MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING DRIEMAANDELIJKS NR 20 WINTER 20 14

MONITOR VAN DE DUURZAME ONTWIKKELING DRIEMAANDELIJKS │ NR 20│ WINTER 20 14

SPECIAAL NUMMER ‘OCMW’

PAGE 2

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

N° 2 0 1 4 / 2 0

INHOUD

Is duurzame ontwikkeling ook mogelijk in de sociale sector? De sociale dimensie van duurzame ontwikkeling Sociale integratie via de moestuin Terreinbezoeken als spiegel voor de evolutie van het lokaal beleid

03 04 06 11

Deze publicatie is de vrucht van samenwerking tussen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de vzw Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (VSGB) Ze kan gedownload worden op www.vsgb.be

Nr 2014/20 — Winter 2014 Redactie: Philippe Mertens, Virginie Randaxhe Lay-out: Philippe Mertens Vertaling: Liesbeth Vankelecom - Revisie: Philippe Mertens, Virginie Randaxhe Coördinatie: Philippe Mertens - Verantwoordelijke uitgever: Corinne François Adres: Aarlenstraat 53/4 - 1040 Brussel

BLZ 3

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

N° 2 0 1 4 / 2 0

Is duurzame ontwikkeling ook mogelijk in de sociale sector?

Op 21 oktober organiseerde de VSGB in het BIP een colloquium « Is duurzame ontwikkeling ook mogelijk in de sociale sector? » om een stand van zaken op te maken van het verrichte werk in de OCMW’s sinds 2007 en de eerste projectoproep Agenda Iris 21. Er werd een antwoord gezocht op 2 vragen: Is maatschappelijke dienstverlening met een milieudimensie mogelijk? Zijn kruising en wederzijdse verrijking zuiver theorie of een realiteit die mogelijk innovaties en sterkere acties inhoudt die beter aangepast zijn aan het publiek van morgen? Enkele elementen van antwoord in de volgende pagina’s.

BLZ 4

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

N° 2 0 1 4 / 2 0

De sociale dimensie van duurzame ontwikkeling

Op 21 oktober 2014 organiseerde de Vereniging een colloquium gewijd aan de sociale dimensie van de duurzame ontwikkeling. Aan de hand van getuigenissen, voorbeelden van acties en handelingen, werd er een beeld geschetst van de Brusselse situatie. De sprekers toonden aan waarom en hoe zij duurzame ontwikkeling in de sociale actie geïntegreerd hebben. Even terug in de tijd. In 2008 startte het Brussels Gewest met het programma “Agenda Iris 21” om de

lokale besturen aan te zetten programma’s voor duurzame ontwikkeling uit te werken. Van meet af aan werd besloten er ook de OCMW’s bij te betrekken. Op internationaal vlak stellen we vast dat dergelijke formule goed is ingeburgerd bij de gemeenten: getuige talloze goede praktijkvoorbeelden in Europa en elders. Maar dat is niet het geval voor de OCMW’s: daarvan zijn nog maar weinig na te volgen voorbeelden gekend. Hier lag dus een belangrijke uitdaging.

We zijn vaak geneigd te denken dat leefmilieu en sociale zaken elkaars tegenpool zijn en elkaar het licht in de ogen niet gunnen. Terwijl ze allebei investeren in de huidige generaties, om de toekomst te verbeteren van de komende generaties en om een betere wereld te maken voor de toekomstige generaties. Allebei reageren ze op dringende zaken: op sociaal vlak uiteraard, voor de OCMW’s, en op milieuvlak voor de milieu-activisten.

BLZ 5

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

De projectoproep Agenda Iris 21 trachtte twee universums samen te brengen die weinig praten en elkaar niet goed kennen. Toch zijn sociale zaken en leefmilieu vaak nauwer verwant dan op het eerste gezicht zou lijken.

van. Deze reikt oplossingen aan om minder te consumeren en minder duur te leven dankzij milieuinspanningen. Dit project combineert recyclage, recuperatie van kleding en socioprofessionele inschakeling voor kansengroepen.

Morgen zijn ze misschien nauw met elkaar verbonden. Er is in elk geval een trend merkbaar in het begin van de 21e eeuw: wederzijdse verrijking.

Het beheer van gebouwen waarbij milieunormen in aanmerking genomen worden bij de bouw en de renovatie, en maatregelen genomen worden om de energiekosten in de OCMW’s te beperken.

Tijdens onze vergadering trachtten wij de eerste tekenen van die evolutie te onderscheiden: Sociale actie die de gebruikers adviseert en werkt rond energie en ‘consuminderen’. Het voorbeeld van Eco&co: “Sinds 1985 werken het OCMW van Sint-Gillis en CAFA (volwassenenpreventiedienst) rond de thema’s wonen, schuldenlast, energie en tewerkstelling. Door de liberalisering van de energiemarkt richt het OCMW van Sint-Gillis in 2007 een volwaardige energiedienst op, die energieproblemen benadert op een curatieve manier. In 2008 wordt dat initiatief aangevuld met de creatie van Eco&co: een ruimte voor individuele en collectieve actie, preventieve en curatieve benadering van het energievraagstuk, maar ook andere facetten van het dagelijks leven (budgetbeheer, wonen, gezondheid, voeding, …).” De sociale vestiaire van het OCMW van Etterbeek is daar een ander voorbeeld

Sociale activering in projecten rond moestuinen en groene activiteiten, die een combinatie bieden van gezonde voeding, sociale participatie, lokale economie en korte circuits. Die twee laatste aspecten vinden we ook in de 42 duurzame woningen van de zeepziederij Heymans en de volkstuintjes in de zone van het wijkcontract “O-L-Vrouw ten Rode Van Artevelde“ (OCMW stad Brussel). De appartementen zijn energiezuinig en de lofts passief. De projecten rond gezonde en duurzame voeding kwamen ook voor in de presentatie van het OCMW van Sint-Agatha-Berchem. Die hebben een sociale kruidenier opgericht, die lokale, duurzame, verse producten aanbiedt en tegelijk ook een ruimte is voor ontmoeting, dialoog en uitwisseling van sociale en culturele praktijken. Socio-professionele inschakeling die vorming betreffende ‘groene’ beroepen organiseert.

N° 2 0 1 4 / 2 0

Net zoals Récréart en Job Office (OCMW stad Brussel), die projecten rond socioprofessionele inschakeling aanbieden, voor personen die over weinig middelen beschikken om een plaats te verwerven op de arbeidsmarkt. Het aspect duurzame ontwikkeling komt tot uiting in projecten die een alternatief aanbieden voor het containerpark door een tweede leven te geven aan kleding, meubels en voorwerpen. Een ander voorbeeld is de vorming ‘moestuin in de stad’ die tot stand kwam in samenwerking met de gemeente, het OCMW en de ‘Mission Locale’ van Etterbeek (zie artikel pg. 6).

De sociale actie van morgen Het colloquium van 21 oktober 2014 belichtte heel wat nieuwe trends en projecten met vooruitstrevende ideeën. Gaat het om een nieuwe generatie rechten: recht op gezonde voeding? een energiezuinige woning? … Dat zal de toekomst uitwijzen. Het zijn in elk geval allemaal boeiende projecten en ideeën die aangereikt werden op de infosessie, aan de hand van voorbeelden van het Brusselse OCMW. Het zijn ook allemaal inspirerende voorbeelden voor de sociale actie van morgen.

Philippe Mertens

N° 2 0 1 4 / 2 0

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

BLZ 6

Sociale integratie via de moestuin

Groene beroepen kennen een opgang. Ze verbeteren de werkgelegenheid en creëren nieuwe tewerkstellingsmogelijkheden. Maar we moeten over voldoende gekwalificeerd personeel beschikken. Er worden steeds meer vormingen aangeboden om aan die behoeften tegemoet te komen. De verantwoordelijken van de ‘Mission Locale’ van Elsene en Etterbeek, Barbara Nyssen en Niki Nicoloudis, geven toelichting.

BLZ 7

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

N° 2 0 1 4 / 2 0

Innovation als opleidingspartner, Het programma voor de volgenop basis van enkele vaststellingen. de editie ziet er praktisch gezien als volgt uit: vanaf december 2014 roepen de Missions Locales We worden geconfronteerd met van Elsene en Etterbeek poteneen toenemende behoefte aan tiële deelnemers op om zich in te duurzame, lokaal geproduceerde schrijven en communiceren ze en kwaliteitsvolle voeding voor over de opleiding. Die omvat iedereen. Als maatschappij zijn 636 uren en begint in februari we jaren geleden ook al gaan beseffen dat het in de landbouw be- met een 'gerichte workshop' om langrijk is om korte productie- en met de kandidaten na te gaan of ze wel de juiste opleidingskeuze distributieketens op te zetten. hebben gemaakt. Tot slot merken we ook dat de Vervolgens gaat de opleiding bevolking er werkelijk behoefte Via de Alliantie Werkgelegenaan heeft om de natuur terug in de van start. De lesweken bestaan telkens uit een praktisch onderheid-Leefmilieu heeft de vorige stad binnen te brengen. deel (3 dagen/week op het terrein Brusselse regering innovatieve langs de spoorweg in de Nieuweeconomische initiatieven aangeUit die vaststellingen zijn vermoedigd en heeft ze het ontstaan scheidene projecten voortgevloeid laan in Etterbeek) en een theoretisch onderdeel (1 dag/week in van 'groene' werkgelegenheid om groene zones in het Brussels beïnvloed. Gewest op te waarderen. Denken een lokaal dat de gemeente Etterbeek ter beschikking stelt). we bijvoorbeeld aan gemeenOmdat de vraag voortdurend aan schappelijke moestuinen, daktuiverandering onderhevig is, wernen of moestuinen in scholen. De In augustus lopen de deelnemers den de opleidingen aangepast. (moes)tuin is trouwens een uitste- 150 uur stage in een bedrijf. De Werkzoekenden kunnen nu oplei- kend middel voor sensibilisering. opleiding eindigt in oktober 2015. De kandidaten moeten niet dingen volgen waarin ze hun alleen een profiel hebben dat vol'groene' competentie kunnen We wilden graag dat mensen bij doet aan verschillende adminiontwikkelen. De opleiding dit project in een netwerk en in stratieve criteria, ze moeten ook 'biologische groenteteelt in een synergie zouden werken. Dat is stedelijke omgeving' past volledig ook de reden waarom twee progemotiveerd zijn. jecten die los van elkaar tot stand in die sector met 'groene' banen. kwamen – dat van Elsene met Administratieve criteria: Deze opleiding ter bevordering Eco-Innovation en dat van Etter• Brusselse werkzoekende van sociale inclusie ging van start beek met het lokale OCMW – in in de lente van 2013 en is het re- 2014 zijn samengesmolten om de • ingeschreven bij Actiris sultaat van samenwerking tussen coherentie te bevorderen. • uitkeringsgerechtigde volledig de gemeente Etterbeek en het lowerkloze of OCMW kale OCMW. Niki Nicoloudis, Waaruit bestaat de opleiding? • laaggeschoold, m.a.w. geen pedagogisch adjunct-directrice Wat is het profiel van de deelgetuigschrift hoger secundair van de ‘Mission Locale pour lnemers? onderwijs Emploi et la Formation’ van Etterbeek, is verantwoordelijk voor De doelstelling van de opleiding Motivatiecriteria: de opleiding en vertelt er ons wat 'biologische groenteteelt' bestaat meer over. erin dat de deelnemers de volgen- • geïnteresseerd in de sector de competenties verwerven: • Een duidelijk en coherent Hoe werd 'de kiem gelegd' voor planning, organisatie, uitvoering beroepsproject in de stedelijke deze opleiding? en technisch beheer van een tuin landbouw gedurende een seizoen De ‘Mission Locale’ van Elsene (milieuvriendelijke technieken • bereid om buiten te werken in organiseerde deze studierichting voor beplanting, ongedierte- en alle weersomstandigheden voor het eerst in 2013 met Ecoziektebestrijding, ...). In deze tijden van economische en milieugerelateerde uitdagingen, zijn groene beroepen in enkele jaren tijd een opkomende sector geworden op de arbeidsmarkt. Ze vormen een van de instrumenten die worden aangemoedigd, enerzijds om een antwoord te bieden op de vragen die vanuit een verlangen tot milieubescherming ontstaan en anderzijds om de crisis te bestrijden die de wereldeconomie al acht jaar in haar greep houdt.

BLZ 8

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

Vereiste voorkennis: •

basiskennis van of ervaring met de aanleg van een moestuin

•

het Frans goed machtig zijn en begrijpen

De opleiding wordt erkend door Bruxelles Formation en Actiris. Wie helpt er mee om deze opleiding te organiseren? Er bestaan tal van partnerschappen. We kunnen rekenen op institutionele partners, zoals het Europees Sociaal Fonds (ESF), Bruxelles Formation en Actiris, die het basisprogramma financieel steunen. De gemeente Etterbeek stelt ons een terrein aan de Nieuwelaan, materiaal en lokalen ter beschikking.

Er zijn verder ook heel wat operationele partners, waaronder het OCMW van Etterbeek, dat toeziet op de afzet van de landbouwproductie via biomandjes en de sociale kruidenier. ‘Le début des haricots‘ en Refresh zijn dan weer pedagogische partners die de uitwisseling van goede praktijkvoorbeelden bevorderen. En dan zijn er uiteraard nog de producenten, verenigingen en stedelijke boerderijen die voor ons de deuren openen bij studiebezoeken en onze deelnemers ontvangen en begeleiden.

N° 2 0 1 4 / 2 0

sene een lesgever in dienst genomen. De gemeente Etterbeek, die een soortgelijk project heeft georganiseerd voor OCMWgebruikers, toont interesse om aan het project deel te nemen. Er is een partnerschap opgezet voor de terbeschikkingstelling van een terrein in de Nieuwelaan en voor de afzet van de oogst bij de OCMW-gebruikers van Etterbeek.

Is deze opleiding geëvolueerd sinds ze in het leven geroepen werd?

Voor de editie van 2015 wordt de opleiding uitgebreid met een module ‘beheer’, die zal worden gegeven door de vzw Groupe One, tenminste als het beheerscomité van Bruxelles Formation daar zijn goedkeuring voor geeft.

Voor de tweede editie, in 2014, heeft de Mission Locale van El-

Deelnemers met interesse in vormingswerk kunnen na afloop een

Het terrein langs de Nieuwelaan in Etterbeek, waar de vorming ‘moestuin’ plaatsvindt (voor & na).

BLZ 9

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

N° 2 0 1 4 / 2 0

Van de deelnemers uit editie 2013 heeft ongeveer de helft toekomstmogelijkheden gevonden in de sector van de groenteteelt. Enkele voorbeelden: Maud: "Ik ben bosbeheerder geworden bij het BIM." Anthony: "Ik ben van plan om een groentekwekerij op te richten in Haren." Maria: "Ik werk als seizoenarbeidster in de groenteteelt. Daarnaast volg ik nog een bijkomende opleiding tot compostmeester in Elsene." Cédric: "Ik heb een boerderij gevonden die ik uitbaat." Fred: "Ik werk op een biomarkt met een contract voor onbepaalde duur." Worden de studenten opgevolgd na de opleiding? Krijgen ze bijvoorbeeld advies of hulp om een bedrijf op te starten?

opleiding volgen bij het CEMEA, zodat ze een getuigschrift kunnen behalen. We wachten voorlopig ook nog op een antwoord van het ESF over de financiering voor 2015. Wat zijn de resultaten wat wedertewerkstelling betreft? In welk voor soort banen komen de afgestudeerden terecht? Na de opleiding zijn er verscheidene tewerkstellingsmogelijkheden voor de deelnemers. Sommigen onder hen

vinden een baan als werknemer bij een biobedrijf of in een distributie- of verwerkingsbedrijf in de voedingssector. Anderen gaan bij een gemeentelijke groendienst werken. Ze kunnen ook overwegen om aan de slag te gaan als vormingswerker in een gemeentelijke moestuin of in een kinderboerderij. Dan moeten ze wel een module tot animator volgen en het getuigschrift animator behalen. Enkelen zetten een persoonlijk project op poten in de sector en gaan als zelfstandig biogroentekweker aan de slag.

De deelnemers worden uiteraard opgevolgd door de Mission Locale, vooral bij hun zoektocht naar werk. De Mission Locale van Elsene heeft ook heel wat expertise in huis voor de opvolging van mensen die als zelfstandige aan de slag willen en kan de deelnemers dus een duwtje in de juiste richting geven. Hoe bepaalt u welke opleidingen er worden georganiseerd? Deze zogenaamde 'innovatieve' studierichtingen zijn bedoeld om te experimenteren met nieuwe beroepen of beroepsprofielen waar geen opleidingsaanbod voor bestaat. Ze spelen hoofdzakelijk in op lokale behoeften, specifieke niches in de arbeidsmarkt, nieuwe noden en de zoek-

BLZ 10

tocht naar intermediaire kwalificaties. Die behoeften worden over het algemeen in kaart gebracht tijdens onze contacten met de bedrijven die in de gemeente actief zijn. De opleidingen worden aangeboden door de opleidingscentra, met uitzondering van de lessen waarvoor de partnercentra niet over de noodzakelijke middelen beschikken. De volledige opleiding wordt gecoördineerd door de Mission Locale. Uiteindelijk moet het initiatief na maximaal twee of drie proefprojecten worden overgedragen aan een opleidingsverstrekker, tenminste als blijkt dat er nood is aan een structurele opleiding.

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

Ontwikkelt u nog andere opleidingen tot 'groene' beroepen? De vzw ‘Rencontre des continents‘ heeft een opleiding opgestart waarin de deelnemers beroepen ontdekken die met duurzame voeding te maken hebben. Ook de Missions Locales van Elsene en Etterbeek zijn daarbij betrokken. De Missions Locales willen de samenwerkingsverbanden versterken met de sociale kruidenier in Etterbeek en met vzw Refresh in Elsene (die een sociale kruidenier, een snackbar en een sensibiliseringstuin aan het ontwikkelen is). De vzw Refresh is al benaderd om de opleiding vervolgens over te nemen. 2015 wordt dus een overgangsjaar. De Missions Locales van Elsene

N° 2 0 1 4 / 2 0

en Etterbeek treden ook als partners op in andere projecten en opleidingen, zoals de wijkcontracten ’Tussen twee bruggen' en 'Jacht-Gray' en een EFROproject dat bestaat uit de oprichting van een pedagogische en experimentele ruimte voor groenteteelt op een deel van het dak van de toekomstige Colruytwinkel in de Graystraat, in samenwerking met de gemeente Elsene en de ULB.

Virginie Randaxhe Niki NICOLOUDIS, pedgagogisch adjunct-directrice, Mission Locale - Etterbeek, [email protected], www.mlett.be Barbara Nyssen, adjunct-directrice Mission locale - Elsene, [email protected] www.missionlocalexl.be

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

BLZ 11

N° 2 0 1 4 / 2 0

Terreinbezoeken als spiegel voor de evolutie van het lokaal bestuur

Op 24 oktober 2014 organiseerde de VSGB een bezoek aan enkele verwezenlijkingen van het OCMW van de stad Brussel. Op het programma stond een bezoek aan atelier/ boetiek RecréArt, een initiatief rond socioprofessionele inschakeling via het hergebruik van tweedehandskleding, met winkel in de Hoogstraat (zie artikel blz 10). Daarna volgde een bezoek aan de zeepziederij Hey-

mans: 42 duurzame woningen met een gemeenschappelijke tuin. Tot slot werd een bezoek gebracht aan de “Ateliers des Tanneurs”, een centrum voor lokaleeconomiebedrijven in het voormalige Wijnpaleis, met zijn biomarkt waar de consument rechtstreeks bij de producent koopt: fruit en groenten, fruitsappen, charcuterie, kaas, brood, … Dit bezoek was de eerste activiteit van een nieuwe vorm van delen van ervaringen en goede praktijkvoorbeelden

die de Vereniging zal aanbieden in de loop van 2015. Zo kan het personeel van de Brusselse lokale besturen kennismaken met projecten in het kader van de Lokale Agenda’s 21 van hun collega’s. Op het programma 2015 staan bezoeken aan SintGillis, Etterbeek, Vorst, Anderlecht en Watermaal -Bosvoorde. Philippe Mertens

BLZ 12

MO NI T O R V A N D E D U U R ZA ME O NT WI K K E LI NG

N° 2 0 1 4 / 2 0

Elektronisch … dus ook ecologisch! Ons engagement voor duurzame ontwikkeling indachtig maar ook om papierverspilling tegen te gaan, verspreiden wij de Monitor van de Duurzame Ontwikkeling per e-mail. Neem een abonnement! Hebt u de Monitor van de Duurzame Ontwikkeling niet persoonlijk ontvangen? Wenst u de volgende nummers te ontvangen? Geen probleem! Neem een abonnement via de website van de Vereniging. U kan het formulier invullen op www.vsgb.be > Publicaties > Monitor van de Duurzame Ontwikkeling. Download via onze website! U kan de Monitor van de Duurzame Ontwikkeling tevens gratis downloaden op www.vsgb.be > Publicaties > Monitor van de Duurzame Ontwikkeling. Geen e-mailadres? U hebt geen rechtstreekse toegang tot internet en wil de Monitor van de Duurzame Ontwikkeling toch ontvangen? Bel ons en we zullen samen een oplossing zoeken. Contact Forum voor Duurzame Ontwikkeling van de Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (VSGB) Aarlenstraat 53 bus 4 - 1040 Brussel Tel: 02 238 51 62 - Fax: 02 280 60 90 E-mail: [email protected]

Brick Lane - London (oktober 2014)