TopTips Opvoeden Mischa van den Berg Positief Opvoeden Centrum voor Jeugd en Gezin Nr. 7 Omgaan met emoties Positief Opvoeden werkt

Opvoeden In elk gezin weer anders

5

Mischa van den Berg “Ik ben een trotse pappie!”

Kop tekst 3 sit

ief Opv o ed

TopTips Omgaan met emoties

4

Po

3

en

ru

m

zin

Cent vo o

Opvoedtips en informatie voor álle ouders > Positief Opvoeden; Omgaan met emoties, najaar 2014

r Je u g d e n

Ge

Nr. 7 Editie van gemeente Groningen

Omgaan met emoties Wat lees je in deze Tipkrant? Bij het opgroeien ontwikkelen kinderen zich niet alleen lichamelijk en verstandelijk, maar ook emotioneel. Ouders hebben hier veel invloed op. Hoe ga je bijvoorbeeld het beste om met een kind dat onzeker is. Of hoe kun je je kind onder steunen tijdens een scheiding? In deze Tipkrant lees je hier meer over en ver tellen drie Groningse gezinnen hoe zij tegen opvoeden aankijken en staan vaders centraal in het artikel over het project ‘Mankracht’. Ook staat de Tipkrant weer vol tips, ervaringen en informatie van andere ouders en professionals. Want opvoeden is soms een achtbaan van emoties!

Direct informatie of advies nodig? Kijk voor adressen en ons telefoonnummer op pagina 8 of op www.cjg.groningen.nl

Positief Opvoeden werkt Voor alle ouders

Jeroen, hoe praat je met Anouk over haar gevoelens? “Anouk kwam vaak boos of chagrijnig uit school. Als ik dan vroeg wat er aan de hand was, kreeg ik eigenlijk geen antwoord. Na veel aandringen kwam er een kwaad, grommend ‘niets’ uit, terwijl ik duidelijk zag dat er iets was.” “Ik vroeg haar of ze gepest werd, maar dan riep ze: ‘Ik wil er niet over praten’, waardoor ik dacht dat er iets ergs aan de hand was. Dan zei ik dat ze moest komen zitten en het moest ver tellen, maar dan zei ze alleen maar: ‘Ik weet niet wat er is’. Toevallig zag ik bij het Centrum voor Jeugd en Gezin een poster van een lezing van Positief Opvoeden. De titel was Veerkracht bij kinderen bevorderen en het ging over vaardigheden die kinderen kunnen ontwikkelen om goed met emoties

om te kunnen gaan. Daar kwam ik erachter dat ik het eigenlijk heel moeilijk voor Anouk maakte. Zij vindt het niet makkelijk om over haar gevoelens te praten en dus moet ik haar daar voor tijd en ruimte geven. Ik deed het tegenovergestelde. Ik gaf geen ruimte omdat ik me zorgen over haar maakte en ik gaf haar niet de tijd om eerst rustig te worden en bij te komen van de schooldag. Anouk en ik hebben toen afgesproken om elke dag voor het slapen gaan, samen de dag door te nemen.

Ik ben ook naar een opvoedadviseur gegaan omdat ik toch wilde leren hoe ik Anouk kon helpen bij het uiten van haar gevoelens. Daar heb ik een heel handig stappenplan geleerd voor het omgaan met emoties. Nu merk ik dat als ik Anouk de ruimte geef, zij vanzelf komt ver tellen waarom ze boos of chagrijnig is.”

Lees het stappenplan van Jeroen op pagina 3.

Welke normen en waarden je jouw kind wil bijbrengen, is voor elke ouder anders. Hoe je het gedrag het beste in die richting kunt sturen is uitgebreid onderzocht. Dit onder zoek en praktijkervaring laat zien dat Positief Opvoeden volgens Triple P kinderen de beste kansen geeft om zich goed te ontwikkelen. Bewezen is dat kinderen die positief worden opgevoed, zich prettig voelen en minder risico lopen op het ont wikkelen van gedragsproblemen. Ouders die positief opvoeden, vinden het ouder schap plezieriger en genieten vaak meer van hun kinderen.

Wat is Triple P? Kijk op pagina 8.

Voor het adres van het CJG bij jou in de buurt Zie pagina 8

2 Omgaan met emoties

Wist je dat

2e

een baby van 3 maanden al emoties herkent?

Vanaf het jaar probeert een kind anderen aan het lachen te maken.

Bron: Universiteit van Leiden

Bron: www.mens-en-samenleving.infonu.nl

Ruim 11% van de scholieren op de basisschool wordt regelmatig gepest. Bron: Nederlands Jeugdinstituut

CJG Hoogkerk: voor én door ouders In Hoogkerk werkt een breed, enthousiast team er hard aan om meer bekendheid in de wijk te krijgen en ouders naar zich toe te trekken, zodat zij elkaar ontmoeten en ervaringen kunnen uitwisselen. In de toekomst moeten ouders – en andere wijkbewoners – immers meer zelf doen en organiseren, minder leunen op professionals. De medewerkers van het Centrum voor Jeugd en Gezin Hoogkerk ondersteunen waar nodig, maar stimuleren vooral de eigen kracht van ouders/verzorgers. Zodat hun kinderen gezond en veilig kunnen opgroeien. Geen drempel

Gezicht laten zien

Vrijwilliger Stephanie Bolhuis is ouder van twee jonge kinderen én gast vrouw in het CJG. “Mijn rol is om ouders te ont vangen en op hun gemak te stellen. Ze moeten naar binnen dur ven stappen. Ons speelgoed trekt de kinderen die bij het consultatiebureau komen, hun ouders volgen dan meestal snel. Eenmaal aan de koffietafel komen er allerlei alledaagse opvoedkwesties voorbij. Omdat ik in dezelfde levensfase zit, praat dat gemakkelijk. Je wisselt er varingen en tips uit. Het is prettig om te horen hoe een ander zaken aanpakt.”

Marianne Beckers is consulent bij MEE Groningen. In Hoogkerk ondersteunt en versterkt zij mensen met een beperking en hun familie. Ze begeleidt voornamelijk jongeren van 12-23 jaar met bijvoorbeeld ADHD, autisme of een verstandelijke beperking. “Dat er lange(re) tijd dezelfde personen binnen het CJG werken is belangrijk, want dan leren zowel je collega’s als de mensen in Hoogkerk je kennen en stap je gemakkelijker op elkaar af. Er zijn veel gezamenlijke activiteiten in de wijk. Daar willen we laten zien wie er allemaal in Hoogkerk actief zijn. Dat we goed op elkaar zijn ingespeeld. En wat we wel en niet voor de inwoners kunnen betekenen.”

Emoties mogen er zijn CJG-consulent Mirjam Prins is feitelijk de interne coördinator van het CJG Hoogkerk. Ze doet o.a. de eerste opvang van ouders met behoefte aan opvoedondersteuning, organiseert en faciliteert activiteiten, ondersteunt vrijwilligers, doet de PR en overlegt intensief met collega’s om ouders in Hoogkerk zo goed mogelijk van dienst te zijn. Of er veel emotie bij haar werk komt kijken? Mirjam: “Dagelijks loop ik tegen emoties aan, zowel bij ouders als kinderen. Als je kind bijvoorbeeld verdrietig is, raakt dat jou als ouder ook. En soms weet je even niet hoe je het moet aanpakken.” Driftige peuters zijn ook regelmatig onder werp van gesprek. Mirjam: “We leren ouders dat die emotie er mag zijn, maar dat je je kind best kunt uitleggen dat hij/zij die emotie anders kan uiten dan door te slaan of speelgoed weg te smijten.”

Samen een brede blik De onderlinge samenwerking in Hoogkerk is prima, volgens Lineke Ridder, medewerker Opvoedhulp van Elker. “Er werken gedreven mensen. De communicatie verloopt snel en soepel. Collega’s zoeken elkaar gemakkelijk op en gebruiken elkaars deskundigheid. Lineke probeert met haar CJG-collega’s zo breed mogelijk naar een gezin te kijken, naar alle levensaspecten, en maakt zaken binnen het gezin bespreekbaar. “Ik leg de nadruk op wat goed gaat en benoem die punten. Bij alle gezinnen die ik begeleid is sprake van pijn. Daar besteed ik aandacht aan. Pas als de gezinsleden die pijn kunnen uiten en uitspreken naar elkaar, kunnen zij werken aan verbetering van de onderlinge relaties.”

ze uitleg te geven over de werking van het puberbrein. Als ze snappen dat die hersenen anders functioneren, krijgen ze meestal meer begrip voor hun puber – die soms best een knuffel, advies of troost nodig heeft.”

Kracht van het CJG Lineke: “Het beeld bij ouders dat je echt een (opvoed)probleem moet hebben om naar het CJG te stappen, klopt niet. Het CJG Hoogkerk organiseert in nauwe samenwerking met ouders allerlei activiteiten voor ouders en kinderen in de wijk. Het CJG probeert ouders met elkaar in contact te brengen en ondersteunt de initiatieven

die zij nemen, zoals de organisatie van een kledingruilbeurs of een gezondheidsmarkt.” Mirjam: “Een grote groep, voornamelijk moeders, bezoekt de CJG-huiskamer met regelmaat. Andere ouders komen alleen voor de ouder-kindactiviteiten. Iedereen is van harte welkom.” Marianne: “Ouders voelen zich hier gezien en gehoord. Ze beseffen dat bepaalde aspecten horen bij het grootbrengen van kinderen en ontdekken dat ze niet als enige worstelen met opvoedkwesties.” Tineke beaamt: “Dat is de kracht van het CJG: ervaringen delen met anderen, want die zijn voor jou als (jonge) ouder zeer waardevol.”

Huilende baby’s Het consultatiebureau is een onderdeel van het CJG. Daar werkt GGD-wijk verpleegkundige Tineke Gijsberts. Ze draait er spreekuur voor ouders met kinderen van 0-4 jaar of gaat op huisbezoek. Ouders kunnen bij haar terecht met vragen over de opvoeding, ont wikkeling en gezondheid van hun kind. “De laatste tijd krijgen we veel vragen over huilende pasgeboren baby’s. Jonge ouders een luisterend oor bieden helpt vaak al enorm, maar je moet natuurlijk eerst uitsluiten of er medisch wat aan de hand is. Ouders vinden het moeilijk als hun baby veel huilt en krijgen een machteloos gevoel. Ik kan ze meestal gerust stellen, bijvoorbeeld door te benadrukken dat het normaal is dat baby’s de eerste weken regelmatig huilen.”

Pubers en emoties De communicatie tussen ouders en pubers verloopt soms moeizaam. Maar pubers hebben wel degelijk aandacht nodig. Tineke: “Benoem wat je ziet bij je kind (bijv. verdriet) en geef aan dat je puber er met jou over mag praten. Respecteer ook als hij/zij dat niet wil, maar kom er later op terug of draag alternatieven aan: praat eens met je vriend(in) of klop bij je docent aan.” Mirjam: “Door de jaren heen leer je als kind omgaan met je emoties, om ze te uiten door gedrag dat algemeen aanvaard wordt, en dan patsboem... de puberteit! Alles staat weer op z’n kop: hormonen spelen op, er is veel onzekerheid. We helpen ouders wel eens door

Fotobijschrift CJG-team Hoogkerk: Achter v.l.n.r: Ageeth Bergen, Annet Heebink, Tineke Gijsberts, Marielle Metz Voor v.l.n.r.: Paul Kelly, Nina Boekhoven, Lineke Ridder, Wilco van der Meer, Eric Janse. Niet op de foto: Mirjam Prins, Hester van der Paauw, Tineke Postma, Egbert Bakker, Marianne Beckers, Tessa van Leeuwen, Fera Kuipers, Alina Hoekstra, Manon van Olst, Jildau de Jong en de CJG-gastvrouwen.

Omgaan met emoties 3

Top Tips Welke tips passen bij jou? Erken de emotie Door de emotie van je kind te erkennen en rustig te reageren leert je kind welke reactie of emotie past bij welke gebeurtenis. De manier waarop jij als ouder op situaties reageert bepaalt ook hoe je kind hiermee omgaat. Bijvoorbeeld als je te erg schrikt als je kind valt, zal je kind ook harder gaan huilen. Je hebt hierbij een belangrijke voorbeeldfunctie. Maar ook als je verrast en rustig reageert bij het zien van een spinnetje, leert je kind dat dit niet eng is.

Positieve kijk ontwikkelen Hoe kinderen zich voelen, hangt samen met hoe ze over zichzelf denken en praten én met wat ze meemaken in het dagelijks leven.

Stimuleer tevredenheid Het is belangrijk dat kinderen een tevreden gevoel hebben. Dit kan door met je kind bewust stil te staan bij de wereld om ons heen. Kijk bijvoorbeeld vanavond samen naar de maan of lig samen een paar minuten op bed zonder iets te zeggen en luister naar de geluiden om je heen. Laat je kind bewust

nagenieten van de dag. Vraag bijvoorbeeld naar wat het leukste is dat je kind die dag heeft gedaan. Dit helpt ook om leuke herinneringen voor later op te bouwen!

Stimuleer optimisme Kinderen die optimistisch zijn, hebben vertrouwen in zichzelf en in de wereld om zich heen. Nieuwe of spannende gebeurtenissen zien ze eerder als een uitdaging. Help je kind om een positieve kijk op het leven te ontwikkelen. Probeer niet al te zorgelijk of negatief te zijn over dingen die gebeuren. Kinderen hebben het nodig dat hun ouders positieve verwachtingen hebben van de toekomst. Positieve gedachten kunnen je kind ook helpen bij een moeilijke taak zoals het maken van een toets. ‘Ik heb het goed geleerd, dus het gaat vast lukken!’

Stimuleer nieuwsgierigheid Waarom moet papa werken? Waarom is de lucht blauw? Kinderen die nieuwgierig zijn stellen veel vragen. Ze willen weten hoe dingen in elkaar zitten. Nieuwsgierigheid kan ook leiden tot een positieve kijk op het

leven. Als je kind geïnteresseerd is in de wereld om hem heen en vaak dingen doet die leuk zijn om te doen, is de kans kleiner dat je kind zich verveelt of een negatieve instelling ontwikkelt. Op de vragen van je kind hoef je niet altijd het antwoord te geven of te weten. Je kunt je kind stimuleren om het zelf te onderzoeken. Misschien vindt hij, met een beetje hulp van jou, op internet of in een boek waarom de lucht blauw is?

Leren ontspannen Wat doe jij als ouder als je stress hebt? Op zo’n moment is het belangrijk om voor jezelf te zorgen en tijd te nemen om te ontspannen. Maak even tijd voor jezelf met een kopje thee of koffie en geniet er ook echt van. Ook je kind zal nu of in de toekomst minder leuke dingen meemaken en spanningen hebben, bijvoorbeeld voor een spreekbeurt. Help je kind hiermee om te gaan door oefeningen te vinden die goed bij hem passen, bijvoorbeeld langzaam en diep in- en uitademen of luisteren naar rustgevende muziek.

STAPPENPLAN JEROEN “Samen met de opvoedadviseur heb ik een plan gemaakt om stap voor stap om te gaan met de emoties van Anouk. Door het in kleine stappen op te delen, wordt het voor mij makkelijker om haar ruimte en tijd te geven. Ook kan ik later terugkijken en nagaan of ik elke stap goed uitgevoerd heb of dat ik de volgende keer iets beter kan doen.”

Stap 1:

Stap 3:

• Ik probeer even tijd voor Anouk te nemen wanneer ze van streek uit school komt. • Ik benoem dat het lijkt of ze ergens boos over is en vraag Anouk of ze wil vertellen wat er aan de hand is. • Als ze zegt dat er niets is, dan zeg ik: ‘Klopt het dat je geen zin hebt om erover te praten?’ • Als Anouk niet wil praten of boos blijft reageren, wacht ik even af.

• Als ze wil vertellen wat er is, luister ik goed en stel zonodig een enkele vraag om duidelijk te krijgen wat het probleem is. • Ik vat samen wat ik heb gehoord en check bij Anouk of ik haar goed begrepen heb.

Gevoelens opmerken en benoemen

Stap 2:

Omgaan met emoties • Ik benoem opnieuw dat het erop lijkt dat ze boos en van streek is en vraag weer of ze wil vertellen wat er gebeurd is. • Als Anouk nog steeds niet wil praten of boos blijft reageren, stel ik voor dat ze eerst even tot rust komt.

Luisteren en probleem verhelderen

Mogelijkheden Positief Opvoeden Elke ouder heeft duidelijke ideeën over de opvoeding, maar in de praktijk gaat het vaak anders. Iedereen komt wel eens in een situatie terecht waarbij je niet goed weet hoe je het moet aanpakken. Het is handig om te weten dat je niet alles zelf hoeft uit te vinden, dat veel ouders tegen dezelfde dingen aanlopen en dat er handvatten voor het opvoeden zijn. Als je begrijpt waarom je kind bepaald gedrag vertoont, kan je ook leren hoe je er voor kan zorgen dat je kind zich gedraagt zoals jij wilt. Bij Positief Opvoeden krijg je handvatten aangereikt. Je leert hoe je de ontwikkeling van je kind kan stimuleren en hoe je kan omgaan met veelvoorkomende lastige situaties. Je zal zien dat jij het gedrag van jouw kind kan beïnvloeden. Het is geen voorschrift voor hoe je moet opvoeden, want jij bepaalt zelf wat je belangrijk vindt in de opvoeding. Positief Opvoeden heeft verschillende mogelijkheden voor ouders:

Stap 4:

Gevoelens erkennen en accepteren • Ik erken haar gevoelens en zeg dat het begrijpelijk is dat ze hierdoor van streek is, bijvoorbeeld: ‘Het is logisch dat je boos bent als je vriendinnetje zo onaardig doet.’ Als het van toepassing is geef ik een voorbeeld van eenzelfde soort situatie die ik meegemaakt heb.

Stap 5:

Ondersteunen bij probleemoplossing • Als haar emoties zijn gezakt vraag ik of ik iets kan doen om haar te helpen. • Ik vraag Anouk hoe zij de situatie graag aan zou willen pakken. • Ik begeleid Anouk bij het zelf oplossen van het probleem, als dat kan.

Kies wat bij jou past op www.positiefopvoeden.nl. Bij het Centrum voor Jeugd en Gezin in jouw buurt kan je ook altijd informeren naar de mogelijkheden.

4 Omgaan met emoties

Als mijn kind groot is dan… Hoe voed jij je kinderen op? Als ze straks volwassen zijn, wat hoop je dan dat ze van huis uit hebben meegekregen? Drie Groningse gezinnen vertellen over hun manier van opvoeden. Gezin van Kristel & Johan

Kristel en Johan voeden samen vijf kinderen op: Masija (14), Damian (13), Nando (6), Kyra (3) en Vince (7 maanden)

Benan: “Ik wil mijn kinderen heel graag mogelijkheden meegeven. Ik wil ze dromen van een goede toekomst meegeven. Als er een open dag is van de universiteit en er zijn leuke dingen te doen voor kinderen, gaan we daar kijken. Ik wil laten zien: dit is een universiteit en als je goed je best doet op school, kun je daar heen. Zelf had ik die kansen ook. Ik ben in Irak geboren, maar dat land was destijds totaal anders. Ik heb een gymnasiumopleiding gedaan en het was de bedoeling dat ik ging studeren, lerares zou worden. Toen werd het oorlog en zijn we gevlucht. Ik heb eerst in Zweden gewoond, ben getrouwd en toen naar Nederland gekomen; de kinderen zijn hier geboren.”

Kristel: “Wat we onze kinderen willen meegeven? Het gevoel dat we er altijd voor elkaar zijn en dat ze met alles bij ons terechtkunnen. Met kleine én grote problemen. Liefde is het belangrijkste. Veel belangrijker dan materiële zaken. Wij hebben jaren heel weinig financiële ruimte gehad; tegenwoordig gaat het beter, maar ik ben nog steeds zuinig. Het gaat niet om de spullen, het gaat om het samen goed hebben.”

Voor iedereen aandacht Kristel: “We hebben een groot gezin, dus het is bij ons belangrijk dat we elkaar helpen en dat gaat heel goed. We hebben veel structuur in huis, omdat Nando dat nodig heeft, en er is voor iedereen aandacht. Kyra en Vince zijn overdag bij ons. Na school is er tijd voor Nando. Wij eten met z’n allen aan tafel, daarna gaan de kleintjes op bed en is er tijd voor de pubers. Zo af en toe vragen we ze om even boven tv te kijken. Dan zitten wij nog even een uurtje samen op de bank. Dat is ook wel eens nodig!”

Marjan en Jeroen voeden samen drie kinderen op: Daan (8), Chiel (4) en Thom (3)

Benan is moeder van Omar (14), Ari (11) en Khani (6)

Oog voor anderen Benan: “Mijn Nederlands is niet supergoed en ik heb niet kunnen doen wat ik graag wilde. Mijn doel is dat mijn kinderen die kansen wél krijgen. Maar ik wil ook dat ze goede mensen worden. Met oog voor anderen. Als mijn kinderen een topbaan krijgen, veel verdienen maar geen cent aan een ander geven, dan is mijn doel niet geslaagd.”

Marjan met Daan en Thomas

Marjan: “We willen de kinderen graag meegeven dat ze er mogen zijn. Je mag zijn wie je bent. Je bent goed zoals je bent. Onze middelste is best een actief mannetje en als je hem een beker drinken geeft, gaat die negen van de tien keer om. Ik vind het wel eens lastig om dan kalm te blijven… gelukkig heeft Jeroen meer geduld! Want hij doet het echt niet expres, en hij is zoals hij is.”

Bijsturen Marjan: “Dat betekent natuurlijk niet dat we niet bijsturen. Vooral bij het omgaan met emoties vind ik dat best lastig. Onze drie kinderen zijn best verschillend, maar ze kunnen alle drie behoorlijk ‘ontploffen’. Die emotie mag er natuurlijk zijn. We erkennen die gevoelens ook door ze gewoon te benoemen: ‘Ik zie dat je boos bent’ of: ‘Ik snap dat je verdrietig bent.’ Maar tegelijker tijd wil je ze leren dat het wel een beetje minder kan, af en toe, en dat het soms handig is om je emoties een beetje dichter bij jezelf te houden of iets minder groot te laten worden. Af en toe verlies ik zelf mijn geduld. Dan kan ik mooi voordoen hoe je je excuus maakt.”

Chiel

Benan en haar zoons

Omgaan met emoties 5

“Als 50-jarige elke dag gewekt worden door twee tornado’s: dat is toch fantastisch!” Mischa van den Berg, bekend als presentator van RTV Noord en tegenwoordig ook hoofdredacteur van het multimediale bedrijf. Mischa heeft vier kinderen: een dochter (15) en zoon (14) uit zijn eerste huwelijk en twee zoontjes (5 en 4 jaar) met zijn huidige partner. De jongste kinderen wonen permanent bij hem, de oudsten zijn er met regelmaat. Groot feest “Als alle vier de kinderen er zijn, is er veel levendigheid in huis. De kinderen kunnen goed met elkaar opschieten: de oudste twee zijn gek op de kleintjes en vice versa.” Mischa werkt fulltime, zijn wederhelft part time. “Zij neemt dus iets meer van de dagelijkse zorg op zich, maar we proberen het zoveel mogelijk samen te doen. Ik geniet ont zettend van de kinderen. Elk moment, elke dag! Dat komt waarschijnlijk doordat mijn oudere zoon en dochter nog jong waren toen we gingen scheiden. De kinderen (3 en 2 jaar) waren in die tijd meer bij mijn ex-vrouw en ik maakte ze – helaas – niet dagelijks mee. Daarom geniet ik nu des te meer van het feit dat mijn jongste zoons er elke dag zijn.”

Verschillende fases, verschillende karakters Stappen jouw kinderen gemakkelijk op je af als ze ergens mee zitten? Mischa: “Toen mijn dochter op de basisschool zat, zei ze soms: ‘Kom, pap, we gaan even wandelen!’ en dan vertelde ze mij van alles: over school, vriendinnen, jongens. Eenmaal op de middelbare school was het natuurlijk uncool om dingen met je vader te bespreken. Mijn oudste zoon is wat meer gesloten. Maar hij

zoekt altijd wel de momenten met mij alleen als hij ergens over wil praten. Ik sta er altijd voor open. De jongste twee stellen vooral veel vragen. Ze zijn nieuwsgierig en dat stimuleren we ook. Laat ik ze een boek over maanlandingen zien, willen ze ineens alles weten over raketten. Geweldig vind ik dat.”

de situatie, reageer ik soms boos, soms door te negeren. Het kan heel druk zijn bij ons thuis. Ik moet wel eens op de rem trappen. Mijn oudste zoon mag het luikje graag dichtgooien als hij ergens op aangesproken wordt. Ik probeer dan het gesprek aan te gaan, maar dat valt niet altijd mee.”

Wel eens gênant

Papa op tv

Op de vraag of hij zijn emoties toont tegenover zijn kinderen, zegt Mischa: “Zeker. Ik word enorm vrolijk van alle vier!” Gekscherend: “Ik ben echt zo’n trotse pappie! En dat steek ik niet onder stoelen of banken. De oudsten vinden dat wel eens gênant. Maar ik wil de kinderen positief stimuleren, laten blijken dat ze er mogen zijn. Ik ben natuurlijk ook wel eens moe of kortaf na een intensieve dag en aan mijn oudste twee kan ik dat uitleggen, maar bij de kleintjes gaat dat niet. Die blijven toch je aandacht opeisen. En dan moet je er ook zijn.”

Wat vinden je kinderen ervan dat je bekend bent in Groningen? Mischa: “Ik heb het thuis zelden over mijn werk. De jongsten hebben geen idee. Ik ben trouwens al een hele tijd geen presentator meer. Maar ik vind mijn werk bijzonder leuk en dat weten mijn kinderen. Mijn dochter heeft wel eens vriendinnen meegenomen om ze alles bij RTV Noord te laten zien of ze mocht meekijken bij een live-uitzending. Dat vond ze prachtig. De jongsten gaan ook graag mee naar de studio.”

In gesprek gaan Vind je het moeilijk om met de emoties van je kinderen om te gaan? Mischa: “Mijn jongste twee zoons gooien alles er gewoon uit. Als ze bijvoorbeeld boos zijn, laten ze dat duidelijk blijken. Afhankelijk van

Opvoeden: niet eenvoudig “Voor de komst van mijn eerste kind, heb ik me uitvoerig verdiept in opvoedkundige zaken. Je kunt er eindeloos over lezen en je suf laten praten door anderen. Maar ik zeg: blijf dicht bij je gevoel. En als je toch tegen dingen aanloopt of problemen ervaart, praat erover. Wissel ervaringen uit met

Mischa van den Berg

andere ouders of klop – zo nodig – aan bij een hulpverlener. Als er spanningen binnen het gezin zijn, voelt een kind dat haarfijn aan. Ik ben zelf kind van gescheiden ouders en hoewel ik een gelukkige jeugd heb gehad, denk ik toch dat het ideale plaatje voor kinderen is dat vader en moeder bij elkaar wonen.”

Een scheiding treft het hele gezin Steeds vaker gaan ouders in Nederland uit elkaar. Dat treft niet alleen henzelf, maar uiteraard ook hun kind(eren). Omgaan met de gevolgen van een (echt)scheiding gaat niet altijd vanzelf. Zowel ouders als kinderen hebben soms een steuntje in de rug nodig. Ondersteuning voor kinderen Binnen het CJG Groningen werken vijf getrainde coaches die de KIES Spel- en praatgroep voor kinderen van 8 t/m 12 jaar aanbieden. KIES staat voor Kind in Echtscheiding Situaties en het uitgangspunt is dat het kind zijn verhaal kan doen tegenover een neutrale volwassene. KIES-coach Betsy Bannink: “Kinderen mogen de gemaakte opdrachten thuis laten zien, maar dat hoeft niet. Als kinderen thuis wél vertellen over de groep, blijken hun opmerkingen voor de ouders soms een echte eyeopener. Die worden zich ineens bewust van de dingen waar mee hun kinderen worstelen. Er spelen zoveel emoties bij ouders die in scheiding liggen dat ze soms het belang van hun kind uit het oog verliezen.” Collega Hennie Mulder vult aan: “In de groep vinden kinderen de bevestiging dat de (v)echt scheiding van hun ouders niet hún schuld is; dat is erg belangrijk voor het verwerken en loslaten van de scheiding.”

Je kind aanmelden? In de stad Groningen start een KIES-groep als er voldoende aanmeldingen zijn. Ouders kunnen hun kind opgeven via een CJG-consulent, schoolverpleegkundige

of schoolarts of via de intern begeleider van de basis school. Er zijn voor de ouders geen kosten aan verbonden.

Opvoedhulp voor ouders Opvoedproblemen komen vaak voor in stressvolle situaties, zoals een (v)echtscheiding. De medewerkers van de Licht Pedagogische Hulpverlening (LPH) bieden mogelijk uitkomst. Zij gaan – bij voorkeur – in gesprek met beide ouders, liefst gezamenlijk maar desnoods apart van elkaar.

Bewust van eigen gedrag Een van de middelen die LPH gebruikt om ouders te helpen is Video Home Training. Hierbij worden videoopnamen gemaakt bij het gezin thuis. Door de beelden samen met de ouders terug te kijken, worden zij zich bewust van hun doen en laten. LPH-medewerker Ineke Amesz: “Wij gaan naast de ouder(s) staan, geven woorden aan hoe het gaat en bedenken samen met hen oplossingen voor bestaande knelpunten. Zo verbetert het contact tussen ouder en kind.”

LPH bij scheiding Huisbezoek Tijdens het eerste gesprek bij het gezin thuis wordt gekeken wat de knelpunten zijn. Centrale vraag in de werkwijze van LPH is steeds: besteed je voldoende positieve aandacht aan je kind, waardoor hij/zij het gewenste gedrag vertoont? LPH-medewerker Harma Verbree: “LPH kijkt altijd naar het positieve en focust zich op datgene wat de ouders van nature al goed doen. Door dát te benoemen en te versterken, worden ouders zich bewust van de ‘gereedschappen’ die ze kunnen inzetten op de momenten waarop het minder soepel loopt.”

In het geval van gescheiden ouders probeert LPH de situatie inzichtelijk te maken, de ouder in de ouder rol – niet in de (ex-)partnerrol – te zetten en het belang van het kind voorop te laten stellen door moeder én vader. De medewerkers geven advies over de onderlinge communicatie en proberen ouders er bewust van te maken wat hun (v)echt scheiding voor hun kind(eren) betekent.

Meer informatie? www.kiesvoorhetkind.nl of informeer bij het CJG of de school van je kind. En kijk ook op www.ggd.groningen.nl onder jeugd & opvoeding – hulp bij het opvoeden.

6 Omgaan met emoties

“Praten is het allerbelangrijkst” Natasja (41) is moeder van twee dochters: Iris (14) en Lotte (11). In 2007 scheidt ze van hun vader. Naderhand verhuist ze naar Rotterdam, waar ze een nieuwe partner heeft gevonden. De kinderen blijven bij hun vader wonen. De nieuwe relatie lijkt aanvankelijk goed, maar wordt gaandeweg grimmig. Er is geen sprake van fysieke mishandeling, maar Natasja wordt voortdurend onderuitgehaald en krijgt de schuld van alles wat misgaat. In 2010 verhuist ze terug naar het Noorden. Eind oktober staat haar ex-vriend Maarten ineens woedend op de stoep. Hij steekt Natasja voor haar eigen huis neer. Ze overleeft het steekincident ternauwernood. Samengesteld gezin

“Mijn kinderen hebben geen professionele hulp nodig gehad (ze waren gelukkig niet bij mij die bewuste avond), maar ik heb heel veel met ze gepraat. Dat hielp mij, maar hen ook. Ze mochten alles vragen, mijn wonden en lit tekens zien, ik was heel open. De eerste tijd na het steekincident waren ze bang om bij mij te logeren, maar dat is steeds beter geworden.” Het was een ver warrende tijd voor de kinderen: want hoe kan iemand die je aardig vond en ver trouwde je moeder ineens neer steken? “Ik heb altijd tegen mijn dochters gezegd dat het niet raar was dat ze Maarten misten, dat ze hem lief vonden; ik koester – gek genoeg – ook geen haatgevoelens en daardoor kan ik hun emoties ook beter

Bas is bang Stam, Dagmar In dit prentenboek gaat Bas met zijn moeder naar de supermarkt, maar daar raakt hij haar kwijt. Met vrolijke tekeningen. Herkenbaar voor peuters en kleuters. Vanaf ca. 2 jaar.

Kikker is verliefd Velthuijs, Max Kikker voelt zich vreemd. Zijn hartje klopt van boem-boem, boem-boem. Haas weet wat er aan de hand is. “Je bent verliefd,” zegt hij. Vanaf ca. 4 jaar. Ik wil een knuffel Melling, David Beer Dorus heeft bij het wakker worden grote behoefte aan een knuffel. Hij probeert verschillende dingen uit. Uiteindelijk weet hij waar hij het beste een knuffel kan halen. Vanaf 4 jaar.

Geen slachtoffer

Veel praten

Tip: samen een boekje lezen is een goede manier om emoties te herkennen en te bespreken.

Bang boos blij Amant, Kathleen In dit prentenboek is peuter Wannes achtereenvolgens blij, boos, verdrietig en bang. De vragen helpen om gevoelens te benoemen en de oorzaak ervan te herkennen. Vanaf ca. 2,5 jaar.

In de weekenden dat Natasja’s dochters naar Rotterdam komen, zijn ook de twee kinderen van vriend Maarten bij hen. Hij vindt zijn eigen kinderen belangrijker dan die van haar. Dat is erg lastig voor Natasja: ze wil haar dochters niet afvallen, maar haar nieuwe liefde ook niet. Dat zorgt voor spanningen in de relatie. “Je denkt dat je kinderen niets zien, niets aanvoelen. Maar ze pikken het wel degelijk op. Want ook al kom je niet aan ze, de sfeer en jouw gemoedstoestand raakt hen wel!” In die tijd koos ze voor de lieve vrede soms voor Maarten en niet voor haar kinderen. “Achteraf besefte ik pas dat ik Iris en Lotte regelmatig te kort heb gedaan. Ik begreep na de relatie pas hoeveel invloed hij op mij en mijn kinderen heeft gehad.”

Na het steekincident vlucht Maarten en springt de volgende dag bij Zwolle voor de trein. Hoe kon je verder na deze ingrijpende gebeurtenissen? Natasja: “Ik was heel vastberaden. Ik dacht: ik heb dit overleefd, ik moet verder.” Het eerste jaar kreeg ze hulp van een psycholoog en had ze veel aan haar moeder, zus en twee lieve vrienden. “Je voelt zoveel emoties: woede, verdriet, rouw – ze wisselen elkaar razendsnel af.” Het was een heftige periode, maar Natasja wil geen slachtoffer zijn. “Er is enorm veel gebeurd, maar ik heb er veel van geleerd en ik ben er een leukere persoon, een leukere moeder door geworden. Na de gebeurtenissen werd ik rustiger, meer betrokken bij de kinderen.”

Boekentips

Natasja met dochters Lotte en Iris

begrijpen. Met mijn dochters gaat het gelukkig goed, ook al heeft het de oudste nog lang bezig gehouden.”

Verwerking Het heeft ongeveer een jaar geduurd voordat Natasja de gebeurtenissen een plek kon geven. “Wat er is gebeurd, gun je niemand. Maar na de dood van Maarten kon ik wel verder. Voor de meiden was het dubbel: aan de ene kant waren ze verdrietig en aan de andere kant boos dat Maarten mij levensgevaarlijk had verwond. Ze vonden het moeilijk andere mensen (mannen) weer te vertrouwen.” Natasja had na alle gebeurtenissen grote behoefte om haar er varingen te delen. Omdat ze zichzelf niet als slachtoffer van huiselijk geweld beschouwde, stapte ze niet op de beschik bare instanties af. In plaats daar van maakte ze haar eigen website – www.zijzietmetandereogen.nl – en zocht ze contact met het tijdschrift Vriendin. Haar verhaal is daar in gepubliceerd en zo kwam ze in contact met lotgenoten. Ook schilderde ze veel. Dit alles droeg bij aan de ver werking. Alleen de lit tekens op been, buik en schouder blijven.

Tips voor andere vrouwen “Als je echt iets aan je situatie wilt veranderen – of het nu om geestelijke of fysieke mishandeling gaat – stap dan naar

Stichting Huiselijk Geweld. Als je alleen een luisterend oor zoekt, kun je – anoniem – met je ver haal terecht bij Tegen Haar Wil. De eerste stap om de oneindige cirkel van (voor spelbaar en onvoor spelbaar) geweld te door breken, is meestal de moeilijkste. Houd nauw contact met de mensen die je ver trouwt, zoals vrienden of familieleden. Zodat je dingen kan bespreken, hun mening kan vragen – bijvoor beeld omdat je aan jezelf gaat twijfelen – en hulp kunt krijgen als je de relatie wilt beëindigen.” De naam van Natasja’s ex-vriend is verzonnen.

Stichting Huiselijk Geweld Groningen Steunpunt huiselijk geweld: www.hetkopland.nl 050 3180011 info@huiselijkgeweldgroningen.nl

Tegen Haar Wil www.tegenhaarwil.nl 0592 347444 [email protected]

Ik ben niet bang voor spoken Loon, Paul van Vladimir vindt het leuk om ’s avonds in bed zijn zusje Vera bang te maken door te doen alsof hij een spook is. Vera wil slapen en gaat naar papa en mama. Nu is Vladimir alleen en hoort en ziet hij van alles… Voor de echte griezelfans. Vanaf ca. 4 jaar. Léon gromt Lemmens, Riske Mooi prentenboek over de fantasie van kinderen en de manier waarop ouders daarmee omgaan. De verbeelding van Leon komt in de illustraties mooi tot uiting. Vanaf ca. 4 jaar. Jij bent de liefste Hagen, Hans en Monique Drieëntwintig versjes om samen te lezen. Vanaf ca. 5 jaar. Raad eens hoeveel ik van je hou Mc Bratney, Sam en Jeram, Anita Hazeltje en Grote Haas houden vreselijk veel van elkaar. Maar hoeveel precies – dat is niet gemakkelijk te meten! Vanaf ca. 6 jaar. Het lieve woordendoosje Traa, Wendy Tom wil graag stoer zijn, maar ontdekt dat het fijn voelt als mensen lieve en aardige dingen tegen je zeggen. Hij bedenkt een manier om dat gevoel te bewaren en terug te halen als hij daar behoefte aan heeft. Vanaf ca. 6 jaar. Hoe voelt dat? Wat je wilt weten over emoties Zundert, Marga van en Herbers, Irene Boek met daarin aansprekende voorbeelden over allerlei emoties. De tekst wordt afgewisseld met weetjes, links naar websites, originele illustraties, foto’s en een quiz. Vanaf ca. 6 jaar. Verboden voor ouders Jansen, Gijs Speciaal voor pubers. Er komen allerlei onderwerpen aan de orde die in deze soms lastige levensfase spelen, zoals hoe je met verwarde gevoelens en gedachten kunt omgaan. Het boek geeft tips en praktische oplossingen en draagt bij aan de ontwikkeling van een eigen identiteit. Vanaf 13 jaar.

Omgaan met emoties 7 Kinderhumor! Kinderen kunnen onbedoeld vaak heel grappig zijn. De Tipkrant heeft een aantal leuke uitdrukkingen voor je verzameld. Lees en lach mee!

Finn (6): “Mama, lief van je dat je jongenskaas voor ons koopt en geen meisjeskaas.”

Madelief (5) is op de kinderboerderij in het Stadspark. Er staat een aantal hokken met konijnen. Madelief: “Papa, zijn die giftig?”

Emotiewaaier; de ontwikkeling van emoties Er zijn veel verschillende gevoelens. Plezierige zoals vrolijk of verliefd zijn, maar ook onplezierige zoals je bang, boos of verdrietig voelen. Kind en gevoelens Kinderen ontwikkelen zich op allerlei gebieden: lichamelijk, verstandelijk maar ook emotioneel. Hoe de emotionele ontwikkeling van kinderen verloopt is minder zichtbaar dan leren lopen of praten, maar niet minder belangrijk! Ook op dit gebied is het belangrijk dat kinderen vaardigheden ontwikkelen en dat gaat niet vanzelf. Ouders hebben daar veel invloed op. De basis voor een gezonde emotionele ontwikkeling van kinderen is aandacht en complimenten geven voor wat ze goed doen. Kinderen ontwikkelen daardoor zelfvertrouwen en geven niet op als iets moeilijk is. Afhankelijk van het temperament van kinderen en ouders kost het meer of minder moeite om ook de negatieve emoties, zoals boosheid, te leren beheersen. Maar de inspanning is de moeite waard. Als kinderen op een goede manier met gevoelens leren omgaan, gaan ze een gelukkiger leven tegemoet.

Baby’s Pasgeboren baby’s kennen nog niet zoveel verschillende emoties. Ze voelen zich prettig of onprettig. In de loop van het

Wat vind jij? Hoe kijken ouders tegen een situatie aan? In elk nummer vragen wij naar hun ervaringen. Deze keer staat de vraag centraal: Met je kind over gevoelens praten, is dat meer iets voor moeders?

eerste levensjaar laten ze al meer variatie aan gevoelens zien. Ze kunnen angstig reageren en het op een brullen zetten als je de kamer verlaat. Maar ze kunnen ook pure pret hebben en zo aanstekelijk lachen dat je er meteen vrolijk van wordt.

Peuters De peutertijd brengt nieuwe verrassingen. Als er een broertje of zusje bijkomt, steken gevoelens van jaloezie de kop op. Peuters zijn vaak een en al emotie, vooral als ze gefrustreerd raken. Soms krijgen ze een driftbui waar ze helemaal verhit en bezweet uitkomen. Daarmee omgaan is een grote uitdaging voor ouders. In de loop van de ontwikkeling breidt het aantal emoties zich steeds verder uit.

Basisschoolkinderen Kleuters kunnen schaamteloos trots zijn op eigen prestaties (kijk eens wat ik al kan) of juist heel verlegen als ze in het kringgesprek iets moeten zeggen. Kinderen in de basisschoolleeftijd kunnen medelijden voelen en bezorgd zijn om anderen. Jezelf kunnen verplaatsen in de gevoelens van anderen is een mijlpaal in

Monique (37), Joyce (14) en Jesper (9) “Natuurlijk kunnen vaders dit ook! Onze kinderen komen voor sommige dingen naar mij toe en voor andere dingen gaan ze eerder naar hun vader. We vinden het allebei heel erg belangrijk dat onze kinderen weten dat wij er voor ze zijn.”

Shulaika (29), Destiny (6 maanden), Leroy (2) en Jayden (3) “Tja, ik denk toch dat vrouwen dat gewoon

hun ontwikkeling. Kinderen worden zich ook meer bewust van wat anderen van hen vinden. Ze kunnen onzeker zijn, bang om te falen of zich schamen voor dingen.

Tieners De puberteit brengt vaak heftige emoties en stemmingswisselingen met zich mee. Dat kan variëren van intens verliefd tot diep ongelukkig en somber zijn. Tegen de puberteit is de waaier aan menselijke emoties compleet. Maar het omgaan met emoties blijft voor iedereen een levenslange uitdaging.

De buurman is overleden, moeder legt uit dat hij naar de hemel gaat, waarop Murat (3) vraagt: Gaat hij dan met de taxi?”

Max (6): “Ik blijf bij jullie wonen tot jullie bejaard ruiken.”

Moeder: “Wat wil je later worden?” Lieke (4): Net zo’n moeder als jij, maar niet met zulke kinderen!”

Liam (3): “Opa, ik wil later ook zulke krasjes in mijn gezicht!”

TopTip Leer je kind zelfbeheersing In het dagelijks leven maakt elk kind situaties mee die jaloezie, frustratie of woede oproepen. Die gevoelens zijn soms heel begrijpelijk en mogen er ook zijn. Maar een kind moet wel leren wat een goede manier is om zulke emoties te uiten. Bijvoorbeeld praten in plaats van slaan.

beter aanvoelen en begrijpen. Vroeger ging ik zelf ook altijd eerst naar mijn moeder, die begreep mij meteen. Toch hoop ik wel dat als onze kinderen wat ouder zijn en ze over iets willen praten, dat ze ook naar hun vader gaan.”

Omar (38), Safira (4), Naïm (6) en Mamoun (10) “Wij praten allebei met onze kinderen. Aan tafel vertellen onze kinderen over de dag en wat ze hebben meegemaakt. Als ze proble-

men hebben vertellen zij dat aan ons en dan proberen wij te helpen.”

Barbara (43), Hannah (5), Mats (6) en Tijn (8) “Ik ben een alleenstaande moeder, dus automatisch praat ik met de kinderen over hun gevoelens. Toch vind ik het wel jammer dat ze geen vader hebben met wie ze dit ook kunnen doen, vooral voor mijn zoons. Vaders zien sommige dingen toch weer anders.”

8 Over instanties Mankracht actief in Groningen “Er is in Groningen meer aandacht nodig voor mannen, meer aandacht voor vaders, voor onderlinge solidariteit.” Met die missie voor ogen kwam najaar 2012 Mankracht Groningen – een samenwerkingsverband van het CJG Groningen, MJD, de stichting Sewa en het Alfa-College – tot leven. Vanaf het begin zetten ambassadeurs zich volop in voor Mankracht Groningen. Ze geven informatie, zetten netwerken op en organiseren bijeenkomsten en activiteiten voor alle mannen in de stad Groningen.

Basisprincipes De vijf basisprincipes van Positief Opvoeden zijn:

1 2 3 4 5

Kinderen een veilige en stimulerende omgeving bieden. Kinderen laten leren door positieve ondersteuning. Een aansprekende discipline hanteren. Realistische verwachtingen hebben. Goed voor jezelf zorgen.

ADRESSEN Opvoedadvies dicht bij huis

www.cjg.groningen.nl Telefonisch Advies CJG Groningen T: 050 367 49 92 (ma t/m vr, 8-20 uur)

CJG in de wijk CJG Beijum Emingaheerd 8 9736 GA Groningen CJG Hoogkerk Johan Dijkstralaan 7 (ingang: MC Ruskenborg) 9744 DA Groningen CJG Indische Buurt/De Hoogte Billitonstraat 78/2 9715 EW Groningen

Deelnemers workshop ‘Vlieger bouwen’

Ambassadeurs Mankracht beschikt over circa vijftien ambas sadeurs. Eén van hen is Klaas Timmer. “De ambassadeurs spelen een belangrijke rol bij de uitbouw van Mankracht. Iedere ambas sadeur heeft zijn eigen rol en netwerk. Het is een gevarieerd gezelschap van mannen van ver schillende leef tijden, uit uiteenlopende culturen.” De ambas sadeurs bemiddelen vooral. Klaas: “We brengen organisaties met elkaar in contact, bieden mannen een steuntje in de rug en geven infor matie over bijvoor beeld een taalcursus of training die nut tig kan zijn bij het vinden van werk.” Laagdrempelig, toegankelijk, maar met een duidelijk doel voor ogen: verbinden, in contact brengen, ondersteunen en mannen in beweging krijgen.

Belangrijke thema’s Ondernemen, werk, sport en gezondheid, vaderschap en opvoeding zijn belangrijke thema’s voor de mannen van Mankracht. Op het gebied van opvoeding organiseert Mankracht diverse activiteiten voor vaders en kind(eren), zoals een sportparcours, kook workshops of creatieve middagen. Klaas: “Er is ook aandacht voor de gevoelskant. Zo is op verzoek van enkele mannen de training ‘Leven in je lijf’ georganiseerd die mannen/vaders meer in contact brengt met hun emoties, waardoor ze op hun beurt beter kunnen omgaan met de emoties van hun kinderen. Tijdens de activiteiten wisselen vaders ervaringen en tips uit.”

Mannen kunnen bij problemen – van welke aard ook – altijd terugvallen op Mankracht.” De ambassadeurs worden begeleid door een professional vanuit MJD Groningen.

Toekomst De ambassadeurs van Mankracht gaan de acht CJG-locaties in de stad Groningen langs om te kijken waar mannen in de wijk behoefte aan hebben en wat Mankracht voor hen kan betekenen. Zo is in Beijum een Vadergroep gestart die allerlei vadergerelateerde onderwerpen bespreekt. Klaas: “Mankracht probeert daar op in te haken. Door (o.a. gescheiden) vaders en kinderen vaker dingen samen te laten doen, ontstaat een betere band tussen hen. Mankracht wil zijn activiteiten stadsbreed organiseren, zodat mannen ook contacten kunnen opbouwen met inwoners buiten de eigen wijk. Ook wil Mankracht meer vaders naar het CJG trekken: daar overheersen nu moeders, vrouwelijke activiteiten en vrouwelijke kleuren…”

Mankracht nodig? Kijk op: www.mankrachtgroningen.nl of neem contact op met ambassadeur Klaas Timmer: [email protected] of 050 – 3126123. Mankracht Groningen kun je ook volgen op Facebook en Twitter.

CJG Lewenborg Vensterhuis Lewenborg Anker 14 b/c 9732 HV Groningen CJG Oosterpark/Centrum Klaprooslaan 120 (ingang: zijkant Treslinghuis) 9713 SW Groningen Resedastraat 2 (consultatiebureau) 9713 TN Groningen CJG Paddepoel/Selwerd/Tuinwijk Eikenlaan 288/6 9741 EW Groningen CJG Vinkhuizen Siersteenlaan 484-3 (ingang: Veldspaatstraat) 9743 EZ Groningen CJG Groningen Zuid P.C. Hooftlaan 2 9721 JM Groningen

Kernpartners Positief Opvoeden COP Groep Friesestraatweg 213c 9743 AD Groningen Elker Hereweg 120 9725 AK Groningen GGD Groningen Hanzeplein 120 9713 GW Groningen MEE Groningen Koeriersterweg 26a 9727 AC Groningen MJD Herman Colleniusstraat 18 9718 KT Groningen

Wat is Triple P, Positief Opvoeden? Triple P staat voor Positief Pedagogisch Programma. Het is een opvoedmethode voor ouders die als doel heeft om de opvoeding van kinderen makkelijker te maken. Triple P leert je op welke manier je het goede gedrag van je kind kunt stimuleren. Maar ook hoe je kunt omgaan met gedrag dat je niet graag ziet. Positief Opvoeden helpt kinderen om de vaardigheden te leren die ze nodig hebben in het leven. Je leert je kind bijvoorbeeld om goed te communiceren, respect te hebben voor anderen, problemen op te lossen en positief te denken. Triple P werd 30 jaar geleden in Australië ontwikkeld door de psycholoog Matthew Sanders, hoogleraar aan de universiteit van Queensland. Het programma wordt inmiddels in veel landen met succes gebruikt. Veel beroepskrachten die met ouders en kinderen werken in de gemeente Groningen werken ook met Positief Opvoeden, Triple P.

Meer informatie over Triple P vind je op www.positiefopvoeden.nl.

Colofon Tekst en redactie: Marieke Laauwen Gea Scheperkeuter Eindredactie: Triple P Communications Gea Scheperkeuter, CJG Groningen Concept en ontwerp: Triple P Communications, Amsterdam Met dank aan: Benan Zakholy, Betsy Bannink, Harma Verbree, Hennie Mulder, Ineke Amesz, Klaas Timmer, Kristel Emans, Marjan Scholma, Mischa van den Berg, Natasja Brockman, Team CJG Hoogkerk, Veronique Aelberts. Fotografie: Tineke Postma (blz. 2), Henk Tammens (blz. 4, 5 en 6), Trudy van der Ley (blz. 8) Deze Tipkrant is uitgebracht in opdracht van de gemeente Groningen.