Natuur- en Milieu-Educatie

Natuur- en Milieu-Educatie

Bezoekerscentrum

Noordoost-Brabant

lkjllkjkjl

Bezoekerscentrum

Voorwoord Welkom in deze vernieuwde brochure over Natuur- en MilieuEducatie. In april 2006 is de brochure NME en Primair Onderwijs voor het eerst uitgebracht. Inmiddels zijn we weer een hele poos verder. Tijd dus voor een update! U heeft op dit moment de meest recente versie voor u liggen. NME & Primair Onderwijs NME is een vorm van milieucommunicatie, naast bijvoorbeeld milieuvoorlichting en -dialoog. In het algemeen is NME een verzamelnaam voor activiteiten die mensen bewust maken van de waarde van natuur en milieu. Deze brochure is samengesteld door het Platform NME & Primair Onderwijs. Voor wie? Deze brochure is bedoeld voor alle (basis)scholen in de regio Noordoost-Brabant. Met dit overzicht in de hand kan iedereen snel opzoeken wie wat doet op gebied van natuur- en milieueducatie. Zo staat er bijvoorbeeld alles in over de IVN-schoolgidsen. Maar ook over andere deelnemers van het Platform NME & Primair Onderwijs. Bij elke organisatie is duidelijk weergegeven bij wie u terecht kunt voor meer informatie. Leeswijzer De brochure begint met een uitleg over het NME-platform en vervolgt met een overzicht van alle platform-leden en deelnemende organisaties. Veel leesplezier. Doe er uw voordeel mee!

RMB Contactpersoon: Anne-Marij Hendrikx Gildekamp 8/Postbus 88 5430 AB Cuijk Telefoon: 0485 338300 Fax: 0485 338309 Internet: www.rmb.nl E-mail: [email protected]

Platform

Bezoekerscentrum

NME & Primair Onderwijs Algemeen

En verder...

Het Platform NME & Primair Onderwijs draait sinds 1996. Oorspronkelijk doel was uitwisseling van informatie en onderlinge coördinatie van werkzaamheden voor organisaties die zich bezighouden met natuur- en milieueducatie gericht op het primair onderwijs. Hiermee kan overlap worden voorkomen. Daarnaast is het Platform gegroeid naar een discussie- en overlegstructuur in Noordoost-Brabant. Voorzitter van het Platform is het IVN Consulentschap Brabant. Het secretariaat is in handen van het RMB.

Wat is NME? Natuur- en Milieu-Educatie (NME) is een vorm van natuur- en milieucommunicatie, naast bijvoorbeeld milieuvoorlichting en -dialoog. In het algemeen is NME een verzamelnaam voor activiteiten die mensen bewust maken van de waarde van natuur en milieu. NME laat hen ontdekken hoe zij zelf natuur- en milieuvriendelijker kunnen handelen. Inzicht in de wisselwerking tussen mensen, hun fysieke omgeving (natuur en milieu) en hun sociale omgeving (maatschappij) speelt daarbij een centrale rol. Het gaat erom dat de doelgroepen milieuaspecten integreren in hun handelen (verinnerlijking). De nadruk ligt op continuïteit in ondersteuning en begeleiding van de doelgroepen, zodat milieuvriendelijk gedrag ook na afloop van een project behouden blijft. Niet alleen de inhoud, maar ook het proces is daarbij belangrijk.

Aanbod Het NME-aanbod wordt verzorgd door het Platform NME & Primair Onderwijs. Per werkgebied van de platformleden geldt een apart aanbod. Niet iedere school maakt deel uit van een werkgebied. Scholen kunnen daarom op aanvraag en tegen een meerprijs ook deelnemen aan activiteiten uit andere werkgebieden. Voorbeelden zijn de leskisten van Milieuvereniging Land van Cuijk en de lesbrieven van IVN Scholenwerkgroep Grave.

Behoefte aan meer NME? Regionale milieucommunicatie in Noordoost-Brabant, zoals uitgevoerd door het RMB, is gericht op het bevorderen van milieubewustzijn bij gemeentelijke doelgroepen om een milieuvriendelijk gedrag te creëren. Dit wordt vooral uitgevoerd door middel van regionale acties en projecten, gericht op verschillende doelgroepen. De meer traditionele vormen van NME, gericht op natuurbeleving en natuurwaarden speelt hierbij niet of nauwelijks een rol. Daarom wordt door het RMB ook niet gesproken van NME, maar van milieucommunicatie.

Natuur- en milieueducatiecentrum Elzenhoek Contactpersoon: Yvonne van Rens Anna van Schuurmanstraat 602 5344 TX Oss Telefoon: 0412 641492 Email: [email protected]

NME-centrum

Bezoekerscentrum

Natuurcentrum Slabroek Algemeen Natuurcentrum Slabroek is gevestigd in een heel oude boerderij in het gehucht Slabroek, gelegen in Natuurgebied De Maashorst. Aan de balie geven medewerkers informatie over wandelingen, fietstochten, flora en fauna. In het centrum is een tentoonstelling voor volwassenen én kinderen te bekijken over Natuurgebied De Maashorst. Natuurcentrum Slabroek heeft een horecaruimte en een ruim terras, rustig gelegen achter de boerderij. Op het erf is het leslokaal te vinden, een bijenstal, een grote speelweide en er staan picknicktafels. In de tuin groeien planten die speciaal geplant zijn om dagvlinders te lokken.

Aanbod Behalve een informatiecentrum voor recreanten is Natuurcentrum Slabroek ook een centrum voor natuur- en milieueducatie. Voor leerlingen van het basis- en speciaal onderwijs zijn er allerlei onderzoekende en ontdekkende activiteiten ontwikkeld die gericht zijn op natuur en milieu. Balieactiviteiten De leerkracht haalt aan de balie de benodigde materialen, waarna de leerlingen opdrachten uitvoeren in de omgeving van Natuurcentrum Slabroek. De leiding is in handen van de leerkracht. Voor kleuters zijn er het Kabouterpad en het Boskaartenspel, voor oudere kinderen diverse ontdektochten, seizoenswandelingen en de Spelletjestas.

Lesactiviteiten Na een inleiding in het leslokaal wordt er zowel binnen als buiten gewerkt aan opdrachten. De afsluiting is weer in het lokaal. Het geheel staat onder leiding van een educatief medewerker van Natuurcentrum Slabroek. Er zijn onder andere activiteiten rond thema's als mieren, bijen en paddestoelen. Waterproject Slabroek Een heel speciale activiteit is het Waterproject. Dit project is heel geschikt om met de hele school uitgevoerd te worden. De waterlessen vinden plaats in de dependance van Natuurcentrum Slabroek: De Hooge Vorssel in Heesch. De kinderen voeren er allerlei opdrachten uit rond het thema 'Water' op groepsniveau 1/2, 3/4, 5/6 of 7/8. Het Waterproject wordt financieel ondersteund door waterschap Aa en Maas en de provincie Noord-Brabant. Naast het Waterproject biedt Natuurcentrum Slabroek een bijzondere balieactiviteit: 'Waterdiertjes zoeken met gids', waarbij kinderen met hulp van een medewerker van het natuurcentrum gaan speuren naar waterdiertjes. Deze activiteit is gebaseerd op het landelijke waterproject 'Watch'.

En verder... Natuurcentrum Slabroek wordt beheerd door de Stichting Natuurcentrum Slabroek. Participanten in deze stichting zijn de gemeenten Bernheze, Oss, Uden en Landerd. Daarnaast ontvangt de stichting jaarlijks een financiële bijdrage van Staatsbosbeheer. De scholen uit de gemeenten die participeren in de Stichting Natuurcentrum Slabroek ontvangen jaarlijks in mei/juni het nieuwe programmaboekje van Natuurcentrum Slabroek, waar men een keuze uit kan maken. Deze scholen nemen deel tegen een gereduceerd tarief. Ook voor het voortgezet onderwijs is een activiteit ontwikkeld: de Natuurontdektocht. Met een opdrachtmap en een rugtas vol materialen trekken de leerlingen Natuurgebied De Maashorst in. Ze doen daar onderzoek en voeren opdrachten uit rond de thema's bos, water en bodem.

Natuurcentrum Slabroek Contactpersoon: Geja Hummel Erenakkerstraat 5 5388 SZ Nistelrode Telefoon: 0412 611945 Fax: 0412 613426 Internet: www.slabroek.nl E-mail: [email protected]

Consulentschap

Bezoekerscentrum

Foto: M. ter Horst

IVN Brabant Algemeen Het IVN Consulentschap Brabant maakt deel uit van het IVN, Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie, een landelijke organisatie met als missie: bijdragen aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap. Het IVN stimuleert die betrokkenheid door het faciliteren of organiseren van uiteenlopende vormen van communicatie, educatie, voorlichting, participatie en andere sociale (leer)processen.

Rol en functie Het IVN Consulentschap Brabant is een netwerkorganisatie die een koepelfunctie vervult voor organisaties die actief zijn met educatie en communicatie over natuur en leefomgeving. Voor het IVN Consulentschap Brabant is de missie te vertalen naar: Maak Brabanders (weer) trots op hun omgeving!

Hiermee neemt IVN een positie in dicht bij mensen en hun organisaties én dicht bij de natuur in de leefomgeving van deze mensen en organisaties. Zodoende vormt het IVN een verbindende schakel tussen mensen en natuur, en creëert draagvlak voor natuur en milieu.

Het IVN Consulentschap Brabant verleent diensten en ontwikkelt producten, projecten en programma's op het terrein van communicatie en educatie over natuur, omgeving en duurzaamheid in de provincie Brabant.

Beroeps- en vrijwilligersorganisatie Het IVN bestaat uit beroepskrachten werkzaam bij het IVN Consulentschap Brabant én uit vrijwilligers. De provincie Brabant telt 35 afdelingen met gezamenlijk bijna 5000 leden. De IVN-afdelingen hebben als lokale vereniging van vrijwilligers een grote mate van autonomie. Ze zijn sterk lokaal geworteld in de samenleving en staan bekend om hun grote kennis van de natuur in hun directe omgeving.

Aanbod

De huidige producten, diensten en projecten van het IVN Consulentschap Brabant omvatten: ondersteuning van het natuur- en milieueducatieve netwerk in Brabant (waaronder ook deskundigheidsbevordering en kennismanagement) jeugd- en jongerenprojecten, met name voor het onderwijs (zoals Watch BO, Scholen voor Duurzaamheid VO) coördinatie van voorlichting en educatie in de Brabantse Nationale Parken De Biesbosch en De Loonse en Drunense Duinen leren voor duurzame ontwikkeling (gemeenten, Duurzame Driehoek, opschaling bestaande duurzame producten en projecten in de provincie)

IVN Consulentschap Brabant Contactpersoon: José de Jonge Postbus 883 5280 AW Boxtel Telefoon: 0411 614111 Internet: www.ivn.nl/brabant E-mail: [email protected]

Schoolgidsen

Bezoekerscentrum

IVN Grave Algemeen IVN Grave is een afdeling van de landelijke Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie, die zich ten doel stelt het natuuren milieubesef te bevorderen door het organiseren en stimuleren van educatieve activiteiten in de ruimste zin van het woord.

Aanbod

Het lidmaatschap staat open voor iedereen die actief bezig wil zijn met natuur- en milieueducatie en daadwerkelijk mee wil helpen de doelstellingen te verwezenlijken. Bij het lidmaatschap is inbegrepen de landelijke kwartaaluitgave ‘Mens en Natuur’ en het eigen kwartaalblad ‘De Vroegeling’. Men kan ook kiezen voor het donateurschap. In dat geval valt alleen het kwartaalblad in de bus.

Voor scholen bestaat de mogelijkheid een beroep te doen op de gidsen en het materiaal van IVN Grave, zoals het documentatiecentrum, microscopen, loepjes en lesmateriaal. De scholen kunnen leskisten aanvragen over:

IVN Grave volgt kritisch de ontwikkelingen inzake de ecologische hoofdstructuur, bestemmingsplan buitengebied en ruimtelijke ordening in het algemeen, zoals de structuurvisie Land van Cuijk. IVN Grave heeft een eigen accommodatie, Het Slakkehuis, waarin onder meer de diverse activiteiten van het Jeugd-IVN plaats vinden. Ook de thema-avonden worden in Het Slakkehuis gehouden. Het Slakkehuis is te vinden op de binnenplaats van gemeenschapshuis Katrien; ingang aan de Gasthuisstaat.

Voor basisschoolleerlingen in de leeftijd tussen negen en twaalf jaar (groep 5 tot en met 8) gaat men acht zaterdagochtenden per jaar met de kinderen op pad om meer te leren over natuur en milieu.

Herfstwandeling Herfstpostenspel Spoorzoeken Bodem nader bekeken Bomen om ons heen Water

groep 1 t/m 4 groep 3 t/m 8 groep 7 en 8 (winter) groep 3 en 4 (lente, zomer, herfst) groep 5 t/m 8 (lente) groep 5 t/m 8 (zomer)

Voor scholen in Grave, Gassel, Velp en Escharen zijn aan het lenen van de leskisten geen kosten verbonden. Scholen buiten de gemeente Grave betalen 7 euro per uitleen. Ook heeft IVN Grave lesbrieven voor de basisscholen, zoals: Enge Beestjes, Kleur in de Natuur, Vlinders en Bloemen, Vogels, Sterren en Bomen van Wortel tot Kroon. IVN Grave biedt ook ondersteuning aan scholen bij het organiseren van de nationale boomplantdag.

En verder... De werkzaamheden van IVN Grave zijn verdeeld over projectgroepen. Het zijn de groepen: Basisonderwijs; Beheer verenigingsgebouw Het Slakkehuis; Cursussen; Jeugd-IVN; Vogelwerkgroep; Vlinderwerkgroep; Bomenbelangengroep; Vrijwillig Landschapsbeheer; Paddentrek; Milieuadviescommissie; Publiekswandelingen (die twaalf keer per jaar worden gehouden); Meerdaagse excursie; Redactie verenigingsblad/website; Floron (dat de flora in Grave en omgeving in kaart brengt).

Contactpersoon voor het Jeugd-IVN: Wil van Hout Beerseweg 41 5451 NR Mill Telefoon: 0485 453809 E-mail: [email protected]

Schoolgidsen IVN Grave Contactpersoon voor de scholen in Grave: Trudy Mulder Airborneplein 22 5361 CB Grave Telefoon: 0486 474407 Internet: www.members.home.nl/lobelia

Schoolgidsen

Bezoekerscentrum

IVNDe Groene Overlaat Algemeen IVN-afdeling De Groene Overlaat is actief binnen de gemeentegrenzen van Cuijk. De afdeling telt zo'n 165 leden, waarvan 25 jeugdleden. Het verenigingsbestuur onderhoudt nauw contact met de gemeente en overige instanties om zo op de hoogte te blijven van ontwikkelingen op het gebied van natuur en milieu. De Groene Overlaat beschikt over een lokaal in ‘De Wisse’, aan de Gildeweg 19 in Beers, en een lokaal in de voormalige basisschool ‘De Triangel’, Kaneelstraat 17a in Cuijk, waar diverse activiteiten plaatsvinden.

Aanbod Publiekswandelingen Elke maand wordt er een publiekswandeling georganiseerd. Zo'n wandeling duurt ongeveer twee uur en wordt geleid door ervaren natuurgidsen. Ze worden tijdig in de regionale pers gepubliceerd en zijn ook te vinden op internet: www.ivncuijk.nl. Wandelingen op verzoek Op aanvraag worden tegen betaling ook wandelingen verzorgd voor besloten gezelschappen vanaf 15 personen. Een gids neemt maximaal 25 personen mee. Thema-avonden Op thema-avonden wordt een bepaald onderwerp op het gebied van natuur en milieu uitgelicht.

Cursussen Regelmatig organiseert men cursussen, zoals een groencursus. Deze basiscursus is bedoeld voor iedereen die meer over de natuur wil weten. Andere cursussen die bij voldoende aanmeldingen worden gegeven zijn onder meer: natuurgidsencursus, natuurlijk tuinieren, (fruit)bomen snoeien, sporen herkennen, plantencursus, vogelcursus. Jeugdnatuurgroep Voor de jeugd van 8 tot en met 14 jaar is er een aparte groep. Eens in de maand komt zij bijeen, meestal op de zondagochtend. Door middel van excursies, wandelingen en werkopdrachten wordt een onderwerp uit de natuur onderzocht. Onderwijsprojecten op de basisscholen Doel: leerlingen van basisscholen kennis laten maken met de natuur door praktische opdrachten. Hiervoor worden door de Scholenwerkgroep jaarlijks twee natuurtentoonstellingen aangeboden in ‘De Triangel’. Bedoeld voor de leerlingen van de basisscholen in de gemeente Cuijk. Ter ondersteuning en begeleiding van natuurprojecten in en buiten de school biedt men onder meer leskisten aan. Basisscholen kunnen zich inschrijven voor een bezoek aan de tentoonstellingen of het lenen van leskisten. Boomfeestdag Voor groep 8 wordt samen met de gemeente een boomfeestdag georganiseerd.

En verder... Overleg over natuur- en milieubeleid: met onder meer de gemeente, het Waterschap, de ZLTO en de Milieuvereniging Land van Cuijk. Vrijwillig landschapsbeheer: zoals poelen opschonen, (fruit)bomen snoeien, wilgen knotten in diverse natuurgebieden. Vogelwerkgroep en weidevogelbescherming: zich inzetten voor alle in de vrije natuur levende vogels door middel van de directe bescherming van hun biotoop en het waarborgen, beschermen en uitbreiden daar waar mogelijk is van nestgelegenheid. Maar ook belangstelling kweken voor vogels bij een zo breed mogelijk publiek. Begrazingsproject Kraaijenbergse Plassen: Aan de Steegstraat te Linden grazen momenteel 13 Schotse Hooglanders. Er wordt controle en toezicht gehouden op runderen en paarden: controleren op aantallen en oornummers, zieke beesten melden, toezicht houden op uitbreiding en geslacht van de dieren, -bij strenge vorst- breken van ijs.

Schoolgidsen IVN De Groene Overlaat (Cuijk e.o.) Coördinator: Beja Derkx E-mail secretariaat: [email protected] Internet: www.ivn-cuijk.nl

Schoolgidsen

Bezoekerscentrum

IVN De Maasvallei Algemeen De Maasvallei is een IVN-afdeling met als werkgebied de gemeenten Boxmeer en Sint Anthonis. Men heeft circa 300 leden. IVN staat voor Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie, maar deze afdeling heeft een meer creatieve, eigentijdsere naam bedacht: In Voor Natuur. De Maasvallei is opgericht in 1986. De afdeling bestaat uit verschillende werkgroepen; de schoolgidsenwerkgroep is er daar één van. De werkgroep bestaat vanaf 1991 en richt zich vooral op leerlingen van de basisschool.

Aanbod Aan 14 van de 25 basisscholen in het werkgebied worden projecten aangeboden waar men zich voor kan inschrijven. Voor elk schooljaar wordt een jaarprogramma opgesteld waarin alle groepen aan bod komen. Incidenteel wordt de werkgroep gevraagd om een project of een activiteit te verzorgen. Voor de projecten zijn de groepen 1 en 2, 3 en 4, 5 en 6, 7 en 8 bij elkaar geclusterd. In de herfst worden twee projecten voor twee bouwen uitgevoerd. In de lente zijn de anderen twee bouwen met de voor hen bestemde projecten aan de beurt.

De projecten worden door een groepje schoolgidsen ontwikkeld; als voor een bestaand project is gekozen, wordt dit zo nodig herzien. De projecten hebben een thema dat als zodanig is uitgewerkt en afgestemd op de ontwikkelingsfase van de kinderen. Ze zijn zoveel mogelijk gericht op ‘doe-activiteiten’ en ook het gebruik van de zintuigen komt vaak aan bod.

En verder... Bij de meeste projecten wordt de klas in groepjes van vier tot zes kinderen verdeeld. Op de locatie zijn twee schoolgidsen aanwezig. Eén daarvan neemt een groepje kinderen. De andere schoolgids loopt rond, kijkt bij de groepjes, geeft aanvullende informatie en beantwoordt vragen. Aan de hand van opdrachtkaarten gaan de kinderen aan het werk. De tijdsduur is (meestal) een uur. De ervaring leert dat kinderen ongeveer een uur de aandacht en concentratie kunnen vasthouden. Voor de leerkracht en de begeleidende ouders bevat ieder project achtergrondinformatie in de projectmap. Deze is toegespitst op het thema en de opdrachten. Bij bepaalde projecten moet vooraf een inleidende les worden gegeven zodat de opdrachten beter tot hun recht komen. Ook weten leerlingen dan wat er van hen verwacht wordt. Veel scholen in het werkgebied van De Maasvallei hebben grote klassen. Om toch alle groepjes bezig te houden bestaan de meeste projecten uit veel opdrachten. Het is niet de bedoeling dat de kinderen alle opdrachten -in de daarvoor beschikbare tijd- gehaast afwerken; beter is het om voldoende tijd en aandacht aan een opdracht te besteden en alle opdrachten later in de klas na te bespreken. Opdrachten die niet door het ene groepje zijn uitgevoerd, zijn in andere groepjes wel aan bod gekomen. Per klas wordt een vergoeding gevraagd. Scholen kunnen projecten lenen van de werkgroep. Hiervoor worden een vergoeding en borg gevraagd.

Schoolgidsen IVN De Maasvallei Contactpersoon: Angeline Aben Rondveld 8 5845 EP Sint Anthonis Telefoon: 0485 383207 Internet: www.ivndemaasvallei.nl E-mail: [email protected]

Schoolgidsen

Bezoekerscentrum

IVN Oss Algemeen IVN Oss en omstreken wil mensen kennis laten maken met het natuurschoon, maar ook met de bedreigingen. Hierdoor hoopt men dat jong en oud (nog) meer respect krijgen voor de nog aanwezige natuur. De afdeling telt circa 200 leden, die actief zijn in zeven werkgroepen. Gediplomeerde IVN-gidsen verzorgen wandelingen voor het publiek op aanvraag en eens per maand vanaf Bezoekerscentrum Slabroek in Nistelrode. Scholengidsen begeleiden leerlingen van het basisonderwijs in het veld. Verder zijn er werkgroepen voor vogel- en plantenliefhebbers. Zo inventariseert de vogelwerkgroep door tellingen en doen zij terreinherstellende activiteiten. De vegetatiewerkgroep inventariseert wilde planten en geeft beheersadviezen aan derden. Eenmaal per maand is de jeugdwerkgroep actief.

Aanbod De Scholenwerkgroep heeft als doel: leerlingen van basisscholen kennis laten maken met de natuur door praktische opdrachten. De Scholenwerkgroep werkt nauw samen met NME-centrum Elzenhoek. Basisscholen kunnen zich inschrijven voor een herfstwandeling bij het Willibrordusputje (groep 6), een voorjaarswandeling bij het Ruwaardpark achter de kinderboerderij (groep 5), een ontdekwandeling in het bos bij De Naaldhof (groep 3)

en een waterwandeling bij de vijver in wijk Mettegeupel bij Het Harnas (groep 7). Voor groep 8 wordt in samenwerking met de gemeente en NME-centrum Elzenhoek een boomfeestdag georganiseerd. Daarnaast kan, in overleg, ondersteuning gegeven worden bij projecten. Als u zich inschrijft voor een IVN-wandeling krijgt u van tevoren het rooster toegestuurd. U dient zelf voor voldoende begeleidende ouders te zorgen (maximaal 8 leelingen per begeleider). Voor de wandelingen wordt € 0,50 per leerling gevraagd. Bij de wandelingen zullen steeds twee IVN-scholengidsen aanwezig zijn. Zij zetten de route uit, zorgen voor het benodigde lesmateriaal en helpen daar waar de hulpouders er niet uit komen. Herfstwandeling Tijdens een wandeling in het bos worden herfstverschijnselen bestudeerd aan de hand van een opdrachtenboekje. De leerlingen gaan in groepjes onder begeleiding van een ouder op stap. Er wordt gekeken hoe de natuur zich op de winter voorbereidt. Aan de orde komen paddestoelen, zaadverspreiding, bladval, het vormen van gallen en diersporen en het zoeken van bodemdiertjes. Voorjaarswandeling De voorjaarswandeling is in spelvorm. Om bij een opdracht te komen moet er eerst gedobbeld worden. Voor elke opdracht krijgt het groepje een linnen tasje met inhoud mee. Voor de volgende opdracht moet het groepje terug naar de scholengids, kunnen er vragen gesteld worden, en kan er opnieuw gedobbeld worden. Ontdekwandeling De groep wordt verdeeld over twee IVN-gidsen. Deze nemen de kinderen (met begeleidende ouders) mee op een fantasievolle wandeling. De kinderen leren met andere ogen kijken naar de natuur om hen heen. Vooral naar datgene waar we vaak aan voorbijlopen. Waterwandeling Aan de hand van een opdrachtenboekje worden verschijnselen met betrekking tot water bestudeerd. Er wordt gekeken naar water- en oeverplanten, waterdieren en de kwaliteit van het water. De leerlingen gaan in groepjes op stap.

Schoolgidsen IVN Oss Contactpersoon: Jan Teunissen Telefoon: 0412 642617 Internet: www.ivnoss.nl E-mail: [email protected]

Schoolgidsen

Bezoekerscentrum

IVN Uden Algemeen De werkgroep Scholengidsen van IVN Uden bestaat uit zestien vrijwilligers. De coördinator van de werkgroep is verantwoordelijk voor het onderhouden van contacten met de basisscholen, het inroosteren van de scholenwandelingen, het organiseren van wandelingen-op-aanvraag, het plannen van groepsactiviteiten en bijeenkomsten van de werkgroep.

Aanbod De werkgroep Scholengidsen richt zich vooral op kinderen in groep 7 van de basisscholen van Uden, Volkel en Odiliapeel. Voor deze kinderen worden ieder schooljaar zowel in het najaar als in het voorjaar educatieve natuurwandelingen georganiseerd. Op deze manier worden jaarlijks ruim 900 kinderen op een plezierige en ontspannen manier door de scholengidsen, onder schooltijd en in kleine groepjes, in markante natuurgebiedjes rondgeleid. Hierbij worden de kinderen gestimuleerd alle zintuigen te gebruiken om de natuur te ervaren en samenhang in de natuur te ontdekken. Niet alleen de (meeste) kinderen genieten en verbazen zich over grotere en kleinere natuurwonderen, ook de begeleidende ouders en leerkrachten (zo’n 100 volwassenen per jaar) lopen niet met tegenzin mee… Op verzoek en tegen een kleine vergoeding zetten de scholengidsen zich ook in voor andere leeftijdsgroepen en voor groepen van buiten de gemeente Uden.

Najaarswandeling In oktober worden ieder jaar scholenwandelingen georganiseerd in de bossen van Udenoord. Er wordt aandacht besteed aan bladverkleuring, paddestoelen, gallen, vruchten en zaden, kringloop, naald- en loofbomen. Ook verleden, heden en toekomst van dit bos komen aan de orde. Voorjaarswandeling In mei vinden de jaarlijkse scholenwandelingen op de wijstgronden van de Loose Beemden plaats, een unieke plek waar de Peelrandbreuk grote geologische invloed heeft op de natuur ter plaatse. Het thema is 'voorjaar', maar ook de invloed van de breuk op het landschap wordt uitgelegd en vooral ervaren in het moerasje en langs het bruine water van de Bitsikse Loop. Groenhoeve In 2005 is de lesbrief Groenhoeve voltooid en gepresenteerd. Met de opdrachten in de lesbrief kunnen de kinderen (bovenbouw basisonderwijs) zélf allerlei zaken die met natuur en milieu te maken hebben ontdekken langs het Natuurpad en op het Info-terras (visualisering van de duurzaamheidsprojecten Regenwater en Zonnestroom) van de Groenhoeve. Alle basisscholen in de gemeente Uden hebben de lesbrief in bezit en leerkrachten kunnen hiermee op ieder gewenst tijdstip zelf aan de slag.

En verder... IVN Uden levert ondersteuning bij de Udense Boomfeestdag, die de grootste van Brabant is. Verder organiseert men wandelingen op verzoek voor diverse groepen kinderen van allerlei leeftijden. Ook wordt gewerkt aan teambuilding en deskundigheidsbevordering van de werkgroep door het organiseren van eigen wandelingen, fietstochten, presentaties en bijeenkomsten. Werving en pr Werving van nieuwe scholengidsen vindt plaats binnen de eigen IVN-afdeling, maar ook via de basisscholen, door berichtjes in schoolkranten of flyers, die aan de begeleidende ouders en leerkrachten na de wandelingen worden uitgereikt. Regelmatig worden door de redacties van de lokale en regionale (kabel)kranten en radio- en televisiezenders persberichten ter publicatie opgenomen.

Schoolgidsen IVN Uden Contactpersoon: Gerda Vloet Krijten 33 5403 PG Uden Telefoon: 0413 267996 Internet: www.ivnuden.nl E-mail: [email protected]

Schoolgidsen

Bezoekers-

IVN Veghel Algemeen Het IVN, een landelijke organisatie, draagt bij aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu, landschap en leefomgeving. Door educatieve activiteiten (zoals cursussen, lezingen en wandelingen) wil het IVN de kennis over en betrokkenheid tot de natuur in Nederland bevorderen. Educatieve activiteiten van IVN Veghel voor volwassenen zijn er voor leden, zoals ledenavonden en wandelingen. Ook zijn er publieksactiviteiten: lezingen, cursussen en wandelingen. Er zijn werkgroepen die zich bezighouden met allerlei specifieke onderwerpen, bijvoorbeeld de vogelwerkgroep, de werkgroep Veghels landschap en de insectentuinwerkgroep.

Aanbod De werkgroep schoolgidsen richt zich specifiek op de basisscholen in Veghel. De hoofdactiviteiten zijn jaarlijks: Boomfeestdag en, voor groep 6, voorjaars- en herfstwandelingen. Boomfeestdag wordt gevierd met activiteiten voor groep 5. Elk jaar wordt een aantal klassen uitgenodigd om, onder begeleiding van de schoolgidsen, kennis te maken met de wereld van de bomen. Zij luisteren naar de sapstroom met stethoscopen, maken een afdruk van diverse boomschorsen, vergelijken boomknoppen of vertellen verhalen, om maar een greep te doen uit de activiteiten die de afgelopen jaren aan bod zijn gekomen. Per jaar doen zo'n 50 kinderen mee aan deze activiteit.

Bij de voorjaarswandelingen komen jaarlijks alle kinderen van groep 6 van de Veghelse basisscholen in een 'nat' natuurgebied van Veghel. Met kleine groepjes (vijf tot zes kinderen) gaan de schoolgidsen op stap om de planten en dieren in het gebied te bekijken. Bij een vijver kunnen de kinderen met schepnetjes en emmers op zoek naar waterbeestjes. In een periode van twee weken in mei of juni komen elk jaar ongeveer 425 kinderen naar deze activiteit in de Aa-broeken. De herfstwandelingen zijn er ook voor groep 6. De kinderen komen in het Geerbos, een natuurgebied in Veghel. De schoolgidsen begeleiden de kleine groepjes en vertellen verhalen en wetenswaardigheden over wat de kinderen vinden. Slakken, spinnen, tamme kastanjes vs paardekastanjes, zaden en vruchten, herfstkleuren en de bijenflats in de insectentuin zijn onderwerpen die de kinderen hier erg aanspreken. In de twee weken voor de herfstvakantie in oktober komen ook hier elke herfst ongeveer 425 kinderen op bezoek.

En verder... Een paar keer per jaar werken de schoolgidsen van IVN Veghel mee aan speciale activiteiten van de basisscholen. De aanvragen komen binnen voor een speciale wandeling in de omgeving van de school, bijvoorbeeld tijdens een project over 'wonen in onze wijk' of voor een jubileum van de school. Er is ook een aanbod van activiteiten, zoals een folder met een wandeling of een leskist over insecten, waarmee de leerkrachten en hulpouders zonder begeleiding van schoolgidsen zelf de natuur in kunnen. In Natuurtuin 't Bundertje is er een lokaal waar bijscholingsactiviteiten plaatsvinden. De schoolgidsen ondersteunen hier activiteiten zoals waterdieren scheppen of het ontdekken van de wereld van de solitaire bij. Leerkrachten van de basisscholen zijn hier ook welkom om kennis te maken met de mogelijkheden voor natuuronderwijs in de klas.

Schoolgidsen IVN Veghel Contactpersoon: Pamela Kalis Marterweide 7 5467 LK Veghel Telefoon: 0413 341348 Internet: www.ivnveghel.nl E-mail: [email protected]

Milieusteunpunt

Bezoekerscentrum

Frank van Schaik van Milieudefensie bedankt de Osse rappers van G-4 na hun optreden bij het Klimaatcafé in De Groene Engel. Foto: Hans Kreutzer

Oss Algemeen Het Milieusteunpunt Oss is een stichting die zich bezig houdt met advisering, belangenbehartiging en educatie op het gebied van milieu en natuur in de gemeente Oss. Bij het Milieusteunpunt Oss werkt een beroepskracht voor 24 uur per week. Het Milieusteunpunt werkt projectmatig en er kan ingespeeld worden op actuele ontwikkelingen. Men ondersteunt initiatieven van vrijwilligersgroepen en personen binnen het werkveld natuur en milieu. Zo werd een actieve bijdrage geleverd aan de oprichting van het Kringloopbedrijf Oss en de Stichting Landschapsbeheer Oss.

Aanbod In samenwerking met NME centrum de Elzenhoek worden er op dit moment drie projecten aan het primair onderwijs aangeboden: De bodem.nu!, Op de milieutour en Verkeer. Daarnaast blijft de ondersteuning met het geven van een gastles over klimaatverandering en energiegebruik door het Milieusteunpunt bestaan. Op de milieutour Leerlingen als onderzoeksbureau of als adviesbureau. Kinderen uit groep acht gaan in het voorjaar in kleine groepjes op pad naar plaatsen waar gewerkt wordt. In de bouw, in een drukkerij, bij de gemeente of bij het verpleegtehuis. Het bedrijf biedt een eenvoudige excursie aan en vertelt wat er gebeurt op het gebied van milieubeheer. Kinderen maken

een verslag van wat ze hebben gezien en gehoord en geven hun onbevangen mening hierover. Verkeer Kinderen gaan aan de hand van de wijkplattegrond intekenen langs welke route zij naar school gaan. Er ontstaat een spinnenweb van loop- en fietsroutes met daarop aangegeven waar de gevaarlijke situaties te vinden zijn. Kinderen interviewen mensen op de werkplek. Daar vertelt de brandweerman, de wethouder of de vrachtwagenchauffeur wat er allemaal komt kijken bij het moderne verkeer. Kinderen maken een verslag van wat ze hebben gezien en gehoord en maken een verkeerskrant. Elk jaar kunnen nieuwe projecten worden aangeboden. Volgend jaar wordt het project Sarah's Wereld aangeboden, dat nu in voorbereiding is.

En verder... Voortgezet onderwijs en MBO Indien gewenst kunnen docenten advies krijgen bij de uitvoering van zelfstandig onderzoek en omgevingsonderwijs op het gebied van natuur en milieu. Ook leerlingen worden ontvangen voor informatie over bijvoorbeeld een werkstuk over een milieuonderwerp. Educatie Voor het algemene publiek worden manifestaties georganiseerd. Zo is er samen met het Regionaal Milieu Bedrijf een Milieumarkt georganiseerd in het winkelcentrum van Oss, samen met de stichting Reinwater en de gemeente Oss een Watermarkt op de loskade van Oss en samen met Milieudefensie een Klimaatcafé in de Groene Engel.

Milieusteunpunt Oss Contactpersoon: Henny Dekker Schadewijkstraat 6 5348 BC Oss Telefoon: 0412 627376 E-mail: [email protected]

Milieuvereniging

Bezoekers-

Land van Cuijk Algemeen Milieuvereniging Land van Cuijk is opgericht in mei 1980. De belangrijkste aanleiding hiervoor was de geplande aanleg van de A73. Daarnaast waren de ontwikkelingen in de intensieve veehouderij, vliegbasis Volkel, de Kraaijenbergse Plassen en de ruilverkaveling voor een aantal natuurliefhebbers uit het Land van Cuijk een teken dat het tijd was om actie te ondernemen. Het doel van Milieuvereniging Land van Cuijk is het bevorderen van de milieuhygiëne, duurzaamheid (Brundtland-definitie) en de leefbaarheid in de meest uitgebreide zin. En verder het nastreven van behoud, bescherming en verbetering van natuur, flora en fauna en landschap in de meest uitgebreide zin. Het Land van Cuijk, het werkgebied van Milieuvereniging Land van Cuijk, heeft een oppervlakte van ongeveer 35.000 hectare, oftewel 350 vierkante kilometer.

Aanbod Milieuvereniging Land van Cuijk heeft verschillende werkgroepen, één daarvan is de Schoolgidsenwerkgroep. Die werd opgericht in 1998 door een aantal actieve schoolgidsen uit Sint Hubert. Het doel is om de basisscholen in de regio te voorzien van educatief materiaal voor natuur- en milieuonderwijs. De scholen reageerden enthousiast op het aanbod.

In eerste instantie werden twintig verschillende leskisten ontwikkeld; dat aantal werd later uitgebreid naar dertig stuks. Deze leskisten bevatten kant-en-klaar lesmateriaal over diverse natuur- en milieuthema’s. De afnemers zijn vooral scholen in de gemeente Mill en Sint Hubert en de directe omgeving. De leerkrachten worden ondersteund door natuurouders. Ieder jaar wordt ongeveer veertig keer een leskist uitgeleend. In totaal zijn hier jaarlijks zo’n 1200 kinderen en volwassenen bij betrokken. Zowel leerkrachten, leerlingen, natuur- als hulpouders zijn enthousiast over de projecten, die op deze manier bijdragen tot natuur- en milieubesef in de eigen omgeving. Voor scholen buiten de gemeente Mill en Sint Hubert wordt een vergoeding gevraagd.

En verder... De werkgroep bestaat op dit moment uit een coördinator en natuurouders. Iedere basisschool in de gemeente Mill en Sint Hubert heeft een aantal natuurouders die de leerkrachten ondersteunen met de uitvoering van de projecten. Het aanbod van projecten is groot, maar in grote lijnen bestaat er een indeling naar onderbouw en bovenbouw. Voor de onderbouw biedt men alles aan wat te maken heeft met bomen, beestjes, bodem, slakken en seizoenen. Voor alle groepen is er een project met boomfeestdag. Voor de bovenbouw wordt aandacht besteed aan grond, sporen, bomen, zwerfafval, afval, water en waterdieren, overleven van plant en dier, berm, kringloop, zaden en vruchten, uilenballen, het weer en grondwater. Daarnaast bestaat de mogelijkheid voor de jeugd in de basisvorming van het voortgezet onderwijs om enkele projecten uit te voeren. Dit zijn het project ‘korstmossen en ammoniak’ en het project ‘Irilië’, dat door middel van een actieve ontdekkingsreis door de wereld van water voert. Verder bestaat het assortiment uit enkele spellen over het leven van slakken, de ecologische hoofdstructuur, bomenspel, herfst en het Kijk in de Wijkspel. Er is een map beschikbaar waar alle projecten uitgebreid in staan beschreven.

Milieuvereniging Land van Cuijk Contactpersoon Werkgroep Millse Schoolgidsen: Maria Kessels Wethouder Lemmenstraat 11 5454 GH Sint Hubert Telefoon: 0485 470000 Internet: www.mlvc.nl E-mail: [email protected]

NME-Centrum

Bezoekerscentrum

De Elzenhoek Algemeen Het doen groeien van een positieve houding ten opzichte van natuur en milieu. Dat is de doelstelling van Natuur- en MilieuEducatiecentrum De Elzenhoek. Men wil het gedrag van kinderen, vanuit het besef dat ze onderdeel zijn van het natuurlijk milieu, zodanig beïnvloeden, dat ze op verantwoorde wijze zullen omgaan met natuur en milieu. Kinderen daadwerkelijk betrekken bij de natuur door ze te laten werken met levende organismen (organisch materiaal) en anorganisch materiaal. Verder wil men kinderen het belang leren kennen van onderlinge relaties in de natuur. De kennis dat zijzelf een schakel vormen in de natuur voorkomt vervreemding van het natuurlijk milieu. En natuurlijk is De Elzenhoek een informatiebron voor de leerkrachten. Natuur- en MilieuEducatiecentrum De Elzenhoek is een gemeentelijke instelling en ligt naast kinderboerderij De Elzenhoek, waarmee nauw wordt samengewerkt bij activiteiten en projecten.

Aanbod Projecten Het NME-Centrum biedt de basisscholen in Oss en omgeving jaarlijks vier projecten op verschillende niveaus aan. Deze projecten zijn zó opgezet dat de kinderen onder begeleiding van volwassenen (hulpouders) de opdrachten zelfstandig uitvoeren. De projecten en leskisten zijn afgestemd op biologiemethoden, zoals: ‘Leefwereld’, ‘In vogelvlucht’, ‘Natuurlijk’ en ‘Natuur buitengewoon’. Jaarlijks kunnen zo'n 300 groepen deelnemen aan de projecten.

De projecten draaien zowel 's morgens als 's middags gedurende een periode van vijf tot acht weken. Voor de projecten voor groep 7 en 8 volstaat een minimum aan begeleidende ouders. De opdrachten in het lokaal kunnen door de kinderen zelfstandig in kleine groepjes gemaakt worden. De opdrachten buiten het leslokaal gebeuren onder begeleiding van een hulpouder of leerkracht. In het lokaal is steeds een IVN-scholengids aanwezig om eventuele vragen te beantwoorden. Vanaf groep 3 krijgen de kinderen een opdrachtenboekje, waarmee ze op stap gaan. De kinderen van groep 1 en 2 krijgen pas na afloop van het project een boekje mee naar huis. Bij de afsluiting wordt nog even nagepraat over het project. De opdrachten kunnen later op school besproken worden. Blokhut ‘t Elske Op het terrein van De Elzenhoek staat blokhut 't Elske. 't Elske is speciaal ingericht voor groepen kinderen van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. In de blokhut zijn allerlei dieren om onder begeleiding te knuffelen, zoals cavia's, een konijn, ratjes, gerbils en in het voorjaar kuikentjes. Ook kan er gepuzzeld, voorgelezen en gekleurd worden. Spelen met het speelboerderijtje en allerlei leuke dierenmaskers kan ook. Daarnaast kunnen kinderen in de blokhut hun verjaardagsfeestje vieren. Met de speciale kinderboerderijkist vol leuke opdrachten op de kinderboerderij (tot 9 jaar), verkleedkleren, stelten en dierendomino wordt elk feestje een succes. Ook mogen de kinderen dieren vasthouden onder begeleiding en zelfs meehelpen op de boerderij.

En verder... Leskisten Er worden verschillende leskisten uitgeleend aan basisscholen en andere instanties, zoals Pauwenleskist (onderbouw); Energieleskist, Fossielenkistje en Weidevogelsleskist (bovenbouw); Bijenleskist (groep 5 tot en met 8); Leskist Het Weer (groep 5 en 6); Vlinderpakket (alle groepen); Leskist Dierenbescherming; Ontdekdoos Zintuigen (peuters), Leskist Spelen Met Water (groep 1 en 2), Papierkist en Waterleskist (groep 7 en 8) en de Uilenkoffer (vanaf groep 5).

Natuur- en milieueducatiecentrum De Elzenhoek Contactpersoon: Talitha Visser Anna van Schuurmanstraat 602 5344 TX Oss Telefoon: 0412 641492 Internet: www.nme-elzenhoek.nl Email: [email protected]

NME-deelnemer

Bezoekerscentrum

RMB Het RMB: werkt aan uw leefomgeving

Het RMB: specialistisch en professioneel

Het RMB is een gemeenschappelijke regeling van veertien deelnemende gemeenten, maar ook veel andere gemeenten en de provincie doen een beroep op de expertise van het RMB. De organisatie is flexibel en dynamisch, waardoor zij kan inspelen op de actuele ontwikkelingen die zich binnen de overheid voordoen. De afdelingen en teams van het RMB werken projectmatig. Vanuit het RMB werken in totaal ruim honderd mensen voor gemeenten en provincie aan een duurzame en veilige leefomgeving in de regio.

Alle afdelingen van het RMB beschikken over een grote diversiteit aan kennis en ervaring. De medewerkers zijn betrokken en voelen zich bij uitstek professionals op hun vakgebied. Naast hun generieke kennis van het totale beleidsterrein 'leefomgeving' beschikken zij over specialistische kennis en vaardigheden. Hun expertise is up to date. Kennis en informatie zijn in- en extern voor iedereen toegankelijk, ook digitaal. Zo kunnen de medewerkers bij de uitvoering van de opdrachten een beroep doen op de multidisciplinaire kennis die bij het RMB aanwezig is. Dit biedt de ervaren medewerkers de mogelijkheid om complexe vraagstukken aan te pakken en op te lossen.

Het RMB: openbaar lichaam Het RMB is een openbaar lichaam en werkt dus nauw samen met de gemeentelijke organisaties. Het Algemeen Bestuur bestaat uit bestuurders van de veertien deelnemende gemeenten. Zij vormen het bestuurlijk platform in de regio en bepalen het beleid. Bovendien kiezen zij uit hun midden drie vertegenwoordigers voor het Dagelijks Bestuur, dat toezicht houdt op de dagelijkse gang van zaken. Een aparte bestuurscommissie houdt zich bezig met de ontwikkeling en uitvoering van het afvalbeleid van een aantal gemeenten. De directeur van het RMB is verantwoordelijk voor de uitvoering van het werk en de kwaliteit daarvan. Hij is tevens secretaris van het Algemeen en Dagelijks Bestuur.

Integrale benadering Het RMB ondersteunt gemeenten in de regio Brabant-Noord en omstreken bij de voorbereiding en uitvoering van hun taken op het gebied van de fysieke leefomgeving. Door deze werkzaamheden heeft het RMB zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een professioneel dienstverlener voor de overheid. Nadrukkelijk kiest het RMB voor een integrale benadering van milieu en leefomgeving. Politieke en bestuurlijke vraagstukken op beide terreinen worden immers door wet- en regelgeving steeds complexer. Het vinden van duurzame en haalbare oplossingen is slechts mogelijk als er een integrale aanpak gerealiseerd wordt. Voorwaarde voor de integrale aanpak is dat het RMB werkt met multidisciplinaire teams. Deze brengen in nauwe samenspraak met gemeenten en andere overheidsinstellingen adviezen uit, verrichten onderzoek en geven verder uitvoering aan de taakstellingen die de publieke sector zich stelt. Het RMB streeft naar een gebiedsgerichte benadering.

RMB Contactpersoon: Anne-Marij Hendrikx Gildekamp 8/Postbus 88 5430 AB Cuijk Telefoon: 0485 338348 Fax: 0485 338309 Internet: www.rmb.nl E-mail: [email protected]

NME-deelnemer

Bezoekerscentrum

Aa en Maas Water, schoon en zoet Wist u dat van al het water op aarde slechts drie procent zoet is? En dat we het daarmee moeten doen? Flora, fauna en de mens. Een kostbaar goedje dus, waarmee we zorgvuldig moeten omspringen. Waterschap Aa en Maas doet dan ook zijn best om bij de uitvoering van zijn taken hiermee rekening te houden. Naast de zorg voor dijken en het water in de sloten, is het werken aan een goede waterkwaliteit de belangrijkste taak van het waterschap. Uiteraard speelt hierbij de vervuiler, de mens, een cruciale rol. Hoe meer deze bewust is van het belang van schoon water, hoe beter het waterschap zijn werk kan doen. De basis voor bewustwording kan niet vroeg genoeg gelegd worden. Vandaar dat Aa en Maas kinderen graag bij het werk betrekt.

Na een intensief zuiveringsproces wordt het water weer in de natuur gelaten. Een kijkje op de rioolwaterzuivering laat de jeugd het vervolg zien van hun eigen watergebruik. Wat gebeurt er met het water waarmee je de afwas hebt gedaan of de w.c. doorgespoeld? Op de rioolwaterzuiveringen worden de jonge gasten ontvangen door speciaal getrainde rondleiders. Zij zijn in staat de ingewikkelde biologische en chemische processen van waterzuivering op een heldere wijze toe te lichten. Stap voor stap nemen zij de kinderen, vooral van groep 7 en 8, mee over het zuiveringscomplex en leggen uit hoe de weg van het water verloopt. De bemande rioolwaterzuiveringen zijn, op afspraak, bijna elke werkdag te bezoeken. De minimale groepsgrootte moet 10 personen zijn; het maximum aantal is 35. Er moet voldoende begeleiding aanwezig zijn. Er zijn geen kosten verbonden aan de excursies.

De rioolwaterzuivering

Excursiemogelijkheden

In het gebied van waterschap Aa en Maas liggen zeven rioolwaterzuiveringen. Ze liggen in 's-Hertogenbosch, Oijen, Haps, Dinther, Aarle-Rixtel, Asten en Vinkel. Al het afvalwater uit de regio komt op deze plekken terecht.

Op de speciale site voor kinderen www.droppiewater.nl kunnen de kinderen alle informatie vinden die ze nodig hebben voor werkstukken. Ook kun je spelletjes doen of een quiz invullen. Volop informatie, dus!

Waterschap Aa en Maas Contactpersoon: Lisette Gerrits Pettelaarpark 70 5216 PP ‘s-Hertogenbosch Telefoon: 073 6156658 Email: [email protected] Internet: www.aaenmaas.nl

NME-deelnemer

Bezoekerscentrum

ZLTO Algemeen

Project ‘Met de klas de boer op’

De ZLTO is een vereniging van boeren en tuinders in NoordBrabant, Zeeland en Zuid-Gelderland. 'Markt' en 'Maatschappij' zijn kernwoorden in de visie van de ZLTO. De ZLTO telt zo'n 70 afdelingen, ieder met een eigen bestuur. Een bestuurslid van een afdeling heeft een of meerdere beleidsonderwerpen 'in portefeuille'. In het bestuurlijk platform zijn alle portefeuilles vertegenwoordigd. Dat platform adviseert het bestuur van de ZLTO. De werkorganisatie bestaat uit drie bedrijfsonderdelen en enkele stafdiensten. De bedrijfsonderdelen zijn: ZLTO Belangenbehartiging, ZLTO Projecten en ZLTO Advies.

De projectmap ‘Met de klas de boer op’ bestaat uit elf docentenhandleidingen voor lessen over de volgende bedrijfstakken: akkerbouw, vollegrondsgroenteteelt, groenteteelt onder glas, fruitteelt, paddestoelenteelt, teelt van bloemen en planten onder glas, bloembollenteelt, boomkwekerij, melkveehouderij, vleesveehouderij en pluimveehouderij. In de aparte handleiding Agrarisch Nederland wordt een actueel beeld gegeven van de ontwikkelingen in de Nederlandse land- en tuinbouw. Vooral aan de vernieuwingen ten behoeve van duurzaam produceren wordt aandacht besteed.

ZLTO Belangenbehartiging komt op voor de belangen van haar leden die markt- en maatschappijgericht willen produceren. Dankzij haar uitgebreide netwerk organiseert ZLTO Belangenbehartiging de toekomst en vernieuwing van de land- en tuinbouw. ZLTO Projecten zorgt voor teamwerk binnen groepen agrarische ondernemers. Initiatieven voor vernieuwing in de agrarische sector en praktische uitvoering van beleid pakt ZLTO Projecten gestructureerd met groepen ondernemers op. De bedrijfsadviseurs en specialisten van ZLTO Advies leveren maatwerk voor individuele agrarische ondernemers. Bij belangrijke keuzes voor de toekomst, zoals opvolging, uitbreiding of beëindiging van het bedrijf zijn zij de deskundige gesprekspartner.

Het pakket is bestemd voor het basisonderwijs. Het bevat lessen voor de onderbouw (groep 1 en 2), de middenbouw (groep 3, 4, 5 en 6) en de bovenbouw (groep 7 en 8). Dat onderscheid moet flexibel worden gehanteerd. Als het project aan het begin van het schooljaar wordt gebruikt, zijn de lessen voor de onderbouw geschikter voor groep 3 dan die van de middenbouw. Aan het einde van het schooljaar passen de lessen van de middenbouw waarschijnlijk beter bij groep 3. Het is aan de leerkracht te beoordelen welke lessen gebruikt zullen worden. Hetzelfde geldt voor de lessen die in groep 6 gebruikt kunnen worden: die van de middenbouw of die van de bovenbouw.

Bedrijfsbezoeken Klassen die (al of niet naar aanleiding van ‘Met de klas de boer op’) graag naar een boerderij willen, kunnen dit aanvragen bij Lia Verhagen van de ZLTO. De bedoeling is dat kinderen datgene wat zij in de klas geleerd hebben over de agrarische sector vervolgens in de praktijk kunnen bezichtigen. Er zijn uiteenlopende bedrijfsonderdelen te bezoeken, zoals een kaasboerderij, een melkveebedrijf met melkrobot, vollegrondstuinbouw, akkerbouwbedrijven, bloemen en planten, melkvee, vleeskalveren, komkommers in kassen, aardbeien en paprika’s. De rondleidingen duren gemiddeld anderhalf uur. Deelname is gratis en het hele jaar door mogelijk. Aanmelden graag minimaal vier weken van te voren.

Het Kleine Loo Op www.hetkleineloo.nl vindt u een compleet overzicht met informatie en verhalen over verschillende sectoren. Naast verhalen (die leuk zijn om aan kinderen te vertellen) vindt u ook plaatjes en links naar interessante sites per sector.

Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie Contactpersoon regio Veghel: Lia Verhagen Telefoon: 0413 342463 Email: [email protected] Voor regio’s buiten Veghel: ZLTO Tilburg Telefoon: 013 5836583 Internet: www.zlto.nl

;l;l;l;lk;lk;lk

Bezoekerscentrum

Nawoord/deelnemers Tot zover het overzicht van het NME-aanbod in onze regio. Belangrijke wijzigingen en/of aanvullingen zullen met enige regelmaat in dit overzicht worden bijgewerkt. Dank aan alle deelnemende partijen die de NME-brochure mogelijk hebben gemaakt:

Bezoekerscentrum Slabroek www.slabroek.nl

IVN Veghel www.ivnveghel.nl

IVN Consulentschap Brabant www.ivn.nl/brabant

Milieusteunpunt Oss

IVN Grave www.members.home.nl/lobelia IVN De Groene Overlaat (Cuijk) www.ivn-cuijk.nl IVN De Maasvallei (Boxmeer en Sint Anthonis) www.ivndemaasvallei.nl IVN Oss www.ivnoss.nl IVN Uden www.ivnuden.nl

Milieuvereniging Land van Cuijk www.mlvc.nl NME-Centrum De Elzenhoek www.nme-elzenhoek.nl RMB www.rmb.nl Waterschap Aa & Maas www.aaenmaas.nl Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie www.zlto.nl

RMB Contactpersoon: Anne-Marij Hendrikx Gildekamp 8/Postbus 88 5430 AB Cuijk Telefoon: 0485 338300 Fax: 0485 338309 Internet: www.rmb.nl E-mail: [email protected]