Praktijkvoorbeeld
Cursus Positief opvoeden volgens Triple P Amsterdam
Samenvatting Door de samenwerking en het gezamenlijk geven van de cursus Positief Opvoeden volgens Triple P door verschillende disciplines en organisaties vindt kennisoverdracht plaats. Kennis en ervaring van opvoedondersteuning, jeugdhulp, geestelijke gezondheidszorg en licht verstandelijk beperkten komt hiermee samen. Triple P is een programma voor opvoedondersteuning voor alle ouders van kinderen in de leeftijd van 0-16 jaar. In dit voorbeeld wordt de cursus Positief opvoeden beschreven voor ouders met één of meerdere kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar of 10-16 jaar met (ernstige) gedragsproblemen thuis, op school en/of met leeftijdsgenoten.
Doel De doelen van de samenwerking rondom de cursus Positief opvoeden (volgens Triple P) zijn: l
Het overdragen van kennis en ervaring tussen verschillende disciplines en organisaties vanuit verschillende werkvelden.
l
Het bereiken en ondersteunen van een brede doelgroep ouders.
Triple P staat voor Positief Pedagogisch Programma en is een programma dat bedoeld is om opvoeden makkelijker en plezieriger te maken. Het wil opvoedvragen normaliseren. De doelen zijn: l
Het vergroten van competent ouderschap en zelfvertrouwen bij het opvoeden van kinderen.
l
Het voorkomen en/of verminderen van emotionele en/of gedragsproblemen bij kinderen.
Het doel van het implementeren van het programma Triple P is tevens het versterken van de samenwerking tussen de verschillende organisaties die ouders ondersteunen in een gemeente of wijk. l l
Het spreken van één taal rondom opvoeden. Het verwijzen en arrangeren van opvoedondersteuning wordt makkelijker.
Doelgroep De cursus Positief opvoeden (niveau 4 groep van Triple P) is voor ouders met één of meerdere kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar of 10-16 jaar met (ernstige) gedragsproblemen thuis, op school en/of met leeftijdsgenoten. Het gaat hierbij om kinderen met psychosociale problemen, psychiatrische problematiek en/of LVB problematiek (kinderen met een licht verstandelijke beperking). Triple P is een programma voor opvoedondersteuning voor alle ouders van kinderen in de leeftijd van 0-16 jaar. Het is een getrapt programma waarbij ouders in eerste instantie de meest effectieve, minst belastende, goedkoopste en kortste vorm van ondersteuning krijgen die mogelijk is gezien de aard en ernst van de opvoedvragen en/of problematiek van het kind. Triple P kent vijf niveaus van interventie. Elk niveau kent verschillende aanbiedingsvormen (individueel, groep). Daarnaast is er een aantal modules voor specifieke doelgroepen, bijv. Standaard Stepping Stones voor ouders met een kind met een beperking.
Gedownload op donderdag 30 januari 2014 14:59:01 van www.nji.nl (Nederlands Jeugdinstituut)
Page 1 / 5
Aanpak Aanleiding Om een brede doelgroep ouders met verschillende opvoedvragen en -problemen te kunnen ondersteunen is in Amsterdam gekozen om de cursus Positief opvoeden volgens Triple P aan te bieden door diverse organisaties: Jeugd- en opvoedhulp, GGZ, LVB en opvoedondersteuning. Zij voeren samen de cursus uit. Opzet Een aantal keer per jaar (4-8 per stadsdeel) vindt er een oudercursus Positief opvoeden plaats. De cursus wordt door twee professionals gegeven; een duo van verschillende disciplines/organisaties, waarvan altijd één opvoedondersteuner/pedagogisch adviseur. Hierdoor komen preventie en gespecialiseerde zorg samen. Zelfregulatie is het leidende principe. Door het stimuleren van zelfregulatie wordt de eigen kracht van ouders versterkt. "Zelfregulatie is een proces waarbij ouders vaardigheden verwerven om in de loop der tijd en bij wisselende omstandigheden hun eigen gedrag te sturen en aan te passen met minimale hulp van anderen" (Matt Sanders, 2011) De regie ligt bij de ouders en ouders worden gestimuleerd om tot eigen oplossingen te komen. De ondersteuning wordt 'minimaal' ingezet en wordt afgebouwd zodat ouders niet afhankelijk worden van de ondersteuning of het programma. Inhoud De cursus bestaat uit vijf groepsbijeenkomsten van twee uur en drie telefonische sessies van een half uur. l l l l
l
Tijdens de groepsbijeenkomsten wordt gewerkt met de eigen leerdoelen van ouders. Ouders wisselen ervaringen uit waardoor zij herkenning vinden bij elkaar en van elkaar leren. Ouders wisselen onderling informatie en suggesties uit. Ouders voelen zich gesteund door elkaar. Tijdens de eerste vier groepsbijeenkomsten oefenen ouders met opvoedvaardigheden en maken zij een eigen plan van aanpak. Ouders kiezen zelf de opvoedvaardigheden die zij willen leren en thuis willen uitproberen. In de periode van de telefonische sessies brengen de ouders het plan van aanpak thuis in de praktijk en oefenen zij met de gekozen opvoedvaardigheden. Zij worden telefonisch ondersteund door één van de professionals. De ondersteuning bestaat uit het bespreken van de uitvoering van het plan van aanpak. De trainer stimuleert de ouder tot zelfevaluatie en probleemoplossing en geeft minimale aanwijzingen voor het oplossen van moeilijkheden. Zo nodig wordt er een nieuw doel gesteld door ouders. De trainer biedt niet meer ondersteuning dan nodig en bouwt de ondersteuning af zodat ouders niet afhankelijk worden van
l
de ondersteuning. Ter afsluiting is er een groepsbijeenkomst waarbij deelnemers de voortgang bespreken en ideeën uitwisselen voor het afbouwen van het programma, het vasthouden van de verandering en probleemoplossing in de toekomst. Ouders stellen doelen voor de komende tijd.
Samenhang Door de samenwerking voor de cursus Positief opvoeden in Amsterdam is er een gezamenlijke en effectievere werving van ouders en beconcurreren instellingen elkaar niet. Tijdens het geven van de cursus werken de verschillende disciplines met elkaar samen. Op deze manier zijn zij samen in staat ouders met verschillende vragen/problematiek te ondersteunen. Het versterkt de samenwerking tussen de verschillende participerende organisaties. In het geval dat ouders meer zorg nodig hebben, kan één van de participerende organisaties verder hulp bieden. Dit verkleint de drempel voor ouders. Ook werkt Triple P voor de cursus samen met partijen voor vrijwillige inzet. Zo is er bijvoorbeeld een Homestart-medewerker betrokken bij de cursus om met de ouder thuis verder te oefenen met het geleerde.
Randvoorwaarden Financiën De cursus Positief opvoeden is kosteloos voor ouders in Amsterdam. De trajecten worden gefinancierd door de deelnemende organisaties. De tijdsinvestering zit in het voorbereiden en het geven van de cursus en werving van ouders. De ureninvestering ligt op ongeveer 35 à 50 uur per trainer. Dit is afhankelijk van de bekendheid van de cursus bij ouders en verwijzers en de ervaring van de trainer. Per cursus nemen 10-12 ouders deel.
Gedownload op donderdag 30 januari 2014 14:59:01 van www.nji.nl (Nederlands Jeugdinstituut)
Page 2 / 5
Deskundigheid De uitvoerders hebben minimaal een HBO-opleiding in hun eigen vakgebied (opvoedondersteuning, GGZ, LVB, jeugdzorg). Daarnaast zijn zij getraind in de module Triple P niveau 4 groep 0-12 en/of de module Triple P niveau 4 groep tieners (in Amsterdam cursus Positief opvoeden genoemd). Het succesvol afronden van de accreditatie is een vereiste. In Amsterdam zijn intervisie en de jaarlijkse nascholing Triple P de aangeboden vormen van deskundigheidsbevordering. Draagvlak Het draagvlak bij ouders in Amsterdam is de laatste jaren gegroeid. In 2011 hebben 557 ouders een cursus gevolgd, in 2012 waren dit er 790. Het draagvlak bij de trainers in Amsterdamwas al snel groot omdat de meerwaarde van samenwerking en multidisciplinair werken sterk werd bevonden. Door het multidisciplinair aanbieden van de cursus krijgen de ouders in de groep te maken met ouders van kinderen met verschillende soorten problematieken. Dit wordt door ouders als leerzaam en zinvol te ervaren. Triple P is breed geïmplementeerd in Amsterdam en is hiermee de basismethodiek van het OKC/CJG als het gaat om opvoeden. De implementatie en borging wordt ondersteund door de grote lokale campagnes die gevoerd zijn en de positieve reacties van veel ouders op het programma. Kwaliteitsbewaking Elke cursus wordt geëvalueerd; zo krijgt iedere ouder na afloop van de cursus een tevredenheidsvragenlijst. Daarnaast worden de resultaten van de cursus in beeld gebracht door ouders voor en na de cursus vragenlijsten in te laten vullen over onder andere het gedrag van hun kind en het zelfvertrouwen van ouders in de opvoeding. Deze gegevens worden op niveau van de instelling verzameld. Op basis van deze cijfers wordt jaarlijks een rapport gemaakt van de behaalde resultaten voor de hele stad. Tijdens de intervisie wordt gezamenlijk de integriteit van het programma Positief Opvoeden volgens Triple P bewaakt door het bespreken van casuïstiek en het toepassen van het programma.
Evaluatie Opzet evaluatie In 2012 zijn er in Amsterdam 111 cursussen gegeven. Hieraan namen 790 ouders deel. Voor het onderzoek naar de effecten van Triple P is een online monitor ontwikkeld. Het onderzoek is gedaan in de gehele stadsregio Amsterdam (dit zijn de gemeenten Amsterdam, Amstelland, Diemen, Haarlemmermeer en Zaanstreek-Waterland) en geeft inzicht in de resultaten van zorg aan gezinnen. Over 2012 zijn van 145 ouders de resultaten bekend. Cursus Positief Opvoeden 0-12 De tevredenheid bij ouders is groot. Ouders rapporteren een kleine afname van probleemgedrag bij hun kind; een middelgrote afname bij gedragsproblemen en een kleine toename bij prosociaal gedrag. Daarnaast is er een middelgrote toename van de Opvoedcompetentie voor ouders. Dit betekent dat ouders met meer vertrouwen gaan kijken naar hun eigen probleemoplossend vermogen. Er treedt een grote verandering in de opvoedstijl op; middelgrote afname bij ouders van breedsprakigheid en laksheid en een grote afname van overreactiviteit. Ouders rapporteren een kleine afname in depressieve gevoelens en stress. Tenslotte is er een middelgrote afname van ouderlijke problemen; ouders komen meer op één lijn na de interventie. Cursus Positief Opvoeden Tieners De tevredenheid van ouders over de interventie is minder dan bij de cursus Positief opvoeden 0-12 jaar, maar scoort nog steeds ruim voldoende. Ouders rapporteren een kleine afname van de gedragsproblemen van tieners en een grote verandering in de opvoedstijl van ouders. Er is bij ouders een middelgrote afname van laksheid en een grote afname van overreactiviteit. Ouders rapporteren een kleine afname op conflictgedrag met hun tiener. De tiener ervaart geen significante verandering in het conflictgedrag met de ouder. Ouders merken een kleine afname van depressieve gevoelens en stress en een kleine afname van ouderlijke
Gedownload op donderdag 30 januari 2014 14:59:01 van www.nji.nl (Nederlands Jeugdinstituut)
Page 3 / 5
problemen. Wat vinden uitvoerders en doelgroep? De professionals geven aan dat zij de multi disciplinaire samenwerking als een meerwaarde ervaren en deze aanpak willen behouden. Succesfactoren Succesfactoren Triple P: l l
l
l l l
De vraag van de ouders staat tijdens de cursus Positief opvoeden centraal! Zelfregulatie is het leidende principe binnen het programma Triple P. Ouders leren hun eigen doelen te stellen, tot eigen oplossingen te komen en te werken aan zelfredzaamheid. Het programma biedt verschillende vormen van leren: visueel, oefenen, lezen, spreken en sluit hierdoor bij verschillende ouders aan. Het programma heeft een duidelijke opbouw en structuur. Dit geeft zowel ouders als professionals houvast. Tijdens de cursus delen ouders hun ervaringen en worden contacten gelegd. Het toepassen van het geleerde thuis wordt middels coaching (tijdens telefonische sessies) ondersteund.
Succesfactoren samenwerking: l
l
l
l
Doordat verschillende organisaties en professionals getraind zijn in een bepaald onderdeel van Triple P wordt dezelfde taal gesproken. Hun werkwijze is overeenkomstig. Hierdoor wordt samenwerking (o.a. bij de uitvoering van de cursus) makkelijker. De trainers (verschillende disciplines) leren van elkaar; de opvoedondersteuner krijgt bijvoorbeeld meer kennis en ervaring op het gebied van LVB problematiek. Ze zien van elkaar hoe bepaalde doelgroepen benaderd kunnen worden en hoe bepaalde doelgroepen leren. Professionals weten elkaar ook tussentijds te vinden voor overleg of voor het arrangeren van ondersteuning voor ouders. Door het werken met dezelfde methodiek hebben professionals vanuit verschillende werkvelden een gezamenlijke, uniforme visie op het bieden van opvoedondersteuning.
Faalfactoren en knelpunten l Samenwerken gaat niet vanzelf. Coördinatie is een voorwaarde. l Door de vele nieuwe ontwikkelingen lijkt de aandacht voor Triple P te verzwakken, en daarmee de tijdsinvestering/financiën. Professionals worden overspoeld met andere taken, nieuwe pilots en onzekerheden. Geplande vervolgstappen l Voortzetting van de monitor en uitbreiding van het gebruik van de monitor Triple P zodat er een nog beter beeld ontstaat van de effecten van Triple P en het stimuleren van zelfregulatie en eigen kracht van ouders. l Met Triple P aansluiten bij de nieuwe ontwikkelingen (bijv. inzet van vrijwilligers).
Meer info Contact Contactpersoon: Jacqueline van Rijn E-mail:
[email protected] Telefoon: (030) 230 67 28 Beschikbare documentatie Positief Opvoeden volgens Triple P is een evidence based programma dat wordt uitgevoerd door gecertificeerde professionals. In Nederland is Triple P opgenomen in de databank Effectieve jeugdinterventies en beoordeeld voor de Nederlandse situatie als theoretisch goed onderbouwd. Zowel de training voor professionals als de oudercursus zijn gestandaardiseerd. Bijbehorende materialen zijn een handboek, werkboek voor ouders en een deelnemersmap. Er zijn tevens videomateriaal en een PowerPoint voor tijdens de oudercursus beschikbaar.
Gedownload op donderdag 30 januari 2014 14:59:01 van www.nji.nl (Nederlands Jeugdinstituut)
Page 4 / 5
Daarnaast is in Amsterdam een draaiboek beschikbaar voor het geven van de cursus Positief opvoeden volgens Triple P. Het draaiboek is samengesteld door SO&T in samenwerking met de deelnemende organisaties. Op de website van Positief Opvoeden (www.positiefopvoeden.nl) is informatie voor zowel ouders als professionals (afgeschermd) te vinden. Er is folder en postermateriaal voor ouders en verwijzers beschikbaar.
Gedownload op donderdag 30 januari 2014 14:59:01 van www.nji.nl (Nederlands Jeugdinstituut)
Page 5 / 5
