Aanbod lesmaterialen Natuur- en milieueducatie

Aanbod lesmaterialen Natuur- en milieueducatie 2014 - 2015

Colofon Deze catalogus Aanbod lesmaterialen Natuur & Milieueducatie 2014-2015 is een uitgave van de: Stichting Natuurhus Almelo Deldensestraat 205 7601 RT Almelo Telefoon: 0546 – 451 483 www.natuurhusalmelo.nl/onderwijs [email protected]

Oplage 850

Uitgave Mei 2014

Eindredactie en opmaak Wim de Vette en Frank van Marle

Drukwerk Blad.nl

Inhoudsopgave Natuurhus

2

Inleiding Gezocht: vrijwilligers Vrienden van de Stichting Natuurhus Almelo Deelnemende verenigingen AstronA Imkervereniging ’t Iemenschoer IVN Groei & Bloei KNNV Nivon

2 2 2 2 2 3 3 3 3 3

Inleiding

4

Lesmateriaal Hoe werkt het? Uitleenvoorwaarden Prijzen Buitenschoolse opvang Tenslotte

4 4 4 4 5 5

Natuurouders

6

Tentoonstelling

7

Excursies

7

Organisaties in en om Almelo

8

Aanbod lesmaterialen overzicht 2014-2015

11

Buitenschoolse opvang & Jongeren activiteiten

16

Lesmaterialen Basisonderwijs

20

Thema Thema Thema Thema Thema Thema Thema Thema Thema Thema

Afval, Techniek & Recycling Aarde en Bodem Energie, Klimaat & Duurzaamheid Boerderij, Akkerbouw & Veeteelt Dieren Mens Planten, Bomen & Paddenstoelen Voeding Water Natuuronderzoek, -ontdekken & Natuurspellen

Reserveringsformulier

20 26 28 32 35 42 44 47 49 53

58

1

Natuurhus Inleiding Het Natuurhus is een samenwerkingsverband van 6 groene verenigingen. Het Natuurhus geeft o.a. advies en voorlichting over natuur- en milieueducatie. Het Natuurhus maakt kinderen en volwassenen bewust van de eigen leefomgeving. Het doel is het bevorderen van natuurvriendelijk en milieuvriendelijk gedrag. De Stichting Natuurhus Almelo is in 2013 opgericht en per 1 januari 2014 heeft de gemeente de taken en het gebruik van het Natuur & Milieu Centrum overgedragen aan de Stichting Natuurhus Almelo. Het Natuur & Milieu Centrum aan de Deldensestraat 205 fungeert als Tijdelijk Natuurhus, totdat het Natuurhus in het Hagenpark gereed is. De verwachting is dat het Natuurhus in het Hagenpark vanaf medio 2016 in gebruik genomen kan worden. Het Tijdelijk Natuurhus is geopend op maandag, dinsdag en woensdag van 10 tot 16 uur. U bent van harte welkom!

kunnen komen. Kijk op www.natuurhusalmelo.nl voor de vacatures.

Vrienden Stichting Natuurhus

Word vriend van de Stichting Natuurhus voor € 24 per jaar OF lid van een van de deelnemende verenigingen van het Natuurhus. Voordelen: - U steunt het project Natuurhus, dat nog geld nodig heeft om het gebouw in het Hagenpark te kunnen realiseren - Deelnamemogelijkheid aan de meeste lokale activiteiten van alle verenigingen tegen dezelfde voorwaarden als de leden - U kunt vrijwilliger worden bij een van de vele werkgroepen en u zo verdiepen in wat u interesseert U ontvangt 4 x per jaar het gezamenlijke lokale “Natuurhus magazine” per post - U ontvangt periodiek een digitale nieuwsbrief - Gratis koffie, thee en fris (kleine groepen) in het Tijdelijk Natuurhus in 2014 (bij normaal gebruik, ter beoordeling van het bestuur)

Het project Natuurhus Almelo bestaat eigenlijk uit 3 projecten, namelijk: - het invullen van de samenwerking van de 6 Almelose verenigingen (NIVON, KNNV, NBV, Groei & Bloei, AstronA en IVN) inclusief het gemeentelijk Natuur & Milieu Centrum; - de bouw van een duurzaam gebouw; - het omtoveren van het Hagenpark in een groene oase.

Deze voordelen gelden ook voor alle lidmaatschappen van de hieronder genoemde verenigingen. U kunt zich aanmelden als VRIEND via het invulformulier op de website www.natuurhusalmelo.nl

Deelnemende verenigingen

AstronA stelt zich ten doel om de kennis van en de interesse voor astronomie te vergroten, d.m.v. lessen over het zonnestelsel, afstanden en afmetingen, tijd, dag en nacht, seizoenen, zwaartekracht, zons- en maansverduisteringen, sterrenbeelden, licht en lichtverstrooiing. Activiteiten zijn o.a. Sterrenkunde- excursies, lessen in het basisonderwijs en het Planetenpad. Extra voordelen lidmaatschap: - U kunt deelnemen aan de activiteiten van de werkgroep

Gezocht: vrijwilligers

Er is de mogelijkheid om één of meerdere vaste dagdelen per week bij het Tijdelijk Natuurhus actief te zijn in het team, waarbij u de gezelligheid erbij krijgt. Samen zorgt u ervoor dat het gebouw tijdens de openingsuren bemand is en dat er allerlei taken worden uitgevoerd. Ook is het mogelijk om op projectbasis, al of niet in teamverband, aan de slag te gaan. In overleg met u kan een takenpakket op maat worden vastgesteld waarbij uw talenten tot hun recht

2

-

De vereniging schept optimale voorwaarden voor imkers zodat zij op professionele wijze bijen kunnen houden. De vereniging organiseert onder meer cursussen voor bijenhouders en ondersteunt (beginnende) imkers. De NBV ’t Iemenschoer geeft informatie over het houden van bijen. Activiteiten zijn o.a. praatavonden bijen houden, Voorlichting bijen houden en de Jaarlijkse Bijentour. Extra voordelen lidmaatschap: - U ontvangt 8 x per jaar het tijdschrift “Bijen houden” en een digitale nieuwsbrief - Als u een cursus Bijen houden volgt, krijgt u van de vereniging vervolgens uw 1ste bijenvolk en een mentor die u begeleidt.

U krijgt korting op de toegangsprijs voor (landelijke) groene evenementen U kunt deelnemen aan excursies/reizen naar prachtige tuinen die alleen voor Groei&Bloei open gaan U kunt gratis gebruik maken van de Groei & Bloei adviesdienst

KNNV stelt zich ten doel de bevordering van de natuurstudie, natuurbescherming en natuurbeleving. Activiteiten zijn onderzoekjes in het veld, zoals onderzoek libellen, excursies en cursussen. Extra voordelen lidmaatschap: - U ontvangt per kwartaal het tijdschrift “Natura”. Hierin staan informatieve artikelen over natuur, natuurbescherming, boekbesprekingen en het laatste nieuws uit de vereniging. - Ook genieten KNNV-leden forse kortingen op boeken uit de eigen KNNV-Uitgeverij. - Landelijk zijn er gespecialiseerde natuurwerkgroepen, kampen en reizen waaraan je mee kunt doen. -

IVN werkt aan een duurzame samenleving. Ons idee is dat betrokkenheid bij de natuur, duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten wij jong en oud de natuur dichtbij beleven. IVN schenkt veel aandacht aan educatie over duurzaamheid, natuur en milieu. IVN werkt aan een duurzame samenleving. Ons idee is dat betrokkenheid bij de natuur, duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten wij jong en oud de natuur dichtbij beleven. Er zijn vele uiteenlopende activiteiten: excursies en lezingen, natuurbeheer in de Fayersheide, tentoonstellingen, onderwijs natuurlessen, schooltuinen, er is een jeugdgroep De Steenuiltjes. De Groene winkel, Cursussen, Vogelwerkgroep, Kinder Natuur Middag, Aandachtsgroep milieu, Begrazing en Voorlichting / Unicef. Extra voordelen lidmaatschap: - U ontvangt per kwartaal het tijdschrift “Mens & Natuur”

Het Nivon heeft als doel mensen en natuur bij elkaar te brengen en hun de mogelijkheid te geven zich te ontspannen, elkaar te ontmoeten, te ontdekken en zich te ontplooien, ook op cultureel gebied. De leden zijn actief met het beheer van wandelpaden, natuurvriendenhuizen en natuurcampings in Nederland. Zo heeft het NIVON een leeskring en er zijn werkgroepen fotografie, olieverf-schilderen, patchwork/quilten en tekenen/ schilderen. In deze groepen staat het gezamenlijk bezig zijn met de hobby centraal; soms wordt iemand uitgenodigd voor het geven van instructie. Activiteiten: Eetcafé, Leeskring, Fotogroep, Natuur en landschap, Olieverf schilderen, Patchwork/quilten, Tekenen/schilderen, Wandelen en fietsen en Weekends. Extra voordelen lidmaatschap: - U ontvangt per kwartaal het tijdschrift “Toorts” - U ontvangt korting op verblijf in NIVONaccommodaties in binnen- en buitenland (zoals natuurvriendenhuizen)

Groei & Bloei organiseert activiteiten voor tienliefhebbers, zoals informatieavonden, excursies, ruilavonden, reizen, open tuinweekenden, workshops en cursussen en plantenruilochtenden. Extra voordelen lidmaatschap: - U ontvangt maandelijks (10 x per jaar) het tijdschrift “Groei & Bloei”

3

Inleiding Lesmateriaal Op 1 januari 2014 heeft de Stichting Natuurhus Almelo de uitleen van lesmaterialen aan het onderwijs overgenomen van de gemeente Almelo. Het overgaan van de uitleen van lesmaterialen van de gemeente naar het Natuurhus betekent ook dat deze lesmaterialen nu ook geleend kunnen worden door leden van de verenigingen en vrienden van de Stichting Natuurhus Almelo. Dus wilt u meer weten over een bepaald onderwerp, hebt u een kinderfeestje, een familie-activiteit, een buurtfeest of anderszins, kijk dan in deze catalogus. Er zit vast iets voor u bij. Hoe werkt het? In deze catalogus vindt u een beschrijving van al onze lesmaterialen. Deze zijn in één oogopslag te bekijken in een overzichtelijke tabel. Daarna vindt u per thema een beschrijving van lesmaterialen. Hierin staat ook voor welke groep en in welk seizoen het materiaal geschikt is. U kunt kiezen uit leskisten, lespakketten, ontdekdozen, DVD’s, cd-roms en lestassen.

-

-

De lesmaterialen die u en/of uw collega’s willen reserveren voor komend schooljaar, kunt u per email [email protected] bestellen met behulp van het digitale reserveringsformulier (Excel-bestandje) dat op onze website www.natuurhusalmelo.nl tabblad onderwijs staat dat op onze website staat en wordt weergegeven achter in deze catalogus. Wilt u op het reserveringsformulier aangeven naar welke uitleenperiode uw voorkeur uit gaat? Bij sommige materialen staat aangegeven dat zij alleen in een bepaalde periode te gebruiken zijn. Dit geldt met name voor onze buitenkisten. Hoewel wij van bijna alle kisten meerdere exemplaren bezitten, is het mogelijk dat kisten overvraagd zijn. Als u tijdig bestelt, ontvangt eind september van ons het totaal overzicht welke materialen u het komende schooljaar kunt gebruiken. Gedurende het hele schooljaar is het mogelijk om materialen bij ons aan te vragen. We kijken dan of het materiaal nog vrij is in de gevraagde periode.

-

-

-

staat. Het reserveringsformulier zit ook achter in deze catalogus. Reserveringen vinden plaats in volgorde van binnenkomst. Is het gereserveerde al eerder besteld door een ander, dan nemen wij contact met U op voor een alternatieve datum. U kunt tussentijds ook om materialen vragen en als ze beschikbaar zijn kunt U ze reserveren. Materialen worden 3 weken uitgeleend. Materialen mogen uitsluitend op dinsdag tussen 13.00en 16.00 uur opgehaald worden. In verband met controle van de materialen moeten ze maandag op de vermelde datum terug gebracht worden, eerder mag natuurlijk ook. Uitleen verloopt uitsluitend via het Natuurhus. Uitleen is gratis, voor enkele pakketten wordt een vergoeding gevraagd, zie bij Prijzen. Wilt U het lesmateriaal zelf ook controleren voor U het terug brengt en eventueel ontbrekend materiaal aan ons melden, dan kunnen wij het voor de volgende uitleen herstellen. De lespakketten: Paddenstoelen –vruchten en zaden – vlinders in de klas moeten voor 5 september 2014 besteld worden, i.v.m. reservering, beschikbaarheid en kosten van de materialen.

Prijzen De meeste materialen zijn gratis te lenen voor scholen en instellingen in Almelo, leden van de deelnemende verenigingen en vrienden van de Stichting Natuurhus Almelo, behalve: - Lespakket Vlinders in de klas € 25,00 - Nestkastjes timmeren € 10,00 - Champignons kweken € 10,00 - Braakballen uitpluizen € 10,00

Uitleenvoorwaarden - Alle materialen kunnen per e-mail [email protected] gereserveerd worden via het digitale reserveringsformulier (Excel-bestandje) dat op onze website www.natuurhusalmelo.nl tabblad onderwijs

4

Buitenschoolse opvang Ook dit schooljaar hebben wij een aanbod van lesmaterialen voor de buitenschoolse opvang. Deze lesmaterialen zijn samengevat in het onderdeel “Buitenschoolse opvang & jongeren activiteiten”. De lesmaterialen bevatten een handleiding en leerlingenwerkbladen of opdrachten. Daarbij zitten meestal praktische materialen die nodig zijn voor het uitvoeren van de opdrachten. Maar natuurlijk kunnen ook de lesmaterialen voor het basisonderwijs gebruikt worden voor de BSO.

Tenslotte Wilt U de aanvraag voor lesmaterialen zo snel mogelijk in het nieuwe schooljaar doen? De lespakketten “vruchten en zaden“ (september) “paddenstoelen“ (eind oktober) en “vlinders in de klas“ (voorjaar en zomer) moeten voor 5 september 2014 bij ons binnen zijn. Wij wensen U een heel goed schooljaar 20142015 toe met veel aandacht voor natuur en milieu. Namens het Natuurhus, Het vrijwilligersteam uitleen lesmaterialen

5

Natuurouders Wat zijn natuurouders?

De cursussen kunnen gaan over diverse onderwerpen, bijvoorbeeld over bomen, water of natuurlijk afval. De cursussen worden gegeven rond het aangeboden lesmateriaal. Wanneer u belangstelling heeft voor andere onderwerpen is daar natuurlijk altijd over te praten. Ook wordt er aandacht geschonken aan natuurbeleving bij kinderen en de organisatie van veldwerk e.d. We verwachten wel van de scholen dat zijzelf ouders, opa's, oma's enthousiast maken voor een natuuroudercursus.

Natuurouders zijn ouders die leerkrachten op de basisschool ondersteunen bij het natuur- en milieuonderwijs. Ze zijn vooral actief bij het begeleiden van groepjes leerlingen bij buitenactiviteiten. Ze zijn met name actief bij het begeleiden van groepjes leerlingen bij buitenactiviteiten. Daarnaast kunnen ze in overleg met de leerkrachten een programma samenstellen voor natuur- en milieueducatie voor verschillende groepen. Deze ouders hebben als scholing een “natuurouder-cursus” gevolgd. Natuurouders krijgen van het Natuurhus alle ondersteuning die nodig is om het werk goed te kunnen uitvoeren.

Het gebruiken van de schoolomgeving bij het natuurouderonderwijs komt in deze cursus aan de orde. Bijvoorbeeld het aantrekkelijk maken van de omgeving voor planten en diertjes, zoals het ophangen van nestkastjes en het planten van vlindervriendelijke struiken. Er wordt een tassenwandeling gedaan in de buurt. Ook wordt aandacht geschonken aan vogels en vlinders in de schoolomgeving.

Landelijk wordt er steeds meer aandacht aan natuur en milieu gegeven. Vanuit verschillende ministeries is enkele jaren geleden de nota Kiezen, leren en meedoen verschenen. Volgens deze nota moeten alle kinderen op de basisschool minstens één keer per schooljaar een natuurbuitenactiviteit volgen. Daarbij zouden leerkrachten minimaal twee keer per schooljaar een bijscholing op het gebied van natuur en milieu moeten volgen. Dat betekent nog al wat voor het huidige onderwijs. En voor leerkrachten is het organiseren van een buitenactiviteit behoorlijk wat werk, naast het vaste lesprogramma. Vandaar ook dat natuurouders een waardevolle aanvulling kunnen zijn voor een school. Natuuronderwijs met het meeste effect wordt ter plekke gegeven, in de natuur zelf. Het doel van natuur- en milieu-onderwijs is het aankweken van een positieve grondhouding ten aanzien van natuur en milieu, te beginnen in de eigen omgeving. Dit wordt het beste bereikt door de kinderen buiten, in de natuur zelf ervaringen te laten opdoen. In de directe schoolomgeving, bij een drinkput in de buurt, een nabijgelegen natuurgebied, of gewoon in een houtwal. Veel van het hierbij aangeboden lesmateriaal is hier ook op gericht.

De volgende natuuroudercursus start in september 2014. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via [email protected].

6

Tentoonstelling

Excursies

De jaarlijkse IVN-tentoonstelling voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs was voorheen in het Koetshuis, maar verhuist naar een nader te bepalen locatie, omdat het Tijdelijk Natuurhus te klein is voor deze activiteit. Zodra de locatie bekend is, zullen we dat laten weten via www.natuurhusalmelo.nl.

Ook het komend schooljaar kunt u met de schoolklas weer op excursie gaan. Excursies Groep Datum bezoek Herfst 3/4 September/ oktober Diersporen 5/6 Januari/febr./maart Engbertsdijkvenen 7/8 2e helft mei, juni Bezoek de bijenstal 7/8 2e helft mei, juni Opgeven kan via: [email protected]

De opening van de tentoonstelling is vrijdag 26 september om 16.00 uur. Deze tentoonstelling gaat dit jaar over “het weer”. De tentoonstelling is opgebouwd uit panelen met foto's en tekst, een diorama en leerlingenopdrachten. Aan de hand van een vragenboekje bekijken de leerlingen de tentoonstelling. Ook dit jaar hebben we een achttal proefjes. Per groep duurt het bezoek aan de tentoonstelling een uur. U kunt tussen 29 september en 10 oktober een dag en tijdstip kiezen, ook in het kader van het continurooster. Opgeven kan bij: [email protected]

7

Organisaties in en om Almelo Bezoek heemtuin

waterpeil is landbouw op de ene plek mogelijk en natuur op de andere. Ook schoon water is belangrijk. In onze zuiveringsinstallaties wordt het vieze water uit huizen en bedrijven (bijvoorbeeld van toilet, wasmachine en fabrieksmachines) gezuiverd. Dit gebeurt in één van onze achttien rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s). Daarnaast ziet u ons aan het werk in het buitengebied en in de steden.

Bij het Tijdelijk Natuurhus aan de Deldensestraat 205 te Almelo ligt een fraaie heemtuin, waarbij ook een bijenstal is. Een bezoek meer dan waard. Het Tijdelijk Natuurhus is geopend op maandag, dinsdag en woensdag van 10 tot 16 uur. U bent van harte welkom!

Wilt u meer informatie? Op www.vechtstromen.nl vindt u meer informatie. Bijvoorbeeld over onze waterles: les (+excursie) die we alle groepen 7 en 8 aanbieden. Ook vindt u er informatie over het beleefpad langs de Doorbraak. Deze doe-tocht loopt langs de 13 kilometer lange beek die onder meer aangelegd wordt om water in Twente de ruimte te geven. U kunt op onze site ook informatiemateriaal over het waterschap bestellen.

Bezoek kruidentuin

De Doorbraak Ypelo

In de wijk Schelfhorst ligt aan de Borg Ekenstein de kruidentuin Geerteshof. De mogelijkheid bestaat om met een groep leerlingen een bezoek te brengen aan deze tuin. De IVN-gids Evert Lammers verzorgt rondleidingen. Bij dit bezoek kunt u gebruik maken van lesbrieven, die per seizoen verschillend zijn en aangepast aan de leeftijd van de leerlingen. Afspraken (over tijdstip van bezoek en groepsgrootte) kunt u maken met Evert Lammers, Rensumaborg 44 Almelo, tel. 862649

Om het nut en de noodzaak van het project de Doorbraak inzichtelijk te maken voor basisschoolleerlingen en recreanten is er een natuureducatief beleefpad ontwikkeld. Het beleefpad bestaat uit een wandeling met leuke leerzame waterspellen en uitdagende opdrachten rondom de thema’s water en natuur. Dit pad is in twee varianten uitgevoerd; een als lespakket voor scholen en een recreantenversie. De eerste versie wordt uitgeleend aan scholen in de omgeving van het project de Doorbraak, deze kan via het aanvraag formulier lespakket bij het waterschap Vechtstromen worden gereserveerd. Door het uitvoeren van korte opdrachten, spelletjes en vragen krijgen kinderen inzicht hoe water en natuur op elkaar reageren en wat het belang daarvan is. De opdrachtjes worden daar waar nodig uitgevoerd met materialen die worden aangeboden in een speciaal rugzakje. Het start en eindpunt van het Beleefpad Doorbraak is bij de parkeerplaats van de Christelijke Basisschool de Akkerwal te Ypelo. Wij verzoeken u het schoolplein met speeltoestellen uitsluitend te gebruiken na telefonisch contact met de school, 0547-383661.

Waterschap Vechtstromen Waterschap Vechtstromen Bezoekadres: Kooikerweg 1, 7609 PZ Almelo Contactpersoon: Gea van Oenen, Josien Zoer Telefoonnummer: 0546 – 832 975 Het waterschap Vechtstromen is één van de waterschappen in Nederland. In het stroomgebied van de Vecht is dit waterschap de belangrijkste beheerder van grond- en oppervlaktewater. We zorgen voor schoon en voldoende water in de beken en sloten. Het mag niet te nat en niet te droog zijn. Het waterschap speelt hierbij een belangrijke rol: door het zorgen voor het juiste

8

Afvalverwerking Twence “De Boldershoek”

- B. Versteeg, Mooie Vrouwenweg 47b, Almelo; [email protected] - E. Slaghuis, Bolkshoekweg 10, Almelo; [email protected] - J. Veneklaas, Hoeselerdijk 14, Bornerbroek; [email protected] - Ans Kampkuiper, Achterhoeksweg 12, Almelo tel. 861371

Schoolklassen kunnen een excursie maken naar de afvalverwerkingscentrale De Boldershoek in Hengelo. U maakt een excursie over het terrein en bezoekt naast de “groenverwerking” en “compostering” ook de verbrandingscentrale. Voor meer informatie kunt u bellen met de afdeling voorlichting van Twence, tel. 0742404444.

Dierenopvang ‘t Noordbroek Het is belangrijk dat kinderen leren wat een asiel is en wat de medewerkers allemaal doen. Hoe worden de dieren er verzorgd, welke dieren zitten er zoal. We willen kinderen graag meer bekend maken met een asiel en wellicht vooroordelen wegnemen. Maar ook hen leren omgaan met huisdieren. Een rondleiding voor scholen is dan ook mogelijk. De kosten daarvoor bedragen € 15,00 per rondleiding. Scholen dienen zelf te zorgen voor voldoende begeleiding van de groepen. Contactgegevens: Dierenopvang ’t Noordbroek: Noordbroek 8, 7604 BL Almelo, Tel: 0546 453901, E-mail: [email protected]

Techniek Workshop voor basisscholen in Twente URENCO Wie is URENCO en wat doen we? URENCO Nederland B.V. in Almelo is onderdeel van de internationale URENCO Groep met vestigingen in Nederland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Wij zijn een nucleaire onderneming en verrijken uranium dat wordt gebruikt voor de productie van splijtstof voor kernenergiecentrales. Daarbij maken we gebruik van onze unieke ultracentrifugetechnologie. Waarom dit project? De overheid staat het ons niet toe om kinderen jonger dan 16 jaar op ons terrein rond te leiden. Dus zochten we naar een andere manier om deze groep kennis laten maken met onze activiteiten. Als hightech bedrijf vinden we het bovendien belangrijk dat de lagere schooljeugd kennis maakt met techniek. Daarom hebben we een Techniek Workshop ontwikkeld voor leerlingen van groep 8. Daarmee dragen wij een steentje bij aan de diverse campagnes en initiatieven die de overheid sinds de jaren tachtig heeft gelanceerd om jongeren te interesseren voor techniek.

Op bezoek bij de boer Er zijn een aantal melkveehouderijen in Almelo die hun deuren openen voor schoolbezoeken. Op afspraak en in overleg met de betreffende boer, kunt u met uw klas de boerderij bezoeken. De volgende melkveehouders kunt u benaderen: - J. Voort, Deldensestraat 250, Almelo; [email protected] - J. Bolscher, Bornsestraat 132, Bornerbroek; [email protected]

9

Techniek Workshop voor basisscholen in Twente De Techniek Workshop is bedoeld voor leerlingen van groep 8 van de basisschool. De workshop wordt gegeven bij u op school en geheel verzorgd door een gastdocent. Er zijn voor de school geen kosten aan verbonden. Wat houdt de workshop in? De workshop begint met een korte introductie over URENCO en een algemene uitleg wat er tijdens de workshop gaat gebeuren. De leerlingen worden in groepjes ingedeeld en leren door middel van zes proefjes op welke manieren je stoffen kunt scheiden, bijvoorbeeld door: - magnetisme - statische elektriciteit - elektrolyse - centrifugeren We maken gebruik van Richie, een speciaal ontwikkeld poppetje om de lesstof aantrekkelijk te maken voor de leerlingen. De kinderen doen de proefjes met materialen die geheel verzorgd worden door URENCO. Zij krijgen duidelijke instructies hoe ze de proeven uit moeten voeren en krijgen een schort uitgereikt om te voorkomen dat de kleding vies wordt. De gastdocent houdt toezicht tijdens de workshop, tezamen met de leerkracht van uw school. Na de proefjes worden deze klassikaal nog even kort besproken. De leerlingen krijgen een dvd en een informatiefolder over URENCO mee naar huis. Meer weten? Bent u geïnteresseerd in de URENCO Techniek Workshop voor uw basisschool en wilt u meer informatie? Dat kan! Het enige dat u hoeft te doen is uw contactgegevens te sturen naar onderstaand e-mail adres. Wij nemen dan z.s.m. contact met u op. Contactinformatie: Monique Reekers-Hegeman, gastdocente Tel: 06 3909 5868 E-mail: [email protected]

10

Beleef de lente junior

groepen 1 t/m 8 - Voorjaar Op de site www.beleefdelentejunior.nl vindt u allerlei leuke lesideeën om de inmiddels beroemde site ‘Beleef de lente’ met uw leerlingen te volgen. Wat doet de ooievaar? Wat eet de Oehoe? En hoeveel jonkies krijgt een Boerenzwaluw?. En kijk natuurlijk live via de webcam mee naar alle gebeurtenissen op en rond het nest van de vogels. Welke vogel is jullie favoriet?

Materialenoverzicht 2014-2015 Thema: Afval, Techniek, Recycling Materiaal

Soort materiaal

Groep

Thema

1

2

Seizoen 3

4

5

6

7

8

L

Z H W

Elektrische stroom

DVD

Elektriciteit

X X

L

Z H W

Geluid

DVD

Geluid

X X

L

Z H W

Keuzekisten: Afval

Leskist

Recycling

Kijk zo werkt het!

CD-Rom

Werking apparaten

Licht

DVD

Licht

Licht en geluid

Ontdekdozen

Licht, geluid

Lucht

DVD

Lucht

Meten en wegen

Leskist

Meten en wegen, rekenen

Over de pot en de put

Lespakket

Regen- en afvoerwater

Over natuurverschijnselen

Video

Natuurkundige onderwerpen

Papier maken Papierrecycling, Water en waterzuivering

Leskist

Zelf papier maken

Ontdekdozen

Papier, water, waterzuivering

Pieter de Pier

Leskist

Natuurlijk afval

Technido geluid

Leskist

Geluid

Technido magnetisme

Leskist

Magneten, magnetisme

Technido spiegels

Leskist

Technido water Techniek Warmte & Electriciteit Techniek Magnetisme, Balans & Evenwicht

X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

X X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

X X X X X X X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

X X X X

L

Z H W

X X X

L

Z H W

L

Z H

X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

Spiegels

X X

L

Z H W

Leskist

Water

X X

Ontdekdozen

Warmte, electriciteit, Magnetisme, balans & evenwicht

Ontdekdozen

X X

L

Z H W

X X X

L

Z H W

X X X

L

Z H W

L

Z H W

Technokit groep 3-4

Lespakket

Opdrachtkaarten techniek

X X

Technokit groep 5-6

Lespakket

Opdrachtkaarten techniek

Technokit groep 7-8

Lespakket

Toptechneut

Lespakket

Opdrachtkaarten techniek Techniek-natuurkunde opdrachten

Wie maalt om de molens

Lespakket

Verschillende soorten molens

Zwerfafval? Mooi niet!

Lespakket

Afval, zwerfafval

Materiaal

Soort materiaal

Thema

Bodem.nu! bovenbouw

Leskist

Bodem en bodemleven

Bodem.nu! onderbouw

Leskist

Bodem en bodemleven

Fossielen

Leskist

Fossielen

X X

Landschap en grondsoort

DVD

Landschappen en bodem

X X

Zand en stenen

Ontdekdoos

Zand en stenen

X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

X X X X X X

L

Z H W

X X X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

Thema Aarde, Bodem Groep 1

11

2

Seizoen 3

4

8

L

Z H W

X X X X

5

6

7

L

Z H

L

Z H

L

Z H W

L

Z H W

L

Z H W

X X X X

X

Thema Energie, Klimaat, Duurzaamheid Materiaal

Soort materiaal

Groep

Thema

1

2

Seizoen 3

4

5

6

7

8

L

Z H W

Aardgas- Made in Holland

Lespakket

Aardgas, herkomst en gebruik

X

L

Z H W

De energieke aarde

Lespakket

Aardolie, gebruik en geschiedenis

X

L

Z H W

De zon als bron

Video

Zonne-energie

X X

L

Z H W

Delfstoffen in Nederland

Video

Delfstoffen

X X

L

Z H W

Elektrische stroom

DVD

Elektriciteit

X X

L

Z H W

Gas, elektriciteit, begrijp je…?

Video

Energie

X X X

L

Z H W

Huisje boompje beestje Herfst Huisje boompje beestje Het weer

DVD

Herfst

X X

DVD

Het weer

X X

Leskist

Windenergie, duurzame energie

Keuzekisten: Verkeer & Vervoer Leskist

Stadsvervoer

Natuurlijk energie

Leskist

Natuurlijke energiebronnen

Oscar de Ballonvaarder

CD-Rom

Dieren, planten en seizoenen

Keuzekisten: Energie

H L

Z H W

X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

X X X X X X X X

L

Z H W

X X X X

L

Z H W

X X X X

L

Z H W

Over landschappen en seizoenen Video

Seizoenen

Sarah’s Wereld

Leskist

Duurzaam gedrag, inkopen, spel

X X

L

Z H W

Spaar je energie

Lespakket

Energiebesparing, CO2

X X

L

Z H W

Weerkist

Leskist

X X X X

L

Z H W

Zon op school

Leskoffer

Het weer Energie en klimaat, zonneenergie

X X X X X X X X

L

Z

Thema Boerderij, Akkerbouw, Veeteelt Materiaal

Soort materiaal

Groep

Thema

1

2

Seizoen 3

4

5

6

7

8

L

Z H W

Aardappel

Lespakket

Aardappels

X X X X X X X X

L

Z H

Akkerwijzer

Lespakket

Akkerbouw

X X X

L

Z H W

Boerderij-doe-kaarten

Lespakket

Opdrachtenkaarten boerderij

X X X X X X X X

L

Z H W

De Pauw

Leskist

Kinderboerderij

X X

L

Z H W

Eigenwijs; de weg van het ei

Lespakket

Legkippen, eieren

Graan voor brood

Lespakket

Granen

Jong & Platteland

Lespakket

Plattelandsvernieuwing

Melkveehouderij

Lespakket

Melkvee, zuivel

Natuur op het platteland

Lespakket

Natuur buiten de stad

Wat eten onze dieren?

Lespakket

Weet wat je eet

Lespakket

Wizzkip

Lespakket

X

L

Z H W

X X X

L

Z H

X

L

Z H W

X X X X

L

Z H W

X X X

L

Z H W

Grondstoffen voor diervoer

X X

L

Z H

Biologische landbouw Soorten kippen, kippen houden

X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

12

Thema Dieren Materiaal

Soort materiaal

Thema

Bijenkorf voor kleuters

Leskist

Bijen en insecten

De Bij

Leskist

Bijen, bijenhouden

Dierenbeschermersspel

Lespakket

Dieren, dieren houden

Diersporen

Leskist

Dieren en hun sporen

X X X X X X X X

Egels

Leskist

Egels en hun leefomgeving

Enge beestjes

Leskist

Bodemdieren en insecten

Keuzekisten: huisdieren

Leskist

Huisdieren

Kikkerpad

Leskist

Slootjes onderzoek

Martin muis

Leskist

Kleine zoogdieren

X X

Micro Kosmos

Video

Bodemdiertjes

X X X X

L

Z H W

Muizenonderzoek

Leskist

Muizen

X X

L

Z H

Natuurontdekpad herfst/winter

Lespakket

Natuurbuitenopdrachten

Natuurontdekpad lente/zomer

Lespakket

Natuurbuitenopdrachten

Nestkastje

Lespakket

Vogels, koolmezen

Nieuws uit de natuur

CD-Rom

Dieren en planten

Op een dag

Video

Water, kikkervisjes

Oscar de ballonvaarder

CD-Rom

Dieren, planten en seizoenen

Over dieren en hun omgeving

Video

Over zintuigen en gedrag Peuterkist Krekels e.a. kriebelbeestjes

Video Ontdekdoos

Beestjes en bloemen

Poeperdepoep

Lespakket

Poep, hondenpoep

Roofvogels

DVD

Roofvogels

Slakkenhotel

Leskist

Slakken

Stadsvogels

Leskist

Vogels in de stad

X X X X

L

Z H W

Trekvogels

Lespakket

Vogeltrek

X X

L

Z H W

Veldwerkkist Diersporen

Leskist

Dieren en hun sporen

X X

L

Veldwerkkist Vogels

Leskist

Vogels kijken

X X

L

Z H

Vleermuizen

Leskist

Vleermuizen

X X

L

Z

Vlinders en andere insecten

Leskist

Vlinders en insecten

X X

L

Z

Vlinders in de klas

Lespakket

Vlinders, Koolwitjes

X X X X X X X X

L

Z

Vogels in de winter

Lespakket

Vogels in de tuin

X X X X X X X X

L

Vogels voeren in de winter

Lespakket

Vogels voeren in de tuin

Waterdieren & Wateronderzoek

Leskist

Wizzkip

Lespakket

Wondere wereld van de honingbij

Waterdiertjes, waterkwaliteit Soorten kippen, kippen houden

CD-Rom

Bijen

Wonderweb

Lespakket

Planten & dieren in de omgeving

Materiaal

Soort materiaal

Thema

Jezelf

Leskist

Zintuigen, eigen lichaam

Help, waar blijft mijn eten?

Lespakket

Spijsvertering

Vet lekker, vet gezond

Lespakket

Gezonde voeding en vetten

Vies en schoon groep 1 & 2

Lespakket

Persoonlijke hygiëne

Vies en schoon groep 3 & 4

Lespakket

Persoonlijke hygiëne

Zintuigen

Ontdekdoos

Zintuigen

Groep 1

2

Seizoen 3

4

5

6

7

8

L

Z H W

L

Z

X X X X

L

Z

X X X X X X

L

Z H W

X X

X X X

H W L

X X X X X X X X X X X X

Z H W

L

Z H

L

Z H W

L

Z H

L

Z H

X X X X

H W

X X X X

L

X X X X X X X X

L

W

L

Z H W

X X X X

Z

L

Z H W

X X X X

L

Z H W

Dieren en vogels

X X

L

Z H W

Dieren

X X

L

Z H W

L

Z H

X X X

L

Z H W

X X X

L

Z H W

X X X X X X X X

L

Z H

X

W

W

X X X

L

X X X X

L

Z

X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

L

Z H

X X

W

Thema Mens Groep 1

3

4

5

6

7

8

X X X X X X X X X X X X X

13

2

Seizoen L

Z H W

L

Z H W

L

Z H W

L

Z H W

L

Z H W

L

Z H W

L

Z H W

Thema Planten, Bomen en Paddestoelen Materiaal

Soort materiaal

Thema

Bomen 2

Leskist

Bomen en struiken

Bomen in de winter

Lespakket

Boomknoppen

X X X X X X X X

Boompje groot

Leskist

Bomen en struiken

X X X X

Heksenkist

Leskist

Planten en hun gebruik

Keuzekist: Natuur in de stad

Leskist

Stadsnatuur

Mannetjes in het bos

Lespakket

Paddestoelen

Natuurontdekpad herfst/winter

Lespakket

Natuurbuitenopdrachten

X X X X

Natuurontdekpad lente/zomer

Lespakket

Natuurbuitenopdrachten

X X X X

L

Z

Nieuws uit de natuur

CD-Rom

Dieren en planten

X X

L

Z H W

Paddestoelen

Lespakket

Champignons kweken

Paddestoelenjacht

Lespakket

Paddestoelenspel

Groep 1

2

Seizoen 3

4

8

L

Z H W

X X X X

5

6

7

L

Z H

L

Z H

L

Z

L

Z H W

X X X X X

W

X X X

H W H W

X X X X X X X X

H

X X X X

H

Veldwerkkist Planten en mossen Leskist

Planten en mossen

Veulens in de wei

Lespakket

Natuurbeleving voor kleuters

X X

X X

Vruchten en zaden

Lespakket

Boomvruchten en –zaden

X X X X X X X X

Wonderweb

Lespakket

Planten en dieren in omgeving

Materiaal

Soort materiaal

Thema

Aardappel

Lespakket

Aardappels

Brood aan de basis

Lespakket

Een wereld door verschil

CD-ROM

Brood Lespakket over eetbare planten

Kaas en boter maken

Leskist

Keuzekisten: Voedsel

Leskist

Paddestoelen

Lespakket

Smaaklessen

Leskist

Vet lekker, vet gezond

X X

L

Z

L

Z H W H

L

Z

Thema Voeding Groep 1

2

Seizoen 3

4

8

L

Z H W

X X X

L

Z H

X X X X X X X X

L

Z H W

X X X X X X X X

L

Z H

X X X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

Zuivel Seizoens- of tropische groente

5

6

7

Champignons kweken Smaak, zintuigen, proeven, voeding

X X X X X X X X

H

X X X X

L

Z H W

Lespakket

Gezonde voeding en vetten

X X

L

Z H W

Soort materiaal

Thema

Thema Water Materiaal

Groep 1

Droppie water

Lespakket

Water

Huisje boompje beestje Water

DVD

Water

Duik in het water

Leskist

Leven in biotoop water

Kikkerpad

Leskist

Slootjes onderzoek

Nederland en het water

DVD

Water in het landschap

Niks aan de hand

Video

Afval, water

Op een dag

Video

Water, kikkervisjes

Rondje water

Leskist

Water en waterkwaliteit

Spelen met water

Leskist

Water

Water

Video

Watergebruik, waterzuivering

Waterdieren & Wateronderzoek

Leskist

Wateronderzoek

Waterkringloopmodel

Leskist

Waterkringloop

Wie wat water: waterbeheer

Video

Wie wat water: waterkwaliteit

Video

2

Seizoen 3

4

5

6

7

8

X X X X X X X X X

L

Z H W

L

Z H W

L

Z H W

L

Z

L

Z H

X X

L

Z H W

X X

L

Z H W

L

Z H W

L

Z H W

L

Z

X X

L

Z H W

X X X X

L

Z

X X X X

L

Z H W

Waterbeheer

X X

L

Z H W

Waterkwaliteit

X X

L

Z H W

X X

X X X X X X X X

14

Thema Natuuronderzoek, -ontdekken en Natuurspellen Materiaal

Soort materiaal

Groep

Thema

1

2

Seizoen 3

4

5

6

7

8

L

Z H W

Biodiversiteitsspel

Spel

Biodiversiteit eigen omgeving

X X

L

Z H W

Biotopen 1 t/m 5

Video

Biotopen

X X

L

Z H W

Biotopen 6 t/m 9

Video

Biotopen

X X

L

Z H W

Buiten kijken

Leskist

Onderzoek schoolomgeving

L

Z H

Irilië

Lespakket

L

Z H

Kabouterpad

Leskist

Onderzoek water Opdrachten in de schoolomgeving

L

Z H

Keuzekisten: Natuur in de stad

Leskist

Stadsnatuur

X X

L

Z H W

Keuzekisten: Stadsruimte

Leskist

Inrichting stadsruimte

X X

L

Z H W

Levend Ganzenbord

Leskist

Leefomgeving

X X X X

L

Z H

Milieubingo

Lespakket

Milieuspel

X X X X

L

Z H W

Natuurbingo

Lespakket

Natuurspel

X X X X X X

L

Z H

Natuurbits

CD-Rom

Onderzoekjes in de natuur

Natuursurprises

Leskist

Spelen in de natuur

Struinen in het bos

Leskist

Leven in biotoop het bos

Wat leeft er in het gras?

Leskist

Leven in biotoop gras en wei

Natuur in de stad

Leskist

Duik in het water

Leskist

Nieuws uit de Natuur

CD-Rom

Paddestoelenjacht

Lespakket

Paddestoelenspel

Spelen tot je groen ziet

Leskist

‘groene’ spelletjes

Vierseizoenenspel

Lespakket

Buitenopdrachten

X X X

Groep

X X X X X X X X X

X X X X

L

Z H

L

Z H

X X X X

L

Z H

X X X X

L

Z H

Leven in biotoop de stad

X X X X

L

Z H

Leven in biotoop water Groene spelletjes planten/dieren

X X X X

L

Z H

X X

L

Z H W

L

Z H

L

Z H W

X X X X

X X X X X X X X X X

H

Extra Buitenschoolse Opvang Materiaal

Soort materiaal

Thema

8

L

Z H W

BSO Naar Buiten

Leskist

Natuur en techniek

X X X X X X X X

L

Z H W

BSO De Boer op BSO Horen en zien, ruiken, voelen en proeven

Leskist

Voedsel en landbouw Natuurbeleving eigen omgeving

X X X X X X X X

L

Z H W

X X X X X X X X

L

Z H W

Natuuractiviteiten buiten Creatieve natuur-doe activiteiten

X X X X X X X X

L

Z H W

X X X

L

Z H W

1

BSO Natuurkist BSO BasisBos Uitdagingen

Boekje Leskist Dozen

2

Seizoen 3

4

5

6

7

Geurenlotto

Lespakket

Geuren herkennen

X X X X X X X X

L

Z H W

Groen is gras

CD-ROM

Natuurbeleving in de BSO

X X X X X X X X

L

Z H W

Veulens in de wei

Lespakket

Natuurbeleving voor kleuters

X X

L

Z H W

15

Buitenschoolse opvang & Jongeren activiteiten Deze kisten zijn geschikt voor de buitenschoolse opvang. Deze kisten zijn voor een periode van 3 weken te leen. Boerderij doe-kaarten Groep alle / L Z H W Ontdek met de 50 Boerderij Doe Kaarten het boerenbedrijf! De opdrachten gaan over productiedieren, gezelschapsdieren, akkerbouw, tuinbouw en bloembollen. Er zijn ook aparte vragen over de bodem en het weer, over biologische boeren en boeren met nevenactiviteiten zoals een camping. De kaarten zijn ook goed op de kinderboerderij te gebruiken!

Het programma ‘BSO de Boer op’ brengt het onderwerp voedselproductie in de groep. Knutselen over hoe wij aan ons voedsel komen. Opdrachten uitvoeren over voeding en de productie ervan. Met veel enthousiasme ontdekken kinderen meer over de herkomst van ons voedsel.

BSO Naar Buiten Groep alle / L Z H Natuur en Techniek, een goede combinatie om kinderen spelenderwijs wegwijs te maken in de natuur met zelf gemaakte instrumenten. De map Buitenschoolse opvang naar buiten geeft de gebruiker informatie over het hoe en waarmee. Duidelijke beschrijvingen met foto's bij het maken van de boomhoogtemeter, de insectenzuiger, de bloemenpers en vele andere onderwerpen.

BSO Horen, zien, ruiken, proeven en voelen

Groep alle / L Z H W Bij het aanbieden van groene opvang voor kinderen nemen pedagogisch medewerkers een centrale plaats in. Een breed scala van activiteiten kan natuurbeleving stimuleren. Je hoeft daar niet voor naar een bos of boerderij. In de directe omgeving van de kinderopvang is van alles te beleven. Klein denken, daar gaat het om. Annet Weterings staat uitgebreid stil bij de rol van de pedagogisch medewerker, de omgeving van de kinderopvang, materialen, veiligheid en overleg met ouders en management. Talrijke tips voor kinderen van 0 – 12 jaar. Voor elke pedagogisch medewerker een bron van inspiratie!

BSO De Boer op Groep alle / L Z H W Een map vol inspirerende activiteiten voor de BSO rond Voedsel en Landbouw. Waarom geven bruine koeien geen chocolademelk? Hè gatsie, we eten echte planten. Kinderen hebben bijzondere denkbeelden over de herkomst van ons voedsel.

16

BSO Natuurkist Groep alle / L Z H De lesmateriaalkist voor de buitenschoolse opvang bevat materialen die het buiten met natuur bezig zijn stimuleert en kinderen actief laat

zijn met het verkennen van hun directe leefomgeving. Naast de leuke aspecten van natuuractiviteiten is het ook nog eens goed voor een goede gezondheid en een betere ontwikkeling van het kind. Dus ga naar buiten en maak gebruik van inspirerende en uitdagende materialen. Inhoud BSO kist: Rugzakjes, schepjes, kleine zeefjes, emmertjes, onderzoeksbakken, terrarium/aquariumbakken, handloepen, insectenzuigpotten, Navir potloepen, kompassen, geplastificeerde zoekkaarten over boomvruchten, muizen, bladeren, bodemdieren,vogels, vlinders en paddenstoelen, de BSO map, het boek Groen voor je ogen, 8 doebladen over de vier seizoenen met leuke doe-opdrachten, triple bug viewers, muizenvallen, een verrekijker, onderwaterkijker en schepnet.

Groen is gras LZHW Natuurbeleving in de Kinderopvang is essentieel voor de ontwikkeling van kinderen. De eerste ervaringen van kinderen hebben een grote invloed op hun kijk op de wereld, de relaties met anderen en op hun zelfvertrouwen. Natuur speelt daarbij een belangrijke rol. De DVD laat zien waarom natuurbeleving in de kinderopvang belangrijk is en op welke manier natuurbeleving invulling kan krijgen in een kindercentrum.. Ook gaat de DVD/video in op de houding van de pedagogisch medewerkers en de dilemma’s die bij de natuurbeleving in de kinderopvang mogelijk een rol spelen. De DVD wordt geleverd met een handleidingboekje.

BasisBos Uitdagingen 8-12 jaar / L Z H W BasisBos BSO is er op gericht om kinderen te laten ontdekken en beleven hoe bijzonder de natuur is. Dit doet de methode door de kinderen te laten ervaren hoe de natuurlijke materialen voelen en wat je er mee kunt doen. De kinderen vinden het niet alleen ontzettend leuk, maar uit onderzoek blijkt bovendien dat het spelen in de natuur een positieve invloed heeft op het gedrag van kinderen. BasisBos BSO brengt de kinderen dichter bij de natuur en haalt de natuur in huis. BasisBos BSO bestaat uit 24 uitdagingen. Elke uitdaging is opgeborgen in een doos. Bij elke uitdaging staat beschreven wat de kinderen verder nodig hebben. Vaak gaat het dan om materialen die de kinderen zelf buiten moeten zoeken of om producten die beperkt houdbaar zijn, zoals melk of om bepaalde gereedschappen die aanwezig geacht mogen worden. Onderwerpen in de BasisBos Uitdagingen: Bamboe, riet, was, zand, steen en klei, hout en papier, boerderij op onderzoek. Kijk op www.basisbos.com voor meer informatie.

Geurenlotto Vanaf 4 jaar / L Z H W Voor kinderen vanaf 4 jaar. De doos bevat 30 verschillende geuren die voor de geurontwikkeling van het jonge kind een stimulerende werking hebben. Het pakket is te gebruiken als geurenbingo.

Irilië

12 t/m 15 jaar / L Z H Het programma Irilië, 23 juni 2419 is een actieve ontdekkingsreis die jongeren van 12 tot en met 15 jaar op een uitdagende manier door de wereld van het water voert. Het science fiction verhaal vormt het vertrekpunt voor een spannende belevingstocht. Jongeren doen in een programma van een halve dag kennis en ervaringen op over de Nederlandse waterhuishouding. Jongeren leren in teamverband te functioneren. Het is bovendien een heel ‘recreatief’ programma, het is uitgewerkt in een wedstrijdvorm, met veel doe-activiteiten! Zowel deelnemers als begeleiders beleven er heel veel plezier aan. Dat maakt Irilië zeer geschikt voor bijvoorbeeld schoolexcursies, schoolkampen of een introductieprogramma in de basisvorming.

17

Levend Ganzenbord

buiten onderzoek uit te voeren.

6 t/m 12 jaar / L Z H W Het Levend Ganzenbord is een spel waarbij de leerlingen in groepjes opdrachten uitvoeren. Welke opdracht ze uitvoeren hangt af van de dobbelstenen. Er zijn in totaal 63 opdrachtkaarten, net als in het gewone ganzenbord. De leerlingen laten de uitkomst van de opdrachten controleren door een jury. De opdrachten gaan over de natuur, cultuur, dramatische expressie,vaardigheden en rekenen en taal. De leerlingen worden uitgedaagd en kunnen door samenwerking elkaar helpen bij het goed uitvoeren van de opdrachten. Ze leren met en van elkaar. Het spel kan zowel binnen als buiten gespeeld worden. Gemiddelde uitvoeringstijd: 1 uur.

Wat leeft er in het gras? Vanaf 10 jaar / L Z H In elke tuin, in de berm en tussen de tegels… daar is het wel te vinden. Maar ook in het groot… in de weiden. We hebben het over gras! Als je de voordeur uit loopt, kan je al natuuronderzoek doen. Zie je planten of hoor je vogels? Wat is er allemaal te ontdekken? Gebruik al je zintuigen hierbij, dan ontdek je veel meer. Met behulp van het boekje ‘Natuurtalenten’ ontdekken kinderen (vanaf 10 jaar) van alles over het biotoop weiland, gras en wat er in gras leeft. De kist bevat alle materialen die nodig zijn om buiten onderzoek uit te voeren.

Duik in het water Vanaf 10 jaar / L Z H Natuurtalenten kan gebruikt worden als leesboek maar ook als studieboek. Het richt zich naar kinderen vanaf 10 jaar, maar ook voor volwassenen is het een leerrijke reis in de natuur. Vooral de zoektochten kunnen door kinderen met veel enthousiasme gebruikt worden bij hun ontdekkingstocht in de natuur. Bij deze werkwijze staan bevordering van eigen onderzoek, de beleving en het aspect laagdrempeligheid centraal. Het biotoop water behandelt waterdiertjes, waterplanten, schoon of vies water en dieren en planten rondom het water. De kist bevat alle materialen die nodig zijn om

18

Struinen in het bos Vanaf 10 jaar / Z H Natuurtalenten kan gebruikt worden als leesboek maar ook als studieboek. Het richt zich naar kinderen vanaf 10 jaar, maar ook voor volwassenen is het een leerrijke reis in de natuur. Vooral de zoektochten kunnen door kinderen met veel enthousiasme gebruikt worden bij hun ontdekkingstocht in de natuur. Bij deze werkwijze staan bevordering van eigen onderzoek, de beleving en het aspect laagdrempeligheid centraal. In het biotoop bos worden de voedselkringloop, bomen- en plantensoorten, vruchten en zaden, diersporen, vogels, bodemdiertjes en schimmels en de bodem behandeld. De kist bevat alle materialen die nodig zijn om buiten onderzoek uit te voeren.

Natuur in de stad Vanaf 10 jaar / L Z H Natuurtalenten kan gebruikt worden als leesboek maar ook als studieboek. Het richt zich naar kinderen vanaf 10 jaar, maar ook voor volwassenen is het een leerrijke reis in de natuur. Vooral de zoektochten kunnen door kinderen met veel enthousiasme gebruikt worden bij hun ontdekkingstocht in de natuur. Bij deze werkwijze staan bevordering van eigen onderzoek, de beleving en het aspect laagdrempeligheid centraal. Het biotoop leven in de stad behandeld beestjes in huis, planten in de stad, dieren in de stad, korstmossen en muurplanten, bomen en planten in het park en mensen in de stad. De kist bevat alle materialen om met kinderen buiten onderzoek uit te voeren.

Peuter & Natuurkist over Krekels en andere kriebelbeestjes Groep 1 en 2 / L Z H Peuters willen spelen, ontdekken, leren en genieten. Hun leefwereld wordt langzaam groter en vooral buiten is dan ook van alles voor hen te beleven. Natuurbeleving is belangrijk voor een gezonde lichamelijke en emotionele ontwikkeling. Ervaringen met de natuur vergroten het

verantwoordelijkheidsgevoel voor de directe omgeving en tot waardering van de natuur op latere leeftijd. Beestjes en bloemen zoeken en bekijken, spulletjes verzamelen, kijken, voelen en ervaren. In de kist zitten allerlei materialen om leidsters en peuters te ondersteunen bij deze ontdekkingstocht. Bij de kist wordt een beschrijving geleverd, waarin de materialen kort worden toegelicht. Inhoud peuterkist: Rugzakjes, grote handloepen, een schepje, kleine zeefjes, emmertje, onderzoeksbakken, terrariumbak 6 liter, insectenzuigpotten, Navir potloepen, geplastificeerde zoekkaarten over muizen, bodemdieren, vogels, en boomvruchten, het boek Groen voor je ogen, triple bug viewer, een muizenval, grote handspiegels, een geurbrander met twee geurtjes, de handpop egel, eekhoorn en mol, een cd met natuurgeluiden, blinddoeken en een doosje mat natuurmateriaal (gedroogd gras, houtwol en mos).

Veulens in de wei; Natuurbeleving voor kleuters

Spelen tot je groen ziet

4 t/m 12 jaar / L Z H In Muizenpolder, een piepklein muizendorpje, woont Victor de Veldmuis. Hij woont daar in een lief, klein huisje omgeven door gekleurde bloemen, prachtige planten, groene bomen en lieve diertjes. Victor is een Natuurinspecteur. Hij verzorgt namelijk al jaren lang de natuur en hij doet heel erg zijn best om alle dieren, planten, bomen en bloemen genoeg aandacht te geven. Nooit gaat hij eens op vakantie, hij heeft het veel te druk. Zijn vriendjes gaan wel op vakantie. Na zoveel jaar hard gewerkt te hebben en de natuur heel goed te hebben verzorgd, vindt Victor dat hij zelf ook wel eens een lange vakantie heeft verdiend. Hij besluit om zijn koffertjes in te pakken en een grote reis te gaan maken. Hij heeft van Opa muis gehoord dat er in Nederland prachtige natuur te vinden is, dus dat wil hij wel eens zien! ‘Spelen tot je groen ziet’ is een kist die speciaal ontwikkeld is voor recreatieve doeleinden. Deze kist bevat een programma van drie dagen natuuractiviteiten en spelletjes.

19

Groep 1 en 2 / L Z H W Deze bundel is een methode en bevat een serie praktische opdrachten voor groep 1-2. De opdrachten zijn verdeeld over de 4 seizoenen. Bij elk seizoen hoort een vertelplaat, een meeleesverhaal en 3 lessen waarin uiteenlopende onderwerpen door middel van verschillende werkvormen aan bod komen. Het belangrijkste aspect van deze lessen is dat de leerlingen met hoofd, hart en handen de natuur ontdekken en beleven. De leerlingen maken hun eigen insectenzuiger, pootafdruk en bloemenpers. Ze helpen vogels met een vetbol en vogelhuisje de winter door. De lessen omvatten ook doebladen voor de leerlingen.

Lesmaterialen Basisonderwijs Thema Afval, Techniek, Recycling Hieronder vindt u een korte beschrijving van de lesmaterialen die onder dit thema vallen. Let u bij het reserveren op of de lesmaterialen voor uw leerlingen geschikt is (groep). Lesmaterialen kunnen bestaan uit leskisten, lespakketten, DVD’s, video’s, CD-Roms en ontdekdozen. Elektrische stroom Groep 7 en 8 / L Z H W De bedoeling van de DVD Elektrische stroom is de leerlingen meer vertrouwd te maken met de elektriciteit in hun omgeving. De leerlingen moeten zelf proefjes doen en zo antwoorden vinden op allerlei vragen. Spelenderwijs ervaren ze hoe bij natuuronderwijs een probleem het best aangepakt kan worden. De serie bestaat uit 8 afleveringen: 1 Elektriciteit Hoe maak je stroom? 2 Stroomgeleiding Krijg je altijd stroom bij een gesloten kring? 3 Stroom in huis Waar komt de stroom in huis vandaan? 4 Stroom en beweging Hoe kun je met stroom iets laten bewegen? Hoe kun je door beweging stroom maken? 5 Stroom en stoffen Waar komt de stroom vandaan bij een batterij? Kun je met stroom een stof doen veranderen? 6 Stroom en licht Kun je met licht stroom maken? Kan stroom licht maken? 7 Stroom en warmte Kun je met warmte stroom maken? Kun je met stroom warmte maken? 8 Stroom en lichaam Kunnen spieren stroom maken? Kan stroom spieren laten samentrekken?

Geluid

aandacht besteed aan de levende als aan de nietlevende natuur. De bedoeling van ‘Geluid’ is de leerlingen enkele natuurkundige eigenschappen van geluid te laten ervaren. Geluid speelt een grote rol in het leven van kinderen. Denk bijvoorbeeld aan geluid als signaal in het verkeer. Ook speelt geluid een essentiële rol bij communicatie en bijvoorbeeld muziek. Het ontdekkend bezig zijn is een belangrijke leidraad in de tv-programma’s.

Keuzekisten: Afval

Groep 5 en 6 / L Z H W Speelgoed waar je niet meer mee speelt kun je weggooien. Zijn er andere manieren om van je oude spullen af te komen? Zou je op een vrijmarkt gaan staan? Dit is het dilemma van deze keuzekist. De leerlingen vormen een eigen mening hierover en presenteren dat aan de klasgenoten.

Kijk zo werkt het! Groep 7 en 8 / L Z H W De CD-rom 'Kijk zo werkt het' biedt een schat aan informatie over machines, apparaten, de historie van de apparaten. Bij de CD-rom zit een docentenhandleiding. Je kunt de CD-rom koppelen aan werkkaarten, deze leiden het onderwerp in, dirigeren de leerlingen naar de plek waar ze de informatie kunnen vinden, zorgen voor verwerking van die informatie en zetten de leerlingen aan het werk met een doe-opdracht.

Licht

Groep 7 en 8 / L Z H W De DVD ‘Geluid’ is een project natuuronderwijs voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Het project bestaat uit vier tv-programma’s en een handleiding. Bij natuuronderwijs wordt zowel

Groep 7 en 8 / L Z H W Deze DVD programma’s laten verschijnselen zien die de leerlingen in het dagelijks leven kunnen waarnemen, bijvoorbeeld een regenboog of het

20

effect van zon en schaduw. Er komen ook situaties voor, die voor leerlingen nieuw zijn. Zo bezoeken we een duikboot, waar de werking van een periscoop wordt verduidelijkt. Het ontdekkend bezig zijn is een belangrijke leidraad in de programma’s.

Licht & Geluid Groep 6, 7 en 8 / L Z H W Deze ontdekkoffers zijn nieuw en komen van Eurofysica. De koffers bestaan uit praktische materialen waarmee kinderen kunnen experimenteren en opdrachten om de experimenten te begeleiden. Onderwerpen: Licht: - dag- en nachtlicht - materialen die zelf licht veroorzaken - kan men zonder licht zien? - verschillende lichtbronnen - wanneer ontstaat er schaduw? - waarom verandert een schaduw? - bouw en gebruik van een zonneklok - experimenteren met reflectie - eigenschappen van spiegels Geluid: - golven bekijken en de samenhang tussen toonhoogte en frequentie ervaren. - de samenhang onderzoeken tussen snaarlengte, snaarspanning, snaardikte en toonhoogte. - experimenteren met geluidsoverdracht in verschillende materialen. - de constructiekenmerken van verschillende muziekinstrumenten onderzoeken. - geluid verzwakken of versterken.

Lucht Groep 7 en 8 / L Z H W Leerlingen van groep 7 en 8 leren in vier lessen van ± 20 minuten op DVD proefondervindelijk het antwoord op vragen over lucht. Door middel van animaties en tekeningen wordt de onzichtbare lucht zichtbaar gemaakt en de eigenschappen verduidelijkt. Bij de DVD is een leerlingenwerkboekje.

Meten en Wegen Groep 7 en 8 / L Z H W Een leskist op praktisch rekenonderwijs in de schoolomgeving vorm te geven. Door eerst te

schatten en later te meten wordt het ruimtelijk denken gestimuleerd. In de kist zitten uitdagende opdrachten waarbij inzicht en vaardigheden volop aan bod komen. Hierbij worden instrumenten gebruikt als een waterpas, een stopwatch, een weegschaal, een schuifmaat, een boomhoogtemeter en een rekenmachine.

Over de pot en de put

Alle groepen / L Z H W Tanden poetsen, toilet doorspoelen, douchen, wassen en afwassen: in huis maken we water vies en spoelen het weg door een putje. Regen, sneeuw en ijzel: ook het water dat buiten ‘valt’, verdwijnt. Wat doen we met dit regen- en afvalwater? Dit lespakket over regen- en afvalwater neemt kinderen op een speelse manier mee naar de wereld achter dat afvoerputje, het gat in de wc en de putten in de straat. Een wereld van buizen, pompen, wadi’s, en putten. Waar gaat het water heen, wat doen we ermee en waarom is dat belangrijk voor volksgezondheid, droge voeten en het milieu?

Over natuurverschijnselen Groep 5 t/m en 8 / L Z H W Deze video bevat afgeronde reportages uit al eerder uitgezonden ‘Nieuws uit de natuur’ programma’s. Onderwerpen die behandeld worden zijn: -’t Kan vriezen, ’t kan dooien -Lucht -Wind -Elektriciteit -Magneten -Meten van tijd -Stenen en fossielen -Grotten

Papier maken Groep 5 t/m en 8 / L Z H W Natuurlijk papier en karton” is een lesproject voor de midden- en bovenbouw van het basisonderwijs over de kringloop van papier en karton. “Natuurlijk papier en karton” is zo flexibel opgezet dat er zowel enkele uren als een heel schoolproject aan kan worden besteed. ”Natuurlijk papier en karton” sluit aan bij de vakken natuur/biologie, wereldoriëntatie, techniek,

21

handenarbeid en geschiedenis. Dit nieuwe lespakket bevat een dvd met informatiefilm, een cd met werkbladen, een poster over de kringloop van papier en karton, een docentenhandleiding en diverse brochures. Met behulp van de materialen in deze kist kan van oud papier nieuw papier gemaakt worden. In de kist zitten onder andere schepraampjes, een persje, een schepbak. Het papier maken zelf duurt ongeveer een dagdeel.

Papierrecycling, Water en waterzuivering Groep 6, 7 en 8 / L Z H W Deze ontdekkoffers zijn nieuw en komen van Eurofysica. De koffers bestaan uit praktische materialen waarmee kinderen kunnen experimenteren en opdrachten om de experimenten te begeleiden. Onderwerpen: Papier recycling: Met het oog op milieubescherming is hergebruik van papier een interessant didactisch-methodisch onderwerp. De leerlingen maken middels een eenvoudig proces papier uit oud papier. Daarbij zullen ze ontdekken dat bij het industrieel produceren van gerecycled papier duidelijk minder grondstoffen, water en energie verbruikt worden in vergelijking met de conventionele papierproductie. Water & Waterzuivering: - vaststellen welke grondsoorten water wel of niet doorlaten - ontdekken dat zand- en kiezelfilters vaste bestanddelen tegenhouden terwijl opgeloste bestanddelen (zoals olie, zout, wasmiddel) door filtering niet uit het water verwijderd kunnen worden - eigengebruik van water onderzoeken - de diverse stadia van mechanische waterreiniging leren kennen.

Pieter de Pier Groep 1 en 2 / L Z H De lessenserie over afvalscheiding wordt ingeleid door Pieter de Pier. Pieter is een regenworm die door het eten van GFT-afval een bijdrage levert aan de voedselkringloop. Spelenderwijs leren kinderen de verschillende soorten afval scheiden.

Het accent ligt daarbij op het onderscheid tussen composteerbaar en niet composteerbaar afval. De lessenserie bevat de volgende onderdelen: - de start activiteit: poppenspel Pieter de Pier - afval van de natuur: bekijken van bodemdieren - afval van mensen: afval herkennen en leren scheiden - afval rond de school: wandeling met aandacht voor zwerfvuil - afsluiting: Pieter de Pier lied. Per onderdeel zijn één of meer activiteiten uitgewerkt. Sommige onderdelen lenen zich het best voor een klassikale aanpak, andere activiteiten kunnen beter in groepjes plaats vinden. Eventueel kunt u hulp van ouders inroepen. Dit is per onderdeel aangegeven.

Technido Geluid, Magnetisme, Spiegels en Water

Groep 3 en 4 / L Z H W U kunt nu aan de slag met techniek in de onderbouw. Techniek zit in alle dingen om ons heen, dus niet alleen in bijvoorbeeld de computer of dvd-speler, maar bijv. ook in speelgoed en in verpakkingen. Over ieder ding dat gemaakt is, is nagedacht. Waar hebben we het voor nodig? Wie hebben het nodig? Van welk materiaal gaan we het maken? Etc. Vaak staan we er niet bij stil hoe het één en ander gemaakt wordt. Met Technido willen we door ontdekken en het stellen van juiste vragen de kinderen hiervan bewust maken. Zij zullen zich verwonderen en

22

spelenderwijs kennis vergaren. Het stellen van vragen is hierbij van essentieel belang, zodat kinderen gaan nadenken over datgene waar ze mee bezig zijn. Technido bestaat uit 4 leskisten met elk een eigen thema. Met één kist kan indien gewenst een hele klas aan het werk worden gezet, maar er zijn ook activiteiten die in groepjes van max. 6 gedaan moeten worden. De start van elk thema is een verhaal om zodoende in de sfeer te komen van het thema. Ook kunnen de materialen gebruikt worden voor een evt. ontdekhoek. In ieder kist zit naast de materialen een handleiding met daarin o.a.: Activiteitenkaarten, een registratiekaart, materialenoverzicht. De 4 kisten kennen de volgende thema's: Water, Geluid, Magnetisme en Spiegels Op het reserveringsformulier dient u de kisten apart te reserveren.

Techniek Warmte & Elektriciteit

Groep 6, 7 en 8 / L Z H W Deze ontdekkoffers komen van Eurofysica. De koffers bestaan uit praktische materialen waarmee kinderen kunnen experimenteren en opdrachten om de experimenten te begeleiden. Onderwerpen: Warmte: - leerlingen kunnen alle grondbeginselen van warmte en uitzetting doornemen. - een eigen thermometerschaal maken, de Celsiusschaal af lezen en het smelt- en kookpunt van water op deze schaal vast leggen. - ook worden er thema's behandeld over verdampen en verdichten van water. Elektriciteit: - Welke delen behoren bij een elektrische stroomkring? - Is de stroomkring gesloten of onderbroken? - Wat is een serieschakeling en wat is een parallelschakeling? - Wie kan elektrische stroom, warmte, licht en ontstaan? - Hoe bouwt men een elektromagneet? - Welke materialen geleiden stroom en welke niet? - Waarom is elektrische stroom gevaarlijk voor mensen?

Techniek Magnetisme, Balans & Evenwicht Groep 6, 7 en 8 / L Z H W Deze ontdekkoffers komen van Eurofysica. De koffers bestaan uit praktische materialen waarmee kinderen kunnen experimenteren en opdrachten om de experimenten te begeleiden. Onderwerpen: Magnetisme: - Iedere magneet heeft twee polen, gelijke polen stoten elkaar af, ongelijke polen trekken elkaar aan. - Met drijvende of opgehangen magneten is de werking van het kompas te verduidelijken. - Zelf een kompas bouwen. - De windrichtingen bepalen en een landkaart indelen. - Waar een magneet sterk is. Balans en evenwicht: - Het principe van de weegschaal (wip) doorzien en met de onderdelen de overgang van de horizontale naar de verticale belasting, van wip naar balans doorzien; - Uit onderdelen een weegschaal maken en deze met de tarreerschuif in evenwicht brengen; - Met behulp van balans en gewichten leren onderscheiden wat zwaarder, lichter en gelijk van gewicht is; - Onze gewichtseenheden leren en daarmee de voordelen van dit eenhedensysteem inzien.

Technokit groep 3-4 Groep 3 en 4 / L Z H W De technokit bestaat uit een koffer met een 30-tal opdrachten. Die opdrachten zijn opgedeeld in een aantal technische gebieden die horizontaal door de school lopen. Zo wordt op een vaardigheid en een inzicht verder gebouwd. Voor materialen dient u zelf te zorgen. Opdrachten zijn gerangschikt rondom vaardigheden en bewerkingen: - fiets poetsen - magneten - lampen - muren en bruggen bouwen - geluid - hout - statische elektriciteit - metalen - drijven en zinken - vloeistoffen

23

Technokit groep 5-6

Groep 5 en 6 / L Z H W De technokit bestaat uit een koffer met een 30-tal opdrachten. Die opdrachten zijn opgedeeld in een aantal technische gebieden die horizontaal door de school lopen. Zo wordt op een vaardigheid en een inzicht verder gebouwd. Voor materialen dient u zelf te zorgen. Opdrachten zijn gerangschikt rondom een aantal vaardigheden en bewerkingen: - houtbewerking - koken - fiets - energie - textiel - constructies Kinderen ontwerpen hun eigen kroontjeswipper, onderhouden hun eigen fiets, ontdekken hoe de dynamo werkt, bouwen een brug, enz.

Toptechneut

Groep 3 t/m 8 / L Z H W Toptechneuten is de nieuwste aanvulling op Topondernemers. Toptechneut bevat opdrachten voor de groepen 3 tot en met 8. Hoewel de benadering van het onderwerp luchtig is, blijven de kerndoelen wel degelijk het uitgangspunt. Hierbij blijft het ontdekkend en natuurlijk leren voorop staan waarbij elke opdrachtkaart het begin is van een ontdekkingsreis door de wereld van techniek en natuurkunde.

Technokit groep 7-8

Groep 7 en 8 / L Z H W De technokit bestaat uit een koffer met een 30-tal opdrachten. Die opdrachten zijn opgedeeld in een aantal technische gebieden die horizontaal door de school lopen. Zo wordt op een vaardigheid en een inzicht verder gebouwd. Voor materialen dient u zelf te zorgen. Opdrachten zijn gerangschikt rondom een aantal vaardigheden en bewerkingen: - houtbewerking - koken - energie - fiets - textiel -constructies Kinderen ontwerpen hun eigen kroontjeswipper, onderhouden hun eigen fiets, ontdekken hoe de dynamo werkt, bouwen een brug, enz.

De opdrachtkaarten rond het thema techniek/natuurkunde kunnen flexibel en los gebruikt worden voor een eerste stap in het natuurlijk leren. Met alle kaarten kan zowel individueel als in groepen gewerkt worden. De opdrachtkaarten van Toptechneut gaan uit van eenvoudig te verkrijgen materialen die meestal al op de school aanwezig zijn. Als extra is ook een serie werkkaarten met vooral een natuurkundige inhoud toegevoegd bij de kaarten voor groep 3/4. Deze kunnen echter ook door oudere leerlingen gebruikt worden als start voor een activiteit op hun niveau. De talloze illustraties stellen ook minder taalvaardige leerlingen in staat om zelfstandig aan de slag te gaan. Alle opdrachtkaarten zijn dubbel uitgevoerd, zodat meerdere leerlingen tegelijk aan dezelfde opdracht kunnen werken. De kist bevat de volgende onderdelen: - Handleiding - 2 x 15 opdrachtkaarten per jaargroep 3/4, 5/6 en 7/8 - 14 extra natuurkunde werkkaarten.

24

Wie maalt om de molens?

Zwerfafval? Mooi niet!

Groep 5 t/m 8 / L Z H W In dit lespakket vind je tips voor leuke lessen over molens. Voor groep 5 en 6 zijn er werkbladen en excursiebladen over de korenmolen, de poldermolen en de watermolen. Het verhalend ontwerp 'Wie maalt om de molens?' gaat over molenaar Swarteschaep die een klap van een molenwiek heeft gehad en uit wraak alle molens in Nederland wil vernietigen. Aan uw leerlingen de taak dit te voorkomen! Dit verhalend ontwerp is bedoeld voor groep 7 en 8 van de basisschool, maar het lesmateriaal is ook zeer geschikt voor het praktijkonderwijs. Naar aanleiding van het verhaal over molenaar Swarteschaep voeren de leerlingen allerlei activiteiten uit rondom molens. Zo breiden zij hun kennis over molens uit. Het verhaal biedt enerzijds structuur en anderzijds een uitdagende leeromgeving. Binnen het verhaal is ruimte voor eigen beslissingen en initiatieven van de leerlingen. De onderdelen Het verhalend ontwerp bestaat uit een molenkrant, een brief en dagboekfragmenten van molenaarsknecht Janus van de Wind, eisen voor het molenkeurmerk en een werkwijzer voor de docent. Voldoet aan de kerndoelen 42, 45, 47, 48, 49, 54 en 56.

25

Alle groepen / L Z H W Het thema van dit lespakket is zwerfafval: afval dat door de mens is weggeworpen of achtergelaten op een plek waar het niet hoort. Zwerfafval kom je bijna overal tegen. Het slingert rond in wegbermen, op schoolpleinen, in het bos, op het strand en in het winkelcentrum. Overal liggen papiertjes, plastic zakjes, stukjes kauwgum, patatvorkjes, blikjes en petflesjes. Zwerfafval op straat is een van de grootste ergernissen van Nederlanders, en dan bedoelen we volwassenen én kinderen.

Op de basisschool is het thema zwerfafval een dankbaar onderwerp: het is letterlijk en figuurlijk dicht bij huis te vinden en het thema sluit uitstekend aan bij diverse lessen. De belangrijkste doelen van dit lespakket zijn: - Leerlingen bewustmaken van hun eigen weggooigedrag. - Het bewerkstelligen van gedragsverandering bij leerlingen. - Het versterken van gewenst gedrag van de leerlingen, zodat een schonere, veiligere en meer leefbare woon- en leefomgeving gecreëerd wordt.

Thema Aarde & Bodem Hieronder vindt u een korte beschrijving van de lesmaterialen die onder dit thema vallen. Let u bij het reserveren op of de lesmaterialen voor uw leerlingen geschikt is (groep). Lesmaterialen kunnen bestaan uit leskisten, lespakketten, DVD’s, video’s, CD-Roms en ontdekdozen. Bodem.nu Alle groepen / L Z H W De leskist “Bodem.nu” heeft als doel bij leerlingen van de groepen 1 t/m 8 belangstelling te wekken voor de bodem. Met behulp van het lesmateriaal gaan leerlingen de bodem in hun eigen omgeving goed bekijken en onderzoeken en leren zo allerlei nieuwe dingen. Bovendien groeit bij hen al doende het besef dat de bodem ook met het oog op de toekomst belangrijk is en dat we er goed en zuinig mee om moeten gaan. De leskist Bodem betrekt kinderen op een positieve, actieve en speelse manier bij hun eigen omgeving, specifiek bij de bodem bij hen in de buurt. De open doelstelling laat zien da in dit project niet kennis, maar beleving voorop staat. U kunt kiezen of u de leskist Bodem als project van enkele weke voor de gehele school wilt gebruiken of om in een korter tijdsbestek van een paar lessen, aandacht aan de bodem wilt schenken. Geef bij het reserveren aan of u de kist voor de onderbouw of voor de bovenbouw wilt lenen!

fossielgemaakt worden. Verder zijn er fossielen en boeken om een hoek mee in te richten.

Fossielen

Groep 7 en 8 / L Z H W De leskist Fossielen is nieuw en door de kwaliteitsmeter beoordeelt met 4 sterren. Met de leskist worden fossielen in een aantal tijdsperiodes verkend en geplaatst. Met behulp van diverse materialen uit de leskist maken de kinderen kennis met fossielen. Na een introductieles gaan de kinderen in verschillende hoeken aan de slag met werkbladen. De onderwerpen van de werkbladen zijn de tijdlijn, fossiele afdrukken, planten van toen en nu, aanpassing en natuurlijke selectie en nog wat verwante onderwerpen. Bij elke hoek wordt er gebruik gemaakt van fossielen, afbeeldingen, een spel of knutselmateriaal er kan zelf een

Landschap en grondsoort Groep 7 en 8 / L Z H W Deze serie (school tv) biedt een visuele ondersteuning bij de behandeling van de diverse grondsoorten. Drie aspecten vormen steeds de basis van ieder programma: de ontstaansgeschiedenis, het bodemgebruik en de typerende landschappen die van dit alles het resultaat zijn. Ieder programma duurt 20 minuten. Met handleiding en leerlingenwerkboekje.

26

Over landschappen en seizoenen Groep 5 t/m 8 / L Z H W Op deze video van de NOT is een zestal reportages uit Nieuws uit de Natuur opgenomen.

Alle reportages gaan over verschillende landschappen (rivierlandschap, park, bos) of de invloed van de verschillende seizoenen op die landschappen en de planten en dieren die er leven. Het zijn korte stukjes (tot 16 minuten) die als introductie op een les gebruikt kunnen worden. Onderwerpen zijn: - Waar zijn ze gebleven (rivierlandschap), - Parken en plantsoenen (aanleg en onderhoud), - Blaadjes vallen (herfst), - Lente in Amelisweerd, - Zaden op reis, - 't is winter. Bij de DVD is geen extra lesmateriaal gevoegd.

Zand en stenen Groep 1 en 2 / L Z H W Doel van deze ontdekdoos is kleuters laten ontdekken dat zand uit heel kleine steentjes bestaat en dat er verschillende soorten/vormen van stenen bestaan. De kleuter ervaart en verkent wat je allemaal met zand en stenen kunt doen. De kleuter gebruikt al zijn zintuigen: hij kijkt, hoort, voelt en ruikt. De kleuter ondergaat al deze ervaringen, het contact met het element aarde (zand) en het eigen lichaam, bij uitstek in het spel met zand en stenen. De ontdekdoos maakt gebruik van het feit dat kleuters graag van alles verzamelen, ook stenen. U kunt de kinderen stimuleren om verschillende stenen te verzamelen en deze in een kast of op een plank uit te stallen om er daarna verschillende ontdekactiviteiten mee te gaan doen. Activiteiten: 1 kleine stenen – grote stenen 2 knutselen met zand en stenen 3 bouwstenen 4 versjes 5 kleurplaat

27

Thema Energie, Klimaat en Duurzaamheid Hieronder vindt u een korte beschrijving van de lesmaterialen die onder dit thema vallen. Let u bij het reserveren op of de lesmaterialen voor uw leerlingen geschikt is (groep). Lesmaterialen kunnen bestaan uit leskisten, lespakketten, DVD’s, video’s, CD-Roms en ontdekdozen. Aardgas – Made in Holland

aarde' vormt een goede aanvulling op 'Aardgas – Made in Holland', maar kan ook afzonderlijk gebruikt worden.

Groep 8 / L Z H W Nederland is een aardgasland. Maar hoe lang nog? Volgens recente schattingen zal ons aardgas over een jaar of vijftig op zijn. Het energievraagstuk zal daarom de komende jaren steeds actueler worden. Aardgas – Made in Holland gaat over aardgas, de relatief schone brandstof uit de eigen bodem, dat nog steeds ook een belangrijk Nederlands exportproduct is. Aan de orde komen de betekenis van aardgas voor onze samenleving, hoe aardgas is ontstaan, wat erbij komt kijken om het gas te winnen en de gevolgen daarvan voor het milieu. Het leerlingenmagazine biedt stof tot nadenken over de toekomst van onze energiehuishouding. 'Aardgas - Made in Holland' vormt een goede aanvulling op 'De energieke aarde', maar kan ook afzonderlijk gebruikt worden.

De zon als bron Groep 7 en 8 / L Z H W Drie filmpjes (video) van ± 10 minuten geven de leerling een beeld van werking en mogelijkheden van zonne-energie. Zonne-energie is een goed voorbeeld van een duurzame energiebron. We maken vaker gebruik van zonne-energie dan we ons bewust zijn, zoals grote ramen op het zuiden en kleine op het noorden. Zelfs ons voedsel is “verpakte zonne-energie”. Met behulp van zonnepanelen kunnen we zonneenergie omzetten in elektriciteit. Deze kan van kleinschalig (rekenmachientjes) tot grootschalig (verlichting van een heel schoolgebouw) worden gebruikt. Ook in ontwikkelingslanden kan zonne-energie een belangrijke rol spelen. Voorbeelden uit Indonesië laten dit zien. Bij de video hoort een handleiding met 2 werkbladen en 2 informatieboekjes.

De energieke aarde Groep 8 / L Z H W De vondst van aardolie heeft gezorgd voor een revolutie in mobiliteit. Aardolie levert daarnaast nog grondstoffen voor de chemische industrie. Van nylonkousen tot surfplanken, in heel veel producten zit wel een spoortje aardolie. Deskundigen verwachten dat we in de toekomst niet meer zo ruim over aardolie kunnen beschikken als tot nog toe het geval is. Over vijftig jaar zullen we ook andere energiebronnen, zoals zonne- of windenergie, moeten aanspreken. De energieke aarde gaat over aardolie. Onderwerpen die aan de orde komen, zijn: - Het belang van aardolie voor onze mobiliteit en voor de economie. - De geschiedenis van de oliewinning en de ontstaansgeschiedenis van olie. - Hoe wordt de olie gewonnen en geraffineerd of anderszins verwerkt. - Alternatieve energiebronnen. 'De energieke

Delfstoffen in Nederland Groep 7 en 8 / L Z H W In deze 5-delige serie worden de belangrijkste delfstoffen van Nederland behandeld: aardgas, aardolie, kalksteen, zout en zand/klei. In elke aflevering wordt telkens één delfstof nader belicht. Daar bij komen niet alleen het ontstaan en de vindplaatsen aan de orde, maar ook het gebruik ervan. Tevens wordt aandacht besteed aan de gevolgen van de winning en het gebruik van de delfstof voor de omgeving. Met behulp van animaties, proefjes en kaarten worden processen rondom delfstoffen voor de leerlingen duidelijk en overzichtelijk gemaakt.

28

Elektrische stroom Groep 7 en 8 / L Z H W De bedoeling van Elektrische stroom is de leerlingen meer vertrouwd te maken met de elektriciteit in hun omgeving. De leerlingen moeten zelf proefjes doen en zo antwoorden vinden op allerlei vragen. Spelenderwijs ervaren ze hoe bij natuuronderwijs een probleem het best aangepakt kan worden. De serie bestaat uit 8 afleveringen: 1 Elektriciteit Hoe maak je stroom? 2 Stroomgeleiding Krijg je altijd stroom bij een gesloten kring? 3 Stroom in huis Waar komt de stroom in huis vandaan? 4 Stroom en beweging Hoe kun je met stroom iets laten bewegen? Hoe kun je door beweging stroom maken? 5 Stroom en stoffen Waar komt de stroom vandaan bij een batterij? Kun je met stroom een stof doen veranderen? 6 Stroom en licht Kun je met licht stroom maken? Kan stroom licht maken? 7 Stroom en warmte Kun je met warmte stroom maken? Kun je met stroom warmte maken? 8 Stroom en lichaam Kunnen spieren stroom maken? Kan stroom spieren laten samentrekken?

Gas, elektriciteit, begrijp je…? Groep 6, 7 en 8 / L Z H W Een gaslek ’s nachts in een gewone straat. De man van het energiebedrijf breekt het wegdek open. Een late wandelaar passeert en er ontstaat een grappig gesprek, waarbij de voorbijganger er blijk van geeft weinig idee te hebben van de energievoorziening in Nederland. De GEB-er legt het hem -vanuit de kuil- uit. De camera volgt het verhaal op de voet en zo ontstaat er een beeld van de Nederlandse gas en elektriciteitsproductie. Onderwerpen en begrippen die daarbij ter sprake komen, zijn afgestemd op de onderwijsrealiteit en zetten aan tot tal van leeractiviteiten. De video duurt in totaal 17 minuten.

Huisje boompje beestje Project Herfst*

Groep 3 en 4 / H Deze projectvideo is een registratie van de Schooltv-programma’s Huisje Boompje Beestje 243 t/m 246 over de herfst. Thema’s die behandeld worden zijn waarom vallen blaadjes van de bomen, kruisspinnen, kleine diertjes zijn opruimers in de natuur en hoe bereiden dieren zich voor op de winter.

Huisje boompje beestje Project Het weer* Groep 3 en 4 / L Z H W Deze projectvideo is een registratie van de televisieuitzendingen 226 t/m 229 van Huisje Boompje Beestje over Het Weer. De programma’s gaan over koud en warm weer, hoe ontstaan regen en wolken, waar komt de wind vandaan en onweer.

Keuzekisten: Energie

Groep 5 en 6 / L Z H W Duurzame energiebronnen zijn belangrijk voor onze toekomst. Waarom niet op elk gebouw een windmolen? Door over dit dilemma na te denken en informatie te verzamelen via internet, komen de leerlingen tot een eigen mening over dit onderwerp.

Keuzekisten: Verkeer en vervoer Groep 5 en 6 / L Z H W In de stad kun je met de fiets overal komen. Dus het openbaar vervoer eruit! Dan is er ook meer

29

ruimte. Een goed idee of toch niet? Met deze keuzekist komen de leerlingen tot een mening hierover.

Natuurlijk energie! Alle groepen / L Z H W “Natuurlijk energie!” is een lespakket voor het basisonderwijs. Kinderen maken kennis met verschillende aspecten en vormen van (duurzame) energie. Dat gebeurt aan de hand van uitgewerkte lesactiviteiten, een speelfilm op video, een website, praktische opdrachten met materialen, liedjes en de verhaalfiguren Koning Lollie en Volty Power. Energie is een onderwerp dat in veel methodes aan bod komt, vooral in de bovenbouw. In de midden- en onderbouw speelt dit minder. Toch is het een onderwerp waarmee leuke en zinvolle activiteiten op te zetten. Juist in de onder- en middenbouw kan dit onderwerp speels en actief worden benaderd. Kortom: een totaalpakket dat leerlingen spelenderwijs energiebewust maakt.

Oscar de Ballonvaarder Groep 3 t/m 6 / L Z H W Oscar is een ballonvaarder met een Vlaams accent. Hij gaat op deze vier verschillende CDROM’s op onderzoek uit met zijn vier jaargetijden ballon. Zo ontdekt hij de boerderij, duikt hij onder water, verkent hij de geheimen van het bos en op de vierde CD-ROM gaat hij op verkenning op en rond het veld. Op iedere CD-ROM staan twaalf educatieve spelletjes. Daarnaast wordt veel informatie over de verschillende soorten planten en dieren op speelse wijze aangeboden. Er kan tussen de vier verschillende seizoenen gewisseld worden. Elke CD-ROM is volledig tweetalig (Nederlands en Engels).

Over landschappen en seizoenen Groep 5 t/m 8 / L Z H W Op deze video van de NOT is een zestal reportages uit Nieuws uit de Natuur opgenomen. Alle reportages gaan over verschillende landschappen (rivierlandschap, park, bos) of de invloed van de verschillende seizoenen op die landschappen en de planten en dieren die er leven. Het zijn korte stukjes (tot 16 minuten) die

30

als introductie op een les gebruikt kunnen worden. Onderwerpen zijn: - Waar zijn ze gebleven (rivierlandschap), - Parken en plantsoenen (aanleg en onderhoud), - Blaadjes vallen (herfst), - Lente in Amelisweerd, - Zaden op reis, - 't is winter. Bij de videoband is geen extra lesmateriaal gevoegd.

Sarah’s Wereld Groep 7 en 8 / L Z H W Sarah?s Wereld is een fantasierijk spel voor leerlingen van groep 7 en 8. Het is ontwikkeld door het Wuppertal Instituut in Duitsland. In 2004-2005 was er een pilot in Limburg. De deelname was overweldigend en de reacties zeer positief, zowel van kinderen, van docenten als van de NME centra. Inhoud: Kinderen maken kennis met de 11-jarige Sarah. Zij schrijft brieven. Via Sarah komen de kinderen met verschillende situaties in aanraking. Hierdoor gaan ze nadenken over hun eigen handelen. Hoe verhoudt zich dat tot de leefomgeving? De leerlingen leren op een speelse manier de begrippen ‘duurzaamheid’, ‘consumptief gedrag’ en ‘ecologische rugzak’. Aan het eind van de les weten ze hoe je minder milieubelastende / duurzamere keuzes kunt maken. In ‘Sarah op school’ en ‘Sarah thuis’ wordt dit omgezet in concreet handelen. Kijk op www.sarahswereld.nl voor een introductie en de docentenhandleiding. Wat kan Sarah's Wereld betekenen voor uw school? Het project is laagdrempelig - praktische lessenserie van 1,5 - 2 uur per les - het spel kan ook als project (ca. 8 uur) uitgevoerd worden - aansluiting bij de belevingswereld van kinderen Het project roept veel enthousiasme op bij de kinderen - de kinderen kunnen zich goed identificeren met Sarah - de kinderen worden, via verschillende spelsituaties, op een positieve manier

betrokken bij een duurzame ontwikkeling - de abstracte thema’s duurzame ontwikkeling en mondiale verdeling gaan echt leven voor kinderen Het project past goed in het onderwijssysteem - aansluiting bij verschillende leergebiedspecifieke en leergebiedoverstijgende kerndoelen - het project is een prima invulling van het vak wereldoriëntatie - het project is een concrete uitwerking van Burgerschapsvorming, een belangrijk kerndoel in het moderne onderwijs

meten. Voor de docent staat extra achtergrondinformatie in de handleiding. De volgende aspecten komen aan bod: - neerslag en bewolking - luchtdruk - windsnelheid - de zon - windrichting - temperatuur ondergronds - minimum en maximum temperatuur - temperatuurverschillen - luchtvochtigheid

Zon op school

Spaar je energie Groep 7 en 8 / L Z H W Dit lespakket gaat over waarom je energie bespaart. Met deze vier lesbrieven vergroten leerlingen hun kennis en vaardigheden. Ze oefenen met lampjes en batterijen en maken zo kennis met de eerste beginselen van elektriciteit. De leerlingen leren rekenen met eenheden als kWh (kilowattuur), een eenheid waarin je elektriciteitsverbruik weergeeft. Ze maken in een lesbrief een koppeling tussen energieverbruik en hun eigen leefomgeving en die van dieren en hun leefgebieden elders in de wereld.

Weerkist Groep 6 t/m 8 / L Z H W Met de meetinstrumenten kunnen de leerlingen enkele dagen achtereen een aantal weersverschijnselen meten en volgen. Tevens zijn enkele eenmalige proefjes en opdrachten in de kist opgenomen. De opdrachtenkaarten geven de leerlingen informatie over wat en hoe ze gaan

31

Groep 1 t/m 8 / L Z H Zon op school is een project voor alle groepen van de basisschool om van alles te leren over energie en klimaat. De zon kun je daarbij zien als motor achter al het leven op aarde. Tegelijkertijd help je mee om op school duurzame energie op te wekken en energie te besparen. 'Zon op School' is een educatief project rond energie en klimaat, ontwikkelt voor Zeeuwse basisscholen. Doel van ‘Zon op School' is om binnen en buiten school een bijdrage te leveren aan een meer duurzame samenleving. Behalve aandacht voor energiebesparing en andere maatregelen, die hieraan bijdragen, is er uiteraard aandacht voor energie en klimaat en andere duurzaamheidthema's in de lessen. Voor scholen met zonnepanelen op het dak, is dit pakket bijzonder leuk. Het thema ‘energie en klimaat' is binnen het lespakket van Zon op school goed uitgewerkt. De belangrijkste duurzaamheidthema's waar binnen Zon op School verder aandacht voor is zijn: water, afval, duurzame ontwikkeling, natuur en landschap, landbouw en voedsel en verkeer en vervoer. Bij alle thema's is er aandacht voor het mondiale aspect op het niveau van kinderen.

Thema Boerderij, Akkerbouw en Veeteelt Hieronder vindt u een korte beschrijving van de lesmaterialen die onder dit thema vallen. Let u bij het reserveren op of de lesmaterialen voor uw leerlingen geschikt is (groep). Lesmaterialen kunnen bestaan uit leskisten, lespakketten, DVD’s, video’s, CD-Roms en ontdekdozen. Aardappels

Groep 1 t/m 8 / L Z H W Deze aardappellessen voor de groepen 1 tot en met 8 van het basisonderwijs brengen de kinderen direct in contact met de aardappel en dus met de oorsprong van hun voedsel. Het pakketje bevat opdrachten en lesideeën om met leerlingen aan de slag te gaan.

Akkerwijzer Groep 7 en 8 / L Z H W De docentenhandleiding en het leerlingenboekje vormen de basis voor de doe-lessen in dit lespakket. De doe-lessen gaan volgens het circuitmodel. Tijdens deze les gaan leerlingen in kleine groepjes aan de slag met het leerlingenboekje en de werkbladen. Voor sommige opdrachten zijn diverse materialen nodig. U kunt de materialen verzamelen als u met uw groep een akkerbouwbedrijf bezoekt. Ook in natuur(voeding)winkels zijn de meeste materialen te verkrijgen. Overigens ook zonder de vereiste materialen zijn er voldoende opdrachten om een succesvolle circuitles te organiseren. Onderwerpen die behandeld worden zijn: belangrijkste akkerbouwgewassen en wat er van gemaakt wordt; grondsoorten in Nederland; uiterlijk en werkzaamheden op een akkerbouwbedrijf; machines; rol van seizoenen bij akkerbouw; biobrandstof en dieren op het akker.

Boerderij doe-kaarten Groep 1 t/m 8 / L Z H W Ontdek met de 50 Boerderij Doe-Kaarten het boerenbedrijf! De opdrachten gaan over productiedieren, gezelschapsdieren, akkerbouw, tuinbouw en bloembollen. Er zijn ook aparte vragen over de bodem en het weer, over biologische boeren en boeren met

nevenactiviteiten zoals een camping. De kaarten zijn ook goed op de kinderboerderij te gebruiken! Het is een set met 50 boerderijopdrachten die door kinderen (4 tot 12 jaar) op de boerderij gedaan kunnen worden. De sets zijn geschikt om als gezin, als kind alleen of voor een (school)groep te gebruiken.

De Pauw

Groep 1 en 2 / L Z H Deze leskist is uitermate geschikt voor een bezoek aan de kinderboerderij. Het project begint met het verhaal van een pauw die zijn veren kwijt is. Door het maken van 8 opdrachten, op de kinderboerderij en vervolgens 8 verwerkingsopdrachten in de klas, geven de leerlingen de pauw zijn veren weer terug. Er wordt in groepjes gewerkt en elk groepje verdiend de ogen van een veer door spelletjes en opdrachten over de dieren op de kinderboerderij. (Houten pauw wordt bijgeleverd).

EigenWIJS

Groep 7 / L Z H W Het lespakket EigenWIJS is bedoeld voor leerlingen uit groep 7 en bestaat uit: - 25 leerlingenboekjes - docentenhandleiding - poster - dvd over legkippenbedrijven - leuk en leerzaam groepsspel ‘3-op-een-ei’ dat bestaat uit 9 geplastificeerde spelkaarten (die samen het spelbord vormen), 10 ‘spiegeleieren’ en een vragenkaart. Doelstellingen van het lespakket: - de leerlingen ontdekken hoe een ei ontstaat. - de leerlingen leren het verschil tussen een bevrucht en onbevrucht ei en realiseren zich dat

32

een ei uit de winkel nooit bevrucht kan zijn. - de leerlingen krijgen een beeld van de opbouw van een (consumptie-) ei. - leerlingen leren dat een ei veel belangrijke voedingsstoffen bevat. - leerlingen realiseren zich dat voor de productie van eieren speciale kippenrassen zijn gefokt: legkippen. - leerlingen krijgen een beeld van het leven dat legkippen leiden: vanaf de prenatale fase (het fokken) tot aan het slachten. - leerlingen leren dat legkippenbedrijven zich aan allerlei regels moeten houden. - leerlingen leren dat er verschillende soorten legkippenbedrijven zijn.

Melkveehouderij Groep 3 t/m 8 / L Z H W Een lespakket dat uit twee delen bestaat. Het eerste deel van het pakket komt van “Het kleine Loo”. De handleiding bevat een compleet project met werkbladen over de melkveehouderij en een daarbij behorend bezoek. Het tweede deel van het lespakket heet “Van koe tot koelkast” en behandelt de weg van melk vanaf de koe tot in huis, in de koelkast. Compleet pakket met werkbladen.

Graan voor brood Groep 6, 7 en 8 / L Z H W Graan is het belangrijkste gewas ter wereld. Alles draait om graan. Graan is ook grondstof voor brood, bier, pasta drop en diervoer. Ook in kleding zitten granen. Ontdek samen met uw leerlingen alles over verschillende granen en waar ze voor gebruikt worden.

Jong & Platteland Groep 8+ / L Z H W Jong & Platteland is een magazine voor de basisvorming van het voortgezet onderwijs. Het gaat over plattelandsvernieuwing in Nederland. Plattelandsvernieuwing is een zeer actueel thema in Nederland. Ook jongeren komen ermee in aanraking. Jong & Platteland behandelt dit thema aan de hand van prikkelende vragen die aansluiten bij de belevingswereld van jongeren en hen stimuleren na te denken over plattelandsvernieuwing. Doelen van het lesmateriaal zijn: - Leerlingen informeren over plattelandsvernieuwing in Nederland. - Leerlingen bewustmaken van de betekenis van plattelandsvernieuwing voor henzelf en de samenleving. - Leerlingen bewustmaken van het belang om zorgvuldig na te denken, voordat er beslissingen worden genomen over veranderingen ten aanzien het platteland. - Leerlingen aanzetten om zelf na te denken over de toekomst van het platteland.

Natuur op het platteland Groep 7 en 8 / L Z H W Themadossier Natuur op het platteland is een complete handleiding om alle aspecten van de natuur buiten de bebouwde kom te bekijken. Met behulp van een verhaaltje worden leerlingen aan het werk gezet met verschillende opdrachten. Deze opdrachten bevatten taal-, reken-, aardrijkskundige en creatieve natuur-doeopdrachten. Onderwerpen die aan bod komen: - Waar een wilg is, is een weg! Over houtwallen en andere landschapselementen. - Lopen er beesten op het water? Over sloten en leven in de sloot. - Weg met die berm! Planten en dieren in de wegberm. - Woont er een weerman in de weide? Over planten, vogels en schutkleuren. - Past onze school in het landschap? Een opdracht om kritisch naar de eigen schoolomgeving te kijken. Ontwerp een schooltuin die past in een natuurlijke omgeving. - Eten mensen bomen in Afrika? De baobap-boom in Afrika. Wilt u het watergedeelte ook in de praktijk uitvoeren, dan dient u de leskist Waterdieren & Wateronderzoek apart bij te reserveren.

33

Wat eten onze dieren?

Groep 7 en 8 / L Z H W Dieren thuis of op de boerderij. Het maakt niet uit: het voer moet van de allerbeste kwaliteit zijn. Het nieuwe lesproject 'Wat eten onze dieren?' vertelt de leerlingen over de wereld van het diervoeder. Waar komen de grondstoffen vandaan? Hoe wordt het voer gemaakt? De schoolwandplaat bij dit project maakt alles inzichtelijk. De wandplaat vormt een geheel met de docentenhandleiding met leerlingenwerkbladen. Diervoedergrondstoffen zijn er in vele soorten. Deels zijn het restproducten van de voedingsindustrie. Dit zijn: citruspulp, tapioca, palmpitschilfers, sojaschroot, bietenpulp en bierborstel. Deze producten zijn ook bijgevoegd.

Wizzkip; van kippenweetjes tot kipfiletjes Groep 7 en 8 / L Z H W De leskoffer Wizzkip, van kippenweetjes tot kipfiletjes bestaat uit: - leerlingenboekjes - docentenhandleiding - poster - dvd - leuk groepsspel 'Levend Kippenbord, dat bestaat uit 25 geplastificeerde spelkaarten Doelstellingen van het lespakket: - De leerlingen krijgen een beeld van de anatomie en het gedrag van kippen. - De leerlingen leren dat er verschillende kippensoorten bestaan. - De leerlingen realiseren zich dat kippen al duizenden jaren worden gefokt en dat hierdoor steeds nieuwe kippensoorten ontstaan. - Leerlingen krijgen een beeld van het leven dat vleeskuikens leiden: vanaf de prenatale fase (het fokken) tot aan het slachten. - Leerlingen leren dat er verschillende systemen bestaan voor vleeskuikenhouderijen; van gangbaar tot biologisch. - Leerlingen krijgen een beeld van de voedingswaarde van kippenvlees. - Leerlingen leren over het houden van kippen in relatie tot het milieu.

Weet wat je eet Groep 7 en 8 / L Z H W Beschrijving: Wanneer en waarom begonnen boeren met biologische landbouw? Wat is biologische landbouw? En hoe kun je zien of je een biologisch geteeld product in handen hebt? Door de duidelijke structuur en de heldere taal zal het de leerlingen niet al teveel moeite kosten de informatie uit dit boekje op te nemen. Het ‘bezoek’ aan een zuivelboerderij waar boerin Mieke uitleg geeft, draagt bij aan de beeldvorming. Kijk voor in deze catalogus voor boerderijen die u kunt bezoeken!

34

Thema Dieren Hieronder vindt u een korte beschrijving van de lesmaterialen die onder dit thema vallen. Let u bij het reserveren op of de lesmaterialen voor uw leerlingen geschikt is (groep). Lesmaterialen kunnen bestaan uit leskisten, lespakketten, DVD’s, video’s, CD-Roms en ontdekdozen. Bijenkorf voor kleuters Groep 1 t/m 3 / L Z H Het bijenpad uit de bijenleskist vormt de kern van de les(sen). Bij droog, zonnig weer is het wellicht mogelijk om ‘echte’ bijen te zoeken tijdens het bijenpad. Het zelf zoeken en bekijken van insecten, waaronder bijen, is het belangrijkste doel van de les(sen). Het bijenpad wordt ondersteund door verschillende spelletjes, knutsel- en tekenideeën, liedjes en verhaaltjes en bijenwerkbladen. Een leuke leskist met veel verschillende activiteiten!

De Bij

Vernieuwd!

Groep 5 t/m 8 / L Z H Deze leskist geeft de leerlingen een kijkje in de bijenwoning. In de kast zitten imkermaterialen, was, honing, een DVD, foto’s, boekjes, etc. Hiermee kunnen de leerlingen opdrachten uitvoeren die hen inzicht geven in het leven van de bij en het belang van bijen voor bestuiving en honingproductie. Het project kan gestart worden met een DVD over bijen waarna (bovenbouw) met fotoposters en concreet materiaal 6 zelfstandig te beantwoorden vragenkaarten gemaakt kunnen worden of (middenbouw) 2 werkbladen die klassikaal behandeld kunnen worden. Ook zit er een lesbrief in om met leerlingen zelf in de eigen omgeving op zoek te gaan naar vliegende bijen in de tuin. Wilt u een bezoek brengen aan een bijenstal? Dat kan op het Natuur & Milieucentrum. Reserveren kan via het reserveringsformulier.

Dierenbeschermersspel Alle groepen / L Z H W Onze jeugdclub Kids for Animals (Dierenbescherming) presenteert nieuw lesmateriaal voor het basisonderwijs: het Dierenbeschermersspel. Het spel behandelt diverse dierenwelzijnsonderwerpen in de vorm

van een spannende quiz. Kids for Animals merkt dat er veel vraag is naar goed lesmateriaal over dierenwelzijn en hoopt met dit spel aan deze behoefte te voldoen. Aan de hand van videofilmpjes en quizvragen leren kinderen op een boeiende manier over dieren en hun welzijn. Met onderwerpen als: asieldieren, zeehondenopvang, exoten als huisdier, kattentaal en de legbatterij.

Diersporen

Alle groepen / W L De leskist bevat achtergrondinformatie, werkbladen en een grote hoeveelheid echte diersporen, zoals keutels, aangevreten dennenappels, nesten enz. Deze kist is bedoeld om kinderen kennis te laten maken met allerlei vormen van sporen die de aanwezigheid van dieren aantonen. De verzameling diersporen is goed te gebruiken als mini-expositie in de klas. De CD-ROM met allerlei voorbeelden van diersporen met daarbij behorende verwerkingsopdracht kunt u gebruiken als evaluatie.

Egels Groep 3 t/m 6 / L Z H Een leskist van Pandora over egels. Kinderen ontdekken allerlei wetenswaardigheden over egels en kunnen een schaalmodel bouwen van een echt egeldorp. Wat hebben egels nodig om te leven? Wat eten ze? En prikken de stekels van een egel? Door middel van allerlei opdrachtjes, toneelstukjes en puzzels doen leerlingen kennis op.

Enge Beestjes Alle groepen / L Z H De leskist “Enge Beestjes” heeft tot doel bij leerlingen belangstelling te wekken voor de beestjes die in en op de bodem leven. Beestjes

35

spelen een grote rol bij het opruimen van natuurlijk afval. Leerlingen ontdekken dat enge beestjes niet altijd “eng” en “vies” zijn, maar een belangrijke functie vervullen in de natuur. Met behulp van het lesmateriaal gaan de leerlingen de beestjes goed bekijken en onderzoeken en ze leren zo de belangrijke rol van deze diertjes in o.a. de voedselkringloop.

40. De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. Tijdsduur van de les(sen) Deze leskist bestaat uit drie lessen. De uitvoering van les 1 neemt ongeveer 30 minuten in beslag. Les 2 duurt 60 minuten. Les 3 is variabel qua inhoud en tijdsduur.

Kikkerpad

Groep 1 en 2 / L Z H Deze leskist is bedoeld om leerlingen van groep 1 en 2 het leven in en om de sloot te laten beleven. Dit gebeurt aan de hand van verschillende opdrachten rond de sloot. Bij slootjesonderzoek gaat het om het beleven en ontdekken van het leven in en om de sloot. De lesopbouw en de gekozen werkvormen sluiten hier zoveel mogelijk bij aan. Deze leskist past bij het thema Waterkwaliteit, aandachtsgebied ‘Leven in en om het water’. Bij het uitvoeren van deze leskist willen we de leerlingen bereiken met hoofd, hart en handen. Er zijn daarom doelen geformuleerd op het niveau van kennis, vaardigheden en houding. De doelen van deze leskist De leerlingen: - maken kennis met een verscheidenheid aan organismen die in het water en op het land rondom het water leven. - weten door waar te nemen dat jonge dieren volwassen worden. - weten dat er mensen zijn die ervoor zorgen dat het water in de sloot en vijver schoon is en blijft, zodat de dieren en planten er goed kunnen leven. - kunnen op een specifieke plek in een sloot of vijver vaststellen of de leefwereld van de dieren die daar leven goed is (biotoop). - kunnen onderzoek doen bij de sloot. - willen er graag voor zorgen dat de dieren en planten in en om het water een fijne leefplek hebben.

Keuzekisten: Huisdieren Groep 5 en 6 / L Z H W Moeten wij, mensen, wel knoeien met dieren? Een hond in een rolstoel? Gaan onze belangen boven die van hen? Dat zijn de confronterende dilemma's uit deze keuzekist. Al zoekende ontdekken de leerlingen waar hun eigen grenzen liggen.

Martin Muis

Kerndoelen De les sluit aan bij de volgende kerndoelen: 39. De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu.

Groep 5 en 6 / L Z H W In Nederland leven heel veel zoogdieren. iedereen kent bijna wel het hert, everzwijn, vos, e.d. Maar ook dicht bij huis wonen meer diertjes dan je zou

36

verwachten. Over deze dieren, egels, muisjes, ratten e.d. gaat deze leskist. Hoe leven ze, waar leven ze en waar leven ze van. Een kennismaking met onze naaste buren. Tijdens het project wordt het leesboekje "Martin Muis" gelezen en hierop aansluitend zijn 8 lessen -met opdrachtkaartenbeschreven. Maak de les extra leuk met de leskist Muizenonderzoek! Vang met uw leerlingen zelf deze kleine beestjes en bekijk ze van dichtbij! Op het reserveringsformulier apart reserveren.

Micro Kosmos

Groep 5 t/m 8 / L Z H W Deze video heeft als ondertitel “Leven in het gras” en is een documentaire van 75 minuten over het leven van kleine beestjes in het gras.

U kunt kiezen uit verschillende onderwerpen (b.v. boerderijdieren, bomen, enz.), die in de herfst en de winter kunnen worden uitgevoerd.

Het Nestkastje Groep 3 t/m 6 / januari / februari Lesproject ‘Huisje, boompje, meesje’ gaat over vogels en hun nestelplaats. In het bijzonder gaat dit pakket over de Koolmees. Het bijgeleverde nestkastje kunt u in de schoolomgeving ophangen. Samen met uw leerlingen kijkt u of een mees ook daadwerkelijk jullie nestkastje gaat bewonen. Hoe lang bouwt de mees aan z’n nest? Hoe lang broedt een mees? En wat eten de jonge meesjes? Dit lespakket kost € 10,-- en mag u houden.

Muizenonderzoek Groep 7 en 8 / L Z H De muis is een in het wild voorkomend zoogdier in Nederland dat zich “eenvoudig” laat vangen. De leerlingen maken eerst een werkplan, maken daarna de life-traps in orde om ze vervolgens uit te zetten. Ook zoeken ze naar sporen die meegenomen worden de klas in. De leerlingen leren veel over de muis en zijn plaats in het ecosysteem. Na afloop worden de muizen uiteraard teruggezet op de plek waar ze gevangen zijn.

Natuurontdekpad Lente / Zomer Groep 3 t/m 6 / L Z Het lespakket bevat opdrachtenkaarten die leerlingen makkelijk in de schoolomgeving, het park of bij de kinderboerderij kunnen uitvoeren. Naast de opdrachtenkaarten zijn er voor leerlingen kopieerbare werkbladen, waaruit u zelf een boekje kunt samenstellen. U kunt kiezen uit verschillende onderwerpen (bv. bodemdiertjes, planten, bomen), die in de lente en de zomer kunnen worden uitgevoerd.

Natuurontdekpad Herfst / Winter

Nieuws uit de natuur Groep 5 en 6 / L Z H W De spelletjes op deze cd-rom gaan over allerlei dieren en planten. Door de spelletjes te spelen kom je hartstikke veel te weten over de natuur. Onderwerpen van de spellen zijn: - Dierenrace: welke dieren zijn het snelst? - Puzzelen met paddestoelen: hoe zitten paddestoelen in elkaar? - Bodemdieren: weet je wat er allemaal over de bodem rondkruipt? - Afval: weet jij wat natuurlijk afval is en wat chemisch? Probeer het afval zo goed mogelijk te scheiden. - Gebit: kun jij zeggen welke tanden waar zitten? - Schutkleur: kijk goed naar het schilderij en zeg waar de dieren zich schuil houden! Weet je ook waarom ze die kleur hebben? - Vreemde eend in de bijt: sommige dieren lijken op eenden, maar zijn het niet. Welke is het niet? - Schildpad: wat weet jij van schildpadden? - Van blaasjeswier tot baviaan: kun jij van de planten en dieren die je ziet, zeggen in welke groep ze horen? - Kikkerbord: dobbelen en de kikker verplaatsen. Pas op voor de ooievaar!

Groep 3 t/m 6 / H W Het lespakket bevat opdrachtenkaarten die leerlingen makkelijk in de schoolomgeving, het park of bij de kinderboerderij kunnen uitvoeren. Naast de opdrachtenkaarten zijn er voor leerlingen kopieerbare werkbladen, waaruit u zelf een boekje kunt samenstellen.

37

Op een dag

Groep 1 en 2 / L Z H W Alle dieren stellen speciale eisen aan hun leefmilieu. In deze film gaat een meisje op zoek naar het beste leefmilieu voor haar kikkervisjes. Geholpen door een tot kikkerprins omgetoverde kikker gaat zij eerst naar school om meer over de kikkers te weten te komen. Op school horen zij wat kikkervisjes nodig hebben om te kunnen leven. Dan gaan zij op zoek naar een sloot of plas waar de kikkervisjes kunnen leven. Dat valt nog niet mee. Het water is of niet schoon genoeg, of het stroomt te hard, of er groeien geen waterplantjes in. Uiteindelijk wordt de zoektocht beloond en vinden ze een ideale plas voor de kikkervisjes. Een sprookjesachtige film van ± 15 minuten met lessuggesties.

Oscar de Ballonvaarder Groep 3 t/m 6 / L Z H W Oscar is een ballonvaarder met een Vlaams accent. Hij gaat op deze vier verschillende CDROM’s op onderzoek uit met zijn vier jaargetijden ballon. Zo ontdekt hij de boerderij, hij duikt onder water, hij verkent de geheimen van het bos en op de vierde CD-ROM gaat hij op verkenning op en rond het veld. Op iedere CD-ROM staan twaalf educatieve spelletjes. Daarnaast wordt veel informatie over de verschillende soorten planten en dieren op speelse wijze aangeboden. Er kan tussen de vier verschillende seizoenen gewisseld worden. Elke CD-ROM is volledig tweetalig (Nederlands en Engels).

Over dieren en hun omgeving

Groep 5 t/m 8 / L Z H W Deze video bevat afgeronde reportages uit al eerder uitgezonden ‘Nieuws uit de natuur’ programma’s. Onderwerpen die behandeld worden zijn: - Wat zijn huisdieren? - Dierentuin in de winter - Kringloop - Watervogels - Aan de kust - Vogels om je huis

Over zintuigen en gedrag Groep 5 t/m 8 / L Z H W Op deze video van de NOT is een achttal reportages uit Nieuws uit de Natuur opgenomen. Alle reportages gaan over gedrag of eigenschappen van dieren (en mensen). Het zijn korte stukjes (5 à10 minuten) die als introductie op een les gebruikt kunnen worden. Onderwerpen zijn: - Waarom doen ze zo?(gedrag), - Dieren op reis (vogeltrek), - Slapen en waken (winterslaap), - Lichaamstemperatuur (warm of koudbloedig), - Huid en haar, - Ogen en Oren van dieren. Bij de videoband is geen extra lesmateriaal gevoegd.

Peuternatuurkist over Krekels en andere Kriebelbeestjes Groep 1 / L Z H Hun leefwereld wordt langzaam groter en vooral buiten is dan ook van alles voor hen te beleven. Natuurbeleving is belangrijk voor een gezonde lichamelijke en emotionele ontwikkeling. Ervaringen met de natuur vergroten het verantwoordelijkheidsgevoel voor de directe omgeving en tot waardering van de natuur op latere leeftijd. Beestjes en bloemen zoeken en bekijken, spulletjes verzamelen, kijken, voelen en ervaren. In de kist zitten allerlei materialen om leidsters en peuters te ondersteunen bij deze ontdekkingstocht. Bij de kist wordt een beschrijving geleverd, waarin de materialen kort worden toegelicht.

38

Poeperdepoep Groep 6 t/m 8 / L Z H W Het lespakket Poeperdepoep gaat over poep. Het bestaat uit een leerlingenboekje waarin allerlei wetenswaardigheden en opdrachtjes over poep zijn opgenomen. Opdrachten kunnen worden uitgevoerd op de kinderboerderij. Als eindopdracht kunnen de kinderen een poster of werkstukje over poep maken.

Roofvogels Groep 7 en 8 / L Z H W Op deze DVD wordt informatie gegeven over de in Nederland voorkomende roofvogels en de onderzoeken daar naar.

Trekvogels Groep 5 t/m 8 / L Z H Het lespakket Trekvogels gaat over vogels en de lange reis die ze twee keer per jaar maken. Er zijn vijf lessenseries ontwikkeld over het thema trekvogels. Bij elke lessenserie horen enkele lesactiviteiten. Er zit een logische opbouw in de activiteiten, maar het is altijd mogelijk om een keuze te maken uit de activiteiten. Er zijn er bewust meer opgenomen zodat de keuze mogelijk wordt. Thema’s: - 1 Trekvogels en hun lange reis - 2 Kusttrekvogels en hun aanpassingen - 3 De Waddenzee en de slikken in het Deltagebied - 4 Trekvogels en het klimaat - 5 Vogels tracken

Veldwerkkist Diersporen Slakkenhotel Groep 1 t/m 6 / L Z H Met de leskist ‘Slakkenhotel’ maken de leerlingen kennis met deze kleine slijmerige en kruipende beestjes. Zoek samen met uw leerlingen naar slakken en richt samen met de leerlingen een slakkenhotel in. Bekijk deze beestjes in de klas en ontdek van alles over hun leefwijze.

Stadsvogels

Groep 5 t/m 8 / L Z H W In de directe woonomgeving komen al heel veel verschillende vogels voor. Met deze kist kunnen de leerlingen op zoek gaan naar deze gevederde vrienden. De lessenserie bestaat uit de volgende onderdelen: - stadsvogels (algemene inleiding) - vogels dichtbij (observeren en ontdekken) - spoorzoeken (met o.a. pootafdrukken, braakballen en vogelgeluiden) - broedseizoen (nesten, nestkastjes en territorium) - gevederde lastpakken De kist bevat o.a.: 2 verrekijkers, een vogelgids, een diaserie, een cassette met vogelgeluiden, 3 nestkastmodelletjes en diverse spellen.

Groep 7 en 8 / L Z H W De veldwerkkist Diersporen is bedoeld voor de bovenbouw van het basisonderwijs. Leerdoelen: - Leerlingen kunnen verschillende diersporen beschrijven en voorbeelden noemen van dieren die deze hebben achtergelaten. - De leerlingen kunnen verschillen de sporen van dieren in het veld herkennen. Tijdsduur: een dagdeel De veldwerkkist is te gebruiken in de directe omgeving van de school, maar ook op natuurwerkweken op locatie. Op allerlei plekken waar (kleine) dieren voorkomen kan met de kist gewerkt worden.

Veldwerkkist Vogels

Groep 7 en 8 / L Z H W Door met de veldwerkkist vogels te werken, leren de leerlingen gericht vogels waar te nemen in hun natuurlijke omgeving. Verschillende aspecten, zoals vogelgeluiden, uiterlijke verschijningsvorm en bijzondere gedragingen (voedsel zoeken en baltsgedrag) komen daarbij aan bod. De leerlingen maken door gebruik van deze kist kennis met een aantal veldwerkmaterialen en onderzoeksmethoden. De kist is te gebruiken tijdens natuurwerkweken op locatie maar ook als

39

onderdeel van de reguliere lessen in de directe omgeving van de school.

opdrachtbladen en 2 verdiepende buitenlessen over insectengedrag. Deze leskist is met name geschikt voor voorjaar en zomer.

Vleermuizen

Groep 7 en 8 / L Z Lange tijd hebben vleermuizen in een kwaad daglicht gestaan. Ze werden geassocieerd met het kwade en het boze. Ook zijn er nog steeds mensen die denken dat alle vleermuizen bloed drinken. Helemaal onlogisch zijn deze gedachten niet als we kijken naar het geheimzinnige leven van deze nachtdiertjes. Lange tijd was er weinig bekend over het gedrag van de vleermuis. En zoals vaak maakt onbekend onbemind. Daar komen de vampierfilms, zoals over graaf Dracula, en Batman nog bij en we hebben een goede voedingsbodem voor angstige ideeën, fabels en fantasieën. Deze kist laat leerlingen kennis maken met allerlei aspecten van vleermuizen en het leven van vleermuizen.

Vlinders in de klas Alle groepen / L Z Echte vlinders in de klas? Dat kan!!! Bij het Natuurhus kunt u een pakketje bestellen met eitjes, rupsen, poppen, vlinderkooi en een lespakket over vlinders. Zo kunnen de kinderen de hele ontwikkeling van eitje naar vlinder in vier weken in de klas volgen. Een bijzondere ervaring waardoor kinderen enthousiast raken voor vlinders en natuur! Zorg dat u de vlinderkweek op tijd bestelt! Dit lespakket kost € 25,--.

Vogels in de winter

Vlinders en andere insecten Groep 7 en 8 / L Z Met behulp van deze leskist kunnen leerlingen gaan onderzoeken hoe en waar insecten leven, wat ze eten en door wie ze gegeten worden. Kenmerkende eigenschappen van insecten, zoals mimicry, schutkleuren, de relatie tussen bloemen en insecten en de relatie met waardplanten worden met praktische opdrachten onderzocht. Hierbij wordt de vlinder als aansprekend en bekend voorbeeld gebruikt. Het project beslaat 2 binnen- en 2 buitenlessen, met elk enkele

40

Alle groepen / W Een nieuw lespakket over vogels in de winter. Per bouw is er een aparte handleiding met daarin opdrachtenbladen voor leerlingen. In alle groepen gaat het om praktische aandacht voor vogels. Zelf vogelvoer maken, voederplanken timmeren, vogels voeren en vogels kijken. Voor de onderbouw is er een lessenserie over ‘Kwiek de koolmees’; voor de middenbouw is er het pakket ‘Wie wordt de nieuwe winterkoning?’ en voor de bovenbouw ‘Vogels in de winter’.

Vogels voeren in de winter Groep 7 en 8 / W L Een lespakket van ‘Wildzoekers’ over vogels in de omgeving van de school. Voor zowel de winter als

lenteperiode. Specifiek voor de bovenbouw. Leerdoelen: - Leerlingen zijn zich bewust van verschillende soorten vogels in hun eigen omgeving; - Aan het eind van de les kunnen leerlingen de meest voorkomende vogels benoemen; - Aan het eind van de les kunnen de leerlingen een aantal kenmerken van verschillende vogelsoorten benoemen. De lesbrieven in het pakket zijn onafhankelijk van elkaar te gebruiken en kosten weinig tijd aan voorbereiding. Het pakket bevat onder andere een aantal zoekkaarten voor vogels herkennen, een poster met tuinvogels, boekjes over verschillende soorten vogels en een cd-rom waarmee kinderen zelf een vogelvriendelijke tuin kunnen inrichten.

Waterdieren & Wateronderzoek Groep 5 t/m 8 / L Z Met behulp van deze leskist wordt onderzocht welke dieren er in het water leven en welke planten er kunnen groeien. De leerlingen gaan zelf op onderzoek uit. Nadat alle resultaten bekeken zijn, wordt beoordeeld of de sloot gezond is of niet. Bij het uitvoeren van dit onderzoek wordt vooral de nadruk gelegd op eerstehands natuurervaringen. Kinderen leren waarnemen en beoordelen. Daarnaast leren ze over het leven in het water. De kist bevat schepnetten, zoekkaarten voor waterdieren, loepjes, emmers en lesbrieven.

Wizzkip; van kippenweetjes tot kipfiletjes

Groep 7 en 8 / L Z H W De leskoffer Wizzkip, van kippenweetjes tot kipfiletjes bestaat uit: - leerlingenboekjes - docentenhandleiding - poster - dvd - leuk groepsspel 'Levend Kippenbord, dat bestaat uit 25 geplastificeerde spelkaarten Doelstellingen van het lespakket: - De leerlingen krijgen een beeld van de anatomie en het gedrag van kippen. - De leerlingen leren dat er verschillende

kippensoorten bestaan. - De leerlingen realiseren zich dat kippen al duizenden jaren worden gefokt en dat hierdoor steeds nieuwe kippensoorten ontstaan. - Leerlingen krijgen een beeld van het leven dat vleeskuikens leiden: vanaf de prenatale fase (het fokken) tot aan het slachten. - Leerlingen leren dat er verschillende systemen bestaan voor vleeskuikenhouderijen; van gangbaar tot biologisch. - Leerlingen krijgen een beeld van de voedingswaarde van kippenvlees. - Leerlingen leren over het houden van kippen in relatie tot het milieu.

Wondere wereld van de honingbij Groep 6, 7 en 8 / L Z H W Deze CD ROM biedt een schat aan informatie over het leven van bijen en aan hen verwante insectensoorten. De informatie wordt op een korte duidelijke manier gebracht met veel foto’s en enkele filmpjes. Op verschillende manieren kan informatie opgezocht worden; er kan als in een boek gebladerd worden; er kan op trefwoord gezocht worden of voor de jongere kinderen op thematische plaatjes. Ook bevat de CD ROM een kennisquiz met meer dan 50 multiple-choice vragen. De CD-Rom zit standaard in de leskist ‘De Bij’.

Wonderweb Groep 5 en 6 / L Z H Wonderweb is een actueel lespakket voor groep 5 en 6 over biodiversiteit. Het laat zien dat er ook vlakbij school volop natuur is. De klas gaat met de Wonderkoffer op ontdekkingsreis. Daarin zit van alles om 30 soorten planten en dieren vlakbij school te ontdekken. Ook zie je wat die allemaal voor elkaar betekenen. Naar veel planten en dieren moet je wel goed zoeken. Buiten gebeurt het echte werk. De Wonderwijzer helpt je dieren en planten van heel dichtbij te bekijken. Hoe beter je het doet, hoe meer Wondermunten je verdient. Op www.wonderweb.nl kun je iedereen laten zien wat je gevonden hebt. En je kunt er de Wondergame spelen. Uitvoering binnen 8 lesuren. Vakoverstijgend van opzet en sluit aan bij kerndoelen.

41

Thema Mens Hieronder vindt u een korte beschrijving van de lesmaterialen die onder dit thema vallen. Let u bij het reserveren op of de lesmaterialen voor uw leerlingen geschikt is (groep). Lesmaterialen kunnen bestaan uit leskisten, lespakketten, DVD’s, video’s, CD-Roms en ontdekdozen. Jezelf

Groep 1 t/m 4 / L Z H Het doel van deze kist is dat kinderen hun eigen lichaam leren kennen en met name leren wat ze met hun zintuigen allemaal kunnen. In de kist zitten opdrachten met bijbehorende materialen, waarmee kinderen kunnen ruiken, voelen, kijken en horen.

Help, waar blijft mijn eten? Groep 5 en 6 / L Z H Het lespakket Help, waar blijft mijn eten? gaat over de spijsvertering. Het bestaat uit een leerlingenboekje en een docentenhandleiding en is bedoeld voor de bovenbouw van het basisonderwijs. Waarom heeft een mens goede voeding nodig en wat gebeurt er met dat voedsel als je het eenmaal hebt doorgeslikt? Dat zijn de twee belangrijkste onderwerpen van het lespakket. Na behandeling van dit lespakket hebben leerlingen een beter beeld van de werking van hun spijsvertering. Daarnaast heeft het tot doel dat leerlingen bewuster leren omgaan met voeding.

Vet lekker, vet gezond

Groep 7 en 8 / L Z H W Vet. Je moet er niet te veel van eten, en ontbijten met een zak chips is niet gezond. Dat weten de meeste kinderen wel. Maar weten ze ook dat sommige vetten juist goed en dus noodzakelijk zijn? In Vet lekker, vet gezond lezen kinderen van groep 7 en 8 van alles over gezonde voeding en over vetten. Drie kinderen en een kok spelen de hoofdrol in de leerlingenbrochure. In de bijbehorende docentenhandleiding vindt u achtergrondinformatie, antwoorden bij de opdrachten uit het leerlingenwerkblad en een extra kopieerbaar werkblad met opdrachten. Vet lekker, vet gezond biedt leerlingen mogelijkheden om beter inzicht te krijgen in hun eigen voedingsgedrag en geeft tips om dit gedrag te verbeteren waar nodig.

Vies en schoon Groep 1 t/m 4 / L Z H W Dit lespakket gaat over hygiëne. Er zijn twee versies: één voor kinderen in groep 1 en 2, en één voor kinderen in groep 3 en 4. Geeft u bij het reserveren a.u.b. duidelijk aan voor welke groep u het materiaal aanvraagt!

42

Zintuigen

Het doel van het lespakket is het hygiënebewustzijn van kinderen en hun ouders vergroten. We willen proberen, kinderen de allereerste beginselen over hygiëne te leren. Niet alleen de persoonlijke hygiëne, maar ook de hygiëne in huis! Het pakket bestaat uit een leerlingenboekje en een docentenhandleiding. Daarnaast is er als extra materiaal een memoriespel, posters om in de klas op te hangen en een handenwaskaart beschikbaar. In het lespakket worden onderwerpen behandeld die aansluiten bij de belevingswereld van het kind, zoals opruimen, afwassen, buiten spelen, enzovoort.

Groep 1 en 2 / L Z H W Doel van deze ontdekdoos is kleuters de verschillende zintuigen te laten ontdekken door ze bewust te gebruiken. De ogen om te zien, de oren om te horen, een neus om mee te ruiken, een mond om mee te proeven, je vingers, handen en eigenlijk je hele huid om mee te voelen.

Activiteiten: 1 Horen - luistermemory - geluidenbingo 2 Ruiken - geuren raden 3 Voelen - voeldoos met vier gaten - voelhangbord met verschillende maten 4 Zien - kijkplaat ‘Zoek de verschillen’ 5 Proeven - smaken verschillen 6 Versjes en voorleesboekje

43

                                       



       





                    

44

 

 

              

          

 

       

 

                  





 

          

 

                       



45

 

 

           

               

 

                 

 

               

 

          

 

                 

46



                    

 

                      



                   

 

    



      

47

Keuzekisten: Voedsel Groep 5 en 6 / L Z H W Allerlei soorten tropisch fruit en groente zijn het hele jaar beschikbaar. Ze worden hier in kassen gekweekt of met het vliegtuig hier naartoe gevlogen. Dat kost veel energie. Willen we dat en wat zijn de gevolgen? Alleen groente van het seizoen? Met deze keuzekist komen de leerlingen tot een mening hierover.

Vet lekker, vet gezond Groep 7 en 8 / L Z H W Vet. Je moet er niet te veel van eten, en ontbijten met een zak chips is niet gezond. Dat weten de meeste kinderen wel. Maar weten ze ook dat sommige vetten juist goed en dus noodzakelijk zijn?

Smaaklessen Alle groepen / L Z H W Smaaklessen is een lesprogramma over eten en smaak voor groep 1 tot en met 8 van het basisonderwijs. In dit unieke lesprogramma staat het beleven van voedsel centraal. Proeven, ruiken, horen, voelen en kijken: met al hun zintuigen verkennen kinderen het dagelijkse eten. Waarom smaaklessen? Eten is kiezen. En we hebben veel te kiezen. Eten we vegetarisch of vlees? Neem ik een appel of koek mee naar school? Les ik mijn dorst met cola of water? Smaaklessen is zinnenprikkelend, speels en praktisch. Door middel van proefjes ontdekken kinderen hun eten. Smaaklessen hoopt dat kinderen zo, vanuit hun eigen interesse leren bewuste en gezonde voedselkeuzes te maken. Hoe werkt smaaklessen? Smaaklessen kunnen door de leerkracht zelf in de klas worden uitgevoerd. Hiervoor bieden we de leerkracht kosteloos een compleet pakket aan.

In Vet lekker, vet gezond lezen kinderen van groep 7 en 8 van alles over gezonde voeding en over vetten. Drie kinderen en een kok spelen de hoofdrol in de leerlingenbrochure. In de bijbehorende docentenhandleiding vindt u achtergrondinformatie, antwoorden bij de opdrachten uit het leerlingenwerkblad en een extra kopieerbaar werkblad met opdrachten. Vet lekker, vet gezond biedt leerlingen mogelijkheden om beter inzicht te krijgen in hun eigen voedingsgedrag en geeft tips om dit gedrag te verbeteren waar nodig.

48

Thema Water Hieronder vindt u een korte beschrijving van de lesmaterialen die onder dit thema vallen. Let u bij het reserveren op of de lesmaterialen voor uw leerlingen geschikt is (groep). Lesmaterialen kunnen bestaan uit leskisten, lespakketten, DVD’s, video’s, CD-Roms en ontdekdozen. Huisje boompje beestje Project Water

Droppie Water Groep 1 t/m 4 / L Z H W Hoofdpersoon in dit pakket is Droppie Water de waterdruppel (handpop). Hij weet veel over wat er met hem kan gebeuren, maar stelt ook veel vragen aan de kinderen. Droppie komt steeds terug in de verhalen, liedjes, wandplaat, werkbladen en spelletjes. Onderwerpen: - de betekenis van water - water, waar komt dat vandaan? - vuil en schoon water - wat gebeurt er met vies water? - omgaan met water De onderdelen vormen samen vijf lessen, maar het pakket kan ook als basis dienen voor een project.

Droppie Water pad Groep 5 en 6 / L Z H W De leskist ‘Droppie Waterpad’ is een gezamenlijk product van drie waterschappen, waaronder het waterschap Vechtstromen (regio Twente). De leskist laat leerlingen op een speelse manier kennis maken met diverse aspecten van water. Er zijn 25 waterproeven uitgezocht die leerlingen zelfstandig kunnen uitvoeren. Er is bewust voor gekozen om de proeven aan te laten sluiten bij de website van de waterschappen: www.droppiewater.nl. Op deze website kunnen de leerlingen veel te weten komen over water en het werk van de waterschappen. Bijna elke proef sluit aan bij een onderwerp op de website.

Groep 3 en 4 / L Z H W Huisje Boompje Beestje zet kinderen aan tot zelf onderzoeken en maakt hen nieuwsgierig naar de wereld om hen heen. Deze afleveringen gaan over drinkwater uit de kraan, het ontstaan van regen, drijven en zinken en waterdieren.

Duik in het water Groep 7 en 8 / L Z H Natuurtalenten kan gebruikt worden als leesboek maar ook als studieboek. Het richt zich naar kinderen vanaf 10 jaar, maar ook voor volwassenen is het een leerrijke reis in de natuur. Vooral de zoektochten kunnen door kinderen met veel enthousiasme gebruikt worden bij hun ontdekkingstocht in de natuur. Bij deze werkwijze staan bevordering van eigen onderzoek, de beleving en het aspect laagdrempeligheid centraal. Het thema water behandelt waterdiertjes, waterplanten, schoon of vies water en dieren en planten rondom het water. De kist bevat alle materialen die nodig zijn om buiten onderzoek uit te voeren. Deze kist sluit aan bij de kerndoelen Natuuronderwijs, domein F: mensen, planten en dieren, kerndoelen 30 en 40.

De leskist is bedoeld voor de leerlingen uit de middenbouw. Natuurlijk kunnen de proeven ook uitgevoerd worden door de leerlingen uit de bovenbouw.

49

Kikkerpad Groep 1 en 2 / L Z H Deze leskist is bedoeld om leerlingen van groep 1 en 2 het leven in en om de sloot te laten beleven. Dit gebeurt aan de hand van verschillende opdrachten rond de sloot. Bij slootjesonderzoek gaat het om het beleven en ontdekken van het leven in en om de sloot. De lesopbouw en de gekozen werkvormen sluiten hier zoveel mogelijk bij aan. Deze leskist past bij het thema Waterkwaliteit, aandachtsgebied ‘Leven in en om het water’. Bij het uitvoeren van deze leskist willen we de leerlingen bereiken met hoofd, hart en handen. Er zijn daarom doelen geformuleerd op het niveau van kennis, vaardigheden en houding. De doelen van deze leskist De leerlingen: - maken kennis met een verscheidenheid aan organismen die in het water en op het land rondom het water leven. - weten door waar te nemen dat jonge dieren volwassen worden. - weten dat er mensen zijn die ervoor zorgen dat het water in de sloot en vijver schoon is en blijft, zodat de dieren en planten er goed kunnen leven. - kunnen op een specifieke plek in een sloot of vijver vaststellen of de leefwereld van de dieren die daar leven goed is (biotoop). - kunnen onderzoek doen bij de sloot. - willen er graag voor zorgen dat de dieren en planten in en om het water een fijne leefplek hebben. Kerndoelen De les sluit aan bij de volgende kerndoelen: 39. De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. 40. De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. Tijdsduur van de les(sen) Deze leskist bestaat uit drie lessen. De uitvoering van les 1 neemt ongeveer 30 minuten in beslag. Les 2 duurt 60 minuten. Les 3 is variabel qua inhoud en tijdsduur.

Nederland en het water Groep 7 en 8 / L Z H W Onderwerpen over water behoren bij de behandeling van Nederland binnen het vak aardrijkskunde tot de vaste stof. Het gaat daarbij zowel om de bescherming tegen als het gebruik van en omgaan met water. Al deze aspecten komen aan de orde in Nederland en het water. Gekozen is voor een thematische opzet, waarbij elke aflevering is verdeeld in een aantal korte onderwerpen. Omdat het aanbrengen van begrip en inzicht voorop staan, wordt de stof zowel via realistische beelden als met kaarten en animaties gepresenteerd. De volgende vier onderwerpen worden behandeld: 1 Het lage land Via een kaart en een landschapsdoorsnede wordt getoond dat vooral in het westen en noorden van ons land grote gebieden voorkomen die beneden de zeespiegel liggen. Het begrip polder wordt uitgelegd. We kijken zowel naar droogmakerijen als bedijkingen en veenpolders. 2 Kustverdediging We gaan in op het ontstaan van duinen. De kaart toont dat de duinenrij in het zuidwesten en noorden van ons land beschadigingen heeft opgelopen. Daarom moet de mens zich door het bouwen van dijken en dammen tegen het water beschermen. 3. Rivieren en kanalen Vanuit onze buurlanden stromen enkele belangrijke Europese rivieren ons land binnen: de Rijn en de Maas. Met een kaart wordt getoond hoe de Rijn zich binnen onze grenzen vertakt en welk deel van het Rijnwater door de Waal, Nederrijn, Lek en Ijssel wordt afgevoerd. Daarnaast spelen de rivieren een belangrijke rol als scheepvaartweg.

50

4. Omgaan met water De totale hoeveelheid water op aarde neemt nauwelijks toe of af. De mens gebruikt het boor allerlei doeleinden. Tot slot gaan we in op de vraag waarom zorgvuldig omgaan met water voor iedereen zo belangrijk is.

Niks aan de hand Groep 7 en 8 / L Z H W Deze speelfilm voor de jeugd van 10-14 jaar is gemaakt ter gelegenheid van het jaar Kind in het Milieu. De film gaat over een meisje dat tijdens een les over water op school het water om hulp hoort roepen. Bij een bezoek aan de waterzuivering valt ze van een trapje en komt terecht in een droom. Een spannende jeugdfilm waarin het milieu en met name het vervuilde water een belangrijke rol speelt.

bestaat uit doe- dingen, informatie en vervolgactiviteiten. De volgende onderwerpen komen aan bod: - De afvalwaterkringloop: van vies naar schoon water; rioolwaterzuivering - Schoonwater: de kwaliteit van het oppervlaktewater - Water vasthouden: het vasthouden, bergen en afvoeren van water; gemalen en stuwen, het meanderen van een beek of een rivier (de Vecht); retentiegebieden; afkoppelen - Verdroging: de werking van grondwatermeters; de invloed van te weinig water op de natuur; oplossingen tegen verdroging - Water actueel: je eigen waterkrant.

Op een dag Groep 1 en 2 / L Z H W Alle dieren stellen speciale eisen aan hun leefmilieu. In deze film gaat een meisje op zoek naar het beste leefmilieu voor haar kikkervisjes. Geholpen door een tot kikkerprins omgetoverde kikker gaat zij eerst naar school om meer over de kikkers te weten te komen. Op school horen zij wat kikkervisjes nodig hebben om te kunnen leven. Dan gaan zij op zoek naar een sloot of plas waar de kikkervisjes kunnen leven. Dat valt nog niet mee. Het water is of niet schoon genoeg, of het stroomt te hard, of er groeien geen waterplantjes in. Uiteindelijk wordt de zoektocht beloond en vinden ze een ideale plas voor de kikkervisjes. Een sprookjesachtige film van ± 15 minuten met lessuggesties.

Rondje water

Groep 7 en 8 / L Z H W Een leskist ontwikkeld in opdracht van de Waterschappen. Centrale figuur in deze leskoffer is de redacteur van een watertijdschrift. Hij is druk bezig allerlei watervragen op te lossen van lezers. De koffer bestaat uit een startles waarin de basiskennis over de waterkringloop wordt herhaald. Vervolgens zijn er 5 keuzelessen, ieder met een eigen onderwerp. U bepaalt zelf welk onderwerp u wilt behandelen. Ieder thema

51

Spelen met water Groep 1 en 2 / L Z H Met deze leskist komen kinderen spelenderwijs in aanraking met een aantal aspecten van water. Wat kan je met water doen? Waar gebruik je het voor? Ook het belang van schoon water voor mensen, planten en dieren komt aan bod. De kist bevat de volgende onderdelen: - de voorbereidende les - het kikkerpad (bezoek sloot of plas) - het water-doe-circuit - afsluiting

Water; Video Groep 7 en 8 / L Z H W Deze video van ± 8 minuten geeft een kort en helder overzicht van allerlei aspecten van water. Thema's die aan de orde komen zijn: - De kringloop van het water. - Gebruik van water voor recreatie. - Planten, dieren, en mensen hebben water nodig. - Waarvoor gebruiken we water. - Zuivering van water. - Wat kan je doen om water schoon te houden. Bij de video is een werkboekje, waarin naast video-kijkvragen, werkbladen voor 6 lessen, aansluitend op de video.

moeten nu voor straf terug komen. Als ze op school komen, is de meester er niet. Ze vinden een videoband waarop de meester hen een opdracht geeft:“ Vertel aan de klas wat er gebeurt met het water dat jullie op school gebruiken en vervuilen. Waar gaat het heen en hoe komt het daar terecht?” De kinderen gaan op onderzoek uit.

Waterdieren & Wateronderzoek Groep 5 t/m 8 / L Z H Met behulp van deze leskist wordt onderzocht welke dieren er in het water leven en welke planten er kunnen groeien. De leerlingen gaan zelf op onderzoek uit. Nadat alle resultaten bekeken zijn, wordt beoordeeld of de sloot gezond is of niet. Bij het uitvoeren van dit onderzoek wordt vooral de nadruk gelegd op eerstehands natuurervaringen. Kinderen leren waarnemen en beoordelen. Daarnaast leren ze over het leven in het water. De kist bevat schepnetten, zoekkaarten voor waterdieren, loepjes, emmers en lesbrieven.

Waterkringloopmodel Groep 5 t/m 8 / L Z H W Met dit model kan in de klas de waterkringloop gedemonstreerd worden. Met een lampje (de zon) wordt water verdampt dat op de wolk (wolkvormige uitsparing, waarop ijsblokjes worden gelegd) weer condenseert. Het water druppelt boven land (maquette) weer neer en stroomt langs de rivieren naar de zee. Na de demonstratie kunnen de leerlingen eventueel het waterkringloopspel spelen. Bijgesloten zijn enige lessuggesties of het model kan als ondersteuning bij de les uit de methode worden gebruikt.

Wie wat water; kwaliteit

Groep 7 en 8 / L Z H W Vijf kinderen gaan op hun vrije zaterdag naar school. Ze hebben een watergevecht gehouden en

52

Wie wat water; waterbeheer Groep 7 en 8 / L Z H W Kim komt in school oog in oog te staan met Aqua Dick. Aqua Dick is medewerker van een waterschap. Hij neemt Kim mee op ontdekkingsreis. Ze komen op allerlei plekken die te maken hebben met het beheer van het waterpeil en een goede waterkwaliteit: de dijk, de sloot, het riool, de zuiveringsinstallatie, het gemaal, de polder. De video en de bijbehorende leskaarten laten zien wat er allemaal komt kijken bij het beheer van het Nederlandse oppervlaktewater.

Thema Natuuronderzoek, Natuur ontdekken en Natuurspellen Hieronder vindt u een korte beschrijving van de lesmaterialen die onder dit thema vallen. Let u bij het reserveren op of de lesmaterialen voor uw leerlingen geschikt is (groep). Lesmaterialen kunnen bestaan uit leskisten, lespakketten, DVD’s, video’s, CD-Roms en ontdekdozen. Biodiversiteitsspel Groep 6, 7 en 8 / L Z H W Het biodiversiteitspel is een educatief spel voor leerlingen van 9 tot 14 jaar. In het spel ervaren zij de begrippen voedselketen en biodiversiteit. De spelers moeten voedselketens maken om dieren een plekje te kunnen geven. Biodiversiteit is nodig om de roofdieren levensmogelijkheden te geven. Kiezen voor biodiversiteit in de kaarten die de speler voor zichzelf uitlegt vergroot de kans op winnen. Het biodiversiteitspel is een spel. Spelers kunnen elkaar dwarsbomen door kaarten bij elkaar te plaatsen of weg te halen. Door voedselketens te onderbreken of door de tegenstander op te zadelen met veel van hetzelfde. Het spel duurt afhankelijk van de leeftijd van de spelers zo’n 30 tot 45 minuten. Uitleg van de spelregels vergt nog 15 minuten extra.

Biotopen 1 t/m 5 Groep 6, 7en 8 / L Z H W Onder een biotoop verstaan we een deel van de biosfeer waar niet-levende natuurverschijnselen en een groep levende wezens een eenheid vormen. In deze schooltv-serie maken de leerlingen kennis met verschillende natuurgebieden, die elk hun eigen kenmerken, dieren en planten hebben. Bovendien wordt verteld welke relaties die verschillende planten en dieren met elkaar hebben. In de programma’s wordt informatie gegeven over de verschillende biotopen en de organismen die daarin thuishoren. Bovendien wordt aandacht geschonken aan negatieve invloeden van de mens op deze biotopen. Met handleiding en leerlingenwerkboekje.

Onderwerpen: 1 De beek 2 De vijver 3 Het braakland 4 Het kalkgebergte 5 De houtwal

Biotopen 6 t/m 9

Groep 6, 7 en 8 / L Z H W Onder een biotoop verstaan we een deel van de biosfeer waar niet-levende natuurverschijnselen en een groep levende wezens een eenheid vormen. In deze schooltv-serie maken de leerlingen kennis met verschillende natuurgebieden, die elk hun eigen kenmerken, dieren en planten hebben. Bovendien wordt verteld welke relaties die verschillende planten en dieren met elkaar hebben. In de programma’s wordt informatie gegeven over de verschillende biotopen en de organismen die daarin thuishoren. Bovendien wordt aandacht geschonken aan negatieve invloeden van de mens op deze biotopen. Met handleiding en leerlingenwerkboekje. Onderwerpen: 6 Het bos 7 De steengroeve 8 De tuin 9 De weide

Buitenkijken Groep 1 t/m 4 / L Z H De leskist gaat over de schoolomgeving. In de meeste gevallen zal deze overeenstemmen met de situatie rondom het eigen huis van de kinderen. Een aantal aspecten van de schoolomgeving wordt door middel van speelse werkvormen behandeld.

53

De thema’s die behandeld worden zijn: - zintuigen - het weer - de bodem - kleine beestjes - wilde planten - vogels - kabouterpad De leskist bevat naast werkbladen alle praktische materialen die nodig zijn om de onderwerpen te behandelen.

Irilië Leeftijd 12 t/m 15 jaar / L Z H Het programma Irilië, 23 juni 2419 is een actieve ontdekkingsreis die jongeren van 12 tot en met 15 jaar op een uitdagende manier door de wereld van het water voert. Het science fiction verhaal vormt het vertrekpunt voor een spannende belevingstocht. Jongeren doen in een programma van een halve dag kennis en ervaringen op over de Nederlandse waterhuishouding. Jongeren leren in teamverband te functioneren. Het is bovendien een heel ‘recreatief’ programma, het is uitgewerkt in een wedstrijdvorm, met veel doe-activiteiten! Zowel deelnemers als begeleiders beleven er heel veel plezier aan. Dat maakt Irilië zeer geschikt voor bijvoorbeeld schoolexcursies, schoolkampen of een introductieprogramma in de basisvorming. Maar ook voor het jeugd- en jongerenwerk en het recreatiewerk op een recreatiebedrijf is het uitermate geschikt programma.

Kabouterpad Groep 1, 2 en 3 / L Z H Met de kabouters op onderzoek in de natuur. Een manier om met de jongste leerlingen de natuur in de directe omgeving (schooltuin, wijkpark, enz.) te ontdekken. In de leskist zitten kabouters, opdrachten en alle materialen die bij het uitvoeren van het kabouterpad nodig zijn. De opdrachten bij het kabouterpad kunnen aan het seizoen en de schoolomgeving worden aangepast.

kennis te maken met allerlei aspecten van natuur en milieu. Van Duurzame Energie, zonnepanelen, wildviaducten en spaarlampen tot roetfilters, batterijen en kunstmestgebruik. En vele andere thema’s. Geschikt voor de leeftijd vanaf 11 jaar tot dik in de 80. Het spel bestaat uit 50 verschillende speelkaarten met elk 8 afbeeldingen. Op 48 kaartjes met informatieve tekst worden de thema’s toegelicht, een boekje met twee verhalen kan worden gebruikt om de thema’s de revue te laten passeren en 250 milieubingo fiches.

Keuzekisten: Natuur in de stad Groep 5 en 6 / L Z H W Waarom is er natuur in de stad nodig? Je hebt veel meer ruimte en minder rommel als er geen bomen staan. Dus de natuur de stad uit. Goed idee? Geprikkeld door dit dilemma gaan de leerlingen op allerlei manieren op zoek naar hun eigen antwoord.

Keuzekisten: Stadsruimte Groep 5 en 6 / L Z H W De inrichting van de stadsruimte is gebaseerd op keuzes, waarin verschillende belangen gediend worden. Een trapveldje of een honden uitlaat plaats? De leerlingen gaan de standpunten van anderen inzien en vormen hun eigen mening

Levend Ganzenbord Groep 5 t/m 8 / L Z H “Levend ganzenbord” is een natuurverkenningsspel waarbij de leerlingen in groepjes opdrachten uitvoeren. De dobbelsteen bepaalt welke opdracht ze uitvoeren. Er zijn maar liefst 63 opdrachtkaarten. De opdrachten gaan niet alleen over natuur. Ook expressieve, rekenkundige, algemene en taalvaardigheden komen aan bod. De leerlingen leren hierbij met en van elkaar. De opdrachten worden gecontroleerd door een jury. Het spel kan zowel binnen als buiten worden gespeeld. “Levend ganzenbord” is een verrassende en aansprekende invulling van een natuurles.

Milieubingo Groep 7 en 8 / L Z H W Naast de Natuurbingo is er nu ook de Milieubingo. Een superleuk spel met als doel spelenderwijs

54

Natuurbingo

Groep 3 t/m 8 / L Z H Het bekende Bingo-spel voor natuurliefhebbers! Dit spel is geschikt voor alle leeftijden, maximaal 25 personen. Door de grootte van de afbeeldingen en de tekst is dit spel uitermate goed te spelen met kleine kinderen als met senioren. Het spel wordt gespeeld aan de hand van een natuurverhaal. In het verhaal komen dieren, planten en vruchten voor die overeenkomen met de afbeeldingen op de Bingokaart. Een fiche kan gelegd worden op de afbeelding die benoemd is. Degene die daarmee zijn of haar kaart als eerste vol heeft, roept het welbekende ‘BINGO’. Inhoud: 50 bingokaarten, 250 fiches, 1 boekje met 2 natuurverhalen , 1 lijst met alle 48 soorten, handleiding.

Natuurbits Groep 5 t/m 8 / L Z H W Natuurbits is een computerprogramma voor leerlingen van de bovenbouw van het basisonderwijs. Met het programma kunnen zij op speelse en eigentijdse manier een zelfstandig onderzoekje leren opzetten. Natuurbits geeft invulling aan natuur- en milieueducatie. In het programma zit een eenvoudig spel. Dit stimuleert de leerlingen een minimum aantal stappen van het programma te doorlopen. Natuurbits stimuleert ook veldwerk in de (school)omgeving. De leertijd bedraagt ongeveer 10 uur.

Natuursurprises

De kist bevat een docentenhandleiding en materialen om met kinderen opdrachtjes uit te voeren.

Wat leeft er in het gras? Groep 7 en 8 / L Z H In elke tuin, in de berm en tussen de tegels… daar is het wel te vinden. Maar ook in het groot… in de weiden. We hebben het over gras! Als je de voordeur uit loopt, kan je al natuuronderzoek doen. Zie je planten of hoor je vogels? Wat is er allemaal te ontdekken? Gebruik al je zintuigen hierbij, dan ontdek je veel meer. Met behulp van het boekje ‘Natuurtalenten’ ontdekken kinderen (vanaf 10 jaar) van alles over het biotoop gras en wat er in gras leeft. De kist bevat alle materialen die nodig zijn om buiten onderzoek uit te voeren. Deze kist sluit aan bij de kerndoelen Natuuronderwijs, domein F: mensen, planten en dieren, kerndoelen 30 en 40.

Struinen in het bos

Groep 7 en 8 / L Z H Natuurtalenten kan gebruikt worden als leesboek maar ook als studieboek. Het richt zich naar kinderen vanaf 10 jaar, maar ook voor volwassenen is het een leerrijke reis in de natuur. Vooral de zoektochten kunnen door kinderen met veel enthousiasme gebruikt worden bij hun ontdekkingstocht in de natuur. Bij deze werkwijze staan bevordering van eigen onderzoek, de beleving en het aspect laagdrempeligheid centraal.

Groep 3 t/m 5 / L Z H De meeste leskisten voor natuuronderwijs willen kinderen kennis bijbrengen over een bepaald aspect van de natuur. In deze kist ligt de nadruk op de beleving van de natuur. Onderwerpen in de kist: - op zoek naar de gnurk (kleine beestjes) - natuurparfum - voelpad (natuur voelen) - schatkistje (kleuren verzamelen) - winddansers (welke materialen dansen in de wind?) - schilderen met natuurverf - bovenbos (boven in bomen kijken naar dieren) - mierenspoor (doe als een mier)

55

In het biotoop bos worden de voedselkringloop, bomen- en plantensoorten, vruchten en zaden, diersporen, vogels, bodemdiertjes en schimmels en de bodem behandeld. De kist bevat alle materialen die nodig zijn om buiten onderzoek uit te voeren. Deze kist sluit aan bij de kerndoelen Natuuronderwijs, domein F: mensen, planten en dieren, kerndoelen 30 en 40.

Natuuronderwijs, domein F: mensen, planten en dieren, kerndoelen 30 en 40.

Nieuws uit de natuur

Natuur in de stad Groep 7 en 8 / L Z H Natuurtalenten kan gebruikt worden als leesboek maar ook als studieboek. Het richt zich naar kinderen vanaf 10 jaar, maar ook voor volwassenen is het een leerrijke reis in de natuur. Vooral de zoektochten kunnen door kinderen met veel enthousiasme gebruikt worden bij hun ontdekkingstocht in de natuur. Bij deze werkwijze staan bevordering van eigen onderzoek, de beleving en het aspect laagdrempeligheid centraal. Het biotoop leven in de stad behandeld beestjes in huis, planten in de stad, dieren in de stad, korstmossen en muurplanten, bomen en planten in het park en mensen in de stad. De kist bevat alle materialen om met kinderen buiten onderzoek uit te voeren. Deze kist sluit aan bij de kerndoelen Natuuronderwijs, domein F: mensen, planten en dieren, kerndoelen 30 en 40.

Groep 5 en 6 / L Z H W De spelletjes op deze cd-rom gaan over allerlei dieren en planten. Door de spelletjes te spelen kom je hartstikke veel te weten over de natuur. Onderwerpen van de spellen zijn: - Dierenrace: welke dieren zijn het snelst? - Puzzelen met paddenstoelen: hoe zitten paddenstoelen in elkaar? - Bodemdieren: weet je wat er allemaal over de bodem rondkruipt? - Afval: weet jij wat natuurlijk afval is en wat chemisch? Probeer het afval zo goed mogelijk te scheiden. - Gebit: kun jij zeggen welke tanden waar zitten? - Schutkleur: kijk goed naar het schilderij en zeg waar de dieren zich schuil houden! Weet je ook waarom ze die kleur hebben? - Vreemde eend in de bijt: sommige dieren lijken op eenden, maar zijn het niet. Welke is het niet? - Schildpad: wat weet jij van schildpadden? - Van blaasjeswier tot baviaan: kun jij van de planten en dieren die je ziet, zeggen in welke groep ze horen? - Kikkerbord: dobbelen en de kikker verplaatsen. Pas op voor de ooievaar!

Duik in het water Groep 7 en 8 / L Z H Natuurtalenten kan gebruikt worden als leesboek maar ook als studieboek. Het richt zich naar kinderen vanaf 10 jaar, maar ook voor volwassenen is het een leerrijke reis in de natuur. Vooral de zoektochten kunnen door kinderen met veel enthousiasme gebruikt worden bij hun ontdekkingstocht in de natuur. Bij deze werkwijze staan bevordering van eigen onderzoek, de beleving en het aspect laagdrempeligheid centraal. Het thema water behandelt waterdiertjes, waterplanten, schoon of vies water en dieren en planten rondom het water. De kist bevat alle materialen die nodig zijn om buiten onderzoek uit te voeren. Deze kist sluit aan bij de kerndoelen

56

Paddenstoelenjacht Van 8 tot 10 jaar / Z H W Ga op jacht naar de paddenstoelen, die bij jou passen. Je bent natuurbeschermer, bioloog, kruidenvrouwtje, kok, elf, kunstenaar, kweker of gewoon jijzelf. Paddenstoelenjacht is een spel, waarin 32 paddenstoelen verzameld kunnen worden door de juiste persoon.

Vierseizoenenspel

Groep 1 t/m 3 / L Z H Een spel vol leuke buitenopdrachten voor de kleuters. De kinderen worden in groepjes ingedeeld, begeleid door een ouder of een oudere leerling. Door met een kleurendobbelsteen te gooien, weten de leerlingen uit welk bakje ze een opdrachtkaart mogen nemen. Deze opdracht kunnen ze in de schoolomgeving uitvoeren. Er zijn opdrachten over stenen, planten, bomen en struiken en kaarten met spelletjes. Op elke kaart staat aangegeven in welke seizoenen de opdracht gedaan kan worden, zodat de kaarten daarop van tevoren uitgezocht kunnen worden. Zo heeft ieder seizoen z'n eigen opdrachten.

Gebruikersinfo: Memory- en kwartetachtig spel. Inhoud: 1 x dobbelsteen 1 x pion 32 x paddenstoelenkaarten verschillende soorten, die bij elkaar horen in setjes van 4 4 x kanskaarten Voor verrassende wendingen in het spel 8 x persoonskaarten Rolverdeling in 8 personen

Spelen tot je groen ziet Groep 3 t/m 8 / L Z H In Muizenpolder, een piepklein muizendorpje, woont Victor de Veldmuis. Hij woont daar in een lief, klein huisje omgeven door gekleurde bloemen, prachtige planten, groene bomen en lieve diertjes. Victor is een Natuurinspecteur. Hij verzorgt namelijk al jaren lang de natuur en hij doet heel erg zijn best om alle dieren, planten, bomen en bloemen genoeg aandacht te geven. Nooit gaat hij eens op vakantie, hij heeft het veel te druk. Zijn vriendjes gaan wel op vakantie. Na zoveel jaar hard gewerkt te hebben en de natuur heel goed te hebben verzorgd, vindt Victor dat hij zelf ook wel eens een lange vakantie heeft verdiend. Hij besluit om zijn koffertjes in te pakken en een grote reis te gaan maken. Hij heeft van Opa muis gehoord dat er in Nederland prachtige natuur te vinden is, dus dat wil hij wel eens zien! ‘Spelen tot je groen ziet’ is een kist die speciaal ontwikkeld is voor recreatieve doeleinden. Deze kist bevat een programma van drie dagen natuuractiviteiten en spelletjes. Geschikt voor kinderen tussen de 4 en 12 jaar oud.

57

Reserveringsformulier  2014-­‐  2015   Naam school Adres Telefoon E-mail van de school Naam contactpersoon E-mail contactpersoon   Aantal   Materiaal  

: : : : : :

………………………………………………………………………………… …………………………………………… Plaats: ……………………..… ………………………………………………..………………………………. …………………………………………….….………………………………. ………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

Thema  Afval,  Techniek,  Recycling     Elektrische  stroom     Geluid  DVD     Keuzekisten:  Afval     Kijk  zo  werkt  het!     Licht  DVD     Licht  en  geluid     Lucht  DVD     Meten  en  wegen     Over  de  pot  en  de  put     Over  natuurverschijnselen     Papier  maken     Papierrecycling,  Water&waterz.     Pieter  de  Pier     Technido  geluid     Technido  magnetisme     Technido  spiegels     Technido  water     Techniek     Technokit  groep  3-­‐4     Technokit  groep  5-­‐6     Technokit  groep  7-­‐8     Toptechneut     Wie  maalt  om  de  molens?     Zwerfafval?  Mooi  niet!   Thema  Aarde  en  bodem     Bodem.nu!  bovenbouw     Bodem.nu!  onderbouw     Fossielen     Landschap  en  grondsoort     Zand  en  stenen   Thema  Energie,  Klimaat  en  Duurzaamheid     Aardgas  –  Made  in  Holland     De  zon  als  bron     Delfstoffen  in  Nederland     De  energieke  aarde     Elektrische  stroom     Gas,  elektriciteit,  begrijp  je?     Huisje  boompje..  Herfst     Huisje  boompje..  Het  weer     Keuzekisten:  Energie     Keuzekisten:  Verkeer&Vervoer    

Natuurlijk  energie  

Groep  

Gewenste  periode  

                   

                                                                                   

                                                                                   

 

 

 

                                                         

58

Ingepland   van   tot                                                                                        

   

Oscar  de  Ballonvaarder     Over  landschappen  &  seizoenen       Aantal   Materiaal   Groep   Vervolg  Thema  Energie,  klimaat  en  duurzaamheid     Sarah’s  Wereld       Spaar  je  energie       Weerkist       Zon  op  school     Thema  Boerderij,  Akkerbouw  en  Veeteelt     Aardappel       Akkerwijzer       Boerderij-­‐doe-­‐kaarten       De  Pauw       EigenWIJS       Graan  voor  brood       Jong  &  Platteland       Melkveehouderij       Natuur  op  het  platteland       Wat  eten  onze  dieren?       Weet  wat  je  eet       Wizzkip     Thema  Dieren     Bijenkorf  voor  kleuters       De  Bij       Dierenbeschermersspel       Diersporen       Egels       Enge  beestjes       Keuzekisten:  huisdieren       Kikkerpad       Martin  muis       Micro  Kosmos       Muizenonderzoek       Natuurontdekpad  herfst/winter       Natuurontdekpad  lente/zomer       Nestkastje       Nieuws  uit  de  natuur       Op  een  dag       Oscar  de  ballonvaarder       Over  dieren  en  hun  omgeving       Over  zintuigen  en  gedrag       Peuterkist  Krekels  e.a.  beestjes       Poeperdepoep       Roofvogels       Slakkenhotel       Stadsvogels       Trekvogels       Veldwerk  Diersporen       Veldwerk  Vogels       Vleermuizen       Vlinders  en  andere  insecten       Vlinders  in  de  klas       Vogels  in  de  winter    

   

   

Gewenste  periode                                                                                                    

                                                                                                 

59

    Ingepland   van   tot                                                                                                    

    Vogels  voeren  in  de  winter         Waterdieren  &  Wateronderzoek         Wondere  wereld  vd.  honingbij         Wonderweb       Thema  Mens       Help,  waar  blijft  mijn  eten?         Jezelf       Aantal   Materiaal   Groep   Gewenste  periode   Vervolg  thema  Mens     Vies  en  schoon  groep  1  &  2         Vies  en  schoon  groep  3  &  4         Zintuigen       Thema  Planten,  Bomen  en  Paddestoelen       Bomen  2         Bomen  in  de  winter         Boompje  groot         Heksenkist         Keuzekist:  Natuur  in  de  stad         Mannetjes  in  het  bos         Natuurontdekpad  herfst/winter         Natuurontdekpad  lente/zomer         Nieuws  uit  de  natuur         Paddestoelen         Paddestoelenjacht         Veldwerk  Planten  en  mossen         Veulens  in  de  wei         Vruchten  en  zaden         Wonderweb       Thema  Voeding       Aardappel         Brood  aan  de  basis         Een  wereld  door  verschil         Kaas  en  boter  maken         Keuzekisten:  Voedsel         Smaaklessen         Vet  lekker,  vet  gezond       Thema  Water       Droppie  water         Droppie  water  pad  groep  5-­‐6         Huisje  boompje  beestje  Water         Duik  in  het  water         Kikkerpad         Nederland  en  het  water         Niks  aan  de  hand         Op  een  dag         Rondje  water         Spelen  met  water         Water;  Video         Waterdieren  &  Wateronderzoek         Waterkringloopmodel         Wie  wat  water:  waterbeheer         Wie  wat  water:  waterkwaliteit       Thema  Natuuronderzoek,  Natuurontdekken  en  Natuurspellen     Biodiversiteitsspel         Biotopen  1  t/m  5      

60

              Van                                                                                                

              tot                                                                                                

  Biotopen  6  t/m  9         Buiten  kijken         Irilië         Kabouterpad         Keuzekisten:  Natuur  in  de  stad         Keuzekisten:  Stadsruimte         Levend  Ganzenbord         Milieubingo         Natuurbingo         Natuurbits       Aantal   Materiaal   Groep   Gewenste  periode   Thema  Natuuronderzoek,  Natuurontdekken  en  Natuurspellen     Natuursurprises         Struinen  in  het  bos         Wat  leeft  er  in  het  gras?         Natuur  in  de  stad         Duik  in  het  water         Nieuws  uit  de  Natuur         Paddestoelenjacht         Spelen  tot  je  groen  ziet         Vierseizoenenspel       Lesmaterialen  BSO     BSO  BasisBos:  vul  ook       onderwerp  in!!     BSO  Horen  en  zien,  ruiken,  ..         BSO  Naar  Buiten         BSO  De  Boer  op         BSO  Natuurkist         Geurenlotto         Groen  is  gras         Veulens  in  de  wei       Losse  materialen       Lestas  Herfst  &  paddestoelen         Lestas  Diersporen         Lestas  Voorjaar       Extra  Projecten  Water  Energie  Twente     Groene  Voetstappen         Warme  truiendag,         Excursies   Groep     Herfst   3/4   September/  oktober     Diersporen   5/6   Januari/februari/maart   e   Engbertsdijksvenen   7/8   2  helft  mei,  juni     Bezoek  de  bijenstal       e   Veldwerk  Bijen  en   7/8   2  helft  mei,  juni   Bloembezoekers   Opmerkingen:  

61

                    Van                          

                    tot                          

                                                        Datum  bezoek                      

55

spelen is ook leren Twentepoort Oost 10, 7609 RG Almelo

Je kind centraal kinderdagverblijf

tel. 0546 545 070

www.kovdecirkel.nl

31 buitenschoolse opvang gastouderopvang