WITLOOFROUTE Vertrekpunt: Afstand:
Bloso-domein Hofstade (hoofdparking C), Tervuursesteenweg z/n, Hofstade 50 kilometer
Witloof Witloof is als plant al heel lang gekend. Horatius sprak in de eerste eeuw voor Christus reeds over “chicoreum”. Rembert Dodoens, de bekende botanicus, had het in de 16de eeuw over “cicoreye”. Volgens de volkse overlevering zou Jan Brammens, een landbouwer uit Schaarbeek het eerste witloof gekweekt hebben rond 1830. Hij had de bladeren van de plant afgesneden en de wortels met een laag zand bedekt om deze te bewaren. Tot zijn verwondering zag hij later het wit loof dat uitgeschoten was op de wortelen en eetbaar bleek. De witloofteelt in volle grond is arbeidsintensief. Vandaag wordt nauwelijks nog in volle grond gekweekt. De witloofwortelen worden nu opgeslagen in koelruimten en dan verkocht aan landbouwers die zijn afgestemd op hydrocultuur. De Witloofstreek Daar waar de oorsprong wordt gesitueerd te Schaarbeek, werden in de omgeving steeds meer velden beplant met witloof. De witloofteelt breidde zich vlug uit tot de driehoek Brussel-Mechelen-Leuven die daarom de naam “Witloofstreek” kreeg. Nu treft men ook witloof aan in andere streken in Vlaanderen en in andere landen zoals Frankrijk en Nederland. Vanuit de veiling in Kampenhout gaat ons witloof de hele wereld rond. In het veilingrestaurant kan men kennis maken met een heel assortiment culinaire bereidingen met witloof. De Witloofroute De driehoek Brussel-Mechelen-Leuven wordt doorsneden door de gewestweg Brussel-Haacht. De Witloofroute blijft ten noorden van deze as zodat gevaarlijke oversteekplaatsen voor fietsers vermeden worden. Alhoewel de gemeenten Boortmeerbeek, Kampenhout, Steenokkerzeel, Vilvoorde en Zemst een echte witlooftraditie hebben, is de teelt visueel niet spectaculair aanwezig. De golfplaten of plaatijzeren koepels waaronder het witloof werd verwarmd, zijn allemaal verdwenen. Nu resten tijdens de zomermaanden de velden met het groene loof van de witloofplanten en de grote loodsen waar door hydrocultuur het witloof gekweekt wordt.
BEZIENSWAARDIGHEDEN 1.Bloso-domein Hofstade Toen rond de eeuwwisseling het verkeer op de spoorlijn Brussel-Mechelen-Antwerpen steeds drukker werd, besloot de NMBS een vertakking aan te brengen tussen Weerde en Muizen via Hofstade. Omdat de sporen op een verhoogde berm moesten liggen, werden 140 ha grond onteigend. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog waren reeds een put van 35 ha en één van 25 ha uitgegraven. Door de natuurlijke afvloeiing van het grondwater liepen de putten vol. De jaren dertig waren een bloeiperiode voor het domein. Men kon er zwemmen, er was een wielerbaan, een marktplein “Oud België” en een permanente kermis. Na de Tweede Wereldoorlog kende het domein een nieuwe bloeiperiode. De oude constructies werden afgebroken en er werd een fijn zandstrand aangelegd van wel 800 meter lang met een strandgebouw. Dat strandgebouw met zijn platte, uitgerokken architectuur gaat volledig op in de natuur. Vanop de andere oever van de grote vijver zien we dat noch de horizon, noch de omgeving worden onderbroken door het strandgebouw. Het modernistische gebouw wordt tevens gekenmerkt door de variatie in materialen, het gebruik van cirkels, paalstructuren en dakterrassen. Sinds 1990 is het Domein Hofstade een Bloso-centrum. Het domein richt zich nu op sport, recreatie en natuur. Sporten kan met zwemmen, zeilen, roeien, kajakken. De sporters kunnen verblijven in het Sporthotel. Recreatie is vooral toegespitst op het strandgebeuren, horeca en een speeltuin. Het mooie natuurgebied in het oostelijk deel van het domein wordt uitgebouwd tot een beperkt toegankelijk natuurreservaat.
Het Sportimonium, het sportiefste museum van Vlaanderen en Wallonië, ligt pal aan Hofstade-strand met prachtig zicht op het meer. Hier vindt zowel de actieve als minder actieve sportliefhebber zeker zijn gading. De kleedhokjes van het unieke houten strandgebouw (daterend uit 1938) doen vandaag dienst als tentoonstellingsruimte voor het verhaal van de sport van vroeger tot nu. Een leuke vragenronde loodst je doorheen dit boeiende verhaal. Heerlijk sporten kan in het ‘Sportlabo’, daar kan je naast de traditionele sjoelbak of pierbol ook het tonspel en andere leuke volkspelen ontdekken. Wie graag wil weten hoe het met zijn of haar conditie gesteld is, moet zich zeker eens ‘Meten met Atleten’. Aan de hand van leuke sportproeven kan je je conditie vergelijken met die van je familie of vrienden, of die van Belgische topatleten als Hanna Mariën, Aagje Van Walleghem, Joerie Vansteenlant… Bij mooi weer is het aangenaam toeven in de volkssportentuin voor een partijtje gaaibol, krulbol, kegelen… kortom een aanrader! Meer info: www.sportimonium.be 2. Kasteel Diependael De naam Diependael kan verklaard worden als 'diep dal' en wordt sinds de 17de eeuw vermeld. Het gebouw zelf dateert van 1740 en diende destijds als jachtgoed van de heerlijkheid Ter Borcht. Dit slot (al vermeld in 1140) was gelegen op het gehucht Neder-Elewijt maar werd jammer genoeg vernield als gevolg van een beschieting in augustus - september 1914. Ook het kasteeltje Diependael deelde in de schade, maar werd na 1914 hersteld en heropgebouwd. Daarna werd het achtereenvolgens ingericht als hotel, buitenverblijf en sinds 1989 als restaurant. 3. Sint-Martinuskerk Weerde is nooit dicht bevolkt geweest. De dorpskern is geheel ingesloten door de Zenne en de Barebeek zodat er regelmatig overstromingen waren tot er hoge dijken gebouwd werden. De typische indeling van 2/3 land, 1/3 beemden en bosgebied wijst op de oud-Frankische oorsprong. De Sint-Martinuskerk werd tijdens WO II zwaar beschadigd maar is geheel gerestaureerd. De fijne torenspits is nu een herkenningspunt voor fietsers en wandelaars. 4. Weerdemolen De restanten in zandsteen die we nu nog zien maken deel uit van de middeleeuwse sluistoren van Weerde. Deze sluistoren met watermolen werd ten laatste in de 13de eeuw gebouwd op de plaats waar de getijdenwerking van de Zenne ophield. De sluis regelde het waterpeil door middel van schuiven die bij elke doorvaart moesten opgehaald en teruggezet worden. In de 14de eeuw werd de tol voor voorbijvarende schepen vastgelegd op één brood per geladen schip. De watermolen was in tegenstelling tot een windmolen minder afhankelijk van de weersomstandigheden en kon permanent draaien. Daardoor was hij belangrijk voor een ruimere regio. In 1585 werd de molen vernietigd door de Spanjaarden maar later heropgebouwd. Het geheel werd tijdens WOI nagenoeg geheel vernield. 5. Kasteel ’t Steen De oorsprong van het kasteel gaat terug tot 1304 toen het riddergeslacht Wilre een kleine burcht liet bouwen. Het Steen werd algauw de benaming voor dit eerste stenen gebouw in de streek. In de 14de eeuw liet de toenmalige bewoner “Arnoldus de Lapide” zelfs zijn naam veranderen in “Van Steen”. De burcht kreeg echter haar grote bekendheid toen in 1635 Pieter Paul Rubens het kasteel aankocht en het feodaal slot liet ombouwen tot een kasteel in Vlaamse Renaissancestijl. Na zijn dood bleef de tweede echtgenote van P.P. Rubens, Helena Fourment, op het kasteel wonen. In 1792 werd het kasteel nog omgebouwd tot staatsgevangenis. Nu is het kasteel in privé-bezit en de huidige eigenaar ging over tot de volledige restauratie. 6. Laathof Het Laathof is een oude hofstede omringd met grachten. Als herenverblijf waaraan een feodaal hof en schepenbank verbonden waren, bestond ze reeds in 1474. De openbare weg loopt er dwars doorheen volgens een eeuwenoud recht van doorgang volgens hetwelk de poort moet geopend blijven van zonsop- tot zonsondergang. De poorttoren aan de zijde van de akkers is bedekt met een tentdak en een bolspitsbekroning uit 1739. De hoeve is nog steeds in gebruik als landbouwbedrijf.
7. Kasteel Huinhoven Het kasteel Huinhoven werd gebouwd in 1860 in opdracht van “de gruunen doctoor van Vilvoorde”, alias Carolus Cesar Rayé, een befaamd geneesheer die zich had toegelegd op homeopathie. Het kasteel is een rechthoekige constructie met een grote robuuste vierkante toren en een fijne ronde spitstoren. De huidige eigenaars richtten Huinhoven ten dele in als kunstgalerij. 8. Kasteel Ravaert Kasteel Ravaert dateert van 1865 en werd gebouwd door een familielid van dokter Rayé. De landgoederen Huinhoven en Ravaert vormden oorspronkelijk één geheel. Dat valt nog af te leiden uit de ligging van de dreven die over de totaliteit van de beide goederen heenliepen. Het kasteel is nu in privé-bezit en wordt bewoond. Het derde kasteel in de Driekastelenstraat ligt nu aan de overzijde van de E19. 9. Floordambos Dit “broek waar melde groeit”, duidt op een moerassig gebied waar de meldeplant goed gedijt. Het Floordambos is nog een restant van het vochtige, moerassige gebied dat nu een bijzonder ornitologisch en botanisch belang heeft. 10. Hof ten As Het Hof ten As is een imposante vierkantshoeve gelegen langs de Romeinse heirweg Mechelen – Gembloers. Sindsdien is daar altijd bewoning geweest. De huidige hoeve dateert van de 14de eeuw en de familie die er zich in 1395 vestigde liet zich “van den Assche” noemen. Tot 1981 bleef de hoeve in gebruik als landbouwbedrijf maar nu is het een taverne-restaurant waar men heerlijk kan genieten op het binnenplein. 11. Kasteel de Ribeaucourt Het kasteel was vroeger een waterburcht die dateerde uit de 12de eeuw. Wat er nu staat is grotendeels opgetrokken in 1627. Het kasteel evolueerde van een feodale waterburcht tot een kasteelwoning met 150 kamers. De imposante kerktoren in renaissancestijl werd pas opgetrokken in 1885. Het kasteeldomein bestaat uit 120 ha bossen, weiden en waterpartijen. De kasteelhoeve rechts van het slot draagt het jaartal 1735. Het kasteel is nu gekend onder de naam “kasteel de Ribeaucourt” naar het geslacht de Ribeaucourt dat het kasteel reeds in zijn eigen bezit heeft sinds 1833. 12. Hellebos Gelegen op de grens van de gemeenten Steenokkerzeel (Perk) en Kampenhout ligt het natuurreservaat “Het Hellebos”. Het reservaat bestaat grotendeels uit een eeuwenoud eikenen haagbeukbos en is ongeveer 10 ha groot. Het bosreservaat wordt beheerd door de vzw Natuurreservaten die het met de steun van de provincie Vlaams-Brabant aankocht. Op de opengestelde paden is het Hellebos heel het jaar te bezoeken maar ook begeleide wandelingen zijn mogelijk. 13. Standbeeld van De Kampenhoutse Witloofboer Voor de ingang van het bejaardenhuis staat het standbeeld van De Kampenhoutse Witloofboer. Het beeld is van kunstenaar Luc Mathijs en werd vervaardigd uit Kerapol, een materie die door de kunstenaar zelf samengesteld werd. Met dit beeld wordt hulde gebracht aan de witloofboeren die jarenlang in barre omstandigheden kwaliteitsproducten op de markt brachten. 14. Onze-Lieve-Vrouwkerk van Kampenhout Het neogotische gebouw uit 1874 is reeds de derde kerk op deze plek. De westertoren bezit een spitsboogvormig portaal met een timpaan met reliëf van Madonna met kind en twee knielende engelen. Het gepolychromeerd gotisch O.-L.-Vrouwebeeld van de Mechelse School uit 1580 wordt jaarlijks meegedragen in de boeteprocessie op Pinkstermaandag. 15. Meierij Het gebouw draagt in zijn zijgevel een ruitvormige steen met aanduiding “Anno 1768”. Het gebouw is opgetrokken in baksteen en voor de omlijstingen en de plint werd zandsteen gebruikt. In de plint zijn de ringen voor het stallen van de paarden bewaard gebleven.
16. Den Ast Den ast is een torenvormige droogoven waarin de gekiemde gerst werd gedroogd. De toren maakt deel uit van een grote vierkantshoeve die diende als boerderij, mouterij en brouwerij. In de zomer werd op het veld gewerkt en gebrouwen. De wintermaanden werden benut voor het mouten van gerst. Mouten betekent niets meer dan het laten kiemen van gerst door de gerstkorrel te bevochtigen. Als de kiem in de gerst ver genoeg was, werd de gekiemde gerst gedroogd in den ast. De oude vierkantshoeve is nu omgevormd tot een feestzalencomplex Den Ast. 17. Sint-Jozefshoeve De huidige hoeve dateert van de 17de eeuw en is reeds gebouwd op de grondvesten van een vroegere hoeve. In 1681 schonk de toenmalige bewoonster de hoeve en landerijen bij legaat aan het kapittel van St.-Rombouts te Mechelen voor het onderhoud van arme kinderen. Tot op heden is de Sint-Jozefshoeve eigendom van het OCMW van Mechelen. Het boerenhuis met zadeldak is bekroond met een klokkenruitertje met windwijzer uit 1734. In het verlengde van het woonhuis staat een stallingsvleugel met afgesnuit zadeldak uit de 18de eeuw. Naast de inrijpoort staat een dienstgebouwtje en een alleenstaande langschuur met zadeldak. Beide zijpuntgevels zijn gedateerd 1767. Het geheel is geplaatst op 40 are grond en is omgracht. 18. Kasteel Ten Opstal Het kasteel Ten Opstal was oorspronkelijk een pachthoeve die ten gevolge van vele wijzigingen en verbouwingen haar huidige vorm heeft verkregen. In het begin van de 16de eeuw werd het 'Hof ten Opstal' bewoond door Charles 't Serclaes, hoofdmeier van Kampenhout. Het was een heerlijkheid van 'Obstalle' (gebouw) die afhankelijk was van het leenhof van Ukkel en gelegen op het gehucht 'Ter Elst'. Nu heeft het kasteel een gedeeltelijk gedempte ringgracht en is in privébezit. 19. Kasteel Ter Loonst Het middeleeuws hof "Ter Loonst" was eertijds een versterkte hofstede met donjon, omgeven door grachten. De erkers, de eiken stutbalken, de vensters met dwarshouten en de trapgevels van deze vier eeuwen oude woonstede zijn ongeschonden bewaard. In juni 1538 verbleef keizer Karel V, op doorreis naar Duitsland, hier een drietal dagen. Het gebouw kreeg vanaf de 16de eeuw achtereenvolgens de functie van landbouwuitbating, stokerij en witloofbedrijf. In de tweede helft van de 20ste eeuw werd het kasteel gerestaureerd door de familie de Changy en werd het als monument geklasseerd. 20. Witloofmuseum Het witloofmuseum is gevestigd in de tuinbouwveiling BRAVA aan de Leuvensesteenweg. In deze gebouwen is ook de toeristische dienst van Kampenhout gevestigd. In het witloofmuseum kan je op een interactieve manier kennismaken met alle aspecten van witloof zoals de witloofplant, het ontstaan van witloof, de witloofteelt, de sociale en culturele impact van witloof, hydrocultuur, witloofveiling, witloofgastronomie,... Op de rotonde voor het Witloofmuseum werden plaatijzeren koepels geplaatst waaronder vroeger het witloof werd verwarmd. Vanaf de rotonde heb je ook een prachtig uitzicht op het hele complex met de Witloofveiling BRAVA, het Witloofmuseum en het restaurant Veilinghof gekend voor witloofgerechten. 21. Sas van Boortmeerbeek Het kanaal Leuven-Dijle werd aangelegd in 1750 om de verdere economische ontwikkeling van de steden Leuven en Mechelen te bevorderen. Om een verval van 14 m te overbruggen werden sluizen gebouwd van het type “mijtersluizen”. Bij dit systeem vormen de scharnierende deuren een V-hoek tegen de waterrichting in. De puntdeuren op de Leuvense Vaart zijn dus alle naar Leuven gericht, omdat de waterdruk van daaruit het grootst is. De sluis van Boortmeerbeek overbrugt een hoogte van 2,70 m en is een beschermd monument. 22. Steentjesbos Het steentjesbos is een natuurgebied van 46 ha, op de grens van Kampenhout-ZemstBoortmeerbeek. In het najaar liggen de tamme kastanjes er voor het rapen. Dit bos is echter privé-eigendom.
23. Schiplakenbos Het bos heeft een oppervlakte van 63 ha en wordt omwille van zijn vegetatie als oud beschouwd. Het behoort tot het eiken-berkentype maar later werd heel wat naaldhout aangeplant. 24. Kasteel van Schiplaken Het eerste kasteel van Schiplaken dateerde uit de 16de eeuw en was gebouwd rond een middeleeuwse donjon. Het kasteel was ommuurd en omwaterd. Het bevatte een hoofdgebouw met trapgevels, een hoofdtoren, een vierkante en een ronde hoektoren. Een gravure uit de eerste helft van de 17de eeuw van de hand van Lucas Vosterman toont de pracht van dit kasteel omgeven door tuinen en landerijen. Spijtig genoeg werd het kasteel tot driemaal toe vernield en heropgebouwd met recuperatiemateriaal. Het huidige kasteel dateert van 1920. Tuinen en landerijen hebben plaats gemaakt voor weiland en dennenbos. Het kasteel is nu in privé-bezit. 25. Domein Planckendael Het landgoed Planckendael waarop dit dierenpark gevestigd is, werd in 1956 aangekocht door de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen. Iets later opende het park zijn deuren voor publiek. Aanvankelijk gebruikte de zoo van Antwerpen het domein voor het herstel van dieren, voor kweekprogramma's of bij ruimtegebrek. In 1985 werd Planckendael in Muizen uitgebreid tot een ruim en open wandelpark met grote dierenverblijven en mooie bloemenperken. Zo werd het een volwaardig dierenpark opgedeeld in een Europagedeelte, een Afrikagedeelte, een Oceaniëgedeelte, een Aziëgedeelte en een Amerikagedeelte. Per werelddeel werd een bedreigd dier als ambassadeur aangesteld. Dit dierenpark is namelijk erg begaan met natuurbehoud en wil de bezoekers sensibiliseren om bedreigde diersoorten van over heel de wereld te redden. Planckendael werkt daarom actief mee met het kweekprogramma van Europese dierentuinen. Naast de vele exotische dieren gaat er ook heel wat aandacht naar dieren uit eigen streek en is er ook aandacht voor educatie, animatie en recreatie. 26. Ambrooskasteel. Het Ambrooskasteel vindt zijn oorsprong in een pachthoeve uit de 13de eeuw. In de middeleeuwen maakte het deel uit van het domein Planckendael. In de 18de eeuw werd het domein verbouwd tot zijn huidige vorm. Het is een groot landhuis met wit bepleisterde gevels en een zandstenen onderbouw. De middengevel springt iets vooruit en draagt een merkwaardige zonnewijzer.
