Opvoeden Samen Aanpakken Informatiekrant Najaar 2008

Opvoeden Samen Aanpakken • Informatiekrant • Najaar 2008

Abdenasser Kharkhache: Dorothy Boatemah:

‘Ik vind het heerlijk ‘Je moet ook nee om mijn kinderen durven zeggen’ te verwennen’

Deze krant hoort bij de tentoonstelling Opvoeden Samen Aanpakken, die in 2008 en 2009 door Den Haag reist. Opvoeden Samen Aanpakken nodigt Hagenezen uit met elkaar te praten over de opvoeding. Per wijk worden opvoedgesprekken georganiseerd. Vaders, moeders, oma’s, opa’s, buren, leerkrachten: iedereen die zich met opvoeden bezighoudt kan meedoen! >> Lees verder op pagina 2 over de tentoon­ stelling. Op pagina 8 vindt u in de Agenda de locaties waar u hem kunt bekijken.

Themanummer: Loslaten en grenzen stellen Als ouder wil je het beste voor je kind. Je kind moet weten wat wel en niet mag. Dat betekent grenzen stellen. Maar je kunt ze niet overal tegen beschermen. Het hoort bij kinderen om nieuwsgierig te zijn. Ze willen grenzen verkennen. Uitproberen hoever ze kunnen gaan. Balanceren tussen loslaten en grenzen stellen is een van de moeilijkste kanten van opvoeden. Hoe doen andere ouders dat?

INHOUDSOPGAVE Pagina 2 & 3 Even voorstellen Maak kennis met de gezinnen en de organisatoren van de tentoonstelling! Pagina 4 Regels stellen: hoe doe je dat? Drie ouders vertellen hoe zij grenzen stellen - of juist niet. Pagina 5 Omgaan met pubers Een moeder vertelt over de strijd met haar puberzoon. Psycholoog en opvoeddeskundige René Diekstra geeft tips. Pagina 6 De Stelling: Kinderen moet je zoveel mogelijk beschermen Twee ouders en een deskundige reageren. Pagina 7 Vraag & antwoord Alledaagse opvoedvragen beantwoord door René Diekstra. Pagina 8 Je kind loslaten Een Hindoestaanse moeder vertelt hoe moeilijk het was om haar bijna volwassen dochter te laten gaan. En verder... Boekentips Adressen Agenda Colofon

7 8 8 8

www.opvoedensamenaanpakken.nl

René Diekstra: ‘Praten over opvoeden helpt om een betere ouder te worden’ ‘Opvoeden samen aanpakken: dat zou heel gewoon moeten zijn. Praten over opvoeden helpt je om een betere ouder te worden’, zegt psycholoog en opvoeddeskundige René Diekstra. ‘Als de computer vastloopt, kloppen we bij buren of kennissen aan. Opvoedvragen houden we liever binnenskamers. Het idee is: opvoeden is iets wat je als ouder intuïtief aanvoelt. Als je je kind maar veel liefde geeft, komt het wel goed. Liefde geven is niet genoeg. Het gaat ook om kennis. In elk gezin komt het wel eens voor dat iets niet lekker gaat. Onzekerheid hoort bij opvoeden, maar er valt ook veel te leren. Door ervaring en kennis uit te wisselen met andere ouders kun je veel problemen voorkomen.’

René Diekstra is Lector Jeugd en Opvoeding aan de Haagse Hogeschool. Hij is ambassadeur van Opvoeden Samen Aanpakken.

Abdenasser Kharkhache, vader van Esmahane (8) en Jasin (4):

Dorothy Boatemah,moeder van Winston (17), Joseph (12) en Joel (11):

‘Je moet je kinderen niet verwennen, hoor je vaak. Nou, ik verwen Esmahane en Jasin wèl. Hun kamer staat tjokvol met speelgoed. We gaan vaak naar de stad. Dan mogen ze iets uitzoeken in de speelgoedwinkel. Ik zeg zelden nee. Nou ja, als ze iets van 150 euro kiezen. Er zijn grenzen.’

‘Kinderen willen altijd méér. Ze proberen hoever ze kunnen gaan. Wees tevreden met wat je krijgt, is mijn stelregel. Voor hun verjaardag krijgen ze een mooi cadeau, maar ik ga geen geld lenen om hele dure dingen te kopen. Thuis schenk ik water. Als ze om appelsap vragen zeg ik: “Je moet het doen met wat je in mijn keuken vindt.”’

‘Zelf kreeg ik nooit iets. Geen bal, geen spelletje, niets. Kleding: dat was een ramp. Ik ben opgegroeid in een dorpje in Marokko. Mijn ouders hadden het niet breed. Ze waren altijd aan het werk. Ik moest ook meewerken. Ik kreeg weinig aandacht. Ik neem het mijn ouders niet kwalijk, want ze konden niet anders. Maar ik heb me altijd voorgenomen: mijn kinderen zullen het beter krijgen later. Als ouders moet je geven wat je hebt. Liefde, aandacht, maar ook mooie spullen. Ik zie het als investering. En ik geniet elke keer weer als ik hun stralende koppies zie. Dan ben ik trots dat ik ze zo’n mooi leven kan bieden. Dat ze alles hebben wat hun hartje begeert. Of ik ze niet teveel verwen? Nee hoor. Het zijn tevreden kinderen. Zeuren doen ze nooit. Ook een klein cadeautje weten ze nog steeds te waarderen.’

‘Ik ken veel moeders die het moeilijk vinden om nee te zeggen. Dan zijn ze bang dat ze geen lieve moeder zijn. Onzin. Verwende kinderen zijn bijna nooit tevreden kinderen. Het gaat erom dat je laat merken dat je van ze houdt. Dat je er bent als ze je nodig hebben. Mijn kinderen krijgen niet altijd hun zin. Dat heb ik ze vanaf dag één duidelijk gemaakt. Ik liet ze gerust een half uur huilen toen ze nog baby waren. Ik ken ouders die hun kinderen uit bed halen en samen gaan spelen als ze niet kunnen slapen. Later klagen ze dat ze met geen stok naar bed zijn te krijgen. Dat krijg je ervan als je altijd toegeeft. Gewoon nee zeggen op zijn tijd hoort bij een goede opvoeding. En volhouden: ook als ze doorzeuren. Anders leren ze dat zeuren loont. Soms krijg ik kwaaie gezichten. Daar moet je tegen kunnen. Op langere termijn heb je als ouder alleen maar profijt van zo’n standvastige houding.’

>> Meer interviews met Haagse ouders over loslaten en/of grenzen stellen vanaf pagina 4

2

Even voorstellen? Deze krant hoort bij de tentoonstelling Opvoeden Samen Aanpakken. In deze tentoonstelling worden dertien gezinnen uit Den Haag geportretteerd. Hoe voeden ze hun kinderen op? Wat willen ze meegeven? De tentoonstelling reist vanaf oktober 2008 door Haagse wijken.

esther stoorvogel ( 36)

sattya kalloe ( 47)

moska maqsoodi arian ( 28)

moeder van: Ymre (15), Marit (13) en

moeder van: Ghaitrie (20), Sanjay (15),

moeder van: Hena (6) en Hylla (4)

Ronja (6)

Akshay (11), Shivani (9)

Opvoeden Samen Aanpakken nodigt Hage­nezen uit om met elkaar te praten over opvoeden. Om ideeën en opvattingen over opvoeden uit te wisselen. Om problemen te bespreken en van elkaar te leren. En om te vertellen waar je als ouder nu echt behoefte aan hebt in de wijk.

achtergrond: Opgegroeid in Naaldwijk,

achtergrond: Sattya is opgegroeid in Su-

gescheiden en opnieuw getrouwd.

riname en als tiener naar Nederland gekomen.

werk: Esther werkt in de weekenden in een

werk: werkt fulltime als secretaresse

vegetarisch restaurant en is bezig een eigen cateringbedrijf op te zetten.

vaders: Michel, de vader van Ymre en Marit,

vader: Dew Kalloe (48), werkt fulltime als offsetdrukker

achtergrond: Moska komt uit Afghanistan en woont sinds zes jaar in Nederland.

opleiding / werk: Moska studeert Culturele en Maatschappelijke Vorming aan de Haagse Hogeschool en loopt stage bij een welzijnsorganisatie

vader: Ala Arian (33), vluchtte 11 jaar geleden

werkt in de gehandicaptenzorg. Niek, de vader van Ronja, is lasser.

woonsituatie: De familie Kalloe woont in Den Haag. De oudste dochter woont op kamers.

uit Afghanistan naar Nederland, werkt als dialyse-verpleegkundige in een ziekenhuis.

woonsituatie: Esther woont samen met Niek en de kinderen in een kraakpand in het centrum van Den Haag. De oudste twee kinderen wonen twee dagen per week en om het weekend bij hun vader.

opvoedtip: Schaam je niet als je kinderen een andere weg kiezen dan jij in je hoofd had. Praat erover met andere ouders. En trek je niets aan van geroddel.

woonsituatie: De familie woont in een rijtjeshuis in Wateringen.

abdenasser kharkhache ( 54)

dick tissink ( 46)

dorothy boatemah ( 48)

vader van: Esmahane (8) en Jasin (4)

vader van: Endeshaw (9) en Maryam (6)

moeder van: Winston (17), Joseph (12) en

De resultaten van alle bijeenkomsten worden verzameld en aan de politiek voor­gelegd. Waar mogelijk en gewenst komen er vervolgactiviteiten.

achtergrond: Opgegroeid in een dorp in

achtergrond: Nederlands. Endeshaw en

Marokko, op zijn 17e naar Nederland gekomen.

Maryam zijn in Ethiopië geboren en geadopteerd toen ze enkele maanden oud waren.

In 2009 verschijnen nog twee themakranten: Themakrant 2: Opvoeding en school Themakrant 3: Werken en opvoeden

moeder: Fatima Seifi (34), opgegroeid in

werk: Dick werkt fulltime als docent Duits op een Havo/Vwo school.

werk: Ziekenverzorgster in een verpleeghuis

Marokko, na haar huwelijk naar Nederland gekomen. Werkt in de thuiszorg.

moeder: Saskia Vredenberg (44), werkt 27

vader: Frank Boateng (59)

Laat je je kinderen graag buitenspelen of vind je dat te gevaarlijk? Naar welke school gaan ze straks? Hoe kies je een goede school? Met wie praat je als er problemen zijn? Waar kun je terecht met opvoedvragen? Waar ben je trots op als ouder? Wat vind je moeilijk? Deze en nog veel meer opvoedkwesties komen aan bod bij Opvoeden Samen Aanpakken.

opvoedtip: Wees betrokken bij de school van je kinderen. Ga naar ouderavonden en vraag: wat kunnen wij als ouders bijdragen?

opvoedtip: Als je de zorg wilt delen met je partner, moet je zelf ook dingen uit handen durven geven. Niet constant denken: ik doe het eigenlijk toch beter.

Vanaf oktober 2008 worden in allerlei Haagse wijken bijeenkomsten over opvoeden georganiseerd. Om te beginnen in de stadsdelen Laak, Centrum, Segbroek en Escamp. Vanaf eind 2009 zal het project ook in andere wijken komen. Iedereen die zich met opvoeden bezighoudt kan meedoen aan de bijeenkomsten. Vaders en moeders, maar ook oma’s, opa’s, buur­­vrouwen, leerkrachten en oppassen. Het project is bestemd voor opvoeders uit alle culturen, met grote of kleine kinderen. Opvoeden Samen Aanpakken is een project van vier organisaties: Stichting Vluchtelingen­Werk, Dienst Openbare Bibliotheken, Stichting Yasmin en Unit MCI (onderdeel van MOOI). Zij werken samen met tal van andere instellingen en organisaties.

Joel (11)

werk: Kruier in een hotel

Wij hopen u te ontmoeten!

woonsituatie: Het gezin Kharkhache woont in een bovenhuis in de Schilderswijk.

Stichting VluchtelingenWerk, Dienst Openbare Bibliotheken, Stichting Yasmin en Unit MCI.

trots op: Esmahane is nummer 1 in de klas. Ook Jasin doet het heel goed op school.

bezorgd over: We leven in een gevaarlijke wereld. Nu kunnen we de kinderen nog beschermen. Als mijn dochter straks naar de disco wil, ga ik dat dan verbieden? Hoe kan ik mijn kinderen blijven behoeden voor de gevaren, zonder dat ze geïsoleerd raken van hun vrienden?

uur per week als regiomanager in de Buitenschoolse Opvang (BSO)

woonsituatie: Saskia en Dick wonen samen met hun kinderen op een woonerf in Houtwijk. opvoedtip: Aan het eind van iedere dag vragen we aan de kinderen: wat maakte vandaag de moeite waard? Zo geven we hen mee dat je zélf iets van je leven kan maken.

achtergrond: Dorothy is geboren in Ghana. Ze is 19 jaar geleden naar Nederland verhuisd.

woonsituatie: De familie Boatemah woont in een flat in Leidschendam. opvoedtip: Je moet kinderen niet altijd hun zin geven. Stel heldere regels. Daar moet je vanaf dag 1 mee beginnen. Haal je peuter niet direct uit bed als hij niet kan slapen. Wees consequent: acht uur naar bed is acht uur naar bed. Dan krijg je later geen gezeur over bedtijden.

3

pinar karadavut ( 32)

mahin lorehshamsabadi ( 54)

zeenath fazeera ( 41)

mohammed zaher daqiq ( 44)

moeder van: Toprak Ulash (5)

moeder van: Saeed (28) Sahar (27) Medi

moeder van: Sharan (11) en Shanan (10)

vader van: Najiha (15), Mojtabba (14), Shiawas (12) en Tahmina (9)

(22)

achtergrond: Opgegroeid in Turkije, na haar huwelijk naar Nederland gekomen.

achtergrond: Mahin is 16 jaar geleden

werk: Werkt drie dagen per week op een

met man en kinderen vanuit Iran naar Nederland gevlucht

woonsituatie: De familie Karadavut woont in een eengezinswoning in de Haagse wijk Nieuw-Waldeck.

opvoedtip: Als je je kind tweetalig wilt opvoeden, ga dan niet in twee talen brabbelen. Wij doen het zo: ik spreek alleen Nederlands met mijn zoon. Mijn man spreekt Turks met hem. Zo leert hij beide talen goed spreken.

in 1996 uit Sri Lanka naar Nederland gevlucht. De kinderen zijn in Nederland geboren.

werk: werkzoekend

werk: In Sri Lanka werkte Zeenath als lerares handwerken. Ze is werkzoekend.

vader: beveiligingsmedewerker

vader: Chandran Raj Ponnadurai (45),

kinderdagverblijf.

vader: Sebahattin Karadavut (36), Turks, werkt 5 dagen per week als vrachtwagenchauffeur. Is dinsdags thuis om voor Toprak te zorgen

achtergrond: Zeenath en haar man zijn

woonsituatie: Het echtpaar Lorehshamsabadi woont in een flat in Transvaal. Zoon Medi is verstandelijk gehandicapt. Hij woont doordeweeks in een tehuis en in de weekenden bij zijn ouders. De oudste twee kinderen zijn het huis uit. trots op: Medi ziet er netjes uit en heeft plezier in het leven

werkte in Sri Lanka als administrateur. Is werkzoekend.

woonsituatie: De familie woont in een flat in de Schilderswijk.

opvoedtip: Laat je kinderen meepraten, maar geef ze niet teveel keuzemogelijkheden. Dat kunnen jonge kinderen niet aan. Als je ze uit twee dingen laat kiezen, geef je ze net zo goed het gevoel dat hun mening telt.

bezorgd over: Hoe zal het met Medi gaan als wij er niet meer zijn?

afshan khudija ( 32)

jens meijers ( 46)

halil ataner topçuoˇg lu ( 66)

moeder van: Kashef (12) en Qasim (9)

vader van: Nadine (9 maanden)

vader van: Elif (38), Esin (37), S¸irin (28),

achtergrond: Opgegroeid in Pakistan,

achtergrond: Opgegroeid in Leiderdorp

op haar achttiende getrouwd en verhuisd naar Nederland.

werk: Slagwerker bij het Residentieorkest

werk/opleiding: Studeert 4 dagen per week voor kinderleidster, loopt stage op een kinderdagverblijf.

(75 procent). Runt samen met zijn vrouw een praktijk voor persoonlijke ontwikkeling, teamtrainingen, bedrijfsworkshops en coachende gezinshulp.

getrouwd en twee kinderen gekregen. Op 28jarige leeftijd naar Nederland gekomen en hier een nieuwe relatie en twee kinderen gekregen. In 1988 gescheiden van beide vrouwen. Is ook donorvader.

moeder: Siham Benbrahim (29) is geboren

opleiding / werk: Studeerde industrieel

in Marokko en op haar 18e naar Nederland gekomen. Ze werkt drie dagen per week als ambulant begeleidster van mensen met verstandelijke beperking. Geeft daarnaast buikdansles.

management en politieke wetenschappen. Was projectleider bij Nederlands Centrum Buitenlanders en CNV. Daarna zelfstandig consultant.

Myrthe (25) en Ruben (23)

vader: Pakistaanse Nederlander, werkt 5 dagen per week als laboratoriummedewerker en in de weekenden als taxichauffeur. woonsituatie: De familie woont op een flat in de Schilderswijk. opvoedtip: Leg niet altijd de nadruk op wat je kinderen fout doen. Geef ze complimenten als ze iets goed doen. Dat werkt beter dan straf uitdelen.

woonsituatie: De familie woont in een herenhuis in het Regentes/Valkenbos. opvoedtip: Kijk naar de behoefte van je kind. Laat je niet gek maken door alle opvoedadviezen die over je uit worden gestort.

achtergrond: Opgegroeid in Turkije,

woonsituatie: woont alleen trots op: Mijn kinderen zijn, mede dankzij hun moeders, goed terecht gekomen. Ze kunnen hun eigen geld verdienen.

bezorgd over: Ik heb geen contact meer met mijn twee oudste dochters. Heel jammer, maar mijn geweten is rein. Ik heb gezorgd dat ze naar de beste scholen in Turkije konden. Ze zijn allebei arts.

achtergrond: De familie Daqiq is acht jaar geleden uit Afghanistan naar Nederland gevlucht. In 2007 kregen ze een verblijfs­ vergunning.

werk: In Afghanistan werkte Mohammed Zaher als ambtenaar op het ministerie van Defensie. Hij is werkzoekend. moeder: Narges, 33 jaar, werkzoekend woonsituatie: De familie Daqiq woont in een benedenwoning in het centrum van Den Haag opvoedtip: Tijdens het eten vraag ik de kinderen naar hun mening over van alles en nog wat. Zo leren ze een eigen mening vormen en zich uiten.

4

Regels stellen Opvoeden gaat beter met duidelijke regels. Ze geven je kind houvast. Maar hoe je dat, zonder de hele dag ‘Hou op’ of ‘Afblijven’ te zeggen? Drie ouders over regels stellen.

‘Vroeger gaf ik straf, tegenwoordig geef ik complimentjes’

‘Mijn vrouw is lief, ik ben streng’ Mohammed Zaher Daqiq, vader van Najiha (15), Mojtabba (14), Shiawas (12) en Tahmina (9): ‘Wij hebben een duidelijke taakverdeling thuis. Mijn vrouw is lief voor de kinderen, ik zorg dat ze zich aan de regels houden. “Jij moet vooral lief blijven”, zeg ik vaak tegen mijn vrouw. “Dan kan ik streng zijn.” Je moet niet allebéi streng zijn. Dan worden je kinderen ongelukkig.’

‘Ik ben geen bullebak. Ik wil niet dat mijn kinderen ja-knikkers zonder eigen mening worden. Ze moeten zich wel aan de regels houden. Eén daarvan is: op tijd opstaan. Mijn zoon Mojtabba slaapt graag uit. Als hij de eerste drie uur vrij heeft van school, wil hij tot elf uur in bed blijven liggen. Dan haal ik hem eruit: opstaan en huiswerk maken! Hij wordt boos, maar daar trek ik me weinig van aan. Regel is regel. Als goede vader wijs ik mijn kinderen op de dingen die ze verkeerd doen. Mijn vrouw zegt wel eens dat ik meer op hun positieve kanten moet letten. Maar altijd blijven lachen en gezellig doen is niet goed. Daarmee kweek je geen goed karakter. Dat hebben ze juist hard nodig om zich later staande te houden in de Nederlandse maatschappij. ’

‘Wij onderhandelen niet’ Afshan Khudia, moeder van Kashef (12) en Qasim (9): ‘Toen de kinderen klein waren, was ik vaak boos op ze. Als ze iets verkeerd deden, ging ik schreeuwen. Of ik sloeg hen. Mijn jongste zoon was driftig en onhandelbaar. Ik was bang dat er niets van hem terecht zou komen. Daarom gaf ik straf als hij zich niet aan de regels hield.’

‘Dat hielp niet. Toen heb ik hulp van het consultatiebureau gevraagd. Er kwam een vrouw thuis, die zei: “ga met je zoon spelen en neem hem mee naar buiten.” Dat deed ik: elke dag een uur samen spelen en een uur naar buiten. Hij werd veel rustiger. Ik heb ook geleerd mijn jongens complimentjes te geven, als ze iets goed doen. “Fijn dat je zo gezellig speelt”, zeg ik bijvoorbeeld. Of: “wat heb je een mooie tekening gemaakt”. Vroeger gooide ik hun tekeningen in de prullenbak. Tegenwoordig hang ik ze op. Dan glimmen ze van trots. Goed gedrag belonen werkt beter dan boos worden of straf uitdelen, heb ik gemerkt. Ze houden zich beter aan de regels en het is thuis veel gezelliger geworden.’

Dick Tissink, vader van Endeshaw (9) en Maryam (6): ‘Wij zijn niet streng, wel consequent. We hebben redelijke regels. We leggen aan Endeshaw en Maryam uit waarom ze zich daaraan moeten houden. Wij zijn niet van het onderhandelen. Dat zie ik bij anderen: de grens schuift steeds een stukje op. Dat kost zoveel tijd en energie. Onze kinderen vinden het doodnormaal: nee blijft nee; ja is ja.’ ‘Vanaf vijf uur ’s middags mogen ze televisie kijken. Vanmiddag kwam Maryam met een vriendinnetje thuis. Het was tien voor half

vijf. “Mag de tv aan?”, zei ze met een lief stemmetje. Ik hoefde alleen te zeggen: “Wat is de regel?” Toen droop ze af. Consequent zijn betekent niet dat je nooit van een regel afwijkt. Als ouder moet je ook flexibel kunnen zijn. Laatst moest ik op zondagochtend Maryams haar van klitten ontdoen. Dat is best pijnlijk. Om haar af te leiden zette ik een dvd op. Ze vond het geweldig: zomaar overdag tv kijken! Omdat Endeshaw en Maryam weten waar ze aan toe zijn, drammen en zeuren ze weinig. Wat niet wil zeggen dat het lieverdjes zijn. Af en toe zijn we ontzettend boos op ze. Pas moest mijn vrouw nog met de gereedschapskist naar boven. Tijdens een ruzie hadden ze de douche verbouwd.’

5

Pubers De ene keer is het alsof je een volwassene voor je hebt. Het volgende moment is je zoon of dochter weer kind. Omgaan met pubers is een lastige oefening in loslaten en grenzen stellen.

‘Soms voel ik me net een politieagent’ Esther Stoorvogel heeft twee kinderen in de puberleeftijd: Ymre (15) en Marit (13).

allemaal goed, ik haal het wel weer in”, zei hij steeds als hij weer een slecht cijfer haalde. Eerst dacht ik: als jij zegt dat je je best doet, accepteer ik dat. Maar het ging helemaal niet beter. Hij dreigde van school gestuurd te worden. Toen hebben we ingegrepen. We houden hem heel erg kort. Hij mag niet meer uit school naar zijn vrienden. Eerst huiswerk maken. Ik controleer wat hij heeft gedaan. Hij heeft geen internet meer op zijn kamer en moet op tijd naar bed. Het is een hele strijd. Iedere keer vragen: wanneer heb je dat proefwerk? Ben je al begonnen aan je werkstuk? Ik voel me net een politieagent. Soms denk ik: ben ik te soft geweest? Heb ik hem vroeger teveel zijn gang laten gaan? Ik weet het niet. Ik wil afspraken maken, geen

straffen uitdelen. Mijn dochter is vrij open. Als ze naar een feestje is geweest vertelt ze: ik heb een paar slokjes bier gedronken. Bij mijn zoon moet ik alles eruit trekken. Als ik vraag of hij alcohol heeft gedronken, heeft hij de neiging te liegen. Dat gedraai vind ik het ergst. Ik wil weten waar mijn kinderen mee bezig zijn. Ook als het dingen zijn die ik niet goed vind. Ik ben niet onredelijk. Als hij rookt, vind ik dat niet leuk. Maar ik ga het niet verbieden. Waarom moet hij daar dan over liegen? Het vervelende is dat je door al die conflicten alleen nog maar aandacht hebt voor dingen die niet goed gaan. Heel jammer, want m’n zoon is in wezen een leuke, aardige gozer.’

‘Wees erop voorbereid, dat je puber voort­d urend tegen grenzen aanschopt’, zegt psycholoog en opvoeddeskundige René Diekstra. Vijf vragen over omgaan met pubers.

Daar zit het oordeels- en planningscentrum. Zo zie je jongeren die geweldig kunnen skaten, maar hun schoolwerk steeds maar uitstellen. Of de meest maffe risico’s nemen. Op een scooter scheuren zonder rijbewijs bijvoorbeeld.’

Is het vreemd als je je puberzoon of -dochter plotseling niet meer kan volgen? ‘Helemaal niet. Pubers doen dingen waarvan je denkt: zijn ze nu helemaal van de pot gerukt? Als ouder hou je dan je hart vast. Het verwarrende is: ze hebben vaak al een groot volwassen lichaam. Maar hun denken is nog lang niet volwassen.’

Hebben ze dan helemaal niet door dat ze zichzelf in de nesten werken? ‘Nee. Je kunt honderd keer tegen ze aan kletsen, ze zien het gewoon niet. Iets anders is dat pubers gezichtsuitdrukkingen vaak verkeerd inschatten. Als ouders geschrokken of verdrietig zijn, hebben ze de neiging dat als boosheid te zien. Zo kun je misverstanden krijgen.’

afspraak was om twee uur thuis. Ik baal ervan dat je voor de derde keer te laat bent.” Je kunt er donder op zeggen dat hij daarover gaat piekeren. Ouders hebben de neiging te overdrijven als ze boos zijn. Ze halen er van alles bij: “Jij ook altijd! Je kamer heb je ook al niet opgeruimd!” Niet doen, dat heeft een averechts effect. Niet teveel ouwehoeren. Beperk je tot de kwestie waar het om gaat.’

‘Eigenlijk had ik verwacht dat mijn dochter een heftige puber zou worden. Als kleuter had ze al echt een eigen willetje. Mijn zoon was een lieve, zachtaardige jongen. Met hem loopt het wel los, dacht ik. Maar het is precies andersom.’ ‘Marit houdt zich aan de afspraken. Ymre gooit zijn kont tegen de krib. Overal laat hij troep slingeren. Huiswerk? Hij gaat liever met zijn vrienden op stap. Ik kan me moeilijk in hem verplaatsen. Als je geen huiswerk maakt, haal je onvoldoendes, toch? Het lijkt wel alsof hij dat niet door heeft. “Het komt

René Diekstra: ‘Je kunt steeds uit je dak gaan, maar het kan ook eff iciënter’

Wat gebeurt in de hersenen van een puber? ‘Tijdens de puberteit rijpen de hersenen. Pas bij 22-24 jaar is de rijping voltooid. Dat gaat van achteren naar voren. Het begint met de ontwikkeling van de lichaamshouding en de soepelheid. Daarna komt de emotionele ontwikkeling. De voorkant van de hersenen ontwikkelt zich het laatst.

Hoe voorkom je eindeloos geruzie? ‘Wees erop voorbereid dat ze zich verzetten tegen de grenzen die je stelt. Dat hoort bij deze fase. Je kunt steeds uit je dak gaan. Het kan ook efficiënter. Als je zoon voor de derde keer om vier uur ’s nachts thuis komt, terwijl de afspraak twee uur was, zeg je alleen: “De

Wat doe je als je zoon of dochter thuiskomt met een vriend die jij totaal niet ziet zitten? ‘Houd je kaken op elkaar, hoe moeilijk dat ook is. Geef alleen advies als ze er zelf om vragen. Pubers balanceren constant tussen aanhankelijkheid en behoefte aan zelfstandigheid. Gun ze de ruimte om zelf te experimenteren. Dat hebben ze nodig om volwassen te worden.’

6

Stelling: Kinderen moet je zoveel mogelijk beschermen

Zeenath Fazeera, moeder van Sharon (11) en Shanan (10): ‘Als ouders weten wij wat goed is voor onze kinderen. Zelf zijn ze daar nog te klein voor. Ze zien de gevaren om zich heen nog niet.’ ‘Wij brengen onze kinderen op een andere manier groot, dan wat ik om me heen zie. We leren ze beleefdheid en fatsoen. Dat wil zeggen: respectvol omgaan met anderen. Dank je wel en alsjeblieft zeggen. Opstaan voor oudere mensen. Niet vloeken, geen grove taal gebruiken. “Zorg dat je een goede naam krijgt’, zeggen we tegen ze. “Ga niet roken en alcohol drinken.” We doen alles samen. Na school komen de boeken op tafel. We maken samen huiswerk. Als ze tv willen kijken, kijken we mee. We willen niet dat ze films met seks en geweld zien. Op de computer hebben we slechte sites geblokkeerd. Ouders die hun kinderen alleen op straat rond laten hangen, begrijp ik niet. Op straat leren ze slechte dingen. Als onze kinderen buiten willen spelen, gaat mijn man mee. We

Mee eens laten ze niet graag alleen naar buiten gaan. Sommige jongens in de buurt zijn agressief en onze kinderen slaan niet terug. Niemand heeft klachten over hen. Ze doen het goed op school en hebben geleerd te delen met anderen. Ze zijn gehoorzaam. Daar zijn we trots op. Veel ouders laten hun kinderen te vrij. In sommige gezinnen zijn de kinderen de baas. Daar word ik kwaad om. Af en toe denk ik wel: beschermen wij onze kinderen niet teveel? Zeggen we niet te vaak: doe dit of doe dat, dit mag wel en dat niet? Aan de andere kant: tot hun dertiende kun je ze nog kneden. Daarna komen ze vanzelf meer onder invloed van anderen. Uiteindelijk zullen we hen los moeten laten, dat weet ik heel goed. Volgend jaar gaat Sharon naar de middelbare school. Dan ziet hij het verschil tussen wat wij hebben verteld en wat andere kinderen doen. Daar moet hij mee om leren gaan. We hopen dat de basis die we hebben gelegd zo stevig is, dat hij dan uit zichzelf doet wat wij hem hebben geleerd.’

Mee oneens Pinar Karadavut, moeder van Toprak (5): ‘Veel mensen voeden hun kinderen angstig op: dit is verboden, dat mag niet. Je moet je kinderen niet teveel beschermen. Als zelf overal gevaren ziet, worden je kinderen onzeker.’ ‘Toprak moet zich veilig voelen. Ik wil hem zelf laten ontdekken wat hij mooi, stoer, lekker of eng vindt. Als peuter kroop hij vaak naar de oven. “Nu moet je zelf maar voelen, dat het heet is”, zei ik nadat ik hem een paar keer gewaarschuwd had. Hij legde zijn handje tegen de warme oven. “Au!” Daarna heeft hij het nooit meer gedaan. Toprak speelt vaak buiten. Ik wil weten waar hij is, verder laat ik hem zijn gang gaan. Natuurlijk zijn er wel eens grote jongens die vervelend doen. Daar zal hij toch zijn eigen oplossing voor moeten vinden. Als het uit hand loopt, grijp ik natuurlijk wel in. Hij is tenslotte nog maar vijf.

“Dat kun jij best, probeer het maar”, zeg ik vaak tegen hem. Door te laten merken dat ik vertrouwen in hem heb, ontwikkelt hij zelfvertrouwen. Als Toprak iets niet mag, leg ik uit waarom. Mijn man en ik vragen ook vaak zijn mening: “Welke kleur zullen we je kamer schilderen?” Zo leert hij dat zijn stem ook meetelt. We geven hem de ruimte om zélf te denken, zijn eigen mening te vormen. Ook als die mening anders is dan wat wij verwachten. Hij moet zich vrij voelen om zich te uiten. Dat is belangrijk als hij groter wordt. Bij mijn eigen ouders kon ik altijd terecht, als ik ergens mee zat. Ze oordeelden niet, daardoor voelde ik me veilig om hen in vertrouwen te nemen. Ik hoop dat het met Toprak ook zo gaat. Dat hij later niet denkt: mijn ouders vinden het niet goed wat ik doe, ik vertel maar niets.’

Opvoedadviseur Reineke Fokker: ‘Ieder kind heeft een andere aanpak nodig’ Reineke Fokker werkt bij het opvoedsteunpunt Escamp. ‘Kijk goed naar je kind en wat het zelf aan kan’, raadt ze ouders aan. ‘Als ouder kun je niet overal bij zijn. Je kunt je kind niet 24 uur per dag beschermen. Daarom is het belangrijk dat je kind leert hoe te reageren op situaties buiten de deur. Kijk vooral goed naar wat je kind zelf aan kan. Ieder kind heeft een andere aanpak nodig. Een druk en ondernemend kind zul je eerder moeten remmen, terwijl een rustig kind misschien wat meer gestimuleerd moet worden. Mijn tip: praat met je kind over wat je wel en niet goed vindt. Stel je zoon heeft met een groepje vrienden

snoep gestolen uit een winkel. Natuurlijk word je boos als je erachter komt. Maar alleen boos worden helpt niet. Misschien laat hij zich meeslepen door zijn vrienden. Het is belangrijk dat je daarover doorvraagt. Zodat je hem kunt leren nee te zeggen tegen foute vrienden. Een ander voorbeeld: stel je dochter van tien wil zelfstandig naar school fietsen. Zeg je dan direct nee, of ga je eerst samen met haar de route verkennen en kijken waar het gevaarlijk is? Kinderen zijn vaak al verder in hun ontwikkeling dan vaders en moeders denken. Vertrouw je kind, maar neem je eigen angst serieus en doe er iets mee. Wees nieuwsgierig naar de gedachten van je zoon of dochter: hoe denkt hij of zij zelf ergens over? En stel grenzen als het echt te ver gaat.’

Voor steun en advies bij deze en vele andere vragen over opvoeding kunt u terecht bij een opvoedsteunpunt in uw buurt. U krijgt maximaal zes gesprekken. Samen met u zoeken de medewerkers een antwoord op uw vraag. Uw vragen worden vertrouwelijk behandeld: het opvoedsteunpunt geeft geen gegevens door aan anderen en uw aanmelding wordt niet geregistreerd. Als het nodig is, kan het steunpunt u doorverwijzen. Op pagina 8 staan adressen waar u een afspraak kunt maken.

7

Vraag & antwoord Alledaagse opvoedkwesties

Tips van Thea

Ook als je een gewoon, gezellig gezin hebt, loop je als ouder met vragen rond. Vragen van alledag, problemen waar je plotseling tegen aan loopt. Wij legden een aantal vragen van de deelnemers aan Opvoeden Samen Aanpakken voor aan psycholoog en opvoeddeskundige René Diekstra.

© snappybex /creativecommons

© stacy braswell

‘Mijn man is strenger dan ik. Hoe belangrijk is het om als ouders één lijn te trekken?’ René Diekstra: ‘Je hoeft niet altijd op één lijn te zitten als ouders. Maar als het om belangrijke punten gaat, moet je wel hetzelfde uitstralen. Zo is voor de kinderen duidelijk waar ze zich aan moet houden en wat ze aan jullie hebben. Eén lijn trekken is niet altijd makkelijk, want je hebt te maken met verschillende karakters. Praat er over. En probeer je opvattingen op elkaar af te stemmen. Het helpt als kinderen weten dat hun ouders regelmatig bespreken wat in het gezin voorvalt.’

Boeken

‘Als ik boodschappen moet doen, neem ik mijn driejarige dochter altijd mee. Een tijdje zit ze rustig in haar buggy. Maar na een half uurtje begint ze te jengelen. Hoe kan ik dat voorkomen?’

© Nieuw-Eken

René Diekstra: ‘De kunst is om je dochter aandacht te geven en te prijzen, juist als ze zo stil zit. Veel ouders vinden dat moeilijk. Die denken: ha fijn, mijn kind zit rustig, dan kan ik snel nog een paar winkels in. Pas als hun kind begint te jengelen, geven ze het aandacht of een krentenbol. Dat is niet handig. Je kind wordt dan beloond voor negatief gedrag. Als ouder ben je geneigd onmiddellijk in te grijpen als je kind iets doet wat niet mag. Ongewenst gedrag moet je juist zoveel mogelijk negeren. Een belangrijke spelregel bij opvoeden is: stimuleer gedrag dat je graag ziet bij je kind.’

© steve gertz

‘Wij eten altijd samen, maar nu de kinderen groter worden, willen ze liever voor de televisie eten. Moet ik daar aan toegeven?’ René Diekstra: ‘Met het bord eten op schoot voor de teevee gaan zitten is niet slim. Samen eten is een van de vaste rituelen waar kinderen wel bij varen. Kinderen uit gezinnen die samen eten hebben minder last van stress en faalangst, blijkt uit onderzoek. De gezamenlijke maaltijd is een prima gelegenheid om uit te wisselen waar iedereen mee bezig is. Door een simpele vraag als: ‘hoe was je dag’ leren kinderen zich te uiten. Zo leren ze ook met spanning om te gaan. Je hebt het vaak over oppervlakkige dingen, maar tijdens zo’n maaltijd kun je ook ineens de diepte ingaan. Verder is samen eten gezond. Meisjes hebben minder kans op eetproblemen als er gezamenlijk wordt gegeten.’

‘Ik ben bang dat mijn zoon van dertien met slechte vrienden omgaat.’ René Diekstra: ‘Nodig de vrienden van je zoon eens thuis uit. Maak kennis met ze. Informeer wat hen bezighoudt. Dan weet je wat je aan ze hebt.’

Thea Schellekens werkt bij de bibliotheek van Den Haag. In de bibliotheek zijn veel boeken te leen over opvoeding. Thea selecteerde drie boeken en een website over het thema loslaten en grenzen stellen.

Marijke Bisschop: Opvoeden in een verwenmaatschappij Verwennen is fijn, maar teveel van het goede is niet verstandig, vindt Marijke Bisschop. Een prettig leesbaar boek met veel voorbeelden uit de dagelijkse praktijk. Een aanrader voor ouders die willen weten hoe ze hun kind gelukkig kunnen maken zonder aan elke wens toe te geven.

Hans Janssen:

Kinderen vragen om duidelijkheid Kinderen die niet luisteren, ruzie maken, spijbelen en als kleine vandalen de straat onveilig maken. Wat moet je ermee? Kinderen vragen om duidelijke regels en grenzen, maar ook om aandacht en waardering. Hans Janssen geeft ouders een praktische handreiking. Gitty Feddema:

De Gouden Regels van de opvoeding Gitty Feddema, bekend van de opvoedbestseller En als we nou weer eens gewoon gingen opvoeden, behandelt in 99 herkenbare en heldere regels, allerlei dagelijkse opvoedkwesties waar moderne opvoeders mee te maken krijgen. Een helder boek gericht op oplossingen!

Website:

www.opvoedendoejezo.kro.nl Website met de TV uitzendingen Opvoeden & Zo. Onder andere over verwende kinderen: Kinderen worden opgevoed als prinsen en prinsessen. Verder veel handige links naar informatieve films en boeken.

8

‘Je kind loslaten is het moeilijkst’

OPVOEDSTEUNPUNTEN

AGENDA TENTOONSTELLING

Gratis opvoedadvies voor ouders van kinderen van 0 - 19 jaar. U kunt ook kijken op www.opvoedbureau.nl

De tentoonstelling Opvoeden Samen Aanpakken is in verschillende wijken in Den Haag te zien. Voor meer informatie over geplande activiteiten rondom de tentoonstelling kunt u contact opnemen met: VluchtelingenWerk Den Haag, Lidia van Albada, tel. 070- 3897001, [email protected], of Bibliotheek Den Haag, Thea Schellekens, tel. 06 - 1195 3266; [email protected]

Centrum Escampade Spreekuur: dinsdag 13.00-17.00 uur Adres: Maarsbergerstraat 30 Telefoon: 070 3795575, mobiel 06 42320179 E-mail: [email protected] Pius X Spreekuur: vrijdag 9.30-15.00 uur Adres: Zonnenoord 288c Telefoon: 070 3795575 E-mail: [email protected] Wateringse Veld Spreekuur: donderdag 9.00-12.00 uur Adres: Laan van Wateringseveld 392 Telefoon: 070 3795575 E-mail: [email protected] Gezonheidscentrum Lage veld Spreekuur: dinsdag 9.00-12.00 uur en donderdag 13.00-15.00 uur Adres: Middenweg 157 Telefoon: 070 3364747

Sattya Kalloe, moeder van Ghaitrie (20), Sanjay (15), Akshay (11) en Shivani (9): ‘Ik heb mijn kinderen vrij opgevoed. Veel vrijer dan ik zelf gewend was. Als mijn oudste dochter uit wilde, mocht dat van mij. In de Hindoestaanse gemeenschap is dat niet vanzelfsprekend. Wij Hindoestanen vinden het moeilijk om onze kinderen te laten gaan.’ ‘De meeste Hindoestanen van mijn generatie zijn in Suriname opgegroeid. Daar kende iedereen elkaar. Als je buiten speelde was er altijd wel iemand die op je lette. Hier gaat iedereen zijn eigen gang. Niemand grijpt in als een tiener uit de band springt. Daarom worden kinderen hier erg kort gehouden. Vooral de meisjes. Als ze een vriendje krijgen, worden ze vaak buiten de deur gezet. Dat kan je als ouder niet maken, vind ik. Je kind blijft je kind, ook al doet ze dingen die tegen je principes in druisen. We leven in een moderne tijd. Een meisje van 15, 16 moet kunnen zeggen: ik wil het op mijn manier doen. Dat heb ik altijd verdedigd. Ook al dachten mijn ouders en mijn broers en zussen er anders over. Op een dag kwam mijn dochter thuis met de mededeling: ik wil het huis uit. Ze had een vriendje en wilde samenwonen. Ze was pas zeventien, ik was geschokt. We waren open over alles, ze kreeg veel vrijheid. Ze heeft een jaar bij mijn zus gewoond. Daarna wilde ze niet meer terug naar huis. Haar verkering

was uit, maar ze had de vrijheid geproefd. Ik heb het er heel moeilijk mee gehad. Van schaamte tegenover de Hindoestaanse gemeenschap had ik gelukkig geen last. Maar het idee dat ik haar zo jong al los moest laten viel me zwaar. Uiteindelijk heb ik bedacht: ik moet vertrouwen hebben, haar bemoedigen om haar eigen weg te zoeken. We hebben heel veel gepraat en uiteindelijk samen een kamer voor haar gezocht. Sinds juli heeft ze een vaste baan, zodat ze zichzelf kan onderhouden. Ik ben blij dat we weer goed contact hebben. Als moeder weet je: je kind is niet je bezit. Maar toch: je kind loslaten blijft het moeilijkste wat er is.’

Centrum voor Jeugd en Gezin Laak Spreekuur: dinsdag 9.00-15.00 uur en vrijdag 9.15-12.30 uur Adres: Thijssestraat 49 Telefoon: 0800-2854070 E-mail: [email protected] of [email protected] Gezondheidscentrum Koningstraat/ Nieuw Schilderswijk Spreekuur: maandag 9.00-13.00 uur Adres: Koningstraat 104 Telefoon: 070 4248000 E-mail: [email protected] Opvoedsteunpunt Segbroek Spreekuur 1: dinsdag 9.00-13.00 uur Adres: Hanenburglaan 339 Telefoon: 070 3795445 of 3795503 E-mail: [email protected] Spreekuur 2: donderdag 9.00-15.00 uur Adres: Gastlaan 175 Telefoon: 070 3656818 of 06 33312908

CONTACT Opvoeden Samen Aanpakken Contactpersoon: Lidia van Albada [email protected] Correspondentieadres: Vluchtelingenwerk Den Haag Hooftskade 91 2526 KB Den Haag Tel. 070 389 7001 www.opvoedensamenaanpakken.nl

2008 Dinsdag 14 oktober Opvoedbeurs Julianakerk, Schalkburgerstraat 219 20 t/m 31 oktober Bibliotheek Laakkwartier Linnaeusstraat 2 3 t/m 15 november Bibliotheek Schilderswijk Koningstraat 439 17 t/m 28 november Stichting Yasmin Brouwersgracht 2a

2009 9 t/m 31 januari Bibliotheek Segbroek Weimarstraat 353 16 t/m 28 februari Bibliotheek Spoorwijk Van Meursstraat 1a 16 t/m 28 maart Bibliotheek Transvaalkwartier Hobbemaplein 30 30 maart t/m 11 april Bibliotheek Bouwlust Beresteinlaan 4

PARTNERORGANISATIES & FINANCIERS Opvoeden Samen Aanpakken is een initiatief van:

Dienst Openbare Bibliotheek Thea Schellekens tel: 070-3887916 / 06-11953266 [email protected] Unit MCI, onderdeel van MOOI Salima Kharhache tel: 070-3616847 [email protected] Stichting Yasmin Nermin Altintas tel: 070-3631538 info@ stichtingyasmin.nl Stichting VluchtelingenWerk Den Haag Irene Davids tel: 070-3897001 [email protected] En is mede mogelijk gemaakt door:

COLOFON Tekst en eindredactie: www.dittyeimers.nl Fotografie gezinnen: Mieke Schlaman Grafisch ontwerp: www.Nieuw-Eken.nl Drukwerk: Drukkerij Groen, Leiden

• Ministerie van VROM, programma Ruimte voor contact • Fonds 1818 • Gemeente Den Haag • VluchtelingenWerk Nederland