag pas terugkomen hij of zij de vastgestelde tijd stil is geweest. De tijd gaat pas in zodra je kind rustig is. Gebruik eventueel een koolcwekker. Reageer niet op ongewenst gedrag in de time-out. Sommige kinderen gaan door met schoppen, gillen of roepen. Als je dit gedrag beloont met aandacht, werkt het apart zetten niet. Je moet bereid zijn om deze aanpak vol te houden. Praat niet Icind en geef hem ook geen aandacht, totdat de tijd om is. Als je kind een time-out kreeg vanwege het niet opvolgen van een instructie om iets te doen, herhaal dan na afloop opnieuw je instructie. Prijs je kind wanneer hij meewerkt. Weigert hij nog steeds, herhaal dan opnieuw de time-out. Praat niet meer over het voorval na de time-out. Help je kind weer op gang met een activiteit. Let goed op en kind zodra hij zich goed gedraagt. Houd bij hoe vaak je time-out moet toepassen en hoelang het duurt voordat je kind de afgesproken tijd stil kan zijn. Het is handig om dit voor jezelf op te schrijven zodat je de resultaten daarvan volgen. In het begin kan het moeite kosten om deze corrigerende maatregel goed uit te voeren maar na een paar keer zul je merken dat het werkt. Meestal worden kinderen als ze eenmaal gewend zijn aan deze aanpak, steeds sneller rustig en hoef je time-out steeds minder vaak te gebraiken.

Bied kinderen vooral een veilige, interessante en positief ondersteunende omgeving. Daannee kun je veel ongewenst gedrag voorkomen en heb je meer kans manier van discipline ook het goede effect heeft. Als zich bij het toepassen van time-out problemen voordoen of als je na 2 weken nog geen verbetering bespeurt, kun je het beste deskundig advies vragen.

VERWACHTINGEN De verwachtingen die ouders hebben, hangen samen met wat zij normaal vinden voor kinderen van een bepaalde leeftijd. Maar ieder kind is uniek en ontwiklcelt zich in zijn eigen tempo. Een kind moet er wat zijn ontwilckeling betreft aan toe zijn om nieuwe vaardigheden te kunnen leren. Als je onzeker bent of je kind in staat is om een bepaalde vaardigheid te leren, vraag dan advies aan iemand die deskundig is. Als ouders te veel van hun kind verwachten of te vroeg bepaalde dingen eisen, kunnen problemen ontstaan. Dat geldt ook als ouders verwachten dat hun kind perfect is. Wie verwacht dat kinderen en vrolijk zijn, altijd meewerken of alüjd netjes en behulpzaam zijn, vraagt om teleurstellingen en zal de nodige conflicten Icrijgen. Verwacht niet kind perfect is en alles goed doet, want elk kind maakt fouten en doet dat meestal niet met opzet. Met behulp van de volgende suggesties kun controleren of de verwachtingen die jij van je Icind hebt, ook realistisch zijn: Kijk kritisch ki» d verwacht

va» je

Vraag jezelf af welke verwachtingen of regels je hebt ten aanzien van je kind. Veel regels hebben, betekent ook veel kansen voor je kind om die te overtreden. Vraag jezelf eens af of die regels echt nodig zijn. Sommige problemen verdwijnen als sneeuw voor de zon als je besluit dat bepaald gedrag eigenlijk helemaal geen probleem is. Bedenk ook of je kind oud genoeg is om te begrijpen of te doen, wat j i j van hem verwacht. Vraag w a t kl»d verwachte»

ouders va» hu»

Vraag familieleden, vrienden en andere ouders die ervaring hebben met kinderen van dezelfde leeftijd wat zij verwachten dat hun kind al kan of moet doen. Bedenk voor jezelf met deze informatie doet. w a t de school verwacht Het is nuttig om te weten welk gedrag op school van kinderen wordt verwacht. Het is minder verwarrend voor kinderen wanneer ze thuis en op school met ongeveer dezelfde verwachtingen te malcen hebben.

aan bijvoorbeeld intimiteit, vriendschap, ontspanning en daar moet tijd en ruimte voor zijn. Goed ouderschap betekent niet dat je hele leven bepaalt. je eigen behoeften als volwassene worden vervuld, kun je veel beter geduldig, consequent en beschikbaar zijn kind.

Het is belangrijk om ook realistisch te zijn in de verwachtingen die je van jezelf als opvoeder hebt. Het is prima om je best te willen doen, maar een perfecte ouder willen zijn levert je alleen maar frustratie op en het gevoel dat je het nooit goed genoeg doet. Wees dus niet te streng voor jezelf. Iedereen maakt fouten en leert van die ervaringen.

VOOR jEZELF ZORGEN Het ouderschap en de opvoeding van kinderen is gemakkelijker als je goed voor jezelf zorgt. Ellce ouder beeft ook zelf behoefte

frestrijd store»de gedachte» Ouders worden beï n vloed door allerlei gebeurtenissen en emoties. Het kost meer moeite in de opvoeding rastig en consequent te zijn ouders zich gestrest, boos, depressief of angstig voelen. Onze emoties worden sterk beïnvloed door hoe we over dingen denlcen. We kunnen onze gevoelens (en gedrag) veranderen, door storende gedachten te bestrijden.

De volgende suggesties kunnen helpen om goed voor jezelf te zorgen: werk e» Wees ook wat werk betreft realistisch in je verwachtingen. Grote werkdruk of te hoge verwachtingen van jezelf op het kunnen extra stress opleveren. zorgen over werk ertoe leiden dat je weinig tijd hebt voor je gezin of ook daar stress veroorzaken, probeer dan je eigen prioriteiten eens te herzien. Misschien moet je onnodige of onredelijke verplichtingen afstoten en zo mogelijk wat minder (over)uren werken. Kijk ook naar overige verplichtingen en beperk extra activiteiten in drukke periodes (bijv. een seizoen niet het voetbalteam coachen).

Wees je meer bewust van de momenten waarop je over je toeren raakt vanwege het gedrag van je kind. Benoem de negatieve (storende) gedachten die je over die situatie hebt. Benoem vooral wat jij ziet als de oorzaak van het probleem, zoals Dat doet hij met opzet om mij te ergeren. Door je kind de schuld te geven, loop je grote kans om boos te worden en iets te zeggen of te doen waar je later spijt van hebt.

Het invoeren van een vaste regelmaat voor de overgangsmomenten voor en na het werk, kan een positief effect hebben. Alles in het gezin loopt soepeler als iedereen weet wat hij kan verwachten.

Probeer zulke storende gedachten om te buigen naar helpende en ook meer realistische gedachten zoals Misschien verveelt hij zich wanneer ik aan het bellen ben. Ik kan hem beter iets te doen geven.

Vermijd ruzie op de moeilijke momenten aan het eind van de dag, wanneer je thuiskomt van je werk. Stel je erop in dat je moet overschakelen volgende dienstrooster (helpen met huiswerk maken, eten koken, kind in bad doen enzovoort). Stimuleer zelfstandig gedrag bij kinderen zoals meehelpen bij het treffen van voorbereidingen. Hoe meer kinderen kunnen, hoe minder stress en conflicten ontstaan. Leg duidelijk uit van je kind verwacht. Een ochtendritueel kan voor een jong kind de volgende stappen inhouden: opstaan, aankleden, ontbijten, tas inpakken voor school, tandenpoetsen, naar de wc gaan. Hang aan de wand een groot vel papier met daarop tekeningen of foto's van elke stap.

Werk

INFORMATIE Heb je specifieke al uitgeprobeerd

OF HULP

Bespreek wie wat doet in huis en probeer de taken eerlijk te verdelen. Zorg weet waar hij aan toe is door je manier van disciplineren goed af te stemmen met andere opvoeders of de oppas. Stimuleer kinderen om moeilijkheden zelf op te lossen door gebraik te maken van de stappen voor het oplossen van een probleem.

en

je bezorgd

TE ONTHOUDEN Schep ee» warme, liefdevolle, veilige omgevl»g ki»d. •

NODIG?

vragen of heb je bepaalde over de

en het gedrag van je kind, neem dan contact

suggesties

• frebruik positieve ki»d l» euwe dl»ge»

ontwikkeiing op met de

gekregen.

•

o u d e r s d a t is o n t w i k k e l d aan d e Universiteit van Q u e e n s l a n d , A u s t r a l i ë , H e t w o r d t in N e d e r l a n d Trimbos-instituut

•

Wees realistisch I» de verwachtingen va» je kind e» va» jezelf als opvoeder •

Zorg goed voor jezelf door ook rekening te houden eigen behoefte» e» door ee» goede balans te zoeken tussen werk e» gezl».

en h e t N e d e r l a n d s j e u g d i n s t i t u u t t e U t r e c h t . Lokale instellingen o p h e t g e b i e d van jeugdgezondheidszorg, o p v o e d i n g s o n d e r s t e u n i n g , maatschappelijk w e r k , welzijn e n o n d e r w i j s v o e r e n h e t p r o g r a m m a Geschreven door Matthew Sanders en karen M.TTumer © The University of Queensland © P International Ply. Ltd. (Dutch/Nederiandse bewerking) Gedrukt door HangTai Printing Co. Ltd. V E R B O D E N T E KOPIËREN O F R E P R O D U C E R E N

om je te lere».

Maak gebruik va» discipline om je kind te helpe» verantwoordelijkheid te neme» voor zij» gedrag.

Triple P is een o n d e r s t e u n i n g s p r o g r a m m a v o o r

verspreid en ondersteund d o o r

ais ee»

De opvoeding van Idnderen verloopt een stuk wanneer ouders en eventuele andere verzorgers met elkaar samenwerken en elkaar steunen. Praat over de dagelijkse ervaringen met kinderen om elkaar te informeren en wederzijdse te stimuleren.

Zorg voor goede en betrouwbare voor en na schooltijd als dat nodig is. Kinderen gedijen het best bij een voorspelbare

instelling waar je deze folder hebt

» a over w a t je va» jezelf als opvoeder verwacht

regelmaat. Ouders kunnen meer ontspannen zijn of zich beter op hun werk concentreren als ze vertrouwen hebben in de persoon die op hun kinderen past.

•

Probeer storende gedachte» te bestrijden, en streef naar ee» goede samenwerking met anderen in de opvoeding van kinderen.

Triple F folder

Positief opvoeden

Veerkrachtige kinderen opvoeden van de belangrijkste taken die ouders hebben, is onn kinderen te leren omgaan met hun gevoelens. Elk kind in zijn leven te maken met tegenslag of stress en moet vaardigheden ontwikkelen om daarmee om te gaan. De emotionele veerkracht die kinderen hebben, ofwel hun vermogen om met uiteenlopende gevoelens om te gaan, is belangrijk voor geluk welbevinden en succes in hun latere leven. Emotionele veerkracht of stabiliteit omvat zes belangrijke vaardigheden: gevoelens kunnen herkennen en accepteren; eigen gevoelens op een goede manier kunnen uitdrukken; een positieve kijk op het leven hebben; problemen op een effectieve manier kunnen oplossen; negatieve gevoelens kunnen hanteren en leren omgaan met ingrijpende gebeurtenissen in het leven. Deze folder geeft enkele ideeën die ouders kunnen helpen om emotionele veerkracht bij kinderen te bevorderen. •

Eigen emoties kunnen hanteren en ook negatieve gevoelens kunnen verwerken om zich daama beter te voelen. •

Kunnen omgaan met stress, zoals examendmk of onprettige ervaringen, zoals een pijnlijke medische behandeling.

WAT IS EMOTIONELE VEERKRACHT? Emotionele veerkracht is het vermogen van een persoon om uiteenlopende gevoelens en alledaagse stress te kunnen hanteren en zichzelf staande te kunnen houden bij ingrijpende gebeurtenissen i n een mensenleven. Veerkracht betekent het onderkennen, begrijpen en accepteren van eigen gevoelens en die vervolgens kurmen uiten op een manier die niet schadelijk is voor anderen. Onaangename dingen onder ogen durven zien en daarna oplossen, is evenals het kunnen hanteren van i n g r i j p e n d e en stressvolle gebeurtenissen, een belangrijk aspect van persoonlijke veerkracht. Kinderen verschillen onderling in aanleg en temperament. Het ene kind is gevoeliger of uit zijn gevoelens gemakkelijker dan het andere kind. Maar elk kind moet leren omgaan met zijn gevoelens. Het vermogen om verschillende emoties te herkennen, begrijpen en te kunnen hanteren, is iets dat kinderen geleidelijk aan ontwilckelen.

WAAROM IS VEERKRACHT BELANGRIJK? Kinderen moeten elke dag zowel met positieve als negatieve gevoelens kunnen omgaan zoals opwinding, je ergens op verheugen, frustratie en teleurstelling. Elk kind wordt ook regelmatig geconfronteerd met situaties die spanning of stress opleveren, bijvoorbeeld bij een examen of belangrijke Sommige kinderen maken in hun leven ingrijpende gebeurtenissen mee die hen diep raken zoals een echtscheiding o f het overlijden van een geliefd persoon. Het is belangrijk dat kinderen leren omgaan met dit soort ervaringen in hun leven. Eigen gevoelens goed kunnen hanteren, is belangrijk voor welbevinden en succes in het verdere leven. Emotionele veerkracht beï n vloedt onze relaties met anderen, bepaalt hoe verdraagzaam en betrokken we zijn en hoe we verschillende situaties hanteren. Veerkracht kan het ontstaan van emotionele problemen voorkomen. A l s k i n d e r e n emotionele veerkracht ontwikkelen hebben ze daar veel profijt van. Ze hebben meer kans dat ze: •

•

Zorgzaam en sociaal vaardig zijn. Zich kunnen inleven in en gevoelig zijn voor de behoeften van anderen.

B i j veerkrachtige kinderen is de kans kleiner dat ze gevoelens op een negatieve manier uiten o f een uitlaatklep zoeken in ongewenst gedrag. Ze hebben minder de neiging om problemen te ontkennen o f uit de weg te gaan. Ze rekenen er niet op dat anderen hun problemen wel zullen oplossen of met ze hebben.

BOUWSTENEN O m emotionele veerkracht te kunnen ontwikkelen is het belangrijk kind de volgende dingen leert: •

Gevoelens herkennen, begrijpen en accepteren. • Gevoelens op een goede manier kunnen uiten. Een positieve kijk op het leven hebben, zoals optimistisch zijn, interesses hebben en tevreden kunnen zijn. Effectief kunnen omgaan met uiteenlopende situaties. Negatieve gevoelens en vervelende situaties kunnen hanteren. • Met stressvolle gebeurtenissen in het leven kunnen omgaan. Ouders k u n n e n deze v a a r d i g h e d e n aanmoedigen en begeleiden gedurende de ontwikkeling van hun kind.

GEVOELENS HERKENNEN EN ACCEPTEREN Vanaf hun ervaren kinderen v e r s c h i l l e n d e emoties ( b i j v o o r b e e l d tevredenheid, plezier, ongemak en angst). Hoe ouder ze worden, des te beter kinderen in staat zijn om die gevoelens te herkennen en onder woorden te brengen. Ze gaan hun eigen gevoel beter begrijpen maar ook hoe anderen zich kunnen voelen. Kinderen worden zich meer bewust van bepaalde gevoelens (zoals ongerust zijn) en leren woorden om hun gevoel te beschrijven (bijvoorbeeld angst). Gevoelens worden ook meer gevarieerd en complex als kinderen ouder worden. De groei die kinderen in hun gevoelsleven doormaken gaat gelijk op met de ervaringen die ze opdoen en de ontwikkeling van hun en denkvermogen. kind doet dat op zijn eigen manier maar ouders kunnen wel ondersteuning bieden tijdens dit leerproces van gevoelens herkennen, begrijpen en accepteren. accepteren O m te beginnen is het belangrijk om te accepteren dat gevoelens niet altijd hetzelfde zijn. Het is normaal en gezond om zowel ups als downs te ervaren. Het is onmogelijk en ook niet goed om kinderen voor elke tegenslag of opwinding te willen beschermen. Laat je kind merken dat het gewoon is om verschillende gevoelens te hebben en te tonen. Praat over Praat met j e k i n d over verschillende gevoelens en hoe je die herkent — bij jezelf en bij anderen. Vertel ook waar die gevoelens vandaan komen. Peel gevoelens met elkaar Toon ook je eigen emoties. Kinderen leren veel over gevoelens door naar het gezicht en de gebaren van hun ouders te kijken. Op een gezicht zijn signalen te zien die vertellen hoe iemand zich voelt. Door te kijken naar verschillende gezichtsuitdrukkingen kunnen kinderen Ieren wat die betekenen, bijvoorbeeld dat (glim)lachen hoort bij een blij gevoel. Praat kind ook over eigen gevoelens. Vertel over ervaringen waarbij je zelf blij,

opgewonden, nerveus, droevig, boos o f geï r riteerd was. Leg uit waarom je dat gevoel had en vertel hoe j e eventuele negatieve emoties hebt leren hanteren. Help je

om

Help je gevoelens

Vraag je kind hoe hij zich voelt er iets is gebeurd. Wanneer je kind begint te vertellen over eigen ervaringen of gevoelens, stop dan je bezigheden en luister goed. Vat samen watje idnd Je klinkt heel blij met die prestatie — of — Je voelde je echt boos toen Rita jou van de schommel duwde, hè?

Wanneer je ziet dat je kind ergens door geraakt is, vraag dan hoe hij zich voelt. Als je kind er moeite mee heeft om dat te vertellen, probeer dan zelf het gevoel te benoemen — Je klinkt nogal teleurgesteld dat je niet in het team van Carine bent gekozen. Op deze manier kind zijn gevoelens te onderkennen en ook begrijpen waarom hij zich zo voelt. •

Bepaal niet kind hoe hij zich moet voelen door te zeggen dat er niets aan de hand is o f zijn gevoel niet terecht is. Probeer liever de gevoelens van je kind te bevestigen.

M e t boeken, v e r h a l e n , fantasiespel, toneelspel, tekenen en muziek je een kind helpen om uiteenlopende gevoelens te begrijpen. Je wordt zich meer bewust van zijn gevoelens, als je hem stimuleert om zich daarover te uiten. •

Lees samen kinderboeken over blije en akelige gebeurtenissen. Praat aan de hand van verhalen of illustraties over hoe karakters in boeken zich voelen. •

Stimuleer dat je kind gevoelens van anderen leert herkennen. Vraag bijvoorbeeld hoe hij denkt dat een ander idnd o f persoon zich voelt.

GEVOELENS OP DE JUISTE MANIER KUNNEN UITEN

Kinderen moeten ook leren wat ongeschikte manieren zijn om je gevoel te uiten. Voor hun eigen veiligheid moeten ze bijvoorbeeld weten niet gaat met iemand die je niet kent. Ze moeten ook Ieren zelfbeheersing verliezen, gillen, slaan o f schelden, geen acceptabele manieren zijn om gevoelens kenbaar te Welke uitingsvormen aanvaardbaar zijn, hangt samen met iemands culturele achtergrond en verwachtingen en gewoonten in het eigen gezin o f de familie. Via rituelen en tradities waarin emoties een rol spelen, kan je kind daarmee kennismaken. Op trouwerijen, begrafenissen, feestdagen of verjaardagen Ieren kinderen hoe er binnen hun familie of cultuur wordt omgegaan met feestelijke gebeurtenissen o f met verlies. Voor ouders is het w e l belangrijk o m rekening te houden met enkele valkuilen die een kind onbedoeld emotioneel Icunnen belasten:

freloo» goede uiten Als je kind zijn gevoelens op een goede manier kan uitdrukken o f zichzelf weet te beheersen in een moeilijke situatie, beloon je dan met positieve aandacht. Zeg je kind goed vond — lk vond dat Bas en jij er blij en vrolijk uitzagen toen jullie vandaag aan het spelen waren. Je bent een echt vriendje dat je zo goed samen kunt spelen — of — lk vind het knap dat jij je boosheid hebt ingehouden toen je van Tim niet op de computer mocht. En met die afspraak voor om de beurt heb je het opgelost. frrijp In verkeerde manieren van gevoelens uiten Als ouder moet je bepalen hoe je gaat reageren wanneer je kind zijn gevoelens uit door middel van boos, kwetsend o f respectloos gedrag, zoals gillen, vloeken of slaan. Als je steeds op dezelfde manier bepaalde consequenties laat volgen op ongewenst gedrag, leert je kind wat het verschil is tussen goede en verkeerde gevoelsuitingen. Hier volgen enlcele tips:

Te veel praten over eigen gevoelens en moeilijkheden. Te blijven staan bij pijnlijke of akelige ervaringen van je kind. •

Toestaan dat je kind problemen uit de weg gaat. Te weinig aandacht besteden aan tevreden zijn, dingen goed aanpakken of moedig gedrag.

Hoe kunnen ouders kinderen stimuleren om gevoelens op een goede manier te uiten? Hier volgt een aantal tips.

EEN POSITIEVE KIJK OP HET LEVEN ONTWIKKELEN Hoe kinderen zich voelen hangt samen met hoe ze over zichzelf denken en praten en met de ervaringen die ze opdoen in hun dagelijks leven. Ouders kurmen hun kind stimuleren om positief over zichzelf en de wereld te denken. Optimistisch denken is een belangrijke vaardigheid in het leven. Wanneer kinderen dromen en verwachtingen voor de toekomst koesteren en oog hebben voor positieve aspecten in de dingen die ze ervaren, dan voelen ze zich minder snel down, machteloos o f verslagen. Om die reden is het belangrijk dat kinderen doelen ontwikkelen waar ze naartoe kunnen werken en waar initiatief voor nodig is. Als Icinderen daarbij vooruitgang en succes ervaren, krijgen ze meer vertrouwen i n eigen kunnen. Nieuwsgierigheid en onderzoekingsdrang kan ook leiden tot een positieve kijk op het leven. Als kinderen geï n teresseerd zijn in de wereld om hen heen en steeds dingen ondememen die leuk zijn om te doen, is de kans kleiner dat ze zich vervelen o f een negatieve instelling ontwikkelen. Het is belangrijk dat kinderen een basisgevoel van tevredenheid ontwiklcelen. Het gaat dan om dingen als tevreden zijn met hebt; inlevingsvermogen in anderen; aanvaarden niet kunt veranderen; en gemeten van rustige momenten of lekker niets doen. Met zulke vaardigheden Ieren Icinderen de wereld waarin ze leven meer waarderen. Stimuleer optimisme Optimistisch denlcen hangt samen met zelfvertrouwen en emotioneel welbevinden. Hieronder volgen enkele suggesties om optimisme bij kinderen te stimuleren: Wees zelf als ouder een voorbeeld voor je kind door optimistisch in plaats van pessimistisch te zijn. kinderen veel optimistische opmerkingen horen, gaan ze zelf ook zo denken. Stimuleer je kind om zich doelen te stellen en te bedenlcen hoe hij die kan bereiken. Moedig eigen initiatief en creativiteit bij kinderen aan. Stimuleer deelname aan activiteiten waarbij je kind succesvolle ervaringen kan opdoen. Leg gebeurtenissen zo uit dat je kind het gevoel heeft er enige controle over te hebben. Zeg eerst tegen kind wat hij goed heeft gedaan, begint over wat beter zou Icunnen. •

•

kind vervolgens met welk gedrag hij moet ophouden, kort uit waarom en vertel wat hij wel moet doen — Houd op met gillen tegen mij, het is niet aardig om tegen mensen te gillen. Nu rustig worden... Ga zitten en haal diep adem.

Overtrokken reageren op kleine ongelukjes zoals een buil op je hoofd vallen o f een schaafwondje. Te veel medeleven of sympathie tonen.

•

kies voor (verplicht) even stilzitten of apart zetten (time-out). Als ouder kun je zelf een voorbeeld zijn voor je kind door te laten zien wat goede manieren zijn om gevoelens te uiten. Wanneer je zelf geï r riteerd o f van streek bent, ga dan niet schreeuwen. kind zien rustig blijft en de situatie op een beheerste manier kunt oplossen.

Erken het feit kind van streek is en benoem zijn gevoel, het ongewenste gedrag aanpakt — Ik zie dat je erg teleurgesteld bent dat je vandaag niet met Daniëlle kunt spelen.

Te uitgebreid aandacht besteden aan hoe een kind zich voelt.

•

over

Zorg kind zich vrij voelt om over zijn gevoelens te praten:

te

Kinderen moeten leren hoe je gevoelens kunt uiten en welke woorden, uitdrukkingen en gedrag daarvoor geschikt zijn. Ouders kunnen helpen door hun kind te leren op welke momenten ze gevoelens lomnen uiten, tegen wie, hoevaak en hoeveel.

bij het

•

Als het ongewenste gedrag niet stopt, verbind er dan een consequentie aan of •

Benoem 'goede aspecten' van meegemaalcte gebeurtenissen en ervaringen.

Stimuleer Een nieuwsgierige houding leidt ertoe dat kinderen Ieren. Nieuwsgierige kinderen stellen veel vragen en zijn geï n teresseerd in de wereld om hen heen en in hoe dingen in elkaar zitten. Met de volgende tips kun je nieuwsgierigheid in je kind aanmoedigen: Stimuleer je kind om te kiezen wat voor activiteiten hij graag w i l doen. •

kind dingen onderzoeken. Toon interesse en enthousiasme voor dingen die jullie samen ontdekken. Praat bijvoorbeeld over dieren die je ziet en over hoe ze zich gedragen. kind opmerkzaam op dingen die hij met zijn zintuigen waarneemt (bijv. kleuren, geluiden, smaken, geuren en dingen aanraken). Je kind wordt zich daardoor meer bewust van de wereld om hem heen en leert die waarderen. •

•

•

Wees beschikbaar voor je kind als hij je iets w i l laten zien. Stop met aan het doen bent, toon belangstelling en Iaat hem erover praten.

•

Stel vragen en maak opmerkingen over de activiteiten, maaksels en interesses van je kind. informatie kunt vinden, bijvoorbeeld met landkaarten, in boeken, bibliotheken en via internet.

Kinderen aanmoedigen om tevreden te zijn betekent dat ze leren om bepaalde dingen te aanvaarden, verdraagzaam te zijn naar anderen en blij te zijn met wat ze hebben en wie ze zijn. Dat kun op de volgende manieren doen: Wees zelf als ouder een voorbeeld kind in het uiten van waardering en dankbaarheid. Zeg Dankje als iemand iets doet, en maak opmerkingen over mooie dingen.

•

•

Praat over fijne en leuke herinneringen eigen kindertijd o f leuke belevenissen in het gezin. Stimuleer het inlevingsvermogen van kind door te praten over wat andere mensen ergens van vinden. Praat over het aanvaarden van dingen die je niet kunt veranderen. Kinderen kunnen soms jaloers zijn op anderen en klagen over hun eigen situatie, zoals geen nieuwe kleren of er niet zo leuk Erken hun gevoelens en moedig ze intussen aan om te aanvaarden wat ze wel hebben en niet te blijven hangen in iets toch niet kunt veranderen. Zorg voor gelegenheden waarbij je kind betekenisvolle ervaringen kan opdoen zoals ergens bijhoren en

•

•

Doe spelletjes en vraag je kind zich voor te stellen wat iemand anders denlct of voelt. Leg uit dat er verschil is tussen helpende en niet-helpende gedachten over jezelf in een bepaalde situatie. Stimuleer je kind om te oefenen met helpende gedachten waarmee hij zichzelf moed kan inspreken — Ik kan dit best — of — Deze keer ging het beter.

VAARDIGHEDEN LEREN OM MET PROBLEMEN TE GAAN Kinderen hebben ook vaardigheden nodig om negatieve gevoelens o f problemen te kunnen hanteren. Voorbeelden van zulke vaardigheden zijn: zelf problemen kunnen oplossen, jezelf moed kunnen inspreken, leren ontspannen en steun o f hulp vragen als het nodig is. Problemen zelf leren oplossen Over het oplossen van problemen kunnen kinderen veel leren door te kijken naar hoe jij dat als ouder doet. Geef dus goede voorbeeld en kind zien hoe j i j alledaagse problemen aanpakt en oplost. Betrek je kind ook bij gesprekken waarin gezinsproblemen worden opgelost. Leer je kind dat een probleem kan worden verdeeld in kleinere onderdelen die je dan een voor een gemakkelijk kunt oplossen. Doe samen spelletjes die hem stimuleren om na te denken en problemen op te lossen. Stap niet in de valkuil om alles kind te regelen. Stimuleer liever kind zelf probeert om een probleem op te lossen. Vraag welke ideeë n hij heeft bedacht als oplossing. Heeft hijzelf, o f een vriendje, misschien wel eens eerder een soortgelijk probleem opgelost? O f vraag wat een van zijn idolen o f helden zou doen in deze situatie. Geef je kind een compliment o f feliciteer hem wanneer hij een probleem zelfstandig oplost. Je kunt kind de volgende stappen Ieren voor het oplossen van problemen: Omschrijf precies wat het probleem is. Bedenk mogelijke oplossingen. Bedenk wat voor- en nadelen zijn van de oplossingen. Kies de beste oplossing of aanpak. Probeer de oplossing uit. Bekijk hoe de oplossing heeft gewerkt en verander waar nodig iets aan de aanpak. •

Vraag je kind om te vertellen wat hij vandaag het leukste vond. Soms willen kinderen niet meteen uit school over zoiets Geef ze eerst even de tijd om te ontspannen. •

•

•

•

dingen bereiken. Stimuleer je kind om mee te doen aan (groeps)activiteiten zoals tekenles, muziek maken, een sport beoefenen o f andere clubs. Leer kinderen ook om rustmomenten in te bouwen of bewust stil te staan bij de wereld om ons heen. Laat ze bijvoorbeeld naar de sterren kijken of naar de vissen in de vijver. het begin vindt je kind het misschien leuker om zoiets samen met jou te doen.

• •

Stimuleer Ouders kunnen veel doen om positief en realistisch denken bij hun kind te stimuleren. Een aantal suggesties: •

Vraag uw kind om zijn inspanningen kind om zijn eigen inspanningen te beoordelen — wat heeft hij goed gedaan en wat kan de volgende keer anders o f beter? Leg uit dat je over een bepaalde situatie verschillend kunt denken en zo invloed kunt hebben op hoe je je voelt in die situatie.

Wees een voorbeeld voor je kind door te laten zien met stressvolle situaties o f met storende gedachten omgaat. Ure»

om jezelf te o» t spa» » e »

Ouders kunnen voor hun kind een voorbeeld zijn door te laten zien dat zij in tijden van stress niet vergeten om voor zichzelf te zorgen en tijd nemen om te ontspannen. Help je kind om oefeningen te vinden die goed bij hem passen, bijvoorbeeld: • • •

Langzaam en diep in- en uitademen. Leren om je spieren te ontspannen. Luisteren naar een cd met ontspanningsoefeningen o f rustgevende muziek. het

va» steu»

Bespreek kind dat het voor iedereen belangrijk is om over gevoelens te praten, vooral als het niet zo goed met je gaat. Vertel op welke manier steun zoekt als je daaraan behoefte hebt. Als je kind niet met jou over zijn gevoelens w i l praten, help hem dan iemand anders te zoeken met wie hij kan praten, bijvoorbeeld een vertrouwd familielid, een vriend, een leerkracht op school of een hulpverlener.

NEGATIEVE GEVOELENS KUNNEN HANTEREN Negatieve emoties horen bij het leven van alledag. Dat hoeft niet uit de hand te lopen als Icinderen leren hoe ze daarmee om kunnen gaan. Veelvoorkomende negatieve emoties zijn boosheid, angst, verveling, t e l e u r s t e l l i n g , s c h r i k , schuldgevoel, jaloezie, eenzaamheid, verlies, afwijzing en verdriet. Het is onmogelijk om je kind te beschermen tegen nare gebeurtenissen en de gevoelens die deze oproepen. Bovendien zijn veel gevoelens kortdurend en van voorbijgaande aard zonder dat ouders er iets aan hoeven te doen. Wanneer je kind overstuur is als reactie op een disciplinerende maatregel, kun je zijn protest het beste negeren. Voer de sanctie uit zoals je van plan was en kind weer tot bedaren komen. Op andere momenten kun je de negatieve emoties van je kind in banen leiden door zelf rustig te blijven en je kind te wijzen op een manier om problemen op te lossen. Help kinderen om zelfstandig negatieve gevoelens te leren verwerken, zonder dat volwassenen daarbij steeds moet helpen. Negatieve emoties lere» ha» t ere» Op de volgende manieren kunnen ouders een kind dat overstuur is, helpen daar weer overheen te komen:

Herken de signalen dat je kind overstuur is. Stop met wat je aan het doen bent en besteed aandacht aan je kind. Vraag kind wat er aan de hand is en moedig hem aan j o u te vertellen wat er is gebeurd. Luister naar wat je kind vertelt. Vat samen wat je hebt gehoord om te controleren of je het hebt begrepen. Erken de gevoelens van kind — benoem het gevoel en zeg dat het normaal is om van streek te zijn.

• •

• •

•

Verlieservaringen, zoals het overlijden van een dierbare persoon of een huisdier. •

kind Iaat hem dan eerst tot bedaren komen en geef hem iets te doen als afleiding. B l i j f zelf rustig en word niet net als je kind ook boos o f van streek. Praat over de gebeurtenis op een later moment als kind weer is gekalmeerd. Je helpe» om dl»ge» zelf ha» t ere»

te

Het is belangrijk dat kinderen leren om negatieve gevoelens zelf te hanteren. Ouders kunnen daarin een belangrijke rol vervullen. Als we angst als voorbeeld nemen: •

Geef zelf het goede voorbeeld, blijf vooral rustig en laat zien hoe j i j met ongerustheid of zorgen omgaat. Praat met je kind over zijn angstige gevoel en help hem de emotie te herkennen en begrijpen. •

•

Leer je kind om enge o f angstige situaties zelf te hanteren bijvoorbeeld door zichzelf moed in te spreken, ontspanning o f afleiding te zoeken. Moedig je kind aan om de angst te trotseren, en succes te boeken door die in kleine stappen te leren hanteren. •

B l i j f zelf rustig wanneer je kind bang is en herinner hem aan de zelfbedachte oplossingen. kind voor het trotseren van de angst met zelfgekozen oplossingen. •

•

OMGAAN MET INGRIJPENDE GEBEURTENISSEN

Voorbeeld: verhuize»

Ouders die uit ellcaar gaan of scheiden. •

In een nieuw gezin komen, bij stief-, adoptief- o f pleegouders. •

Traumatische ervaringen, zoals geweld of misbruik binnen het gezin. •

Emstige ziekte van zichzelf of van een geliefd persoon. •

Een natuurramp doormaken zoals brand, zware storm of overstroming. •

Angstaanjagende ervaringen, zoals getuige zijn van moord o f terroristische daden — aan den lijve of via de media.

Vertel over eigen ervaringen (indien revan toepassing). Vraag hoe kind de situatie denkt aan te pakken en o f hij daarbij hulp w i l . de situatie zich daarvoor leent, ondersteun dan je kind om het probleem zelf op te lossen. •

kind zich voelt en geef hem aandacht als hij weer tot mst is gekomen. Vraag deskundig advies als de stressvolle gebeurtenis langdurige effecten op j o u of je kind heeft.

benaderd door een vreemde o f getuige zijn van een ongeluk.

Bedenic dat de manier waarop kinderen zulke gebeurtenissen begrijpen en beleven verschilt al naar gelang hun ontwikkelingsfase. Lere» owgaa»

• • •

•

Je Icind mag van streek zijn, geef je kind die ruimte. Vraag hem te vertellen waarom hij overstuur is. Zeg iets positiefs over de situatie als dat mogelijk is. Stel je kind (indien van toepassing) gemst door te zeggen dat hij veilig is. Neem het probleem niet over door het meteen te willen oplossen o f alle gevoelens te sussen. Stel voor om iets leuks te gaan doen, nadat je kind zijn hart heeft gelucht, iets waar hij weer vrolijk van wordt. Stimuleer je kind om een van zijn oplossingen te gebruiken. Controleer op een later moment hoe INFORMATIE specifieke

OF HULP

NODIG?

vragen of heb je bepoolde

uitgeprobeerd

en

•

Leg uit waarom je verhuist en praat over de voordelen. Maak je kind alvast vertrouwd met de nieuwe situatie. Breng je kind in contact met activiteiten in de nieuwe buurt en betrek hem bij de imichting van zijn nieuwe kamer. •

•

Handhaaf zo veel mogelijk de vertrouwde regelmaat. Help je kind om contact te houden met oude vriendjes, als hij dat w i l .

wet stressvolle

Wanneer kinderen overstuur zijn door een ingrijpende gebeurtenis, moeten ouders en zorgen dat het gevoel van veiligheid weer wordt hersteld. Zorg dat je beschikbaar bent om je kind door een crisis heen te helpen met behulp van deze tips: •

icinderen kunnen een verandering beter hanteren als ze er goed op voorbereid zijn. Verhuizen kan spannend zijn é n je van streek maken. Met een goede voorbereiding kurmen ouders het voor hun kind makkelijker maken. Een paar tips:

je bezorgd

•

Houd rekening met het ontwikkelingsniveau van je kind en hoe hij of zij het verlies beleeft. • Stel je kind gemst en stimuleer hem om zijn gevoelens te uiten. Praat over de situatie, hoe die is ontstaan en wat er eventueel kind in de toekomst gaat veranderen. Handhaaf zo veel mogelijk de vertrouwde regelmaat. • Praat ook over gevoelens en hoe je daarmee omgaat en deel herinneringen met elkaar. Ouders hebben zelf ook een verlies geleden. Denk ook om jezelf en zoek steun. Als het verlies ervoor zorgt dat je minder beschikbaar kunt zijn kind, regel het dan zo dat een andere volwassene voor kind zorgt totdat jij je weer beter voelt.

TE ONTHOUDEN

H e b je

suggesties

over de

Voorbeeld: owgaa» wet verlies Op sommige gebeurtenissen kun je kinderen niet voorbereiden zoals bij een plotseling verlies. Gebruik dan de volgende tips om je kind door een moeilijke tijd heen te helpen:

al

ontwikkeling

froed wet gevoelens ku»»e» owgaa» is belangrijk voor geluk, welbevinden en succes!» het leve».

en het gedrag van je kind, neem dan contact op met de insteiiing woor je deze foider hebt

gekregen.

•

O W gevoelens te herkennen, te begrijpen e» te accepteren. •

je ow gevoelens op een goede wanier te uiten. •

een positieve leven te ontwikkelen. •

Leer je kind vaardigheden ow situaties zelf te kunnen hanteren. •

Help je te leren owgaa» wet negatieve gevoelens en stressvolle gebeurtenissen in zijn leven.

Triple P is een o n d e r s t e u n i n g s p r o g r a m m a v o o r

Kinderen kunnen i n hun leven allerlei ingrijpende gebeurtenissen meemaken die stress veroorzaken, zoals: Veranderingen van omgeving zoals verhuizen o f naar een andere school gaan. Problemen met leeftijdgenootjes, zoals worden gepest o f buitengesloten. Grote en kleine teleurstellingen zoals slechte o f niet worden gekozen voor een team o f club. Enge ervaringen zoals worden

o u d e r s d a t is o n t w i k k e l d aan d e Universiteit v a n Q u e e n s l a n d , Australië ,

H e t w o r d t in N e d e r l a n d

verspreid en ondersteund d o o r

Trimbos-instituut

en h e t N e d e r l a n d s Jeugdinstituut t e U t r e c h t , Lokale instellingen o p h e t g e b i e d van jeugdgezondheidszorg, o p v o e d i n g s o n d e r s t e u n i n g , maatschappelijk w e r k , welzijn en o n d e r w i j s v o e r e n h e t p r o g r a m m a u i t De Nederlandse vertalingen zijn onder verantwoordelijkheid van Geraidien Blokland (NJi) Copyright © The University of Queensland (Nederlandse bewerking) Herdrukt Gedrukt door HangTai Printing Co Ltd

het

Folder

Positief opvoeden

vaardigheden

en sociale kinderen stimuleren

O

pvoeden doet ieder op zijn eigen manier. Ouders bepalen zelf weike waarden, vaardigheden en gedrag ze bij hun kinderen willen aanmoedigen. Maar er zijn basisvaardigheden die elk kind in zijn leven nodig heef. Kinderen hebben meer zelfvertrouwen, succes op school en kunnen beter met anderen opschieten, wanneer ze die bepaalde vaardigheden ontwikkelen. Het gaat dan om vaardigheden als: respectvol kunnen omgaan en rekening houden met andere mensen; goed kunnen communiceren; positief denken en zelfwaardering hebben; zelf problemen kunnen oplossen; op eigen benen kunnen staan en zelfredzaam zijn. Deze folder geef een aantal suggesties die ouders kunnen helpen om hun kinderen deze belangrijke vaardigheden aan te leren zodat zij zich zullen ontwikkelen tot volwassenen die vertrouwen hebben in zichzelf, en sociaal en zelfstandig zijn. De basis voor geluk en succes van Idnderen op school, in hun relaties, en i n hun verdere leven wordt gelegd in de vroege kinderjaren. I n elke ontwikkelingsfase, vanaf de babyleeftijd tot in de puberteit, hebben ouders de belangrijke taak om hun kinderen die vaardigheden te leren waarmee ze zichzelf kunnen ontplooien en zelfvertrouwen kunnen ontwildcelen. BOUWSTENEN VOOR SUCCES Er zijn zes belangrijke bouwstenen die bevorderen dat kinderen sociaal vaardig zijn en zelfvertrouwen ontwikkelen: Respect tonen voor anderen. Rekening houden met anderen. Sociale en communicatieve vaardigheden hebben. Een positief zelfbeeld hebben. Zelf problemen kunnen oplossen. Zelfstandig worden. Ouders kunnen hun kind begeleiden en stimuleren bij de ontwikkeling van deze vaardigheden. RESPECTTONEN

wordt eerder voldaan. Om Icinderen aan te moedigen vriendelijk en beleefd te zijn in situaties buitenshuis, is het belangrijk om zelf als ouder het goede voorbeeld te geven. Dat doe je door zelf beleefd en respectvol te zijn tegen andere kinderen en volwassenen. Concreet betekent het andere personen op een vriendelijke manier te woord staat en Iet op je eigen taalgebruik door bijvoorbeeld niet te vloeken.

thuis. Kinderen voelen zich v e i l i g en geborgen als ze weten dat volwassenen de leiding hebben. Voor het opvolgen van regels moet een kind in staat zijn om:

Help je kind steeds herinneren wat de manier is om dingen te vragen. Wanneer kind dat uit zichzelf doet, zonder jouw kant, bedank hem dan en geef je kind een complimentje voor zijn gedrag — Karin, dankjewel je zo beleefd om mijn hulp hebt gevraagd. Ik vind wanneer je dingen vriendelijk vraagt.

•

Een instmctie meteen, zonder tegensputteren, op te volgen. •

Te Icunnen invoegen bij groepsactiviteiten o f de klas. •

Met andere kinderen samen te werken door te delen, om beurten te gaan, en te begrijpen wat de regels zijn van een spelletje o f een

Geef je kind niet wat hij vraagt als hij zeurt, eist of een vervelende toon gebruikt. Doe je dat wel, dan leert hij daarmee dat het niet nodig is om dingen vriendelijk te vragen. Probeer zo consequent mogelijk te Je kunt deze regel natuurlijk minder strikt toepassen wanneer je kind erg moe of ziek is.

Ouders icunnen kinderen thuis helpen om deze vaardigheden onder de knie te krijgen. je wilt dat je kind iets doet kun je dat het beste op een besliste en kalme toon zeggen, zonder boos te worden of te gaan schreeuwen. Volg deze stappen:

Te stoppen waarmee hij bezig is. Te luisteren en aandacht te schenken aan wat er wordt gezegd zodat hij begrijpt wat er van hem wordt

Ga op armlengte van •

kind staan.

Noem de naam van je kind — Ramon.

Zorg dat regeis worden opgevolgd

Kinderen kunnen beter opschieten met hun ouders, leeftijdgenootjes, leraren en andere personen, wanneer ze respectvol leren omgaan met andere mensen. Respect tonen kan op allerlei manieren.

Kinderen hebben leiding nodig om te weten wat er van hen wordt verwacht, bijvoorbeeld op school o f bij vriendjes

instmctie op een kalme en besliste toon — Het spelletje is klaar. Zet nu alsjeblieft de computer uit. •

Wacht even af (5 seconden). kind als hij meteen doet wat zegt — Dank je wel, de computer hebt uitgezet toen ik dat vroeg.

kind om beleefd te zijn door op een vriendelijke toon iets te vragen, antwoord te geven o f zelf dingen te zeggen. In veel culturen houdt beleefd zijn ook in dat je volwassenen, en zeker oudere mensen aanspreekt met 'meneer' o f 'mevrouw' en met ' u ' . •

Herhaal de instructie eenmaal als kind niet reageert o f protesteert. — lk heb je gevraagd iets te Zet de computer nu uit alsjeblieft. Als je Icind niet doet zegt, verbind er dan een consequentie aan om zo je instmctie extra bij te zetten (zoals de volgende keer korter achter de computer, verplicht stilzitten o f time-out). — lk heb je nu twee keer gevraagd om de computer uit te zetten en je luistert niet. Nu krijg je een time-out voor 5 minuten.

Het opvolgen en meewerken aan bepaalde regels is ook een belangrijk onderdeel van respect voor anderen. Bijvoorbeeld meewerken als ouders o f leerlcrachten iets van je vragen en het naleven van de regels in het gezin, op school en i n de klas. Stimuleer

•

gedrag

Naar kinderen die beleefd z i j n wordt graag geluisterd en aan hun behoeften

Na verloop van tijd zal je Icind regels eerder opvolgen ook als het minder gerichte

P Positief Pedagogisch

instructies zijn. Houd in gedachten dat het altijd belangrijk ls om te controleren o f je begrijpt wat dat doet.

REKENING HOUDEN MET ANDEREN Kinderen kunnen beter vriendjes maken en met omgaan wanneer ze oog hebben voor de behoeften van anderen. Het gaat dan om vaardigheden als: •

Iemand aankijken en naar hem luisteren wanneer die zegt, bijvoorbeeld als een vriendje vertelt. •

Om de beurt gaan bij spelletjes en activiteiten. Vragen wat een gaan doen ln plaats van aan te nemen dat een ander jouw volgt. Even wachten en storen als een ouder o f leerkracht druk bezig ls o f met Iemand ln gesprek is, bijvoorbeeld aan de telefoon. Aandacht hebben voor de gevoelens van andere mensen. •

Andere Idnderen o f mensen helpen. Vriendelijk bijvoorbeeld een nieuwe leerling ln de klas verwelkomen. Kleine karweitjes doen zonder dat erom wordt gevraagd, zoals vuile kleren ln de wasmand stoppen. Het goede voorbeeld

Stimuleer kinderen om rekemng te houden met anderen door ln je eigen gedrag een voorbeeld te zijn. Verwijd kritiek op Wanneer kinderen hun ouders steeds k r i t i s c h e , sarcastische o f negatieve opmerkingen over anderen horen maken, kunnen ze leren dat het normaal ls om zulke kwetsende dingen te zeggen. Houd daarom negatieve en kritische opmerkingen ln het bijzijn van kinderen. goede

va» awdere»

A l s je l n dagelijkse gesprekjes praat over andere mensen, benoem dan hun en positieve dingen zodat je ook het goede gaat ln anderen. Wanneer Iemand bijvoorbeeld aardigs doet voor een ander o f dat nuttig ls voor de gemeenschap, maak je daar op Verbeek is een aardige man. Hij hielp vanmorgen mevrouw Broekhuis met haar auto, ook al stond hij zelf op het punt weg te gaan. fried

ow Iets voor te doe»

Dat kan door je andere mensen te laten helpen, o f hem verantwoordelijk te maken voor een dagelijkse taak zoals een huisdier eten geven. De meeste kinderen vinden het fijn om zo mee te helpen. Erke»

e»

dat bewust ls van de gevoelens van andere mensen. Als je bijvoorbeeld lekker voelt kind brengt te drinken, laat dan merken dat je de moeite doet waardeert en bedank hem ervoor. — Micha, dat is heel lief van jou om mij sinaasappelsap te brengen. Dankjewel.

•

Praat met over wat vrienden betekent en nieuwe vrienden maakt. kan terloops ter spralce komen o f naar aanleiding van een voorval op school, zoals wanneer een kind wordt gekwetst o f buitengesloten. •

Stimuleer je om andere kinderen uit te nodigen om hem thuis te komen spelen. Als je aarzelt, zoek dan eventueel contact met de ouders om hun ult te nodigen. •

van je dat goed gedraagt wanneer er een vriendje komt spelen. Als het de vorige keer goed spreek dan Iclnd een aantal regels af en vertel wat er gebeurt als wel é n aan de regels houdt. Laat je de regels opnoemen om hem eraan te herinneren. — Goed dan, waar moet je aan denken vandaag wanneer Hassan komt spelen? Verwacht ook van andere kinderen dat ze goed gedragen als ze te gast ln jouw huls. Als een vriendje onbeleefd o f dwingend ls terwijl je goede manleren verwacht van je eigen aarzel dan om de huisregels ln herinnering te brengen. Vraag het vriendje op vriendelijke toon om het opnieuw te proberen en volgens de regels te gedragen. •

Als een vriendje dat te gast ls, jouw Iclnd doet o f overstuur maakt, haal de kinderen dan even ult ellcaar. Bespreek eventueel met de ouders van het vriendje hoe probleem een volgende keer kan worden voorkomen.

Vertel je hoe je voelt wanneer aardigs doet. — Ik voel me heel blij wanneer jij om mij denkt. Als kinderen horen hoe anderen worden liefs hen doet, leren ze door vriendelijk, voorkomend en behulpzaam te relaties met anderen mensen opbouwen. Het maakt ook dat ze zichzelf prettig voelen. frespreek boe of a» d ere» rake»

je kl»d

Je kunt kinderen stimuleren om oog te hebben voor gevoelens van anderen o f na te denlcen over het effect van leulce o f nare gebeurtenissen op zichzelf o f op anderen. Dat je doen door hun mening daarover te vraag me hoe Dennis zich nu voelt. Hoe zou jij je voelen als dit jou zou overkomen? Stiwoleer je kl» d ow dl»ge» goed te wake»

weer

K i n d e r e n Ieren van de gevolgen van hun daden. Wanneer je kind opzettelijk Iemand kwetst o f doet, vertel dan wat fout heeft gedaan en laat hem excuses aanbieden of het goed maken. — Tamara, ik wil met je praten over wat er net is gebeurd. Toen je Angela zei dat ze weg moest gaan, was ze helemaal overstuur. Ikwil datje 'sorry en haar weer met het spelletje laat meedoen. aa» of

Als jouw kl» d a» d ere» gedrag

het probleem op dag herhaalt, verbind er dan een negatieve consequentie aan (bijv. pak het spel af), laat je kind even verplicht stilzitten o f gebruik een time-out.

COMMUNICATIEVE EN SOCIALE VAARDIGHEDEN HEBBEN Kinderen beschikken over sociale vaardigheden kunnen beter vrienden malcen en houden. Ze worden vaker leuk gevonden door en ze kunnen meestal goed met anderen opschieten. Vaalc hebben ze ook minder ruzie en onenigheid met andere kinderen. Help je kl» d

Als een andere ouder o f de school zegt dat jouw andere kinderen doet, kun je de volgende stappen volgen: •

te wake»

Veel ouders denken dat ze weinig Invloed hebben op de vriendjes hun kiest. Toch kunnen ouders een belangrijke spelen door de vriendschappen van hun kinderen te volgen en aan te moedigen. daarbij kunnen helpen: Toon belangstelling voor de vriendjes van je en hun familie. Dat ls goed Iclnd en zo andere ouders kennen.

Geefje een complimentje wanneer probeert behulpzaam te merken

Triple P

doet

Agressie en pesten zijn vaak voorkomende Agressie en ellcaar plagen komen veel voor schoolgaande kinderen. Kinderen leeftijdgenoten op school kwetsen of plagen vertonen zulk gedrag ook dikwijls thuis tegenover hun broertjes en zusjes. Als je merkt dat je andere kinderen p i j n doet o f pest, moet j e serieus nemen. Probeer de reden van gedrag te achterhalen en bedenic ermee om kunt gaan.

Luister goed naar wat je anderen heeft gedaan.

volgens

•

Praat erover met je kind. Vertel hoe je ervan weet en beschrijf precies te horen hebt gekregen. kind aan j o u te vertellen wat er ls gebeurd. Luister naar de uitleg van je kind. Vertel dat anderen kwetsen en doen een emstig probleem ls en dat hij ermee moet ophouden. Accepteer geen uitvluchten, zoals zeggen dat het maar een grapje was. je om bewust te worden van de Invloed van gedrag op anderen. — Hoe zou jij je voelen als iemand dat met jou deed?

•

Vertel je kind wat de gevolgen zijn als hij andere kinderen kwetst o f pijn doet. Maak duidelijk dat agressie op school niet wordt getolereerd en dat hij emstig in de problemen komt als het weer gebeurt.

•

Houd steeds goed in de gaten hoe kind met andere kinderen omgaat. Wat kind precies als hij anderen irriteert o f overstuur maakt (zoals schelden, dreigende taal o f gebaren, slaan, pijn doen, opzettelijk een ander kind buitensluiten, leugentjes vertellen over een ander kind, klikken)? •

Stimuleer leuk spelen door je kind te prijzen en positieve aandacht te geven wanneer hij goed samenspeelt met andere kinderen. •

Grijp meteen ln als je zlet een ander kind kwetst o f doet. Zeg hem wat fout heeft gedaan en wat hij in plaats daarvan had moeten doen. correctie extra kracht door er meteen een consequentie aan te verbinden zoals een time-out of je kind leuks af te nemen o f te ontzeggen.

Als het probleem ernstig ls o f al lang bestaat, bespreek dan samen met de school van je hoe met de situatie om w i l l e n gaan. Veel scholen hebben (les)programma's tegen pesten. De beste aanpak is een samenwerkingsprogramma waarbij leerkrachten, leerlingen en ouders zicht ervan bewust worden gemaakt dat pesten een belangrijk aandachtspunt ls op school. Effectieve anti-pest programma's richten op verschillende dingen zoals extra toezicht houden op de leerlingen, het weerbaar maken van kinderen worden gepest, en pestkoppen leren om problemen zonder agressie op te lossen. Een andere aanpak ls een s c h o o l thuiscontract waarbij leerlcracht en ouders samenwerken om het probleem op te lossen. De leerkracht noteert op een speciale kaart hoevaak een kind op school en geeft die ellce dag mee naar huis. Dit is een eenvoudig systeem waarbij het thuis kan worden beloond als op school goed heeft gedragen o f thuis een sanctie krijgt als er ls gepest.

EEN POSITIEF ZELFBEELD Een zelfbeeld wordt gevormd door de ideeë n je over jezelf hebt en over wat als persoon waard bent. Kinderen met een positief zelfbeeld meestal vrolijk, kunnen goed samenwerken, vaak goed op school en malcen gemakkelijk vrienden. K i n d e r e n met een p o s i t i e f zelfbeeld denken en geloven vooral goede dingen over zichzelf. Dat gebeurt eerder als ze dikwijls worden geprezen, veel affectie en aandacht van ouders ontvangen en als hun prestaties w o r d e n gezien en erkend. Een positief zelfbeeld hangt ook samen met een opvoedingssituatie waarin spralce is van duidelijke grenzen en goede discipline. Er

verschillende factoren

kunnen hebben op het ontstaan van een negatief zelfbeeld. Bijvoorbeeld; • •

Ouders negatieve vergelijkingen malcen met broertjes en zusjes. Gebrek aan goede lichaamsverzorging en hygië n e. Onvoldoende lichaamsbeweging en gebrek aan conditie. Overgewicht. •

•

Negatief en pessimistisch denlcen. •

Veel ruzies en conflicten tussen ouders. •

Lichamelijke o f emotionele verwaarlozing o f mishandeling.

Hoe stimuleer je de ontwikkeling van een positief zelfbeeld? Dat kan op de volgende Zorg voor ee» veilige, voorspelbare Kinderen voelen veiliger als hun leven voorspelbaar ls en niet te veel van de ene op de andere dag verandert. Probeer een dagelijkse regelmaat aan te houden en bereid je voor op speciale dingen die gaan gebeuren o f veranderingen ln de regelmaat. Stimuleer ee» actieve leve»sstljl Stimuleer veel buiten spelen zodat je actief ls en veel energie gebruiict. Doe mee aan activiteiten je actief en gezond houden, zoals rennen, springen, tikkertje, hinkelen en touwtje springen. Doe dingen die plezier opleveren en kinderen leuk vinden om te doen.

Kinderen zitten lelcker l n hun vel als ze weten dat er van hen wordt gehouden. Kinderen veel worden geknuffeld voelen gewenst en met liefde omringd. kl» d datje va» bem houdt Kinderen horen graag van ze houdt. Op een rustig moment, zoals het naar bed brengen, je zeggen: Ik houd van je. Stimuleer bet stelle» va» Kinderen ontwikkelen zelfvertrouwen wanneer ze zichzelf doelen stellen en vervolgens merken dat ze kunnen bereiken. K i n d e r e n helpen het formuleren van eigen doelen kan gebeuren naar aanleiding van een gesprek over schoolprestaties, sport, muziek of zakgeld. Vraag je kind wat wU doen. — Goed dan, hoe wil je dat aanpakken? Hoeveel bladzijden denk je dat je deze week kunt lezen? Hoe snel wil je de volgende race lopen? Lere» om ee» goede vrle» d te Goede vrienden hebben is van grote Invloed op het zelfbeeld van kinderen. Vriendjes belangrijk voor kinderen, maar ze weten altijd hoe ze relaties moeten Praat over wat het betekent om vrienden te B i j v o o r b e e l d je

Invloed

Triple P

vriendje als eerste een spelletje of activiteit te laten kiezen, eigen dingen delen, op een aardige manier tegen ellcaar praten en luisteren vriendje. Stimuleer aa» d acbt voor vorderl»ge» e» prestaties Kinderen stimuleren om terug te kijken op wat ze hebben gedaan ls een goede manier om ze te helpen hun sterke kanten te Als je kind bijvoorbeeld trots tekening laat vraag hem dan o f hij er over vertellen en informeer wat voor gevoel hij er zelf over heeft. Stimuleer je om te bedenken waar hij goed in is. Vertel ook dat fouten maken erg ls. Stimuleer je om z i c h z e l f een compliment te geven voor dat hij goed heeft gedaan. — Carla, vertel eens wat je goed vindt aan je tekening — o f — De vorige keer je een 6 voor je werkstuk geschiedenis en nu heb je een 7. Wat vind je daarvan? je kl» d om

te

Vertrouwen ontwikkelen om je Ideeë n en gedachten met anderen te delen, hangt samen met jezelf kunnen uitdrukken ln woorden. Deze vaardigheid kun je bevorderen door te luisteren naar wat je te zeggen heeft. Het werlct stimulerend als je samenvat wat je kind heeft verteld of vragen stelt over het onderwerp dat ter spralce brengt. Jezelf op deze manier gewaardeerd voelen is van groot belang voor het zelfbeeld van kinderen. Lacbe» Is goed

kl» d

Moedig aan lacht en plezier heeft want het ls een fantastische emotionele uitlaatklep. Kinderen leldcer ln hun vel zitten lachen spontaan, ontwikkelen gevoel voor humor, en genieten ervan om grappige verhalen te vertellen. Moedig aan dat je zulke ervaringen opdoet door naar verhalen te luisteren en te lachen om grappen. Je kl» d zelf late» besllsse» Kinderen ontwikkelen meer zelfvertrouwen als ze de kans krijgen om zelf beslissingen te nemen. Als de situatie daarvoor geschikt ls, en veilig genoeg, laat een dan zelf beslissen, bijvoorbeeld waar ze willen spelen en met (binnen bepaalde grenzen), naar wellce muziek ze willen luisteren, en wellce sporten ze leuk vinden. Houd het nemen van beslissingen rekening met de leeftijd van een kind. Laat jonge kinderen zelf beslissen hoelaat ze naar bed gaan, wat ze eten, welke televisieprogramma's ze mogen of wellce kleren ze naar school aandoen. Betrek je ook de besluitvorming binnen het gezin, zoals overieg over de huisregels.

PROBLEMEN LEREN OPLOSSEN Problemen zelfstandig kunnen oplossen ls een belangrijke vaardigheid ln het leven samenhangt met Zelf problemen kunnen oplossen draagt bij aan succes op school en bevordert de sociale ontwiklceling van kinderen.

Kinderen Ieren veel door te kijken hoe anderen problemen oplossen. kind zien hoe j i j problemen aanpakt. Leg uit een probleem kunt opdelen in kleine stukken die gemakkelijker é n voor é n zijn op te lossen. •

Gezond te ontbijten. Klaar te leggen wat ze nodig hebben voor school o f activiteiten daama.

Omschrijf het probleem. Bedenk een aantal mogelijke oplossingen. Bespreek de voor- en nadelen. Kies de beste oplossing o f aanpak. Probeer de oplossing uit. Bekijk achteraf hoe de oplossing heeft gewerkt en verander iets waar nodig.

ZELFSTANDIG WORDEN Als kinderen opgroeien, kunnen ze steeds meer dingen alleen doen zonder de hulp van anderen. Soms kunnen ouders daar moeite mee hebben, omdat ze denlcen dat hun kind hen niet meer nodig heeft. Maar niets is minder waar. Kinderen blijven nog lange tijd aangewezen op begeleiding en steun van hun ouders bij het leren beheersen van steeds ingewilckelder vaardigheden.

Maalc een activiteitenschema. Bijvoorbeeld een groot vel papier waarop met foto's, tekeningen o f woorden de stappen staan aangegeven die je kind moet afwerken: waklcer worden, opstaan, aanlcleden, ontbijten, tandenpoetsen en boterhammen in de schooltas doen. Zorg dat ook de volgorde hebben waarin de activiteiten moeten worden gedaan. •

het schema te gebruiken door te vragen — Wat moet je het eerst doen? •

Begin met je kind te prijzen voor ellce voltooide stap, ook al moest je die nog helpen herinneren. Als kind zover is dat hij de stappen zelfstandig kan doen, prijs hem dan alleen wanneer hij het zonder extra herinnering doet.

Vermijd Sommige situaties kunnen het kinderen m o e i l i j k e r malcen te wennen aan dagelijkse regelmaat. Zoals ouders die zelf te laat opstaan zodat iedereen ontzettend moet haasten. O f een chaotisch begin van de dag waarbij de kleren voor school niet zijn te vinden. Dat werkt stress vó ó r school in de hand en kan Icinderen ertoe brengen helemaal geen moeite te doen om zich klaar te malcen. Een andere valkuil is om eenvoudig alles over te nemen en kind te regelen. Kinderen leren het meest wanneer ze de gelegenheid krijgen om z e l f bepaalde vaardigheden te oefenen. Als ouders blijven aansporen om op te schieten, leren kinderen hierop te vertrouwen en gaan ze zich pas klaarmaken op het laatste moment en na diverse waarschuwingen.

Geef een extra beloning achteraf, bijvoorbeeld iets lekkers bij de lunch o f een leuke activiteit na school. Bouw herinneringen en beloningen geleidelijk af wanneer het ochtendritueel een gewoonte is geworden. Op dezelfde manier als het invoeren van een ochtendritueel kun je ook werken aan een vaste regelmaat na schooltijd.

aa» ee» vasfe regelmaat Een vast ochtendritueel helpt Icinderen om de dag goed te beginnen. •

Denk vooruit. Spreek voor het slapen gaan af, welke verplichtingen en activiteiten de volgende dag op het programma staan.

Met de groeiende zelfstandigheid, ontwildcelt zich ook het zelfvertrouwen van kinderen. Stimuleren dat kinderen geleidelijk aan steeds meer dingen zelfstandig doen, is een goede voorbereiding op hun latere leven. Tegelijk leren ze ook om hun bijdrage te leveren aan een soepel draaiend huishouden. Zelfstandig worden betelcent stapsgewijs leren om voor j e z e l f te zorgen, steeds meer verantwoordelijkheden te Icrijgen en vertrouwen te hebben in eigen kunnen.

•

De schooldag te beginnen met een positieve en houding ten opzichte van leren. Leerkrachten en leeftijdgenootjes op een aardige manier te begroeten.

Stapsgewijs ee» probleem lere» oplosse» Stimuleer je kind om zijn problemen zelf aan te pakken in plaats van als ouder alles voor hem op te lossen. Feliciteer je kind als hij een probleem opgelost. je kind de stappen voor het oplossen van een probleem:

ochtends gelden. Zeg kinderen precies wat j i j wilt dat ze elke ochtend doen.

Zichzelf aan te kleden en hun uiterlijk goed te verzorgen.

freef het goede voorbeeld

Wees georganiseerd en maak alles de avond van tevoren in orde. Leg de kleren van je kind klaar zodat hij ze 's ochtends malckelijk kan vinden.

•

•

•

Zet 's ochtends televisie o f niet aan. Die afleidingen maken het moeilijker om op tijd weg te gaan. Bespreek wellce basisregels 's

Eenvoudige huishoudelijke karweitjes uitvoeren. •

Zelfredzaamheid bij naar de wc gaan, haren kammen, tandenpoetsen, aanlcleden, tas •

•

Voor eigen spullen zorgen en ook eigen rommel opruimen. Zich klaarmaken voor school. Koken o f helpen koken onder toezicht.

Wanneer kinderen i n groep 3 van de basisschool zitten, moeten ze in staat zijn om: •

•

Geef je kind na school een gezond tussendoortje. •

Stel een vast waarop kind huiswerk moet gaan maken en houd hem eraan.

Zie de folder Huiswerk voor ideeë n om Icinderen een goede regelmaat b i j te brengen voor het maken van huiswerk.

TE ONTHOUDEN MEER INFORMATIE

Gedrag dat geeft van een Zich klaarmaken om weg te gaan.

Gun Icind eerst wat rust en ontspanning hij uit school komt.

Sta spelen, televisiekijken o f computerspelletjes pas toe als het huiswerk af is.

Voorbeelden van gedrag dat getuigt van een groeiende zelfstandigheid bij Icinderen: •

•

specifieke robeerd

OF HULP

NODIG?

vragen of heb je bepaalde en

gedrag van je

je bezorgd

over de ontwikkeling

neem dan contact

je deze folder hebt

Heb je

suggesties

•

om respect te

al uitgepen het

met de Instelling

•

gekregen.

Leer je om rekening te houden met de behoefte» va» anderen.

Triple P is een o n d e r s t e u n i n g s p r o g r a m m a v o o r o u d e r s d a t is o n t w i k k e l d aan de Universiteit van Q u e e n s l a n d , Australië . H e t w o r d t in N e d e r l a n d v e r s p r e i d en o n d e r s t e u n d d o o r h e t T r l m b o s - I n s t i t u u t en h e t N e d e r l a n d s j e u g d i n s t i t u u t t e U t r e c h t . Lokale instellingen o p h e t gebied van

•

te communiceren en sociale vaardigheden te ontwikkelen.

opvoedingsonder-

steuning, maatschappelijk w e r k . welzijn en voeren het programma De Nederlandse vertalingen zijn onder verantwoordelijkheid van Geraidien Blokland (NJi) gedaan. © The University of Queensland (Nederlandse bewerking) Herdrukt Gedrukt door HangTai Printing Co Ltd

Op een redelijke naar bed te gaan en te zorgen voor genoeg slaap. 's Morgens op tijd op te

Triple P Positief Pedagogisch

• frevorder de ontwikkeling va» ee» positief zelfbeeld je kind. Leer je losse».

om probleme» zelf op te

• frevorder zelfstandig gedrag door je kind te stimuleren zelf verantwoordelijkheid te neme» e» dingen zelf te doe».