NATUUR- EN MILIEUEDUCATIE

NATUUR- EN MILIEUEDUCATIE ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

JAARVERSLAG

2012

NATUUR- EN MILIEUEDUCATIE; JAARLIJKS GOED VOOR

RUIM 150.000 CONTACTEN MET HAARLEMMERS! HOOFDAFDELING: WIJKZAKEN / DAGELIJKS BEHEER & TECHNIEK BUREAU: NATUUR- EN MILIEUEDUCATIE (NME) BUREAUHOOFD: NICO WISSE KANTOORLOCATIE: KLEVERLAAN 9 – HAARLEM DATUM: FEBRUARI 2013

INLEIDING

Bureau Natuur- en Milieu Educatie (NME) van de gemeente Haarlem brengt mensen kennis bij over natuur, milieu en duurzaamheid. Het bewust maken van de eigen leefomgeving en de betrokkenheid bij een duurzame samenleving vergroten, dat is de uitdaging. Dit zijn dan ook de thema’s waar wij vanuit de verschillende locaties (NME centrum Ter Kleef, de schooltuinen en de kinderboerderijen) hard aan werken. Wij streven de volgende doelen na:  Het bijbrengen van de waarde van natuur en milieu (bewustwording en educatie)  Het vergroten van het draagvlak voor ecologisch, natuur- en milieubeleid  Het promoten van duurzame ontwikkelingen  Voorbeelden uitdragen op het gebied van natuur, milieu en duurzaamheid. In dit verslag leest u welke activiteiten, producten en diensten NME het afgelopen jaar heeft ingezet om deze doelen te bereiken. NME richt zich traditioneel sterk op kinderen. Bij deze groep leggen we de basis voor interesse in de natuur en het milieu en duurzaam gedrag. NME richt zich echter ook op duurzaamheid in de ruimste zin van het woord. Daarom willen wij door het verstrekken van informatie en advisering, maar vooral ook door middel van educatie, naast kinderen ook volwassenen aanspreken.

Wij vervullen ten aanzien van natuur- en milieueducatie in Haarlem de regierol. Wij beheren en creëren voorzieningen die kinderen en volwassenen op een educatieve manier in contact brengen met natuur, milieu en duurzaamheid. Tevens heeft NME op dit gebied een organiserende, coördinerende, informerende en motiverende rol naar kind en volwassene, consumenten die dagelijkse keuzes maken, gemeente, bedrijf en samenleving. NME heeft de volgende producten en diensten in het pakket:  Beheer en exploitatie gemeentelijke kinderboerderijen, schooltuincomplexen, het Natuur- en Milieu-Educatiecentrum Ter Kleef en het publieksdeel van de Stadskweektuin met onder andere de dierenweide, de beestjestuin  Leskisten, lespakketten en overige NME-materialen

tropische kas en de

 NME-lessen, -projecten en –activiteiten  Advies over NME-zaken aan leerkrachten, bewoners, gemeentebestuur en natuur-, milieu- en maatschappelijke organisaties  Ruimtes en materialen die ter beschikking worden gesteld voor natuur- en milieugroepen  Begeleiding bij, coördinatie van, en voorlichting over NME-activiteiten en programma’s  NME beschikt over een dierenbestand met een diverse samenstelling en een divers plantenassortiment

LOCATIE / ACTIVITEIT Schooltuinen Kinderboerderijen Leskisten, lespakketten, projecten en

DEELNEMERS / BEZOEKERS 2012 1.400 leerlingen 87.500 bezoekers 7.000 leerlingen

klasactiviteiten Workshops en wandelingen/rondleidingen

400 deelnemers

Evenementen

17.500 bezoekers

Stadskweektuin, kassen, dierenweide

40.000 bezoekers

BELEIDSMATIGE BIJDRAGEN

NME werkt op verschillende terreinen mee aan het tot stand komen van natuur- en milieubeleid. Dit doen we door samen te werken met collega’s (zowel gemeentelijk als regionaal), met landelijke en regionale natuur- en milieuverenigingen, en door deel te nemen aan het maatschappelijke debat.

ECOLOGISCH BELEIDSPLAN Bureau Natuur- en Milieu Educatie heeft inhoudelijke bijdragen geleverd aan het gemeentelijke Ecologisch Beleidsplan 2012 – 2022, “Ecologie en duurzaam Haarlem”. NME beschikt over de kennis, vaardigheden en contacten om het draagvlak voor ecologisch beheer te vergroten. De inhoudelijke kennis zal worden overgebracht op bewoners, ontwerpers van stadsgroen en beheerders van de buitenruimte.

Het ecologisch beleidsplan geeft aan dat voorlichting en educatie misschien wel de belangrijkste middelen zijn om de ecologische ambities van Haarlem te realiseren. In het plan worden voor het bureau NME onder andere de volgende acties genoemd:  Projecten in de stad, activiteiten en workshops  Boomfeestdag, inheemse boom voor de bewoners  Cursussen natuurlijk tuinieren  Project “soort van het jaar”  Maandelijkse rubriek in Stadskrant / gemeentelijke website over natuur in de tuin  Voorlichting over aanplant inheemse soorten in privétuinen en niet-chemische onkruidbestrijding  Stimuleren van toepassing faunavriendelijke voorzieningen, zoals nestkasten en begroeiing op muren.

GEBIEDSVISIE In 2011 is voor de Kleverlaanzone een gebiedsvisie ontwikkeld. In deze zone is NME prominent aanwezig met de Springertuin, tropische kassen, een expositieruimte, een schooltuincomplex, kantoorruimte, etc. Vanwege deze aanwezigheid en het feit dat men groene, duurzame en educatieve elementen in de zone wil behouden en versterken, heeft NME een grote inhoudelijke bijdrage geleverd aan de totstandkoming van de gebiedsvisie Kleverlaanzone. In 2012 is ambtelijk een aanzet gegeven tot de uitvoering van de plannen.

HAALBAARHEIDSSTUDIE DUURZAAMHEIDSCENTRUM De kadernota Haarlem Duurzaam geeft aan dat een duurzaamheidcentrum een rol kan spelen bij de bewustwording van burgers. De gemeenteraad heeft in het najaar van 2011 opdracht gegeven een haalbaarheidsonderzoek voor een dergelijk centrum uit te voeren. NME heeft hier vervolgens in 2012 bijdragen aan geleverd. Ook bij het participatieproces van de gebiedsvisie Kleverlaanzone is een duurzaamheidcentrum veelvuldig als wens genoemd door de bewoners van Haarlem. Uiteraard wordt de kennis van NME ingebracht bij dit onderzoek.

REORGANISATIE In 2012 is gestart met een reorganisatie die onder andere betrekking heeft op het bureau NME. In dit kader zal onderzoek plaatsvinden naar het al dan niet uitplaatsen van uitvoerende taken.

EDUCATIE

Bij alle onderdelen van NME vinden op diverse manieren en in diverse vormen educatieve activiteiten plaats. Ook wordt er lesmateriaal ter beschikking gesteld aan het onderwijs.

NME–WIJZER Bureau Natuur- en Milieu Educatie (NME) biedt basisscholen via de website www.nmewijzer.nl leskisten, lespakketten, projecten en activiteiten aan op het gebied van natuur, milieu en duurzaamheid. Deze website is een samenwerkingsverband met NME-centra in de regio Kennemerland. Via de website kunnen Haarlemse scholen het aanbod bekijken en de materialen, activiteiten en lessen gratis reserveren en/of huren. Tegen vergoeding kunnen scholen buiten Haarlem hier ook gebruik van maken. In 2012 is de NME-wijzer aangesloten bij groengelinkt.nl en is het aanbod ook landelijk in te zien. Er wordt regelmatig samengewerkt met andere NME centra, vooral in de vorm van uitwisseling materialen en ervaringen. Jaarlijks stuurt NME in september een poster naar de scholen, waarop het aanbod per niveau is aangegeven.

LESKISTEN EN LESPAKKETTEN Er zijn leskisten voor peuters en basisschoolleerlingen t/m groep 8. Een aantal thema’s kan ook gebruikt worden in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Het uitgangspunt bij de leskisten is, dat het vak natuur / biologie op speelse en interactieve wijze wordt aangeboden. De laatste jaren zijn er meer leskisten en pakketten beschikbaar over het thema duurzaamheid. Door het centrale NME-aanbod hoeven de scholen de materialen niet zelf aan te schaffen .

In zo’n leskist zit een kant-en-klare handleiding en alle benodigde materialen om lessen te geven over een bepaald thema. Dat kunnen bijvoorbeeld proefjes zijn, maar ook opdrachten buiten. Hierdoor worden kinderen gestimuleerd om vragen te stellen, om zelf te onderzoeken en te experimenteren, met als doel dat ze een positieve houding ten opzichte van het onderwerp ontwikkelen. Deze aanpak vraagt van de leerkrachten vooral een begeleidende rol. De inhoud van de leskisten en andere lesmaterialen ondersteunen het leren met visuele en tastbare middelen. Ook bij een themaweek kunnen de NME-producten en -diensten, zoals lespakketten, goed aansluiten bij de leerdoelen.

Onze afnemers zijn het primair en voortgezet onderwijs. Er is een stijgende trend van aanvraag

en

gebruik

kinderdagverblijven.

Ook

door vanuit

peuterspeelzalen, de

buitenschoolse

activiteitenbegeleiding

voor

opvang

en

ouderen

en

beroepsopleidingen was er dit jaar vraag naar onze leskisten.

In een schooljaar zijn meerdere uitleenperiodes. De scholen halen de leskisten en lesmaterialen zelf op bij NME aan de Kleverlaan en brengen de materialen na 3 weken weer terug. Na de uitleenperiode controleert de educatief medewerker met een aantal vrijwilligers de leskisten op volledigheid en /of te repareren materialen. Indien nodig worden ze aangevuld en / of hersteld, zodat ze weer kant-en-klaar staan voor de volgende gebruiker. Behalve de leskisten bij NME aan de Kleverlaan, staat er ook een tiental leskisten op de kinderboerderijen. Deze zijn op (boerderij)dieren gericht. Voorbeelden zijn ‘Word een echte boer(in)’, ‘Leer mij de dieren van de boerderij kennen’ en ‘Kip, vlees, veren en eieren’. De reservering hiervan verloopt ook via het digitale boekingssysteem.

PROJECTEN ‘Gierzwaluwproject’ In 2012 is i.s.m. de stedenband Haarlem-Mutare een Gierzwaluwproject opgezet met een informatieve expositie als centraal punt. Alle Haarlemse basisscholen kregen hiervoor een uitnodiging. Circa 15 bovenbouwgroepen hebben hieraan gehoor gegeven. De leerlingen werden aan de hand van een lesbrief langs de tentoonstellingspanelen geleid en maakten elk een gierzwaluwennestkast. Op de site van de stedenband is deze lesbrief te vinden. Medewerkers van het burerau NME waren betrokken bij de samenstelling van het inhoudelijke gedeelte van de tentoonstelling, de invulling van het lesproject en de uitvoering van de lessen en de timmeractiviteit. In juli zijn de nestkastjes door de brandweer opgehangen in de Slachthuisbuurt.

‘Bijenmiddag’ Omdat de bijenstand al jaren achteruit gaat, is het jaar 2012 uitgeroepen tot het ‘Jaar van de Bij’. In dit kader werd op zondag 1 juli een bijenmiddag georganiseerd in de

Stadskweektuin. Voor jong en oud waren er diverse activiteiten en workshops met als doel de kennis en de overlevingskansen van deze insecten te vergroten. De deelnemers maakten onder andere ‘zaadbommen’ om het stedelijk groen te verrijken met bijenplanten en een bijen- / insectenhotel. Verder was er een speciaal bijenspel en excursies door de Stadskweektuin voor kinderen en volwassenen. Steeds was een imker aanwezig om informatie te geven en vragen te beantwoorden. Medewerkers en vrijwilligers hebben er een geslaagde themadag van gemaakt.

‘Workshops en themarondleidingen Stadskweektuin’ In 2012 organiseerde het bureau NME negentien workshops voor zowel volwassenen als voor kinderen. Diverse workshops, zoals het maken van een vogelvoederplank, vogeldrinkbank en het timmeren van een vogelhuisje, waren gericht op het vogelvriendelijk maken van particuliere tuinen bijvoorbeeld door het vergroten van de nestmogelijkheden. Door verregaande verstening van de stad vinden vogels steeds minder broedplekken. Het in stand houden c.q.

bevorderen van een gezond ecosysteem in de borders

kreeg aandacht, onder andere door het maken van een insectenhotel. Doordat 2012 het ‘Jaar van de Bij’ was, is het leven van dit insect en de daarbij behorende leefomgeving in workshops uitvoerig belicht. Zo werden bijenlokkende planten gekweekt en in de Stadskweektuin uitgeplant. Het parkgedeelte werd veelvuldig door scholen bezocht voor een bezoek aan de ‘beestjestuin’, het lopen van het ‘kabouterpad’ of in verband met de Open Monumentendagen.

Verder organiseerde het bureau NME voor een breed publiek een aantal wandelingen door de Stadskweektuin; elk met een eigen thema. De deelnemers maakten kennis met de floristische verscheidenheid en de ecologische waarde van deze bijzondere plek in de stad. De medewerkers van NME kregen bij al deze activiteiten steun van talrijke vrijwilligers. Door één van hen werd divers educatief materiaal ontwikkeld, dat zich richt op de biodiversiteit van het parkgedeelte van de Stadskweektuin.

‘Hoe word ik een Haarlemse milieuheld?’ Voorjaar 2012 is, in samenwerking met de Stichting Milieubende, met 35 basisschoolklassen het project ‘Hoe word ik een Haarlemse milieuheld?’ uitgevoerd. Ruim 800 leerlingen deden mee. Professionele acteurs gaven in de klas een theatervoorstelling over duurzaamheid, gevolgd door een educatieve workshop. Via ‘Het kleine handboek voor grote daden’ vond informatieoverdracht plaats. Er was ook een wedstrijd aan het project verbonden. De leerlingen maakten plannen voor een beter milieu, waarbij de focus lag op het inzamelen van e-waste (afgedankte elektrische apparaten). Door een deskundige jury zijn vijf winnende klassen uitgekozen; deze werden uitgenodigd voor de officiële prijsuitreiking, die plaatsvond tijdens een groot eindevenement bij Adventurepark Saplaza. De meeste plannen zijn ook echt uitgevoerd, zo is er o.a. een milieuvariant van het bekende Monopoly-spel (‘Milieupoly’) gemaakt voor alle Haarlemse scholen en heeft een van de klassen een duurzaam diner georganiseerd voor de ouders, samen met de afdeling horeca van het Sterren College. Het project werd gefinancierd met subsidie van Wecycle en heeft veel publiciteit opgeleverd.

‘WakaWaka’ Samen met de WakaWaka-stichting en de Stedenband Haarlem-Mutare is met basisscholen een educatieproject gestart, waarbij Haarlemse leerlingen informatie uitwisselen met leerlingen in Mutare over hun manier van leven. Duurzaamheid is hierbij een belangrijk thema. Ook wordt door de Haarlemse scholen geld ingezameld voor de aanschaf van energiezuinige en veilige WakaWaka-lampen voor hun partnerschool in Mutare (LED-lampen op zonne-energie).

Bij aanvang van het project wordt in alle deelnemende klassen een inleidende presentatie

gegeven.

Daarna

maken

de

scholen

gebruik

van

leskisten

en

tentoonstellingsmateriaal over Mutare, waarbij allerlei thema’s, zoals wonen, voedsel en milieu worden behandeld. Tevens is materiaal beschikbaar over de gierzwaluw, de vogel die Haarlem en Mutare symbolisch met elkaar verbindt. Eind 2012 hadden al 8 scholen zich aangemeld, in 2013 zullen er meer volgen.

‘Zwerfafval, mooi niet’ Tijdens het schooljaar 2011 – 2012 hebben vier basisscholen met alle klassen meegedaan aan het zwerfafvalproject, dat de gemeente aanbiedt samen met reinigingsbedrijf

Spaarnelanden

en

Stichting

Nederland

Schoon.

Resultaat:

bewustwording m.b.t. de afvalproblematiek, inzicht in ons weggooigedrag en afvalopruimacties rond de scholen. Naast het lespakket ‘Zwerfafval, mooi niet!’ biedt Stichting Nederland Schoon nu ook een virtuele zwerfafvalgame aan. De première van deze game vond plaats in Haarlem, bij de Franciscus Xaveriusschool, in het bijzijn van de wethouder, die duurzaamheid in zijn portefeuille heeft. Zwerfafval is ook een thema voor Voortgezet Onderwijs en burgers: voorjaar 2012 heeft Bureau NME meegewerkt aan een grote afvalopruimactie op het Teyler College in Schalkwijk en aan alle leerlingen een presentatie gegeven over de milieueffecten van zwerfafval. In september is dit herhaald op de Rudolf Steinerschool tijdens de landelijke Keep it Clean Day. Ook zijn we betrokken geweest bij schoonmaakacties door Haarlemse burgers en maatschappelijke stagiaires in de Haarlemmer Hout.

‘Planet Me’ In samenwerking met de ‘Stichting Kids moving the world’ is het lesproject ‘Planet Me’ aan de scholen aangeboden. Bij dit project neemt Oscar de ijsbeer de kinderen mee op ontdekkingstocht en leert hen wat het broeikaseffect is. Ook ontdekken de kinderen wat zij zelf kunnen doen om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Bij het project hoort een mooi lespakket, dat gratis beschikbaar wordt gesteld. De lessenserie in de klas wordt afgesloten door het spelen van de ‘Planet Me game’; dit wordt begeleid door een vrijwillige ‘game guide’ van Stichting Kids Moving the World. In 2012 hebben 8 Haarlemse basisschoolklassen aan het project meegedaan.

‘Gemeenten gaan voor een beter klimaat’ Eind 2012 is de tentoonstelling ‘Gemeenten gaan voor een beter klimaat’ neergezet in de expositieruimte van Natuur- en Milieu Educatiecentrum Ter Kleef. Deze tentoonstelling heeft als thema’s duurzaam wonen, duurzaam vervoer, duurzame energie en duurzame overheid en bedrijven.

De expositie zal begin 2013 worden geopend voor publiek en voor scholen. De scholen kunnen aanvullend verschillende duurzaamheidslessen aanvragen.

‘Zonnestroom voor iedereen’ In 2012 hebben we in 7 klassen (dus aan ca. 175 leerlingen) de gastles “Zonnestroom voor iedereen” gegeven. Deze les, die samen met de Stichting Pico Sol is ontwikkeld, gaat over energiebesparing, duurzame energie en in het bijzonder zonne-energie. De leerlingen maken tijdens de les een zonnebloem die, dankzij een zonnecel, draait in de zon.

AANSLUITING BIJ LANDELIJKE ACTIVITEITEN

‘Warme Truiendag’ De Warme Truiendag is op 10 februari gevierd bij basisschool De Wilgenhoek. Na een warming-up op het schoolplein voor alle leerlingen van de onder- en middenbouw, gaf avonturier Hans Wijnand in groep 7 een presentatie over de expeditie die hij aan het voorbereiden is naar Antarctica.

‘Nacht van de Nacht’ Jaarlijks organiseren de landelijke Milieufederaties op de laatste zaterdag in oktober de actie “Nacht van de Nacht”. Gemeenten, bedrijven en particulieren (o.a. de natuuren milieuverenigingen) haken hierop in met een eigen programma. Het bureau NME doet al sinds het begin mee. Dit jaar met een lezing die werd gegeven door dhr. drs. Wim Schmidt, een autoriteit op het gebied van lichthinder voor mens en natuur. Op 27 oktober heeft hij een PowerPointpresentatie gegeven over met name het overdadige lichtgebruik in ons land tijdens de nachtelijke uren. De beelden, waarvan enkele vanuit de ruimte genomen door astronaut André Kuipers, waren veelzeggend. Zij toonden onder andere het enorme verschil aan tussen het lichtgebruik in west en oost Nederland. Schiphol, de tuinbouw- en industriegebieden, de havens, de grote steden en alle wegen die de genoemde gebieden met elkaar verbinden, zorgen gezamenlijk voor dat verschil.

In de lichtste delen zingen de vogels, anders dan de nachtegaal, ook ’s nachts en brengen de meesten de nacht niet in diepe duisternis door. Dat zijn stressfactoren die slecht zijn voor het welzijn van mens en dier. Hij heeft ook onderzoek gedaan naar de zin en de onzin van de brandende lampen, het karakter en de kleur van die verlichting en lichtsystemen die gaan werken als het echt nodig is. Zo blijkt voor dieren niet elke lichtkleur even storend en zijn bewegingsmelders niet alleen lichten energiebesparend, maar ook alarmerender bij inbraak dan lampen die continue branden. Een zeer boeiende en leerzame lezing, die goed werd bezocht.

‘Boomfeestdag’ Op 21 maart vond de 56ste Nationale Boomfeestdag plaats. De organiserende stichting wil kinderen van groepen 6 en 7 (9 t/m 11 jaar) op een fantasievolle en aansprekende wijze kennis, inzicht en begrip voor bomen bijbrengen. Dit gebeurt door hen te leren dat bomen een belangrijk onderdeel zijn van een duurzame leefomgeving en door te laten inzien dat ze zèlf een bijdrage kunnen en moeten leveren aan een groene, leefbare en duurzame wereld. In Haarlem organiseert NME al jaren de activiteiten op de landelijke Boomfeestdag. NME heeft ook in 2012 samen met “Het 5eKwartier” extra aandacht besteed aan het groen in de stad.

De plantlocatie werd gevonden in de Europawijk. Door NME werd samen met de Groene mug een les over de te planten bomen en over bomen in het algemeen gegeven. Na deze les ging de groep bij de plantlocatie aan de slag. Daarbij was de wethouder aanwezig. De leerlingen hebben elk een wens voor de boom opgeschreven en in bamboekokers gedaan, die bij het planten van de bomen werden mee begraven.

‘Dag van de Duurzaamheid’ Op 10 oktober werd weer de Dag van de Duurzaamheid gehouden. Dit jaar werd door wethouder van Doorn voorgelezen in groep 7/8 van basisschool De Talenten uit het boek ‘Help, mijn iglo smelt.’ De heer Andela, hoofd Milieu bij de gemeente Haarlem, las voor in groep 7 van de Liduinaschool aan het Junoplantsoen.

SCHOOLTUINWERK

DE COMPLEXEN Het Haarlemse schooltuinwerk dateert al van 1920. Basisschoolleerlingen uit de groepen 6 en 7 tuinieren op drie gemeentelijke schooltuincomplexen. Alle gelegen in het zuidwesten en noorden van de stad. De betreffende complexen zijn:  de Cornelia Westendorptuin (Van Dortstraat)  de Schotertuin (Schoterbos)  de Kortenaertuin (Kortenaerstraat)

Het werken op de tuin loopt van 1 april tot 1 oktober. De organisatie en de uitvoering zijn echter een continue proces. In de maanden dat de kinderen niet tuinieren:  heeft NME veelvuldig contact met de scholen  ruimen de vaste krachten en de vrijwilligers de complexen op en ze maken de opstallen winterklaar  vindt grondbewerking plaats  worden in overleg met de vrijwilligers de roosters gemaakt  gaat, na berekening van de benodigde hoeveelheden, de bestelling van de zaden, het plant- en het pootgoed op de post  worden de tuintjes uitgezet  ontwikkelen de medewerkers het lesmateriaal voor het nieuwe seizoen en ze bereiden dat voor Het zijn vooral de vrijwilligers die de leerlingen op de tuinen begeleiden. Het vrijwilligersteam bestaat uit circa. 60 personen. Zij worden aangestuurd door de schooltuincoördinator. Met enthousiasme en grote inzet leren zij de leerlingen hoe gewassen gezaaid, geplant en verzorgd moeten worden. In 2012 hebben circa 950 leerlingen getuinierd (32 schoolgroepen). Ze waren afkomstig van 21 Haarlemse basisscholen. Naast het tuinieren op de genoemde complexen, ondersteunt het bureau NME ook de scholen die, bijvoorbeeld omwille van de afstand, op eigen grond tuinieren.

Deze ondersteuning bestaat uit het verzorgen van het plant-, zaai- en pootgoed en het teeltplan. In 2012 hebben in totaal circa 354 leerlingen op 9 scholen gebruik gemaakt van deze wijze van ondersteuning. . Twee vrijwilligers hebben de schooltuinkrant in 2012 vier keer vorm en inhoud gegeven.

EDUCATIE Primair doel van de schooltuinen is het bieden van educatie. Daarnaast vinden er op de tuinen veel praktische werkzaamheden plaats. Op de complexen wordt getuinierd aan de hand van een teeltplan. Het geeft aan waar en wanneer een bepaald gewas in de schooltuin geplant, gezaaid en gepoot moet worden. De inhoud van de introductieles op de scholen is uitgebreid. Een digitale presentatie is in voorbereiding. Daarmee wordt in 2013 gestart. Het vormgeven van de schooltuinlessen en de kennisoverdracht naar de vrijwilligers gaat via een wekelijkse instructie, workshops en begeleiding op de schooltuin. Tijdens de lessen wordt niet alleen aandacht besteed aan de groeiprocessen, maar ook aan de invloed van het klimaat op de ontwikkeling van de gewassen, de biodiversiteit en het consumptief gebruik van de planten. De volgorde van de themalessen is aan de schooltuinbegeleider. Deze is immers momentafhankelijk (beïnvloed door bijvoorbeeld de weersgesteldheid en de beschikbare tijd). De inhoud van de lessen kan verdeeld worden in drie categorieën: flora, fauna en algemeen (bijvoorbeeld over het weer). Voorbeelden zijn lessen over (tuin)kruiden, lieveheersbeestjes en regenval.

Door middel van deze thema’s leren de kinderen over plant, dier, natuur, milieu en hun samenhang. De lesvorm varieert van een(zoek)opdracht tot een kringgesprek of een practicum. In 2012 waren er veel nieuwe vrijwilligers. Allen kregen ter voorbereiding een boekwerkje mee met alle lesthema’s. Verder werd een handleiding voor vrijwilligers, leerkrachten en hulpouders geïntroduceerd.

Daarin wordt per gewas de wijze van zaaien, planten en oogsten vermeld. Dit omdat een uniforme werkwijze wordt nagestreefd. In 2013 zal hierop verder worden gestuurd. Er is, zoals ieder jaar, op elk schooltuincomplex een open avond gehouden. Nieuw daarbij waren twee educatieve spelletjes. Ze bleken een goede aanvulling. Enkele jaren geleden is op het volkstuincomplex Poelpoldervreugde in Schalkwijk met subsidie van het Rijk een schooltuincomplex aangelegd. NME draagt daar uitsluitend zorg voor de grondbewerking en het zaai- en pootgoed. De werkzaamheden op de tuin vinden plaats door vrijwilligers.

Met professionele ondersteuning kan meer tot ontwikkeling komen en zullen meer scholen zich aansluiten. In 2012 tuinierden 5 groepen (100 kinderen) op het betreffende complex. We hebben voor het komende jaar van 2 bedrijven (woningbouwvereniging Ymere en de Rabobank) een sponsorbedrag ontvangen. Middels deze sponsoring hopen we een impuls aan dit complex te kunnen geven.

KINDERBOERDERIJEN

ALGEMEEN NME heeft al sinds de jaren ’50 van de vorige eeuw het beheer over twee gemeentelijke kinderboerderijen, de Houthoeve en de Schoterhoeve. In 2010 is daar de Floragaarde aan toegevoegd. Bij de Floragaarde is in 2011 begonnen met de transformatie van kinderboerderij naar huisdierencentrum. In 2012 is dit voortgezet. Daardoor kan de officiële opening van het Huisdierencentrum Haarlem in de loop van 2013 plaatsvinden. Daarnaast bevindt zich in de Stadskweektuin nog een kleine dierenweide. Iedere boerderij wordt beheerd door een fulltime vaste medewerker. Voorts werken op de kinderboerderijen een vaste parttime medewerker (5 uur per week), een fulltime Paswerk medewerker en circa 5 oproepkrachten die invallen tijdens vakanties, weekeinden en in geval van ziekte. Kinderboerderijen vervullen meerdere functies en doelen. Naast het in contact brengen met dieren, is er ook de mogelijkheid om advies te krijgen over de verzorging van en de omgang met dieren. Voor het basisonderwijs zijn er verschillende leskisten beschikbaar en eenieder die geïnteresseerd is, kan deelnemen aan diverse educatieve workshops. Naast een educatieve, vervullen kinderboerderijen ook een belangrijke maatschappelijke functie. Dit komt onder meer tot uiting in de begeleiding van jongeren van Bureau Halt en met een taakstrafregeling. Verder zijn er op de boerderijen altijd verschillende soorten stagiaires (maatschappelijke, beroepsoriënterende en MBO-stages), vrijwilligers (zowel kinderen als volwassenen) en klussers (al dan niet vanuit NL-Doet of via de vereniging Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) aan het werk. Daarnaast zijn alle locaties een belangrijke sociale ontmoetingsplek voor jong en oud uit de buurt.

Certificering In 2012 zijn aanzetten gegeven om aan de strengere eisen voor de certificering van kinderboerderijen te kunnen voldoen (bijvoorbeeld het inrichten van een aparte quarantaineruimte). In 2013 wordt hier een vervolg aan gegeven.

Bezoekersaantal In de loop van 2012 zijn de tellers voor het registreren van het bezoekersaantal uitgevallen en dit is niet tijdig gesignaleerd. Daardoor kon het bezoekersaantal niet worden vastgesteld. Omdat wij niet de indruk hebben dat het bezoekersaantal is teruggelopen of belangrijk is toegenomen, zijn de aantallen van 2011 aangehouden.

Ondersteuning vanuit stichtingen De vriendenstichtingen van de Schoterhoeve en de Houthoeve, alsmede stichting Bedenk van Floragaarde, hebben in 2012 weer op diverse manieren ondersteuning geboden. Niet alleen op educatief gebied, zoals het geven van voorlichting en de organisatie van activiteiten en workshops, maar ook op het gebied van materiële voorzieningen. Ze hebben daarmee een bijdrage geleverd aan de kwaliteit van de boerderijen

en

aan

het

gemeentelijk

dierenwelzijnsbeleid.

Ook de tijdelijke of permanente opvang van kleine huisdieren (met uitzondering van honden en katten) valt hieronder. Daarmee wordt immers voorkomen dat men dieren dumpt

en

het

geeft

mogelijkheden

tot

voorlichting

en

herplaatsing.

DE SCHOTERHOEVE In

2012

heeft

de

Schoterhoeve

ongeveer

45.500

bezoekers

ontvangen.

Schoolklassen, kinderdagverblijven, groepen van de naschoolse opvang en groepen gehandicapten brengen graag een bezoek aan deze locatie. De boerderij beschikt over een divers aanbod aan leskisten en educatieve activiteiten, die steeds worden aangevuld en aangepast aan de tijd van het jaar.

Vriendenstichting De in 2012 gehouden activiteiten zijn vrijwel allemaal door de vriendenstichting georganiseerd. Het resultaat van één van die activiteiten is een permanent “paddenpad”. Al wandelend over dit pad kan men veel leren over de dieren in en om de boerderij. Voorts zijn diverse buitenactiviteiten in het kader van Dierendag, Pasen en het jaarlijkse Zomerfeest georganiseerd. Het thema duurzaamheid kreeg extra aandacht tijden het schaapscheerdersfeest. Daarnaast was het voor kinderen weer mogelijk om een dierendiploma te halen.

Daarvoor moesten ze zich wel eerst de benodigde kennis eigen maken en praktijkervaring opdoen. Verder heeft de Vriendenstichting met steun van diverse organisaties een aantal materiële voorzieningen kunnen aanbrengen. Zo kwam er een filter, een UV-pomp en een nieuwe overkapping voor de eendenvijver, werd de ontdektuin opgeknapt en kreeg het voorterrein nieuwe graszoden.

Stagaires, HALT- en taakgestrafte jongeren Zesentwintig leerlingen van zowel het Clusius College als het Wellant College organiseerden een “Animal Event”. Voor hen was het een examenopdracht en voor de bezoekers een leerzame dag over de verzorging en de omgang met huisdieren. Net als in voorgaande jaren werden in 2012 veel stagiaires begeleid bij hun beroepsoriënterende, beroepsgerichte of maatschappelijke stages. Twee leerlingen hebben dit jaar de proeve van bekwaamheid ‘Animal Care’ afgelegd. De begeleiding van Halt- en taakstrafjongeren kreeg eveneens weer veel aandacht.

Dierenbestand De samenstelling van het dierenbestand en het aantal dieren op de boerderij zijn vrijwel gelijk gebleven.

Bezoekersaantal Met 45.500 bezoekers is de Schoterhoeve ook in 2012 zeer druk bezocht geweest.

HOUTHOEVE In 2012 hebben circa 34.000 mensen kinderboerderij de Houthoeve bezocht. Gedurende het hele jaar is er gebruik gemaakt van het aanbod aan leskisten en lesactiviteiten als de fotospeurtocht en het Boerderijspel. Ook hebben vele schoolklassen, groepen van de naschoolse opvang en kinderdagverblijven een bezoek gebracht aan de boerderij.

Dierenbestand Op de Houthoeve zijn het aantal dieren en de samenstelling van het dierenbestand vrijwel gelijk gebleven.

Verbouwing Om te kunnen voldoen aan de certificeringseisen is één van de stallen omgebouwd tot quarantaineruimte.

Vriendenstichting In 2012 is in samenwerking met de Vriendenstichting een nieuw hek voor het lamaverblijf gebouwd en zijn er 3 speeltoestellen bijgekomen.

Bezoekersaantal In 2012 hebben circa 34.000 mensen kinderboerderij de Houthoeve bezocht. Gedurende het hele jaar is er gebruik gemaakt van het aanbod aan leskisten en lesactiviteiten als de fotospeurtocht en het Boerderijspel. Ook hebben vele schoolklassen, groepen van de naschoolse opvang en kinderdagverblijven een bezoek gebracht aan de boerderij.

HUISDIERENCENTRUM HAARLEM (voorheen kinderboerderij Floragaarde) Doel van het huisdierencentrum is het bevorderen van het dierenwelzijn van kleine dieren in en om en het huis door

middel van opvang, educatie en voorlichting.

Hiermee wordt uitvoering gegeven aan de Nota Dierenwelzijnsbeleid van de gemeente Haarlem en het is een versterking en aanvulling op de educatieve functie van de kinderboerderijen.

Verbouwing De transformatie van kinderboerderij naar huisdierencentrum heeft meer tijd gevraagd dan verwacht. Er is in dat kader ook veel werk verzet door vrijwilligers. Er zijn diverse nieuwe dierenverblijven aangeschaft of oude verblijven vervangen. Zoals de aanschaf van twee volières en verblijven voor de cavia’s en de ratten en de vervanging van de insectenbak. Eén van de twee volières is bestemd voor grotere vogels. De bodem van de andere volière wordt gebruik door konijnen. De provisorisch aangelegde konijnenrennen aan de westzijde van het terrein zijn vervangen door 12 geschakelde rennen, gemaakt van aanwezig en nieuw hekwerk.

Om dieren die ziek zijn, of nieuwe dieren waarvan niet zeker is of zij gezond zijn, te kunnen isoleren, is achter een kleedruimte een quarantaineruimte gecreëerd. Deze ruimte is voorzien van een klimaatbeheersingssysteem. Mevrouw De Winkel heeft toegezegd als paraveterinair haar medewerking aan het huisdierencentrum te verlenen. Zij is ook gediplomeerd deskundige op het gebied van katten- en hondengedrag. In een daartoe in te richten ruimte gaat zij enkele dagen in de week dierenbezitters ontvangen die vragen hebben over de verzorging en het welzijn van hun dieren. Verder is zij van plan om lezingen en workshops te organiseren over de verzorging en het gedrag van huisdieren, met als doel het dierenwelzijn te bevorderen.

Opening Huisdierencentrum Haarlem Het voornemen was om het huisdierencentrum in oktober officieel te openen. Dat bleek door de uitlopende verbouwingen niet haalbaar. Er wordt nu gestreefd naar een feestelijke opening in de eerste maanden van 2013. Gekoppeld aan die opening is de algemene bekendmaking van de nieuwe naam van het centrum. ‘Flora’ betekent plantenwereld en ‘gaarde’ tuin. Beide hebben niets met de doelstelling van het centrum te maken. Het is de naam van de ernaast gelegen speeltuin, waar het centrum ooit deel van uitmaakte. Er is inmiddels gekozen voor ‘Huisdierencentrum Haarlem’ (HCH). Daarvoor zijn ook nieuwe naamborden gemaakt.

STICHTING BEDENK Stichting Bedenk is een particulier initiatief dat zich inzet voor de opvang en herplaatsing van met name knaagdieren en konijnen. Bij de opvang kan het gaan om afstandsdieren, maar ook om een tijdelijk verblijf, zoals tijdens een vakantie of een ziekenhuisopname. Zij vinden een plek op de locatie van verantwoordelijk

is

voor

de

het huisdierencentrum alwaar de stichting

verzorging

en

de

daaraan

verbonden

kosten.

Publieksgerichte activiteiten Vrijwel alle educatieve activiteiten die in 2012 in het huisdierencentrum hebben plaatsgevonden, zoals een ratten-, fretten-, konijnen- en knaagdierendag zijn door de stichting georganiseerd. Ook heeft Bedenk konijnenbezitters de gelegenheid geboden om hun dier(en) op het centrum, tegen een gereduceerd tarief, de jaarlijkse enting tegen konijnenziekten te laten geven door een dierenarts. In samenwerking met NL-Doet heeft de stichting zes rijdende plantenbakken gerealiseerd

om

het

terrein

een

groener

aanzien

te

geven.

Verder is er met geld en menskracht ondersteuning geboden bij de aanschaf en / of plaatsing van één van de eerder aangehaalde volières en nachthokken voor de konijnen.

Dierenbestand Het huisdierencentrum beschikt ten behoeve van voorlichting en educatie over een dierenbestand bestaande uit vertegenwoordigers van de meest gehouden kleine huisdieren (met uitzondering van honden en katten). Op het gebied van een veel gehouden reptielensoort is de vaste collectie van het huisdierencentrum uitgebreid met een koppel baardagamen Er wordt overwogen om de aquaria te laten beheren door een lokale aquariumvereniging. Het huisdierencentrum zal ook aandacht besteden aan de wilde dieren rond de woning. Een eerste stap is gezet met de vestiging van de Egelopvang Haarlem en omstreken op het terrein. Met een stichting die zich bezig houdt met de gierzwaluwbescherming zijn gesprekken geweest voor een permanente presentatie.

Bezoekersaantal Door alle werkzaamheden die hebben plaatsgevonden in het kader van de omvorming tot het huisdierencentrum, is het bezoekersaantal dit jaar aan de lage kant

gebleven.

Dit

werd

mede

veroorzaakt

door

een

geringer

aantal

publieksactiviteiten. Toch hebben naar schatting circa 8.000 personen een bezoek aan het centrum gebracht.

Nu de omvorming tot huisdierencentrum in de eerste maanden van 2013 zal worden afgerond verwachten we dat het bezoekersaantal weer snel gaat stijgen, mede gezien de nieuwe doelgroep die we met het Huisdierencentrum gaan aanspreken.

DIERENWEIDE KLEVERLAAN In de Stadskweektuin aan de Kleverlaan bevindt zich een kleine dierenweide. Deze heeft een recreatieve functie. Dagelijks genieten vele bezoekers, jong en oud, van de dieren

ACTIVITEITEN

PUBLIEKSGERICHTE

INLEIDING Een groot gedeelte van de Stadskweektuin wordt gebruikt en beheerd door NME. Het bestaat uit de Springertuin, de tropische kassen, de beestjestuin, de bijenstal, de dierenweide en het voorterrein. Ook houdt NME kantoor in de Stadskweektuin. Verder beschikt NME hier over een bibliotheek, een expositieruimte, een leskistenruimte, een vergaderruimte (voor de avonduren) en een opslagruimte die onder andere door natuur- en milieu organisaties wordt gebruikt. Het hele jaar door worden in de Stadskweektuin, zowel binnen als buiten, diverse activiteiten georganiseerd gericht op een breed publiek.

Evenementen Ter stimulering van het natuur- en milieuvriendelijk beheer van particulier groen wordt ieder jaar een tweetal grote evenementen georganiseerd. Te weten het voorjaarsevenement en het herfstevenement. Door burgers actief te betrekken bij het groener maken en het natuur- en milieuvriendelijk beheren van de sier- en de moestuin wordt de biodiversiteit van de stad behouden en vergoot.

VOORJAARSEVENEMENT Medio april was het voorjaarsevenement. Een tweedaagse informatie- en (moes)tuinmarkt met als thema het duurzaam omgaan met groen. Dit populaire en jaarlijks in april terugkerende voorjaars-evenement trok ruim 12.500 bezoekers. De deelnemende bedrijven verzorgden een uniek aanbod aan zaden, planten en houtige gewassen. Zo was er bijvoorbeeld een bijzonder variatie aan sier- en moestuingewassen, waaronder mooie drachtplanten voor vlinders, hommels en bijen. Een houthandel toonde milieuvriendelijk tuinhout, een wilgentenenvlechter liet zien op welke wijze zijn producten duurzaam toe te passen zijn in de tuin. Andere standhouders gaven bemestings- en verzorgingsadviezen en boden tevens het hiervoor benodigde materiaal en gereedschap aan.

Ook de beestjes in en rond de tuin kregen aandacht. Voor een aantal waren er zomer- en winterverblijven verkrijgbaar en informatie(folders) over hun leefgewoontes.

Verder waren er voor de bezoekers met groenvragen en -problemen diverse vereniging aanwezig. Zoals de Ned. Hostaclub, de Ned. Orchideeënvereniging, Onze Eigen Tuin, Groei & Bloei, IVN, KNNV, W.N.F. en de Vogelwerkgroep ZuidKennemerland. Daarnaast zijn er gedurende het gehele weekeinde activiteiten en rondleidingen in de historische Springertuin aangeboden. Het bureau NME was niet alleen de organisator, maar ook deelnemer. Bezoekers konden kennis maken ons brede aanbod.

HERFSTEVENEMENT Op 7 oktober organiseerden wij het jaarlijks terugkerende herfstevenement, met als thema de groene ruimte om ons heen in de herfst en winter. In toenemende mate wordt tijdens dit evenement aandacht gevraagd voor biologische consumptiegewassen en dito producten. De deelnemende bedrijven boden een grote verscheidenheid aan tuinplanten (kruiden, heesters, bollen, vruchtdragende gewassen), tuingereedschap en diverse soorten fruit, jams, sappen, broden, kazen en paddenstoelen aan. Verder was er bij stands van diverse opvangcentra en natuurverenigingen veel informatie te verkrijgen over het dierenleven in de tuin. Ook NME was met een stand vertegenwoordigd om informatie te geven over en aandacht te vragen voor het belang van duurzaam (moes)tuinieren en waren er diverse educatieve activiteiten georganiseerd, zoals workshops en themarondleidingen.

Tevens werden door een aantal deelnemende organisaties diverse activiteiten verzorgd. Zo konden vogelhuisjes worden beschilderd, bijenwaskaarsen worden gemaakt en kon worden deelgenomen een diverse creatieve en educatieve bezigheden in het teken van de egel. Daarnaast konden de bezoekers ook een heerlijke wandeling maken door de herfstige Stadskweektuin. Voor de kleintjes is daar een kabouterpad en de dierenweide. Ruim 5.000 bezoekers hebben dit evenement bezocht.

OPEN MONUMENTENDAGEN Tijdens de Open Monumentendagen in september heeft de Stadskweektuin zijn deuren open gezet voor een bezoek aan de enige kasteelruïne in Haarlem, die van Huis Ter Kleef. Het thema was Groen van toen. Op beide dagen is er een excursie geweest door het parkgedeelte van de Stadskweektuin. Deze werd geleid door een specialist op het gebied van de tuinhistorie en een lid van de Archeologische Werkgroep Haarlem. De werkgroep is destijds betrokken geweest bij de opgraving van de ruïne Ter Kleef. Een acteur, vermomd als Leonard Springer, heeft zich op ironische wijze gemengd in de verhalen die de beide gidsen vertelden. Daarnaast was er een kinderactiviteit, waarbij uitgaande van het thema, kleitabletten werden gemaakt geïnspireerd op de tijd van de farao’s.

GROENSPREEKUUR Iedere woensdagmiddag tussen 14.00-16.00 uur zijn de hoveniers van NME beschikbaar om bezoekers te helpen met hun vragen over natuurlijk en duurzaam tuinieren. Het totaal aantal adviezen ligt op ca. 300 per jaar (inclusief telefonische adviezen).

TER KLEEFNIEUWS Bureau Natuur- en Milieu Educatie brengt ieder kwartaal “Ter Kleef nieuws uit”. Met dit blad informeren wij Haarlemmers over de activiteiten die NME organiseert. Verder leest u daarin welke overige werkzaamheden NME doet. En tenslotte treft u daar regelmatig leuke en interessante achtergrondinformatie aan over natuur- en milieuonderwerpen. Om de milieubelasting en de kosten te beperken hebben wij ons ook het afgelopen jaar met succes ingespannen zo veel mogelijk abonnees te werven voor de digitale versie van dit blad. In 2012 werden vele nieuwe aanmeldingen aan het verzendbestand toegevoegd.

FACILITERING NATUUR- EN MILIEUGROEPEN De kantine wordt in de avonduren en het weekend gebruikt door natuur- en milieuorganisaties* en de wijkraden voor vergaderingen, (publieks)lezingen, educatieve workshops, evenementen en cursussen. Ook de opslagruimte wordt gebruikt door enkele van deze organisaties.

*

onder andere: Orchideeënvereniging, KNNV, IVN, Vogelhospitaal, Succulenta, Vogelwerkgroep Kennemerland, Imkervereniging, WNF etc.

PERSONELE ORGANISATIE

BETAALDE KRACHTEN De personeelsbezetting van NME is als volgt: Bureauhoofd

1,00 fte

Managementassistente

0,60 fte

Senior Medewerker Natuur en Milieu Educatie

1,00 fte

Senior beheerder Natuur en Milieu Educatie

1,00 fte

Educatief medewerker

1,00 fte

Schooltuincoördinator

0,44 fte

Beheerder NME

4,17 fte

Helpende NME

1,00 fte

Verder wordt bij de kinderboerderijen gebruik gemaakt van oproepkrachten. De vaste formatie voor de boerderijen is namelijk niet toereikend door de 7-daagse werkweek, hetgeen, gelet op de aard van de werkzaamheden (dierverzorging) noodzakelijk is. Daarnaast werkt op een van de locaties een Paswerkmedewerker. Vanuit de afdeling Milieu is een educatief medewerkster klimaat gedetacheerd voor 0,5 fte.

VRIJWILLIGERS Naast genoemde personeelsleden in vaste dienst is een groot aantal vrijwilligers actief. Voor de uitvoering van het werk van bureau NME zijn zij essentieel. Zestig van hen werken als schooltuinbegeleider. Zij werken volgens een rooster dat gebaseerd is op de inroostering van de schoolgroepen. Daarnaast werken circa vijftig vrijwilligers op de Stadskweektuin, de kinderboerderijen en kantoor of ondersteunen de uitvoering van educatieve activiteiten. activiteiten. Om inzicht te krijgen in het aantal door de vrijwilligers gewerkte uren is in de winter van 2011/2012 een kleinschalig onderzoek gedaan. Hoewel de cijfers niet meer dan een indicatie zijn, geeft het wel aan in welke orde van grootte gedacht moet worden. Resultaat onderzoek vrijwilligersuren op jaarbasis:  Stadskweektuin

800 uur onderhoud Stadskweektuin 150 uur workshops

 Schooltuinen

4400 uur schooltuinlessen 100 uur leskisten / voorbereidende werkzaamheden voor de schooltuinen

 Schoterhoeve

1260 uur dierverzorging /klussen /activiteiten /advisering

 Huisdierencentrum

4300 uur dierverzorging /klussen / groenverzorging / administratie, huishoudelijke taken, activiteiten /advisering

 Kantoor

1280 uur ontwikkelen educatief materiaal voor workshops/ activiteiten / bureau ondersteuning

NB: Bij het Huisdierencentrum zijn bij de vrijwilligersuren ook de uren meegeteld van personen die werkzaam zijn vanuit een reïntegratietraject en sociale activering. Het werken op deze basis heeft een formeel verplichtend karakter. Vooral de uren in het kader van reïntegratie vormen vaak een substantieel deel van de reguliere werkweek.

VRIJWILLIGERSBELEID Omdat het vrijwilligerswerk rechten en plichten met zich meebrengt is door het bureau NME een beleidsplan opgesteld. Dit vrijwilligersbeleidsplan geeft inzicht in de afspraken tussen de vrijwilliger en de organisatie. Door ondertekening van een vrijwilligersovereenkomst verklaren de organisatie en de vrijwilliger zich aan de afspraken te houden. Te denken valt aan de visie op vrijwilligerswerk, de taken en de verantwoordelijkheden, zaken in het kader van de Arbowet en de wijze van begeleiding. Alle vrijwilligers moeten een Verklaring Omtrent het Gedrag kunnen overleggen en een kopie van hun identiteitsbewijs inleveren. Als dank voor hun inzet heeft NME de vrijwilligers in oktober een boottocht over het Spaarne (met een high tea) aangeboden. Verder hebben 26 schooltuinvrijwilligers gebruik gemaakt van het aanbod om een EHBO-cursus te volgen. Deze duurde een dagdeel en was gericht op het schooltuinwerk.

DE CIJFERS OVER 2012

SCHOOLTUINWERK 3

schooltuincomplexen

21

scholen nemen deel aan de schooltuinlessen

32

klassen tuinieren met

950 9 354 1400

leerlingen scholen hebben op eigen grond getuinierd met leerlingen leerlingen maken wekelijks intensief kennis met de natuur en de voedselproductie

KINDERBOERDERIJEN 3

kinderboerderijen

1

dierenweide (Kleverlaan)

87.500

bezoekers bezochten de kinderboerderijen (excl. dierenweide Kleverlaan)

LESKISTEN, LESPAKKETTEN, PROJECTEN EN KLASACTIVITEITEN 55

verschillende leskisten (sommige in meervoud) en lespakketten zijn in het bezit van NME

115 65

keer is gebruik gemaakt van leskisten en lespakketten klassen deden een activiteit op een locatie van NME (Stadskweektuin, zoals beestjestuin, kabouterpad, tentoonstelling) en Kinderboerderijen)

89 7000

klassen namen deel aan duurzaamheid- en klimaatlessen/-projecten leerlingen bereikt met thema’s over natuur, milieu en/of duurzaamheid

NB: uitgegaan is van een gemiddelde klasgrootte van 25 leerlingen

VRIJWILLIGERS EN STAGIAIRES 110

vrijwilligers hebben bij de onderdelen van NME belangeloos meegewerkt / gezamenlijk 12.000 uur / het overgrote deel verricht structureel werk

140 67

stagiaires zijn door diverse onderdelen van NME begeleid jongeren zijn begeleid vanuit bureau Halt en Taakstrafregeling

BEZOEKERS STADSKWEEKTUIN 40.000

Stadskweektuinbezoekers (Springertuin / kassen /dierenweide)

EVENEMENTEN 17.500

bezoekers kwamen naar het Voorjaars- en Herfstevenement

WORKSHOPS EN WANDELINGEN/RONDLEIDINGEN 400

personen namen deel aan deze activiteiten op de Stadskweektuin

SAMENVATTEND In 2012 heeft NME 154.000 volwassenen en kinderen in alle leeftijdscategorieën één of meerdere malen weten te bereiken.

Kleverlaan 9 – 2023 JC Haarlem (023) 511 47 02