Monitor
Maatschappelijke Opvang, OGGZ en Verslavingszorg
Zuid-Holland Noord 2008
INHOUDSOPGAVE
1
2
3
4
5
6 Colofon Opdrachtgever: gemeente Leiden Uitvoering: GGD Hollands Midden Auteur: Hanneke Tielen Foto omslag: De Schuilplaats Leiden
Achtergrond en beleidscontext ...........................................................................................................................5 1.1
Inleiding .........................................................................................................................................................5
1.2
Landelijke en regionale ontwikkelingen........................................................................................................5
Doelgroepen en risicofactoren.............................................................................................................................9 2.1
Kenmerken doelgroepen.................................................................................................................................9
2.2
Risicofactoren .................................................................................................................................................9
2.3
Risicoprofielen: cumulatie van risicofactoren............................................................................................10
Opzet en inhoud monitor ...................................................................................................................................13 3.1
OGGZ-ladder................................................................................................................................................13
3.2
Inhoud monitor .............................................................................................................................................14
3.3
Indicatoren ....................................................................................................................................................15
3.4
Vergelijking tussen gemeenten ....................................................................................................................16
Preventie...............................................................................................................................................................17 4.1
Omvangschattingen risicogroepen ..............................................................................................................17
4.2
Conclusies .....................................................................................................................................................23
Signalering ...........................................................................................................................................................25 5.1
Overlastmeldingen Politie............................................................................................................................25
5.2
Meldpunt Zorg en Overlast en Zorgloket Katwijk......................................................................................26
5.3
Dreigende huisuitzettingen ..........................................................................................................................30
5.4
Crisishulp ......................................................................................................................................................33
5.5
Huiselijk geweld ...........................................................................................................................................35
5.6
Conclusies .....................................................................................................................................................38
Zorg en opvang....................................................................................................................................................41 6.1
Maatschappelijke opvang ............................................................................................................................41
6.2
Verslavingszorg ............................................................................................................................................46
6.3
Case management en outreachende zorg....................................................................................................50
6.4
Schuldhulpverlening .....................................................................................................................................53
6.5
Conclusies .....................................................................................................................................................57
Publicatienummer: 08031 7 Rapport downloaden: www.ggdhm.nl Rapport bestellen:
[email protected]
januari 2009
2
Activering, woonbegeleiding en reïntegratie ..................................................................................................61 7.1
Dagbesteding ................................................................................................................................................61
7.2
Begeleid wonen .............................................................................................................................................63
7.3
Veelplegers en ex-gedetineerden .................................................................................................................65
7.4
Conclusies .....................................................................................................................................................69
3
8
9
10
Gemeenten vergeleken .......................................................................................................................................71 8.1
Signalerings- en zorgscore per gemeente ...................................................................................................71
8.2
Conclusies .....................................................................................................................................................73
Conclusies.............................................................................................................................................................75 9.1
Preventie .......................................................................................................................................................75
9.2
Signalering ....................................................................................................................................................75
9.3
Zorg en opvang .............................................................................................................................................77
9.4
Activering, woonbegeleiding en reïntegratie..............................................................................................80
9.5
Gemeenten vergeleken..................................................................................................................................81
Aanbevelingen .....................................................................................................................................................83
1
Achtergrond en beleidscontext
1.1
Inleiding
Elke twee jaar verzamelt de GGD Hollands Midden (regio Zuid-Holland Noord) gegevens over sociaal kwetsbare groepen in de samenleving in de regio Zuid-Holland Noord. Dit rapport beschrijft de resultaten van de gegevensverzameling in 2008. Eerdere gegevensverzamelingen vonden plaats in 2004 en 2006
1, 2
.
Doel van de monitor Het doel van de monitor is het volgen van ontwikkelingen in aard en omvang van doelgroepen voor
10.1
Resultaten......................................................................................................................................................83
maatschappelijke opvang-, OGGZ- en verslavingsbeleid. De monitor volgt risicogroepen in de
10.2
Monitor..........................................................................................................................................................84
bevolking, de zorgconsumptie en het gebruik van voorzieningen in de tijd. De drie beleidsterreinen
Literatuurlijst ..............................................................................................................................................................87
hebben een sterke overlap van doelgroepen (zie kader). Door samenvoegen van deze beleidsterreinen in één Wet Maatschappelijke Ondersteuning streeft men een verbeterde onderlinge afstemming na. Maatschappelijke opvang is een verzamelnaam voor diverse vormen van opvang voor kwetsbare groepen in de samenleving, bijvoorbeeld dak- en thuislozen of ex-psychiatrische patiënten. De voorzieningen variëren van het bieden van simpel onderdak tot meer intensieve vormen van begeleiding en activering. De OGGZ is een containerbegrip voor alle activiteiten op het terrein van de geestelijke gezondheidszorg die niet op geleide van een vrijwillige, individuele hulpvraag worden uitgevoerd. Het belangrijkste element hieruit is dat er geen vraag om zorg is van de personen op wie de hulp zich richt. Niet de persoon zelf, maar derden brengen de hulp op gang. Preventie van psychische problemen is inbegrepen, onder andere gericht op externe omstandigheden die de problematiek mede veroorzaken of in stand houden. De ambulante verslavingszorg helpt verslaafden omgaan met hun verslaving, waarbij zij zoveel mogelijk reïntegreren in de samenleving. Verslavingspreventie is ook inbegrepen. De drie beleidsterreinen hebben gemeen dat zij zijn gericht op personen die op één of meer maatschappelijke terreinen zijn uitgesloten of waarvoor uitsluiting dreigt. Het gaat om sociale participatie, sociale integratie, eerste levensbehoeften, toegang tot huisvesting, werk, opleiding, gezondheidszorg, hulpverlening en diensten.
1.2
Landelijke en regionale ontwikkelingen
Een aantal ontwikkelingen beïnvloedt de keuze van indicatoren voor de monitor. Hieronder worden ze kort beschreven. Het gaat om: - invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning per 1-1-2007 - beleidsvisie Zuid-Holland Noord 2006-2009 - Regionaal Kompas Zuid-Holland Noord Met volle kracht vooruit 2008-2013 - Inspectie Openbare Gezondheidszorg basisset indicatoren per 1-1-2008
4
5
1.2.1
Wet Maatschappelijke Ondersteuning3
Een werkconferentie in april 2007 vormde het startschot voor een gezamenlijke regionale uitwerking
De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) beschrijft de gemeentelijke verantwoordelijkheid ten
van de vijf speerpunten van het Stedelijk Kompas. Vanaf dat moment zijn de betrokken instellingen,
aanzien van kwetsbare mensen als volgt:
onder leiding van de gemeenten in samenwerking met het Zorgkantoor, aan de slag gegaan met de
‘Het signaleren en bestrijden van risicofactoren op het gebied van de openbare geestelijke
opzet van een Regionaal Kompas.
gezondheidszorg, het bereiken en begeleiden van kwetsbare personen en risicogroepen, het functioneren als meldpunt voor signalen van crisis of dreiging van crisis bij kwetsbare personen en
Beoogd resultaat van het Regionaal Kompas Zuid-Holland Noord in 2013:
risicogroepen en het tot stand brengen van afspraken tussen betrokken organisaties over de
1
alle daklozen in deze regio zijn in beeld en voorzien van een trajectplan
uitvoering van de openbare geestelijke gezondheidszorg’.
2
huisuitzettingen is met 75% afgenomen
3
er is altijd vervolgopvang geregeld indien een huisuitzetting onvermijdelijk is
Voor de uitvoering van de wet zijn negen prestatievelden geformuleerd. De monitor verzamelt
4. het aanbod aan (al dan niet begeleide) woonvormen en zorgvoorzieningen is zowel in kwantitatief als kwalitatief opzicht toereikend om alle trajectplannen te kunnen realiseren
gegevens over de laatste drie prestatievelden: 7. maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, adviesen steunpunten huiselijk geweld, 8. OGGZ, de openbare geestelijke gezondheidszorg en 9. ambulante
5. het totaal aantal daklozen is verminderd met 75% (in 2005 geschat op 500)
verslavingszorg.
6. de ervaren overlast als gevolg van dakloosheid is afgenomen met 25%
Het doel van de WMO is dat iedereen moet kunnen meedoen in de maatschappij, maar wel zoveel
Voor de uitvoering van de benodigde activiteiten zijn vijf themagroepen in het leven geroepen die
mogelijk op eigen kracht en met eigen verantwoordelijkheid. Het doel van de OGGZ is het vroegtijdig
aansluiten bij de prioriteiten van het Regionaal Kompas.
signaleren en beïnvloeden van risicofactoren en beschermende factoren met het oog op het
Themagroep
1. sluitende aanpak ter voorkoming van huisuitzettingen
voorkomen en verminderen van uitsluiting en het realiseren van een aanvaardbare kwaliteit van leven
2. persoonsgerichte benadering
voor kwetsbare mensen. Dit vraagt een inspanning van gemeenten ten aanzien van kwetsbare
3. uitbreiding van (woon)voorzieningen
burgers, die graag willen meedoen, maar weinig zelfredzaam zijn.
4. bevordering maatschappelijke participatie 5. uitbreiding voorzieningen en mogelijkheden voor dagbesteding
1.2.2
Beleidsvisie Zuid-Holland Noord
De gemeente Leiden heeft voor de periode 2006-2009 voor de regio Zuid-Holland Noord 4
beleidsdoelen geformuleerd in de nota ‘Iedereen telt’ . De nota kwam een jaar voor de invoering van
De themagroepen worden bemenst vanuit een groot aantal instellingen: maatschappelijke opvang, GGZ, verslavingszorg, maatschappelijk werk, politie, woningcorporaties, schuldhulpverlening, welzijnswerk, sociale werkvoorziening, sociale zaken, ouderenwerk en meldpunt zorg en overlast.
de WMO uit, maar anticipeert hier wel al op. De uitgangspunten zijn:
Indirect zijn betrokken: CIZ/Zorgkantoor, thuiszorg en instellingen voor verstandelijk gehandicapten •
Dakloosheid en ernstige verslavingsproblemen zoveel mogelijk voorkomen.
•
Ervoor zorgen dat mensen die dakloos of ernstig verslaafd zijn goed worden opgevangen.
•
Waar en voor wie dit enigszins mogelijk is de weg vrij maken naar maatschappelijk herstel.
•
Beperken van de overlast die sommigen van deze mensen voor hun omgeving veroorzaken.
(MEE en GEMIVA). De regie van het proces om tot de beoogde resultaten te komen ligt bij de centrumgemeente Leiden.
1.2.4
Inspectie Openbare Gezondheidszorg
De Inspectie voor de Gezondheidszorg voert haar toezicht steeds meer selectief en risicogericht uit. Het accent van het beleid dient te liggen op het beperken van de instroom in voorzieningen die
Voor de openbare gezondheidszorg geldt vanaf 2008 dat de inspectie met een aantal indicatoren
bedoeld zijn als laatste vangnet en op het versnellen van de uitstroom uit deze voorzieningen door
risico’s wil opsporen. Hiertoe heeft zij een basisset indicatoren openbare gezondheidszorg opgesteld .
6
middel van een actieve begeleiding naar maatschappelijk herstel. Deze doelstelling sluit aan bij het Eén van de indicatoren is ‘risicogroepen OGGZ’. Deze indicator is samengesteld uit negen
project ‘Regionaal Kompas’ (zie hier onder).
risicogroepen: (dreigende) huisuitzettingen, overlastmeldingen (niet mbt ‘hangjongeren’), aanvragen
1.2.3
schuldsanering, veelplegers, woningvervuilingen, harddrugsverslaafden, residentieel daklozen,
Regionaal Kompas Zuid-Holland Noord
Het Regionaal Kompas Volle kracht vooruit 2008-2013 Zuid-Holland Noord is een uitvoeringsagenda behorend bij de beleidsnota ‘Iedereen telt’. Het is de regionale uitwerking van het ‘Stedelijk Kompas’
bemoeizorgklanten in zorg (GGZ, verslavingszorg etc.) en multiproblemgezinnen. De negen risicogroepen worden in de monitor beschreven.
5
om de aanpak van dakloosheid en daarmee samenhangende problemen een extra impuls te geven .
6
7
2
Doelgroepen en risicofactoren
2.1
Kenmerken doelgroepen
Het centrale thema van de WMO is dat ‘iedereen – jong en oud, gehandicapt en niet-gehandicapt, autochtoon en allochtoon, met en zonder problemen – volwaardig aan de samenleving kan 7
deelnemen’ . De mensen die tot de doelgroepen van de OGGZ behoren, doen juist niet (voldoende) mee, zijn uitgesloten of dreigen te worden uitgesloten van de maatschappij.
De risicogroepen voor sociale uitsluiting zijn zeer heterogeen en de problemen heel divers. De kenmerken die zij met elkaar delen worden hieronder beschreven aan de hand van het model ‘sociale uitsluiting’ van Gerda Jehoel-Gijsbers (2004).
8
De twee centrale kenmerken van sociale uitsluiting zijn 1) er is sprake van een tekort of achterstand op zowel het culturele als economische vlak met 2) het ontbreken van toekomstperspectief.
Culturele uitsluiting •
achterstand sociale participatie: onvoldoende deelname aan formele en informele sociale netwerken, inclusief vrijetijdsbesteding; onvoldoende sociale ondersteuning; sociaal isolement; onvoldoende sociale betrokkenheid; voor allochtonen: ontbreken van contact met autochtonen.
•
achterstand culturele integratie: onvoldoende naleving van centrale waarden en normen behorend bij actief sociaal burgerschap; gering arbeidsethos; geringe opleidingsbereidheid; niet stemmen; misbruik sociale zekerheid; delinquent gedrag; afwijkende pedagogische opvattingen; afwijkende opvattingen over rechten en plichten van vrouwen/mannen.
Economische uitsluiting •
materiële achterstand (armoede): tekort aan middelen voor elementaire levensbehoeften en materiële goederen; ‘life style’ deprivatie; problematische schulden; betalingsachterstanden (m.n. woonlasten); geen mogelijkheid om geld te lenen.
•
geen toegang tot ‘social rights’ ((semi-)overheidsinstellingen): wachtlijsten en/of (financiële) drempels voor gezondheidszorg, onderwijs (m.n. ten behoeve van kinderen), huisvesting, rechtsbijstand,
maatschappelijke
dienstverlening,
schuldhulpverlening,
arbeidsbemiddeling,
sociale zekerheid, maar ook zakelijke dienstverlening zoals banken en verzekeringsinstellingen; onvoldoende veiligheid en leefbaarheid woonomgeving.
2.2
Risicofactoren
Een groot aantal factoren verhoogt het risico op sociale uitsluiting. Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste. Met andere woorden, de factoren die de sterkste samenhang hebben met sociale 8
uitsluiting . Risicofactoren kunnen worden ingedeeld in wel en niet beïnvloedbaar door beleid. Hieronder staan de twee soorten risicofactoren op een rij. In elke rij staat de belangrijkste risicofactor 8
9
met de sterkste samenhang met uitsluiting bovenaan en de factor met de zwakste samenhang
Bij niet-westerse allochtonen heeft de etniciteit op zich geen direct effect. Het risico op sociale
onderaan.
uitsluiting loopt geheel via andere risicofactoren, zoals een slechte beheersing van de Nederlandse taal, geringe ICT-vaardigheden, een lagere opleiding en een slechtere gezondheid, waardoor zij
Niet beïnvloedbaar
Samenhang met sociale uitsluiting
Alleenstaande ouder Niet-westers allochtoon Lage opleiding vader Alleenstaand
Sterker
Zwakker
Beïnvloedbaar
minder goed in staat zijn voldoende inkomen te verwerven en vaker uitkeringsgerechtigd zijn.
Gering psychisch welbevinden Geen goede gezondheid Werkloos Laag inkomen Uitkeringsgerechtigd Slechte beheersing Nederlandse taal i Geringe ICT-vaardigheden Lage opleiding
Kanttekening Bovenbeschreven risicofactoren zijn niet specifiek voor sociale uitsluiting. Nagenoeg dezelfde zijn ook 9
vastgesteld in relatie tot het ontstaan van psychische stoornissen, probleemgedrag en verslaving .
Twee niet beïnvloedbare factoren ontbreken in dit rijtje, namelijk leeftijd en geslacht. Hogere leeftijd is eerder een beschermende dan een risicofactor. Met het ouder worden neemt het risico op uitsluiting af. Vrouwen wijken nauwelijks af van mannen, waarschijnlijk omdat veel uitsluitingskenmerken op huishoudniveau spelen. Alleenstaande ouders vormen een uitzondering. Zij zijn meestal vrouwen en het verhoogde risico treft dan ook vooral vrouwen.
2.3
Risicoprofielen: cumulatie van risicofactoren
Eén risicofactor alleen leidt meestal niet tot sociale uitsluiting. Naarmate er meer risicofactoren worden gecombineerd wordt de mate van sociale uitsluiting steeds groter. Hieronder staan voor de groep onder de 65 jaar en 65-plussers de combinatie van risicofactoren die een groot effect hebben op de 8
mate van sociale uitsluiting .
Onder 65 jaar Gering psychisch welbevinden Slechte gezondheid Laag inkomen Uitkeringsgerechtigd/werkloos
65-plus Gering psychisch welbevinden Slechte gezondheid Laag inkomen Niet verrichten van onbetaalde arbeid/ vrijwilligerswerk
Bovenstaande combinatie van belangrijkste risicofactoren voor sociale uitsluiting is voor volwassenen en ouderen gelijk. Wanneer deze combinatie optreedt, voegen andere risicofactoren nog maar weinig toe. Alle vier de risicofactoren hebben een direct effect op sociale uitsluiting. Sociaal uitgesloten raken is een proces dat zich in de tijd afspeelt. Oorzaken en gevolgen kunnen elkaar in de loop der tijd afwisselen. Vooral een gering psychisch welbevinden lijkt eerder een gevolg dan oorzaak te zijn van uitgesloten zijn.
Twee groepen waarbij bovenstaande combinatie van factoren veel voorkomt zijn eenoudergezinnen en niet-westerse allochtonen. Alleenstaand ouder zijn heeft zowel een direct als indirect effect op sociale uitsluiting. Alleenstaande ouders lopen meer risico onder andere omdat zij vaker een lager inkomen hebben en vaker uitkeringsgerechtigd zijn.
i
Niet alleen computervaardigheden maar ook basisvaardigheden zoals geld kunnen pinnen en kaartje voor het openbaar vervoer uit een automaat kunnen trekken
10
11
3
Opzet en inhoud monitor
3.1
OGGZ-ladder 9
Voor de opzet en indeling van de monitor is gebruik gemaakt van de zogenaamde OGGZ-ladder . De OGGZ-ladder geeft het proces van sociale uitsluiting weer. Zie onderstaand schema.
Op de nulde trede staat de algemene bevolking. Men heeft een redelijke tot goede gezondheid, doet actief mee in de maatschappij en kan tegenslagen opvangen dankzij voldoende sociale steun.
Bij de eerste trede gaat het om uiteenlopende risicogroepen waarbij sprake is van verminderd welzijn en minder goed in staat eigen problemen op te lossen. Dank zij voldoende steun van familie en vrienden, blijven de problemen beheersbaar.
Op de tweede trede nemen de problemen in ernst toe. Er is sprake van opeenstapeling van problemen en ze houden langer aan. Steun uit de omgeving is gebrekkig of valt weg. De situatie is kwetsbaar en kan na een ingrijpende gebeurtenis snel verslechteren.
OGGZ-ladder9 preventie signalering vroeginterventie
algemene bevolking
0 1
2
opvang
3 4
reactivering herstel
feitelijk daklozen
Op de derde trede worden mensen afhankelijk van voorzieningen voor maatschappelijke opvang, psychiatrische en/of verslavingszorg. Zij hebben uiteenlopende, vaak meervoudige problemen. De afhankelijkheid van opvang en zorg kan tijdelijk of langdurig zijn.
12
13
Op de vierde trede is de bodem van het bestaan bereikt. Deze feitelijk daklozen hebben geen
Nieuw in monitor 2008
huisvesting. Zij maken beperkt gebruik van de opvang- en zorgvoorzieningen. Zij overnachten op
•
straat, vinden tijdelijk onderdak bij vrienden of familie, of komen bij de nachtopvang.
Het aantal indicatoren is uitgebreid met - risicoprofielen van uitkeringsgerechtigden, mensen met grote moeite om rond te komen en alleenstaande ouders (zie hoofdstuk 4.1 voor werkwijze omvangschattingen)
Op elke trede is een aantal interventies mogelijk door gemeente en instellingen. Op de nulde en eerste trede is preventie aan de orde. De tweede trede vraagt om signalering en vroeginterventie en toeleiding naar zorg. Op de derde en vierde trede hebben mensen passende zorg en opvang nodig.
- huurschulden en huisuitzettingen •
De gegevensverzameling is gespecificeerd per gemeente en zo mogelijk worden jongeren tot 25 jaar apart vermeld.
Bij elke trede kunnen gemeente en instellingen actief bijdragen aan activering en herstel.
3.3 De
opzet
van
de
monitor
volgt
de
treden
van
de
OGGZ-ladder
met
de
functies
(interventiemogelijkheden) die daarbij horen. De verzamelde gegevens zijn geordend volgens
Indicatoren
Hieronder staan
de
indicatoren
gerangschikt naar preventie, signalering, zorg/opvang en
activering/reïntegratie.
onderstaand schema preventie, signalering, zorg/opvang en activering/reïntegratie.
Preventie, risicoprofielen Preventie
Signalering
Zorg en Opvang
Activering/ Reïntegratie
Risicogroepen* Uitkeringsgerechtigden
Mensen die grote moeite hebben met rondkomen Terwijl kwetsbare mensen de ladder afdalen, verandert hun hulpbehoefte en krijgen ze vaak met andere instellingen te maken. Tegelijkertijd kunnen op dezelfde trede verschillende instellingen actief
Alleenstaande ouders
zijn. Of men met de één of andere instelling te maken krijgt, hangt onder andere af van welke kenmerken of problemen op dat moment als belangrijk worden ervaren door de persoon zelf of door de omgeving.
De ordening van gegevens volgens de OGGZ-ladder geeft zicht op: •
de verhouding in omvang tussen risicogroepen in de bevolking en gebruik van voorzieningen
•
welke instellingen dezelfde functie uitoefenen op dezelfde trede en voor welke doelgroepen
•
welke instellingen functies vervullen op meerdere treden
3.2
Inhoud monitor
De keuze van indicatoren wordt bepaald door kenmerken en risicofactoren sociale uitsluiting. De gegevensbronnen worden bepaald door de aanbieders op de treden nul tot en met vier van de OGGZladder. Het aantal indicatoren is niet volledig. Particuliere instellingen, die geen subsidierelatie hebben met de gemeente, ontbreken. Elke twee jaar wordt opnieuw bekeken of het aantal indicatoren moet
Indicatoren* % met hoog risico op angst- en/of depressieve klachten in combinatie met sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen % met hoog risico op angst- en/of depressieve klachten in combinatie met zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen % met groot risico op angst- en/of depressieve klachten in combinatie met zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen
Peiljaar 2007/2005
2005
2007/2005
*bronnen CBS 2007: Uitkeringsgerechtigden en alleenstaande ouders; Gezondheidspeiling volwassenen 2005 GGD Hollands Midden (regio Zuid-Holland Noord): percentage hoog risico angst- en/of depressie, percentage zich sterk beperkt voelen door chronische aandoening en percentage mensen die grote moeite hebben met rondkomen:
Signalering Instellingen Politie Hollands Midden Meldpunt Zorg en Overlast Zorgoverleg Katwijk Politie Hollands Midden Crisisdienst Maatsch. Werk Crisisopvang De Binnenvest Crisisinterventie Rivierduinen Woningcorporaties
Indicatoren (per kalenderjaar) Aantal meldingen overlast. Aantal gemelde zaken. Aantal gemelde zaken % 20-64 jarigen slachtoffer van huiselijk geweld Aantal aangiften huiselijk geweld. Aantal cliënten. Aantal cliënten Aantal cliënten % huurschuld van totale huur Aantal huishoudens naar deurwaarder Aantal huishoudens naar kantonrechter Aantal huishoudens uitgezet
Peiljaar 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2005 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007
worden aangepast of uitgebreid. Hieronder staat welke aanpassingen in 2008 zijn gedaan.
14
15
Zorg en opvang Instellingen Doelgroep maatschappelijke opvang Dagopvang Dienstencentrum Dagopvang Open Venster Dagopvang De Schuilplaats Nachtopvang Slaaphuis Sociaal Pension Doelgroepen Verslavingszorg Brijder Verslavingszorg St. De Brug Case management Rivierduinen Doelgroep schuldhulpverlening Gemeentelijke schuldhulpverlening
Indicatoren (per kalenderjaar) Schatting aantal daklozen en kenmerken. Aantal cliënten Aantal cliënten Aantal cliënten Aantal cliënten Aantal cliënten % 12-17 jarigen dat alcohol drinkt % volwassenen dat zeer excessief drinkt Aantal cliënten Aantal cliënten Aantal cliënten % 20-64 jarigen met problematische schulden Aantal aanvragen schuldhulpverlening Aantal getroffen schuldregelingen Aantal cliënten schulden afgelost Aantal afgegeven Wsnp-verklaringen
Peiljaar 2005 en 2006 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2003 2005 2006 en 2007 2006 en 2007 2005 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007
4
Preventie
Doelgroepen voor gemeentelijk preventiebeleid op het terrein van de OGGZ kunnen worden beschreven met zogenaamde risicoprofielen. Een risicoprofiel bestaat uit een aantal risicofactoren dat tegelijkertijd aanwezig is. In een risicoprofiel is sprake van een opeenstapeling van problemen, de zwaartelast neemt toe en de mens wordt kwetsbaar. Dit kan leiden tot een start of versnelling van een neerwaartse gang op de OGGZ-ladder, het proces van een toenemende mate van sociale uitsluiting.
In dit hoofdstuk worden risicoprofielen beschreven van drie kwetsbare groepen. De samenstelling van risicofactoren in de profielen is gebaseerd op het model sociale uitsluiting (zie hoofdstuk 2). De opeenstapeling van gering psychisch welzijn en slechte gezondheid samen met financiële problemen heeft een groot effect op de mate van sociale uitsluiting. Drie groepen bij wie deze problemen vaak tegelijkertijd voorkomen, zijn:
Activering/ reïntegratie Instellingen Veegploeg (De Binnenvest) De Zaak (Brijder) Dagactiviteitencentra (Rivierduinen) Begeleid Wonen (De Binnenvest) Begeleid Zelfstandig Wonen (Rivierduinen) Woonbegeleiding (Brijder) Politie Hollands Midden Ex-gedetineerden (Exodus en Kocon)
3.4
Indicatoren (per kalenderjaar) Aantal cliënten Aantal cliënten Aantal cliënten Aantal cliënten Aantal cliënten Aantal cliënten Aantal veelplegers Aantal cliënten
Peiljaar 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2006 en 2007 2007 2006 en 2007
- uitkeringsgerechtigden Mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering zijn mensen die door ziekte niet meer hetzelfde werk kunnen doen dan voordat zij ziek werden. Een bijstandsuitkering is voor mensen die niet meer kunnen voorzien in hun levensonderhoud en geen recht hebben op een andere uitkering omdat zij bijvoorbeeld niet in loondienst waren. Beide groepen hebben vaak psychische en/of lichamelijke gezondheidsklachten.
Vergelijking tussen gemeenten - mensen met grote moeite met financieel rondkomen
Omvangschattingen van risicogroepen en een aantal cliëntgegevens van instellingen worden in tabellen per gemeente weergegeven. Hoe meer inwoners een gemeente heeft, des te meer personen als cliënt zullen zijn ingeschreven bij een instelling. Om het aantal cliënten per gemeente met elkaar te kunnen vergelijken, wordt naast het absolute aantal ook het aantal cliënten per 10.000 inwoners vermeld.
Als de kans om ingeschreven te staan bij een instelling in elke gemeente even groot is, is het aantal cliënten per 10.000 inwoners in elke gemeente gelijk. Dit blijkt meestal niet zo te zijn. In het algemeen neemt zowel het absolute aantal cliënten als het aantal cliënten per 10.000 inwoners af, naarmate de gemeente minder inwoners telt. Dit is voor een deel te verklaren uit het feit dat grotere gemeenten meestal meer voorzieningen hebben dan kleinere gemeenten. Zij trekken mensen aan die deze voorzieningen nodig hebben.
In alle tabellen met cijfers per gemeente zijn de gemeenten gerangschikt van meer naar minder
Een gevoel van een tekort aan middelen om de vaste lasten en eerste levensbehoeften te betalen kan leiden tot stress die het psychisch welzijn negatief beïnvloedt. Omgekeerd heeft een slechte psychische gezondheid een negatief effect op het oplossend vermogen ten aanzien van financiële problemen waardoor deze kunnen verergeren. Zo zijn ‘geld en gemoed’ verwikkeld in een negatieve 10
spiraal die de opeenstapeling van problemen kunnen versnellen .
- alleenstaande ouders Van alleenstaande ouders ervaart een derde een tekort aan sociale contacten en heeft een derde voortdurend zorgen over de financiële situatie, een kwart heeft minimaal één betalingsachterstand. Uit de gezondheidspeilingen van de GGD Hollands Midden onder jongeren
11
en volwassenen
8
12
blijkt dat zowel kinderen uit eenoudergezinnen als alleenstaande ouders minder gunstig scoren op psychisch welzijn dan kinderen en ouders in tweeoudergezinnen.
4.1
Omvangschattingen risicogroepen
inwoners. In Zuid-Holland Noord staat Leiden dus altijd bovenaan en Zoeterwoude onderaan. Het aantal cliënten per 10.000 inwoners vormt zodanig meestal een aflopende reeks. Op deze manier gerangschikt valt een gemeente op als het aantal cliënten per 10.000 inwoners sterk afwijkt van de neergaande lijn. Een gemeente heeft dan minder of juist meer cliënten binnen haar grenzen wonen
De omvangschattingen van de risicogroepen zijn tot stand gekomen door gebruikmaking van gegevens uit verschillende bronnen. Hieronder staan de bronnen en gegevens op een rij met een beschrijving van de werkwijze.
dan men op basis van het inwonertal zou verwachten. Er moet dan een andere verklaring zijn voor het afwijkende aantal cliënten.
16
17
Werkwijze
Overlap tussen risicogroepen
- De aantallen uitkeringsgerechtigden en eenoudergezinnen per gemeente komen van het Centraal
Een deel van de uitkeringsgerechtigden heeft ook grote moeite met rondkomen en een deel van de
Bureau voor de Statistiek (CBS, 2007).
alleenstaande ouders is ook uitkeringsgerechtigd en heeft grote moeite met rondkomen. Op basis van
- Om percentages te berekenen voor gering psychisch welzijn, slechte gezondheid en grote moeite
de GGD-gezondheidspeiling doen wij de volgende schattingen:
met rondkomen, is gebruik gemaakt van het databestand van de Gezondheidspeiling 2005 van
- 15% van de alleenstaande ouders heeft grote moeite met rondkomen
GGD Hollands Midden onder 20-64 jarige zelfstandig wonende inwoners van Zuid-Holland Noord.
- 24% van de uitkeringsgerechtigden heeft grote moeite met rondkomen
ii
Het databestand bestaat uit een representatieve steekproef voor zes clusters van gemeenten . - Voor gering psychisch welzijn is als maat gebruikt: het percentage met een hoog risico op angsten/of depressieve klachten. Hoog risico wil zeggen dat voor hun psychische klachten professionele
- 15% van de alleenstaande ouders is uitkeringsgerechtigd - 33% van de uitkeringsgerechtigde alleenstaande ouders heeft grote moeite met rondkomen - de overlap tussen de drie groepen is ongeveer 20%
13
hulp geëigend is . - Voor een slechte gezondheid is als maat gebruikt: het percentage dat zich sterk beperkt voelt door iii
één of meer chronische aandoeningen .
Ter vergelijking: in de algemene bevolking van 20-64 jaar heeft 7% grote moeite met rondkomen, heeft 4% een hoog risico op angst- en/of depressieve klachten en voelt 5% zich sterk beperkt door
- Voor grote moeite met rondkomen is als maat gebruikt het percentage dat op de vraag of men
chronische aandoeningen.
moeite heeft met financieel rondkomen uit de antwoordcategorieen ‘geen moeite’, ‘geen moeite, maar moet wel opletten met mijn uitgaven’, ‘enige moeite’ en ‘grote moeite’ het antwoord ‘grote
4.1.1
moeite’ heeft aangekruist.
In tabel 1 staat per gemeente naast het totaal aantal inwoners van 20-64 jaar, het aantal personen
- Met
behulp
van
het
databestand
van
de
GGD-gezondheidspeiling
is
het
percentage
met
Uitkeringsgerechtigden een
uitkering.
In
de
volgende
kolom
staan
percentages
en
geschatte
aantallen
uitkeringsgerechtigden berekend met een hoog risico op angst- en/of depressieve klachten, het
uitkeringsgerechtigden die een hoog risico hebben op angst- en/of depressieve stoornis. Vervolgens
percentage dat zich sterk beperkt voelt door chronische aandoeningen en het percentage dat beide
de cijfers voor uitkeringsgerechtigden die zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen. In
risicofactoren combineert. Op dezelfde wijze zijn deze percentages berekend voor mensen die grote
de laatste kolom staan de cijfers voor uitkeringsgerechtigden die beide risicofactoren combineren.
moeite hebben met rondkomen en voor alleenstaande ouders.
Deze laatste groep beschouwen we als de meest kwetsbare.
- Door combinatie van de percentages uit het databestand van de GGD-gezondheidspeiling en de aantallen uitkeringsgerechtigden en alleenstaande ouders van het CBS, zijn omvangschattingen
Regionale cijfers
gemaakt per gemeente.
In Zuid-Holland Noord ontvangt 9% van de beroepsbevolking een uitkering. Dit is lager dan het landelijk gemiddelde van 13%.
Veronderstellingen bij werkwijze: - de percentages die zijn berekend voor een steekproef van uitkeringsgerechtigden zijn
Twintig procent van de uitkeringsgerechtigden heeft een hoog risico op angst- en/of depressieve
representatief voor alle uitkeringsgerechtigden. Evenzo gelden de percentages voor een steekproef
klachten en een derde deel voelt zich sterk beperkt door chronische aandoeningen. Cumulatie van
van mensen die grote moeite hebben met rondkomen voor iedereen die grote moeite heeft met
zowel hoog risico op angst- en/of depressieve klachten als zich sterk beperkt voelen door chronische
rondkomen. Tenslotte gelden de percentages voor een steekproef van alleenstaande ouders voor
aandoeningen
alle alleenstaande ouders.
uitkeringsgerechtigden in Zuid-Holland Noord hebben ruim 3.000 een opeenstapeling van psychische
- de percentages zijn berekend aan de hand van een databestand uit 2005. Deze percentages zijn toegepast op het peiljaar 2007 van de CBS-gegevens voor uitkeringsgerechtigden en
komt bij
10% van
de
uitkeringsgerechtigden
voor.
Van
de
ruim 30.000
en gezondheidsklachten. Van alle uitkeringsgerechtigden hebben naar schatting 14.000 mensen (45%) een gering psychisch welzijn en/of een slechte gezondheid.
eenoudergezinnen. We gaan ervan uit dat de percentages in twee jaar gelijk zijn gebleven. - het aantal alleenstaande ouders is gelijk aan het aantal eenoudergezinnen
Locale cijfers
- de percentages per cluster van gemeenten zijn representatief voor elke gemeente die onderdeel
Leiden, Alphen aan den Rijn, Noordwijk, Noordwijkerhout, Hillegom en Zoeterwoude hebben de
uitmaakt van dat cluster
hoogste percentages uitkeringsgerechtigden (10-11%). In Alkemade, Jacobswoude en Rijnwoude is het percentage uitkeringsgerechtigden het laagst (6%).
ii
Zes clusters: A Leiden; B Alphen aan den Rijn; C Leiderdorp, Voorschoten, Oegstgeest; D Nieuwkoop, Rijnwoude, Alkemade, Jacobswoude, Zoeterwoude; E Katwijk, Noordwijk; F Teylingen, Lisse, Hillegom, Noordwijkerhout. iii Chronische aandoeningen: hoge bloeddruk, ernstige rugaandoening, astma/COPD, gewrichtsslijtage heup/knie, ernstige aandoening nek/schouder, migraine/ernstige hoofdpijn, chronisch eczeem, ernstige aandoening elleboog/pols/hand, diabetes, ernstige darmstoornissen, psoriasis, chronische gewrichtsontsteking, incontinentie, kanker, hartinfarct, vernauwing bloedvaten buik/benen, beroerte, andere hartaandoening
18
19
De kwetsbaarste groep met een cumulatie van gering psychisch welzijn en slechte gezondheid, wordt
daarnaast ook sterk beperkt door chronische aandoeningen. Deze laatste groep beschouwen we als
in Leiden geschat op een kleine 1.000 personen en in Alphen aan den Rijn een kleine 500. Gevolgd
de meest kwetsbare. Van alle mensen die grote moeite hebben met rondkomen, hebben naar
door Katwijk met bijna 300 en Noordwijk met bijna 200 personen.
schatting 6.000 mensen (25%) een gering psychisch welzijn en/of een slechte gezondheid.
Voor Leiderdorp, Teylingen en Hillegom wordt hun aantal geschat op ongeveer 150. In Voorschoten, Oegstgeest, Lisse en Noordwijkerhout gaat het om ruim 100 personen; in Alkemade, Jacobswoude,
Tabel 2 Opeenstapeling van risicofactoren bij mensen met grote moeite met rondkomen per gemeente
Rijnwoude en Zoeterwoude om enkele tientallen. Aantal inwoners 20-64 jaar 2007
Tabel 1 Opeenstapeling van risicofactoren bij uitkeringsgerechtigden per gemeente Aantal inwoners 20-64 jaar 2007
Uitkering: bijstand, werkloos, arbeidsongeschikt
+ hoog risico angst- en/of depressie
Aantal Aantal
%
1
geschat aantal
Leiden
78.861
9.240
11
Alphen aan den Rijn
44.813
4.750
Katwijk
36.227
2.850
Gemeente
+ zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen
2
geschat aantal
1.850
21
10
950
7
570
+hoog risico angsten/of depressie + sterk beperkt door chronische aandoeningen
Grote moeite met rondkomen
Gemeente
Aantal
geschat aantal
%
+hoog risico angst- en/of depressieve klachten
1
geschat aantal
%
+ sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen
1
geschat aantal
%
+hoog risico angst- en/of depressie +sterk beperkt door chronische aandoeningen
1
geschat aantal
%
1
Leiden
78.861
7.100
9
1.200
17
1.200
17
420
6
Alphen aan den Rijn
44.813
2.700
6
450
17
450
17
160
6
2
geschat aantal
Katwijk
36.227
2.170
6
370
17
370
17
130
6
3.230
35
920
10
Teylingen
20.451
1.220
6
200
17
200
17
70
6
21
1.660
35
470
10
Nieuwkoop
16.573
990
6
170
17
170
17
60
6
21
990
35
280
10
Noordwijk
15.648
940
6
160
17
160
17
60
6
%
%
%
2
Teylingen
20.451
1.510
7
300
21
530
35
150
10
Leiderdorp
15.365
920
6
160
17
160
17
60
6
Nieuwkoop
16.573
1.560
8
310
21
540
35
160
10
Lisse
13.179
790
6
130
17
130
17
50
6
Noordwijk
15.648
1.880
11
380
21
660
35
190
10
Voorschoten
12.887
770
6
130
17
130
17
50
6
Leiderdorp
15.365
1.580
9
310
21
550
35
160
10
Oegstgeest
12.677
760
6
130
17
130
17
50
6
Lisse
13.179
1.190
8
240
21
410
35
120
10
Hillegom
12.241
730
6
120
17
120
17
40
6
Voorschoten
12.887
1.130
8
220
21
390
35
110
10
Rijnwoude
11.377
680
6
110
17
110
17
40
6
Oegstgeest
12.677
1.060
8
210
21
370
35
100
10
Noordwijkerhout
9.115
550
6
90
17
90
17
30
6
Hillegom
12.241
1.410
10
280
21
490
35
140
10
Alkemade
8.748
520
6
90
17
90
17
30
6
Rijnwoude
11.377
800
6
160
21
280
35
80
10
Jacobswoude
6.527
390
6
70
17
70
17
20
6
Noordwijkerhout
9.115
1.030
10
200
21
360
35
100
10
Alkemade
8.748
580
6
110
21
200
35
60
10
Zoeterwoude Zuid-Holland Noord
5.056 319.745
300 22.380
6 7
50 3.800
17 17
50 3.800
17 17
20 1.350
6 6
Jacobswoude
6.527
440
6
90
21
150
35
40
10
5.056 620 319.745 31.630
11 9
120 6.400
21 21
210 11.000
35 35
60 3.200
10 10
13
-
-
-
-
-
-
Zoeterwoude Zuid-Holland Noord Nederland
-
-
1
percentage van aantal inwoners 15-64 jaar (bron: CBS 2006) percentage van 20-64 jarige uitkeringsgerechtigden (bron: GGD Hollands Midden 2005)
2
1
percentage van 20-64 jarigen die grote moeite hebben met rondkomen (bron: GGD Hollands Midden 2005).
Lokale cijfers In Leiden wonen procentueel meer mensen die grote moeite hebben met rondkomen dan in de overige gemeenten in Zuid-Holland Noord. Ongeveer 10% van de volwassen bevolking in Leiden heeft grote moeite met rondkomen, in de overige gemeenten naar schatting 6%.
4.1.2
Grote moeite met financieel rondkomen
De meest kwetsbare groep, mensen die grote moeite hebben met rondkomen en bij wie sprake is van
In tabel 2 staat per gemeente naast het totaal aantal inwoners van 20-64 jaar, het geschatte aantal
een opeenstapeling van gering psychisch welzijn en een slechte gezondheid, wordt in Leiden geschat
personen dat grote moeite heeft met rondkomen. Deze schattingen zijn gebaseerd op zelfrapportage.
op ruim 400 personen, in Alphen aan den Rijn tussen de 150 en 200, in Katwijk tussen de 100 en 150
Daarnaast staan respectievelijk de percentages met hoog risico op angst- en/of depressieve klachten,
en in de overige gemeenten op enkele tientallen.
zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen en tenslotte het percentage mensen dat beide risicofactoren combineert. Deze laatste groep beschouwen we als de meest kwetsbare.
4.1.3 Alleenstaande ouders In tabel 3 staat per gemeente naast het aantal eenoudergezinnen, de geschatte aantallen
Regionale cijfers
alleenstaande ouders met hoog risico op angst- en/of depressieve klachten. Vervolgens de
In Zuid-Holland Noord heeft naar schatting 7% van de zelfstandig wonende volwassen bevolking grote
schattingen voor alleenstaande ouders die zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen.
moeite met rondkomen. Dit zijn ruim 22.000 personen. Van deze mensen heeft 17% een hoog risico
In de laatste kolom staan de cijfers voor alleenstaande ouders die beide risicofactoren combineren.
op angst- en/of depressieve klachten, een kleine 4.000 personen. Ruim 1.300 van hen voelt zich 20
21
Deze laatste groep beschouwen we als de meest kwetsbare. Negen van de tien alleenstaande ouders
Van de ongeveer 400 alleenstaande ouders in de regio die zowel een gering psychisch welzijn
zijn vrouwen.
hebben als een minder goede gezondheid, woont een kwart in Leiden. In de overige gemeenten is deze kwetsbare groep vertegenwoordigd door enkele tot enkele tientallen alleenstaande ouders.
Regionale cijfers In Zuid-Holland Noord is 15% van alle gezinnen met kinderen een éénoudergezin. Dit is lager dan het
4.2
Conclusies
gemiddelde van 18% in Nederland. Voor de schattingen veronderstellen we dat het aantal alleenstaande ouders gelijk is aan het aantal eenoudergezinnen. Ongeveer één van de acht
1
Drie risicoprofielen in Zuid-Holland Noord met geschatte aantallen in de bevolking:
alleenstaande ouders heeft hoog risico op angst- en/of depressieve klachten en 6% voelt zich sterk beperkt door chronische aandoeningen. De groep die deze twee kenmerken combineert is 3%. In Zuid-Holland Noord wonen dus ongeveer 1.500 alleenstaande ouders met een hoog risico op angst-
totaal aantal waarvan
en/of depressieve klachten en bijna 400 die zich daarnaast ook sterk beperkt voelen door chronische
hoog risico angst- en/of depressie sterk beperkt door chronische aandoeningen één van bovenstaande beide risicofactoren
aandoeningen. Van alle alleenstaande ouders, hebben naar schatting 2.000 mensen (15%) een gering psychisch welzijn en/of een slechte gezondheid.
Tabel 3 Opeenstapeling van risicofactoren bij alleenstaande ouders per gemeente
Eenoudergezinnen
Gemeente Aantal
%
+ hoog risico angst- en/of depressieve klachten
1
geschat aantal
%
+ zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen
2
geschat aantal
%
2
+hoog risico angsten/of depressieve klachten + sterk beperkt door chronische aandoeningen
2
geschat aantal
%
3.469
22
410
12
200
6
100
3
Alphen aan den Rijn
1.883
16
220
12
110
6
55
3
Katwijk
1.229
11
150
12
70
6
35
3
Teylingen
695
11
80
12
40
6
20
3
Nieuwkoop
488
11
60
12
30
6
15
3
Noordwijk
593
16
70
12
30
6
15
3
Leiderdorp
711
16
80
12
40
6
20
3
Lisse
510
14
60
12
30
6
15
3
Voorschoten
582
16
70
12
30
6
15
3
Oegstgeest
568
16
70
12
30
6
15
3
Hillegom
529
16
60
12
30
6
15
3
Rijnwoude
378
11
40
12
20
6
10
3
Noordwijkerhout
364
14
40
12
20
6
10
3
Alkemade
265
10
30
12
15
6
7
3
Jacobswoude
211
12
20
12
10
6
5
3
Zoeterwoude 185 Zuid-Holland Noord 12.660
12 15
20 1.500
12 12
10 760
6 6
5 380
3 3
Nederland
18
-
-
-
-
-
-
-
Grote moeite met rondkomen 22.400
Alleenstaande ouders 12.600
3,800 3.800 6.300 1.350
1.500 750 1.900 400
6.400 11.000 14.000 3.200
De overlap tussen uitkeringsgerechtigden, mensen met grote moeite om rond te komen en alleenstaande ouders is ongeveer 20%. Het aantal personen dat tot ten minste één van deze groepen behoort, is naar schatting 55.000 in Zuid-Holland Noord. Een derde van deze 55.000 personen, circa 18.000 mensen, hebben of een hoog risico op angsten/of depressieve klachten en/of voelen zich sterk beperkt door chronische aandoeningen.
2
Leiden
Uitkeringsgerechtigden 31.000
Ongeveer 4.000 mensen, die of een uitkering krijgen en/of grote moeite hebben met rondkomen en/of alleenstaande ouder zijn, hebben zowel psychische als lichamelijke gezondheidsklachten.
3
De omvangschattingen betreffen individuele personen. Omdat veel van deze mensen samen met een partner en/of met kinderen wonen, zijn in de bevolking meer mensen bij de problematiek betrokken dan bovenstaande aantallen weergeven.
1
percentage van totaal aantal gezinnen met kinderen (bron: CBS 2007) 2 percentage van 20-64 jarige alleenstaande ouders (bron: GGD Hollands Midden 2005)
Lokale cijfers Eén van de vijf gezinnen met kinderen in Leiden (22%) is een eenoudergezin. Dit is het hoogste percentage in de regio en is iets hoger dan het landelijke cijfer. Nieuwkoop, Rijnwoude, Katwijk en Teylingen hebben met 11% het laagste percentage eenoudergezinnen.
22
23
5
Signalering
5.1
Overlastmeldingen Politie
Bij de politie komen meldingen binnen van burgers over mensen die om verschillende redenen overlast bezorgen in het privé-domein of de publieke ruimte. Het doel van de melding is in de eerste plaats het laten ophouden van de overlast. Maar voor een deel van de overlastgevers is extra aandacht vanuit de opvang en zorg gewenst. De bemoeienis streeft naar preventie van recidive en wil meer zijn dan symptoombestrijding.
Regionale trend
Tabel 4 Aantal overlastmeldingen politie in Zuid-Holland Noord
In tabel 4 staat het aantal overlastmeldingen in Zuid-
2006
2005
2004
dronkenschap
1132
1198
1317
1222
kennelijk gestoorde
692
758
668
699
drugs/medicijnen
295
339
457
731
Overlastmeldingen
Holland Noord in de jaren 2004 tot en met 2007. De afname
van
stank/rook woning
238
169
103
90
aantal
overlastmeldingen
dak/thuisloze
169
176
180
413
dat in 2005 zichtbaar was,
ongedierte
8
9
5
11
totaal
2534
2649
2686
3166
heeft
zich
het
2007
totaal
daarna
voortgezet. De meldingen van overlast tengevolge van kennelijk gestoorde, drugs/medicijnen en dak/thuisloze, nemen al vanaf 2002 elk jaar af. Meldingen van dronkenschap namen tot 2005 toe, maar zijn in de twee daaropvolgende jaren afgenomen. Het blijft de categorie waarvoor de meeste overlastmeldingen worden gedaan. Een tegenovergestelde trend vormen de meldingen ten gevolge van stank/rook woning. Zij zijn vanaf 2004 elk jaar toegenomen. In 2007 zijn meer dan tweemaal zoveel meldingen stank/rook woning gedaan dan in 2004.
Lokale trends In grotere gemeenten met meer inwoners worden meer zaken gemeld dan in kleinere gemeenten. Om gemeenten met elkaar te kunnen vergelijken wordt een maat gebruikt die rekening houdt met het aantal inwoners: het aantal overlastmeldingen per 10.000 inwoners. In tabel 5 staat het totaal aantal overlastmeldingen en het aantal meldingen per 10.000 inwoners, voor de jaren 2006 en 2007 per gemeente. De gemeenten staan in aflopende volgorde van het aantal inwoners.
De dalende trend in overlastmeldingen geldt slechts voor vier gemeenten (Leiden, Alphen aan den Rijn, Voorschoten en Rijnwoude). Leiden en Alphen aan den Rijn hebben als de twee grootste gemeenten van Zuid-Holland Noord, grote invloed op de regionale trend. In twee gemeenten (Teylingen en Nieuwkoop) is het aantal overlastmeldingen min of meer gelijk gebleven, terwijl in de overige tien gemeenten het aantal overlastmeldingen in 2007 juist is toegenomen.
24
25
In Katwijk is het aantal overlastmeldingen voor vier van de vijf categorieën toegenomen en alleen voor
Het meldpunt onderzoekt de gemelde situatie en legt contacten met instellingen die een bijdrage
dronkenschap afgenomen. Dit kan duiden op een toename van ervaren overlast maar net zo goed op
kunnen leveren aan de oplossing van de situatie. Het meldpunt registreert en leidt toe naar zorg en
een actiever beleid van de politie om burgers overlast te laten melden.
dienstverlening, coördineert en volgt de voortgang van de hulpverlening met behulp van lokale zorgnetwerken. Een zorgnetwerk is een multidisciplinair team per gemeente. Omdat altijd meerdere
De toename in meldingen ten gevolge van stank/rook woning geldt voor elf van de zestien
problemen
gemeenten, waaronder ook de gemeenten waar het totaal aantal overlastmeldingen afneemt. (In
opvoedingsproblemen) zijn meerdere hulp- en dienstverleners in een zorgnetwerk vertegenwoordigd.
tegelijk
spelen
(bijvoorbeeld
psychiatrie,
verslaving,
verwaarlozing,
schulden,
Lisse, Alkemade en Zoeterwoude is het aantal meldingen stank/rook woning gelijk gebleven; in Noordwijkerhout en Teylingen afgenomen).
Het Meldpunt Zorg en Overlast bestrijkt met de zorgnetwerken de regio Zuid-Holland Noord met uitzondering van de gemeente Katwijk. Katwijk heeft haar eigen Zorgoverleg (waar meldingen
In
Noordwijk
en
Noordwijkerhout
worden,
in
verhouding
tot
het
aantal
inwoners,
veel
overlastmeldingen bij de politie gedaan. In zowel Noordwijk als Noordwijkerhout wordt het relatief
binnenkomen) en zorgnetwerk. In tabel 6 is het aantal gemelde zaken van beide meldpunten samengevoegd. Tabel 6 Aantal zaken Meldpunt Zorg en Overlast en Zorgoverleg Katwijk
grote aantal overlastmeldingen verklaard door de categorieën dronkenschap en kennelijk gestoorde. Regionale trend Tabel 5 Overlastmeldingen politie per gemeente in 2006 en 2007 Met toe- of afname in 2007 ten opzichte van 2006
Het aantal zaken dat wordt gemeld neemt elk jaar toe.
Overlastmeldingen 2007
gemeente Leiden
peiljaren Zorg en Overlast GGD Zorgoverleg Katwijk
2007 986 78
2006 714 61
2005 690 54
Zorg en/of overlast
Bezorgdheid Overlast Combinatie Zorg en Overlast
821 85 158
501 102 172
429 97 218
Hoofdreden melding Vreemd gedrag Dreigende huisuitzetting Vervuiling/ verwaarlozing/ verzamelwoede Financiële problemen Opvoedingsproblematiek Intimidatie/ geweld Huiselijk geweld Kinderverwaarlozing/ mishandeling Ex-gedetineerden Leiden* Geluidsoverlast Stilte/ geen gehoor Zwerven Overlast openbare ruimte Energieafsluiting overig
204 167 132 76 74 72 56 56 55 33 22 12 8 8 109
185 101 124 26 30 58 31 38 55 18 10 11 10 78
161 79 130 38 79 39 46 39 18 24 12 79
1.064
775
744
Meldpunt
Tussen 2005 en 2007 is het
2006
Toe- of afname tov 2006 Aantal 1089
Per 10.000 inwoners 93
Aantal 1250
Per 10.000 inwoners 106
aantal gemelde zaken met 30% toegenomen.
Alphen aan den Rijn
-
361
51
489
69
Katwijk
+
196
32
139
23
Teylingen
0
110
31
107
31
schuilen
Achter de reden van melding vaak
meerdere
Nieuwkoop
0
55
20
58
22
problemen. In 60% van de
Noordwijk
+
207
84
117
47
zaken spelen psychische en
Leiderdorp
+
76
29
49
19
Lisse
+
74
34
55
25
Voorschoten
-
78
34
134
59
verslaving een belangrijke rol. In
Oegstgeest
+
61
28
47
22
2007
Hillegom
+
65
32
51
25
hoofdreden
Rijnwoude
-
21
11
47
25
Noordwijkerhout
+
83
54
66
44
Alkemade
+
23
16
18
12
Jacobswoude
+
18
17
9
8
Zoeterwoude
+
17
20
13
15
Zuid-Holland Noord
-
2534
49
2649
51
psychiatrische
is
in
problemen
56 van
zaken de
of
de
melding
huiselijk geweld. In totaal speelt
Totaal aantal zaken Zuid-Holland Noord * vanaf augustus
bij 210 zaken (een vijfde van het totaal aantal zaken in 2007) huiselijk geweld een rol op de achtergrond.
In 2006 heeft het Meldpunt Zorg en Overlast een convenant gesloten met de energieleverancier Nuon. Nuon meldt kwetsbare situaties bij dreigende energieafsluitingen. Zij stelt afsluiting drie maanden uit
5.2
Meldpunt Zorg en Overlast en Zorgloket Katwijk
zodat hulp kan worden geregeld. Gedurende deze drie maanden moeten alleen lopende rekeningen worden betaald. Het gaat per jaar om ongeveer tien zaken.
Bij het Meldpunt Zorg en Overlast van de GGD kunnen burgers, hulpverleners, woningcorporaties en politie situaties melden waarover men zich ernstig zorgen maakt of waarbij men ernstige overlast ondervindt. Het gaat om situaties waarbij men zich zorgen maakt over het welzijn, de gezondheid of de leefomgeving van iemand uit de directe omgeving en/of waarbij men aanhoudende overlast ondervindt die diep ingrijpt in het eigen leven of in het leven van een ander.
Lokale trends In tabel 7 staan de gemelde zaken in 2006 en 2007 per gemeente. De gemeenten staan in aflopende volgorde van het aantal inwoners. Leiden, Alphen aan den Rijn en Katwijk hebben de meeste gemelde zaken per 10.000 inwoners. Dit is te verwachten op basis van het aantal inwoners. In Noordwijk en Noordwijkerhout worden meer zaken gemeld dan zou worden verwacht op grond van het inwonertal.
26
27
In juli 2007 is in Katwijk een tijdelijk overleg gestart ten behoeve van een onderzoek door de GGD In
alle
gemeenten,
Leiderdorp, gemelde
is
behalve
het
zaken
in
Tabel 7 Gemelde zaken Meldpunt Zorg & Overlast per gemeente Totaal aantal zaken en per 10.000 inwoners
aantal
peiljaar
2007
toegenomen. In elf gemeenten is
de
toename
Leiderdorp
is
sterk. het
gemeente Leiden*
In
aantal
2007
2006
per 10.000 aantal inwoners 26,1 307
per 10.000 aantal inwoners 264 22,4
naar
omvang
van
en
hulp
aan
multiproblemgezinnen. Tweeëntwintig
Tabel 8 Meldingen multiproblemgezin-overleg*
organisaties in Katwijk hebben tussen juli en december 2007 bij de eigen cliënten
het
multiproblemgezinnen
aantal geteld.
Leiden
2007 Aantal Aantal gezingezinsnen coach 77 10
2006 Aantal Aantal gezingezinsnen coach 32 4
De
Alphen aan den Rijn
77
17
42
12
Katwijk
47
2
-
-
totaal
201
29
74
16
Alphen aan den Rijn
193
27,3
159
22,4
Katwijk
135
22,0
68
11,1
GGD heeft de dubbeltellingen eruit
Teylingen
46
13,1
42
12,1
10,7
16
6,0
gehaald.
Nieuwkoop
30
Noordwijk
51
20,6
41
16,6
vooral
Leiderdorp
36
13,8
40
15,4
waarvan 47 in het MPG-overleg zijn besproken (tabel 8). Van te voren werd geschat dat 0,5-1% van
verklaard door het convenant
Lisse
26
11,8
16
7,3
de gezinnen met kinderen een multiproblemgezin is. De 158 geïdentificeerde multiproblemgezinnen
‘voorkomen huisuitzettingen’ dat
Voorschoten
35
15,4
17
7,4
zijn 1,5% van alle gezinnen met kinderen in Katwijk (10.269 gezinnen met kinderen in 2006).
Oegstgeest
38
17,3
25
11,4
Hillegom
31
15,3
29
14,3
Rijnwoude
19
10,1
13
6,9
meldt in een vroeg stadium
Noordwijkerhout
30
19,6
23
15,2
dreigende huisuitzettingen van
Alkemade
17
11,7
8
5,5
kwetsbare huishoudens waarna
Jacobswoude
10
9,4
9
8,3
Zoeterwoude
5
6,0
4
4,7
Zuid-Holland Noord
931
1 8,0
714
1 3,8
meldingen licht afgenomen.
De sterke toename in Alphen aan
is
den
Rijn
gesloten
wordt
met
de
lokale
woningcorporatie. De corporatie
het Meldpunt tien dagen de tijd krijgt
voor
een
netwerkonderzoek
huisbezoek, en
In
totaal
zijn
158
*start Alphen aan den Rijn jan. 2006; Leiden dec. 2006; Katwijk juli 2007
multiproblemgezinnen geïdentificeerd,
Kanttekening: het gaat om gezinnen die bekend zijn bij tenminste één van de 22 deelnemende organisaties. De ernst van de problematiek is van lichter tot zwaarder.
Bemoeizorg Team (BT) Leiden Het Breed Bemoeizorg Project in Leiden is structureel geworden en omgedoopt tot Bemoeizorg Team (BT). Het is een samenwerkingsverband in de gemeente Leiden tussen het algemeen maatschappelijk werk, maatschappelijke opvang, GGZ, verslavingszorg en GGD. In 2007 is het team uitgebreid met
* zonder ex-gedetineerden
een
signaleerders: politie, schuldhulpverlening en drie woningcorporaties. Via case finding, case
‘diagnose’. Naar bevind van zaken worden huishoudens naar zorg en schuldhulpverlening toegeleid.
management en bemoeizorg worden cliënten gemotiveerd hulp te accepteren, toegeleid en overgedragen naar de reguliere hulpverlening en wordt het hulpverleningsproces actief bevorderd.
In Leiden is in 2008 een convenant ondertekend door de Stadsbank, woningcorporaties en het
Alle cliënten die worden besproken in het BT zijn geregistreerd bij het Meldpunt Zorg en Overlast.
Meldpunt Zorg en Overlast. Het doel is om huurschulden en huisuitzettingen in een vroeg stadium aan te pakken.
In 2008 is het Bemoeizorg Team gestart met het Doorbraakproject, dat één jaar zal duren. Het project werkt met een nieuwe methodiek om zorgmijders in zorg te krijgen (Critical Time Intervention of CTI).
Elke gemeente is verantwoordelijk voor de nazorg aan ex-gedetineerden als zij uit een penitentiaire
Het wordt betaald met VWS-gelden ten behoeve van professionalisering van de bemoeizorg. Het past
inrichting worden ontslagen. De gemeente Leiden heeft het Meldpunt Zorg en Overlast opdracht
binnen het VWS-verbetertraject ‘Zorg naar Beter’.
gegeven deze taak op zich te nemen voor Leidenaren. Vanaf augustus 2007 zijn 55 ex-gedetineerden
Tabel 9 Aantal en percentage cliënten Bemoeizorg Team met contact hulpverlening
door penitentiaire inrichtingen gemeld. Sluitende nazorg voor deze groep is er nog niet. Het Meldpunt
In tabel 9 staat het aantal cliënten dat door
is gestart met het proces om adequate nazorg van de grond te krijgen.
het Bemoeizorg Team is besproken in de
peiljaar
2007
2006
2005
jaren 2005 tot en met 2007. In het laatste
Aantal cliënten Contact hulpverlening voorafgaande 5 jaar geen
101
78
105
48%
63%
45%
éénmalig
6%
4%
11%
iv
In 2006 is een multiproblemgezin -overleg (MPG-overleg) gestart in de gemeenten Leiden en Alphen v
jaar is het aantal cliënten sterk toegenomen,
aan den Rijn. Geïndiceerde gezinnen krijgen een gezinscoach toegewezen . In tabel 8 staat het aantal
maar weer op hetzelfde niveau als in 2005.
gezinnen dat is besproken en het aantal gezinnen dat een gezinscoach toegewezen heeft gekregen.
Van de 307 Leidse zaken die bij het Meldpunt Zorg en Overlast in 2007 zijn
crisis
2%
1%
11%
regulier
44%
32%
33%
gemeld, zijn 101 in het Bemoeizorg Team besproken. Hiervan bleek de helft geen contact met enige hulpverlening te hebben gehad in de afgelopen vijf jaar. Dit zijn dus ‘nieuwe’ cliënten. In 2006 had een nog groter deel van de cliënten geen iv
Definitie multiproblemgezin: één of meer kinderen onder de 18 jaar, problemen op meerdere leefgebieden, terugkerende zorgen over de ontwikkeling van de kinderen v Gezin is geïndiceerd als het een multiproblemgezin betreft waar coördinatie van hulp nodig wordt geacht
28
contact gehad met de hulpverlening.
29
De totale huurschuld op 31 december 2007 is iets onder de 3,5 miljoen euro. De huurschuld als De cliënten die in het Bemoeizorg Team worden besproken hebben meestal geen actieve hulpvraag
percentage van de totale jaarhuur schommelt tussen 1,08% en 1,49%. De gemiddelde huurschuld per
(in 2007 gold dit voor 80% van de cliënten). Ongeveer 10% wenst hulp bij aflossen van schulden, 8%
huishouden schommelt tussen 52 en 60 euro. Beide getallen zijn in 2005 gedaald en in 2006 weer
heeft een hulpvraag over zijn of haar gezondheid en 1% wenst bed, bad en brood.
gestegen. In 2007 zijn ze allebei weer afgenomen. In 2006 is het aantal verstuurde aanmaningen per maand meer dan verdubbeld ten opzichte van 2005 (van ruim 3.000 naar bijna 8.000). Als gevolg
Van de 101 zaken uit 2007 bleken drie ongegrond, was één aan het eind van het jaar nog niet
daarvan is de huurschuld per aanmaning meer dan gehalveerd (van ruim 1.000 naar minder dan 400
afgesloten en is één cliënt overleden. Van de overige 96 zaken zijn 10 zaken onoplosbaar gebleken.
euro).
86 zaken zijn succesvol afgesloten. In de meeste gevallen betekent succesvol dat de cliënt is overgedragen aan de reguliere hulpverlening. Het duurt gemiddeld veertien weken (spreiding van 1
De procedure vanaf inschakeling van de deurwaarder, via de kantonrechter tot en met een
dag tot 14 maanden) voordat een cliënt vanuit het BT terecht komt bij een hulpverleningsinstelling. Dit
huisuitzetting laten per stap verschillende trends zien. In 2005 zien we eerst een toename van de
is langer dan in 2006. In 2006 duurde het hele proces gemiddeld tien weken. Voor 15 van de
inschakeling van de deurwaarder, in 2006 volgt een scherpe afname. Het aantal zaken dat naar de
succesvol afgesloten zaken werd het probleem opgelost zonder dat verwijzing nodig was. Een zaak
kantonrechter wordt gestuurd toont een onafgebroken stijgende lijn. Het aantal huisuitzettingen is in
wordt na succesvolle doorverwijzing afgesloten en na een half jaar wordt nog een keer nagetrokken
2006 vrij sterk gedaald en in 2007 gestabiliseerd.
hoe het met de cliënt gaat.
De daling van het inschakelen van de deurwaarder in 2006 is een logisch gevolg van het actiever aanmanen om de huurschuld te betalen. Als ze bij de deurwaarder terecht komen, dan is de kans om
5.3
Dreigende huisuitzettingen
naar de kantonrechter te worden gestuurd echter veel groter geworden. In 2007 komt de helft van de
Een belangrijke doelstelling van het Regionaal Kompas is het voorkómen van dakloosheid. Eén van de manieren om dit te bereiken is het terugdringen van uithuiszettingen vanwege huurschuld of
huishoudens waarvoor de deurwaarder is ingeschakeld, bij de kantonrechter terecht, in 2005 was dit maar 20%. Ondanks de halvering van deurwaarderzaken, is het aantal kantonrechterzaken in 2006 licht
overlast. Eerder ingrijpen bij huurschulden is één van de middelen.
toegenomen. Uiteindelijk leidt dit in 2006 niet tot een toename van het aantal huisuitzettingen, maar In Zuid-Holland Noord zijn 22 woningcorporaties. In 2007 huren 65.582 huishoudens een woning bij
juist tot een sterke afname. In 2007 leidt nog maar 14% van de zaken bij de kantonrechter daadwerkelijk tot een huisuitzetting. In 2005 leidde een derde deel van de zaken bij de kantonrechter
één van deze woningcorporaties. Dit is 29% van alle huishoudens in Zuid-Holland Noord.
tot huisuitzetting. Tabel 10 Huurschulden en huisuitzettingen 2004 tot en met 2007 2007 2006 Aantal woningcorporaties 21 20 Huurschuld op 31 december 3.442.674 3.457.209 Percentage van jaarhuur 1,37% 1,49% Huurschuld per huishouden 53 55
2005 22 3.337.979 1,08% 52
2004 19 3.453.914 1,38% 60
Jongeren tot 25 jaar In 2006 werden 32 huishoudens met een hoofdbewoner jonger dan 25 jaar, naar de kantonrechter gestuurd, waarvan 7 werden uitgezet. In 2007 is het aantal jongvolwassenen dat naar de kantonrechter wordt gestuurd gelijk gebleven. Het aantal huisuitzettingen is verdubbeld naar 13.
Aantal woningcorporaties Aantal aanmaningen per maand Huurschuld per aanmaning Aantal woningcorporaties Aantal in handen deurwaarder Aantal naar kantonrechter hoofdbewoner < 25 jaar Aantal huishoudens uitgezet hoofdbewoner < 25 jaar
18 7.803 387 ( )* 1.203 (21) 665 (19) 34 (15) 113 (22) 13 (18)
17 7.808 394 ( )* 989 (19) 555 (17) 32 (15) 114 (20) 7 (17)
22 3.257 1.025
-
22 2.481 504 159 -
17 1.715 487 162 -
* tussen haakjes het aantal woningcorporaties
Regionale trend
Meldingen dreigende huisuitzetting bij Meldpunt Zorg en Overlast Woningcorporaties kunnen dreigende huisuitzettingen melden bij het Meldpunt Zorg en Overlast. Door het sluiten van convenanten is het aantal meldingen van dreigende huisuitzettingen bij het Meldpunt toegenomen van 101 zaken in 2006 naar 167 zaken in 2007. Het gaat altijd om ernstige problemen op meerdere
leefgebieden.
Naast
de
huurschuld
bijvoorbeeld
ook
psychiatrie,
verslaving,
relatieproblemen, arbeidsongeschiktheid. Twintig huishoudens zijn alsnog uitgezet. Voor 147 huishoudens is huisuitzetting voorkomen, een successcore van 88%.
In tabel 10 staat een aantal kerngetallen voor wat betreft de huurschuld in de jaren 2004 tot en met 2007. Boven elke kolom staat het aantal woningcorporaties waarop de getallen zijn gebaseerd. Niet alle cijfers zijn voor elk jaar door alle woningcorporaties geleverd. Desondanks zijn een aantal trends zichtbaar.
30
Subregionale trends In tabel 11 staan de cijfers per subregio Leiden en omstreken, Duin- en Bollenstreek en Rijnstreek voor de jaren 2005 tot en met 2007.
31
In Leiden en omstreken is de huurschuld als percentage van de totale huur in 2006 gestegen en in
voorbereiding. Wellicht heeft dit initiatief al geleid tot een daling van het aantal huisuitzettingen. Het
2007 weer gedaald. Het aantal aanmaningen per maand is opgevoerd (van 2.142 in 2005 naar 2.926
convenant in Leiden en omstreken is in 2008 ondertekend.
in 2007), waardoor de huurschuld per aanmaning is teruggelopen. Het aantal huisuitzettingen is in drie jaar tijd met 40% afgenomen van 91 huisuitzettingen in 2005 naar 54 in 2007.
Huisuitzettingen vanwege overlast Acht procent van de huisuitzettingen in 2007 zijn primair vanwege overlast. Huurschuld speelt wellicht
In de Duin- en Bollenstreek is de huurschuld als percentage van de totale huur tussen 2005 en 2007
ook mee. Het gaat om negen huisuitzettingen, waarvan vijf in Leiden, drie in Katwijk en één in
elk jaar toegenomen. Het aantal aanmaningen per maand is sterk opgevoerd (van 523 in 2005 naar
Noordwijkerhout. Deze huisuitzettingen vergen een andere procedure die meestal langer duurt dan
4.871 in 2007), waardoor de huurschuld per aanmaning sterk is teruggelopen. Desondanks is het
huisuitzettingen vanwege huurschuld.
aantal huisuitzettingen in drie jaar tijd met 15% toegenomen van 33 huisuitzettingen in 2005 naar 38 in
5.4
2007.
Crisishulp
Hulp in crisissituaties wordt in Zuid-Holland Noord onder andere geboden door de Crisisdienst van het Tabel 11 Huurschulden en huisuitzettingen per subregio Leiden en omstreken huurschuld als % van totale huur 2007 1,99% 2006 2,27% 2005 1,33% Gemiddelde huurschuld per aanmaning 2007 652 2006 740 2005 896 Totaal aantal en % huishoudens uitgezet 2007 54 (0,17%) 2006 64 (0,20%) 2005 91 (0,28%) Aantal huishoudens naar kantonrechter 2007 3 hoofdbewoner jonger dan 25 jaar 2006 5 Aantal huishoudens uitgezet 2007 3 hoofdbewoner jonger dan 25 jaar 2006 5 *gegevens van twee woningcorporaties ontbreken
Maatschappelijk Werk van Kwadraad, de crisisopvang van De Binnenvest en de crisisinterventie van Duin- en Bollenstreek 1,22% 1,11% 0,78% 193 130 1.452 38 (0,19%) 19* (0,13%) 33 (0,16%) 12 12 1 0
Rijnstreek 0,78% 0,87% 0.96% 501 659 1.115 21 (0,15%) 31 (0,22%) 35 (0,25%) 19 15 9 2
Rivierduinen. De cijfers staan in tabel 12. Tabel 12 Aantal cliënten crisisdienst MW, crisisopvang en crisisinterventie per jaar Crisisdienst Kwadraad
aanmaning is gehalveerd. Het aantal huisuitzettingen is in drie jaar tijd met 40% afgenomen van 35
2007
2006
2005
2004
0,9
226
162
194
241
26
6
7
77
169
120
130
170
93
-
-
-
2290
2082
1825
waarvan via Buro Slachtofferhulp Crisisopvang (capaciteit 25)
totaal
1,0
Waarvan jonger dan 25 jaar Crisisinterventie Rivierduinen
totaal
1,5
2683
binnen instelling
1,5
1314
962
886
870
buiten instelling
1,4
1369
1328
1196
955
Jeugd (tot 18 jaar)
1,4
177
120
173
125
volwassenen
1,6
2228
1932
1577
1418
ouderen 1,0 278 238 332 *factor waarmee aantal cliënten in 2007 is toe- of afgenomen ten opzichte van 2004
282
In de Rijnstreek is de huurschuld als percentage van de totale huur gedaald. Het aantal aanmaningen per maand is verdubbeld (van 592 in 2005 naar 1.248 in 2007), waardoor de huurschuld per
totaal
Index*
huisuitzettingen in 2005 naar 21 in 2007. Crisisdienst van Kwadraad (Maatschappelijk Werk) Er zijn grote verschillen tussen subregio’s ten aanzien van het aantal huishoudens met een
De Crisisdienst van het Maatschappelijk Werk is een telefonische hulpdienst die buiten kantooruren
hoofdbewoner jonger dan 25 jaar, dat naar de kantonrechter wordt gestuurd en wordt uitgezet. In de
bereikbaar is in gevallen van noodsituaties, bijvoorbeeld bij acute psychosociale of relatieproblemen
Rijnstreek zijn deze aantallen het grootst. In 2007 zijn 19 huishoudens met een jonge hoofdbewoner
waarbij professionele hulp nodig is en niet kan wachten tot de volgende dag.
naar de kantonrechter gestuurd en 9 huishoudens uitgezet. In de Duin- en Bollenstreek gaat het om 12, waarvan 1 huishouden is uitgezet. In Leiden en omstreken zijn de aantallen veel kleiner: 3
Regionale trend
huishoudens zijn naar de kantonrechter gestuurd en 3 huishoudens uitgezet.
Het aantal burgers dat belt met de Crisisdienst van het Maatschappelijk Werk neemt tussen 2004 en 2006 elk jaar af. In 2007 is er weer een toename van bellers tot bijna het niveau van 2004. Deze
Het opvoeren van het aantal aanmaningen per maand leidt niet automatisch tot daling van huurschuld
toename komt voor een deel omdat het Buro Slachtofferhulp meer burgers naar de crisisdienst van
en huisuitzettingen. In elke subregio is deze maatregel uitgevoerd. In de Rijnstreek en Leiden en
het maatschappelijk werk heeft verwezen. Dit wordt weer verklaard door de landelijke aandacht voor
omstreken gaat deze maatregel gepaard met een afname van het aantal huisuitzettingen, in de Duin-
huiselijk geweld, waardoor veel hulpvragen in verband met huiselijk geweld vanuit Buro
en Bollenstreek niet. Wellicht dat het convenant tussen woningcorporaties en het Meldpunt Zorg en
Slachtofferhulp worden voorgelegd aan de Crisisdienst.
Overlast in de Rijnstreek hiertoe heeft bijgedragen. In Leiden en omstreken is een convenant in
32
33
Lokale trends
Tabel 13 Aantal bellers naar Crisisdienst MW
Het aantal bellers per gemeente staat in tabel 13.
2007
2006
van 2004 met een factor 1,5 toegenomen.
Deze
toename
De sterkste toename van het aantal bellers in
Leiden
92
63
geldt voor de crisisinterventie bij
2007 is vanuit Leiden, Alphen aan den Rijn,
Alphen aan den Rijn
35
29
cliënten binnen en buiten de
Katwijk
23
13
Teylingen
15
20
Teylingen is het aantal bellers afgenomen. Uit de
Nieuwkoop
8
5
overige gemeenten blijft het aantal bellers (ruim)
Noordwijk
4
6
Leiderdorp
1
0
Lisse
6
4
Voorschoten
9
3
Oegstgeest
2
5
ouderen dat een beroep doet op
De crisisopvang van De Binnenvest is bedoeld
Hillegom
15
3
crisisinterventie blijft ongeveer
voor mensen die acuut dakloos worden. Vaak
Rijnwoude
6
1
gelijk.
Noordwijkerhout
1
2
Alkemade
2
2
problemen de
Jacobswoude
0
1
Lokale trends
oorzaak van hun plotselinge dakloosheid. In
Zoeterwoude
2
0
Het
principe is de opvang bedoeld voor twee tot drie
Zuid-Holland Noord*
226
162
Katwijk,
Voorschoten
en
Hillegom.
Vanuit
onder de tien.
Crisisopvang De Binnenvest
vormen
relatieproblemen,
financiële
verslavingen of psychiatrische
maanden,
in
welke
periode
een
zaken,
structurele
* optelsom klopt niet: in 2006 en 2007 belden 5 personen van buiten de regio of is woonplaats onbekend
Tabel 14 Aantal cliënten crisisinterventie Rivierduinen
Gemeente Leiden
instelling.
zien
bij
volwassenen.
jeugd Het
2006 aantal per 10.000 aantal inwoners 786 66,6
Alphen aan den Rijn
382
53,7
299
42,1
Katwijk
335
54,8
208
34,1
De toename van de hulpvraag is te
2007 aantal per 10.000 aantal inwoners 853 72,6
en aantal
Teylingen
170
48,6
146
42,1
Nieuwkoop
78
28,9
69
25,7
Noordwijk
106
42,9
95
38,5
Leiderdorp
132
50,6
129
49,6
Lisse
102
46,4
60
27,4
Voorschoten
101
44,3
96
41,9
Oegstgeest
87
39,5
99
45,2
Hillegom
91
44,8
72
35,4
Rijnwoude
65
34,6
48
25,4
Noordwijkerhout
71
46,4
90
59,3
per
Alkemade
54
37,1
38
26,2
gemeente hangt sterk af van het
Jacobswoude
27
25,3
29
26,9
aantal inwoners. Daarom is het
Zoeterwoude
29
34,5
26
30,6
Zuid-Holland Noord
2683
51,9
2290
44,3
aantal
cliënten
oplossing, waaronder woonruimte, wordt gezocht.
aantal
De capaciteit is in 2006 met vier bedden uitgebreid naar 25 bedden.
inwoners een goede maat om
cliënten
per
10.000
gemeenten met elkaar te vergelijken. De regionale toename van het aantal cliënten ziet men terug in De jaarlijkse teruggang van aantal opgevangen acute daklozen is in 2007 omgebogen. Deze trend
de gemeenten Leiden, Katwijk, Alphen aan den Rijn, Teylingen, Lisse, Hillegom, Noordwijk,
weerspiegelt zich in de toenemende gemiddelde verblijfsduur in 2006 (van 3,5 naar 4,3 maanden)
Alkemade, Rijnwoude en Nieuwkoop. Het aantal cliënten uit Leiderdorp, Voorschoten, Zoeterwoude
gevolgd door een afnemende gemiddelde verblijfsduur in 2007 naar 3,2 maanden. Met
en Jacobswoude blijft min of meer stabiel. In Noordwijkerhout en Oegstgeest is het aantal cliënten
woningcorporaties zijn afspraken gemaakt. De woningcorporaties stellen woningen ter beschikking, op
voor crisisinterventie in 2007 afgenomen.
voorwaarde dat De Binnenvest gedurende twee jaar de cliënt begeleidt. Door deze extra inspanningen is het aantal opgevangen personen in 2007 toegenomen naar 169. De Binnenvest heeft met drie
Uit Nieuwkoop komen minder cliënten dan op basis van het aantal inwoners zou worden verwacht.
woningcorporaties een convenant gesloten. De woningcorporaties stellen woningen beschikbaar ten
Wellicht dat de inwoners van Nieuwkoop tijdens een crisis buiten de regio terecht kunnen. Uit
behoeve van uitstroom uit de crisisopvang. Bovendien is de begeleiding vanuit de Binnenvest actiever
Noordwijkerhout komen meer cliënten dan verwacht. Dit komt waarschijnlijk omdat in Noordwijkerhout
gericht op door- en uitstroom. Het streven is om 200 personen per jaar te kunnen opvangen. Ruim de
veel GGZ-voorzieningen zijn.
helft van de acute daklozen die in 2007 zijn opgevangen zijn jonger dan 25 jaar.
5.5 Crisisinterventie Rivierduinen De crisisinterventie van GGZ Rivierduinen is gericht op noodsituaties van zowel de eigen cliënten, excliënten als anderen. Deze situaties doen zich bijvoorbeeld voor bij ernstige klachten als depressie, psychose en suïcidedreiging. Maar ook als de omgeving de zorg niet meer aankan, kan men via de huisarts voor spoedeisende hulpverlening in aanmerking komen. De cijfers staan in tabel 12 en 14.
Regionale trend Op de Crisisinterventie van Rivierduinen wordt elk jaar een groter beroep gedaan. Het beleid is er op gericht dat cliënten die al in behandeling zijn en in een crisissituatie terecht komen direct een beroep kunnen doen op hun eigen hulpverlener of hulpverleningsteam. De hulpvraag is in 2007 ten opzichte
34
Huiselijk geweld
5.5.1 Slachtoffers huiselijk geweld Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke kring wordt gepleegd (gezinsleden, familieleden, ex-partners, vrienden, buren). Slachtoffers en daders van geweld kunnen zowel vrouwen, mannen als kinderen zijn. Het kan gaan om psychisch of emotioneel geweld (treiteren, kleineren, uitschelden), lichamelijk geweld (mishandeling), ongewenste seksuele toenadering en seksueel misbruik.
Van de 20-64 jarigen in Zuid-Holland Noord is 2,4% het afgelopen jaar slachtoffer geweest van huiselijk geweld (tabel 15). Iets meer vrouwen dan mannen. Bij vier van de vijf slachtoffers gaat het om psychisch geweld, bij één van de zes om lichamelijk en één van de tien seksueel geweld; 13% van
35
de slachtoffers heeft te maken gehad met een combinatie van psychisch, lichamelijk en/of seksueel
Regionale trend
geweld. Voor een vijfde deel van de slachtoffers komt het geweld wekelijks voor, in 17% van de
In 2005 is de politie begonnen met het specifieker registreren van aangiften huiselijk geweld. Dit
gevallen is het geweld het afgelopen jaar eenmalig geweest. In bijna de helft van de gevallen is de
leidde in 2005 tot een grote toename van huiselijk geweld aangiften die daarvoor onder de algemene
dader de (ex)partner.
noemer van ‘geweld’ werden geregistreerd. Van alle aangiften die over geweldsdelicten gaan, is een
Tabel 15 Slachtoffer huiselijk geweld peiljaar
Onder zelfstandig wonende ouderen is huiselijk geweld minder voorgekomen dan bij volwassenen. Minder dan 1% van de 65-
Totaal 20-64 jaar man vrouw
94 jarigen is in een periode van één jaar slachtoffer geweest van huiselijk geweld. Het is niet bekend hoeveel mensen
Totaal 65-94 jaar
dergelijke gevoelige vragen naar waarheid beantwoorden.
Met
de
percentages
uit
de
gezondheidspeiling
man vrouw
onder
2005 % 2,4 1,9 2,9 0,8 0,8 0,7
bron: gezondheidspeiling 20-64 jarigen GGD Hollands Midden 2005
kwart toe te schrijven aan huiselijk geweld. De toename van aangiften huiselijk geweld na 2005 is een ‘echte’ toename (tabel 16). In 2007 heeft het aantal aangiften een (voorlopig?) plafond bereikt. Per subregio blijkt dat de toename na 2005 wordt verklaard door de toename in Leiden en omstreken en Rijnstreek. In de Duin- en Bollenstreek is een omgekeerde trend waarneembaar, namelijk een lichte afname sinds 2005.
Ook het aantal slachtoffers per aangifte neemt toe. In 2005 waren het 1,4 slachtoffers per aangifte, in 2006 is het toegenomen tot 1,7 en in 2007 gestabiliseerd op 1,6. De toename van aantal slachtoffers
volwassenen en ouderen kan een omvangschatting worden gemaakt van aantal slachtoffers in 2005.
per aangifte geldt voor alle drie subregio’s. Hoewel het aantal aangiften in de Duin- en Bollenstreek is
In totaal zijn ongeveer 8.500 mensen (volwassenen en ouderen) slachtoffer geweest van huiselijk
afgenomen, is het aantal slachtoffers waarvoor aangifte wordt gedaan, toegenomen.
geweld. Lokale trends Het grootste deel van de slachtoffers zoekt geen professionele hulp; 35% heeft contact gehad met de
De regionale trend toont een toename van aangiften huiselijk geweld, maar de verschillen tussen
geestelijke gezondheidszorg, 12% heeft het geweld met de huisarts besproken en 9% is bij de politie
gemeenten zijn groot. In tabel 17 staan per gemeente de aantallen aangiften en het aantal aangiften
geweest.
per 10.000 inwoners. Met deze laatste maat zijn de gemeenten onderling vergelijkbaar. De gemeenten staan in afnemende volgorde van het totaal aantal inwoners.
Het percentage volwassenen dat in een periode van één jaar slachtoffer is geweest van huiselijk geweld in Zuid-Holland Noord is vergelijkbaar met percentages uit andere regio’s. In Drenthe is drie
Een sterke toename ziet men in
14
Katwijk, Leiderdorp, Nieuwkoop
procent van de 20-64 jarigen slachtoffer geweest . In Haarlem is naar schatting tussen de twee en 15
drie procent van de volwassen inwoners slachtoffer geweest van huiselijk geweld .
Tabel 17 Aantal aangiften huiselijk geweld en per 10.000 inwoners 2007
en Jacobswoude. Een lichte
2006
5.5.2 Aangiften huiselijk geweld
Voorschoten,
en
gemeente Leiden
aantal 222
aantal per 10.000 inwoners 18,9
Bij aangiften huiselijk geweld gaat het om verschillende vormen van geweld binnen het gezin, zoals
Alkemade. In Leiden, Alphen
Alphen aan den Rijn
105
14,8
117
16,5
bedreiging, mishandeling, verkrachting, incest, gijzeling, vernieling en stalking. In tabel 16 staan de
aan
aantallen aangiften en slachtoffers huiselijk geweld voor 2005 tot en met 2007 per subregio en totaal
Teylingen,
voor Zuid-Holland Noord. Meerdere aangiften kunnen hetzelfde slachtoffer betreffen.
Noordwijkerhout, Hillegom en
toename of gelijk blijven in Oegstgeest
den
Rijn, Lisse,
Zoeterwoude
het
aantal
Slachtoffers
Subregio
2007
2006
2005
2007
2006
2005
Leiden en omstreken
340
326
289
544
563
419
Duin- en Bollenstreek
208
216
221
337
393
319
Rijnstreek
176
175
141
281
290
202
Zuid-Holland Noord
724
717
651
1162
1246
940
*bron: Politie Hollands Midden
is
Rijnwoude,
aangiften in 2007 gedaald.
Tabel 16 Aantal aangiften huiselijk geweld en aantal slachtoffers per subregio* Aangiften
Noordwijk,
In Jacobswoude worden meer aangiften gedaan
huiselijk dan
verwacht op
zou basis
dan
102
16,7
79
13,0
36
10,3
42
12,1
Nieuwkoop
42
15,6
34
12,6
Noordwijk
29
11,7
35
14,2
Leiderdorp
43
16,5
25
9,6
Lisse
16
7,3
23
10,5
Voorschoten
33
14,5
32
14
Oegstgeest
25
11,4
22
10
Hillegom
14
6,9
20
9,8
Rijnwoude
13
6,9
15
8,0
worden
Noordwijkerhout
11
7,2
17
11,2
Alkemade
15
10,3
12
8,3
Jacobswoude
16
15,0
9
8,3
Zoeterwoude
2
2,4
5
5,9
Zuid-Holland Noord
724
14,0
717
13,2
van
men
Katwijk Teylingen
geweld
het
aantal inwoners en in Teylingen minder
aantal 230
aantal per 10.000 inwoners 19,5
zou
verwachten.
36
37
10 In 2007 zijn negen huishoudens uitgezet primair vanwege overlast, vijf in Leiden en omstreken en
Bereik van de doelgroep In 2005 zijn naar schatting ongeveer 8.500 mensen slachtoffer geweest van huiselijk geweld. In
vier in Duin- en Bollenstreek.
hetzelfde jaar is voor 940 slachtoffers aangifte gedaan bij de politie. Ruw geschat heeft dus ongeveer 10% van de slachtoffers aangifte gedaan.
Crisisdiensten 11 Het aantal mensen dat een beroep doet op verschillende crisisdiensten is toegenomen. Dit geldt
5.6
Conclusies
voor de telefonische crisisdienst buiten kantooruren van Kwadraad, de crisisopvang van Stichting De Binnenvest en de crisisinterventie van GGZ Rivierduinen
Overlast- en zorgmeldingen 4. Het totaal aantal overlastmeldingen bij de politie neemt de afgelopen vier jaar af. Tegen de trend in neemt het aantal overlastmeldingen ten aanzien van de categorie ‘stank woning’ toe. De meeste overlastmeldingen hebben betrekking op openbare dronkenschap.
12 De telefonische crisisdienst van het maatschappelijk werk is in 2007 door 226 mensen gebeld. De toename van het aantal bellers is voor een belangrijk deel vanwege de grotere maatschappelijke aandacht voor huiselijk geweld.
5. Het aantal gemelde zaken bij het Meldpunt Zorg & Overlast is in 2007 met 30% toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor tot 931 zaken. Dit komt onder andere door de opzet van nieuwe
13 De crisisopvang van De Binnenvest heeft in 2007 aan 169 mensen een tijdelijk onderkomen
samenwerkingsverbanden ten aanzien van specifieke doelgroepen: mensen met huurschulden,
geboden; 93 van de cliënten waren jonger dan 25 jaar. De Binnenvest kan meer cliënten helpen
dreigende huisuitzettingen, huiselijk geweld en
door uitbreiding met vier bedden en omdat de doorstroom naar huisvesting door afspraken met
multiproblemgezinnen. Ook de bredere
bekendheid van het meldpunt bij potentiële melders speelt mogelijk een rol.
woningcorporaties is verbeterd.
Het aantal gemelde zaken bij het Zorgoverleg Katwijk is in 2007 met 28% toegenomen ten opzichte van 2006 tot 78 zaken.
14 In 2007 hebben 2.682 personen een beroep gedaan op de crisisinterventie van GGZ Rivierduinen. Hiervan zijn 177 minderjarig. Het aantal cliënten is in 2007 met 17% toegenomen ten opzichte van
6. Een aparte groep voor het Meldpunt Zorg & Overlast wordt gevormd door ex-gedetineerden uit
2006. Deze toename geldt zowel jeugd als volwassenen.
Leiden, bij wie het Meldpunt de begeleiding gaat coördineren. In 2007 zijn 55 ex-gedetineerden gemeld.
Slachtoffers en aangiften huiselijk geweld 15 In 2005 is in Zuid-Holland Noord 2,4% van 20-64 jarigen en 0,8% van 65-plussers slachtoffer
7. Van de 100 meldingen in 2007 bij het Leidse Bemoeizorg Team van het Meldpunt Zorg en Overlast, was de helft niet eerder bekend bij de hulpverlening.
Huisuitzettingen 8
geweest van huiselijk geweld. Naar schatting gaat het om 8.500 mensen. De percentages komen overeen met schattingen in Haarlem en Drenthe.
16 Door binnen de categorie ‘geweld’ apart ‘huiselijk geweld’ te registreren, krijgt de politie meer zicht
In 2007 zijn 113 huishoudens uitgezet. Dit is een daling van 30% ten opzichte van 2005.
op dit probleem. In 2006 en 2007 zijn per jaar ongeveer 720 aangiften huiselijk geweld gedaan.
Woningcorporaties hebben het aantal aanmaningen per maand sterk opgeschroefd. De inzet van
Het gaat om ongeveer 1.200 slachtoffers. Bij het Meldpunt Zorg en Overlast speelde in 2007 bij
de deurwaarder is daardoor gedaald. De huishoudens die in handen van deurwaarder worden
210 zaken huiselijk geweld een rol op de achtergrond.
gelegd, maken wel een grotere kans om bij de kantonrechter te komen. Na de kantonrechter wordt vaker dan voorheen voorkómen dat het huurcontract wordt ontbonden. Het aantal feitelijke
17 Op basis van schattingen van aantal slachtoffers in de bevolking, kan worden verondersteld dat
huisuitzettingen daalt daardoor. De daling geldt alleen in de Rijnstreek en Leiden en omstreken. In
voor ongeveer 10% van de slachtoffers in Zuid-Holland Noord aangifte wordt gedaan bij de politie.
de Duin- en Bollenstreek is het aantal huisuitzettingen toegenomen.
9
In 2007 zijn 34 huishoudens met een hoofdbewoner jonger dan 25 jaar, naar de kantonrechter gestuurd en zijn 13 huishoudens uitgezet. Het aantal huisuitzettingen met jonge hoofdbewoners is in 2007 verdubbeld ten opzichte van 2006. Deze toename is volledig toe te schrijven aan de toename in de Rijnstreek. In Leiden en omstreken zijn drie jonge hoofdbewoners uitgezet, in Duinen Bollenstreek één en in de Rijnstreek negen.
38
39
6
Zorg en opvang
6.1
Maatschappelijke opvang
6.1.1 Omvang en kenmerken daklozen Leiden vi
Er zijn twee omvangschattingen gemaakt van het aantal feitelijk daklozen in Leiden. De eerste in de 16
17
zomer van 2005 , de tweede in de winter van 2006 . De ‘vangst-hervangst’-methode is beide keren toegepast om het aantal daklozen te schatten. Het aantal unieke personen dat in een periode van twee weken het Dienstencentrum (dagopvang), De Zaak (dagbesteding) of het Slaaphuis (nachtopvang) heeft bezocht, is geteld. Met behulp van de overlap tussen deze drie groepen wordt het aantal ‘onzichtbare’ daklozen geschat, namelijk de daklozen die op geen van de drie locaties zijn geweest. De telling levert dus een schatting op.
In de zomer zijn op de drie locaties totaal 268 daklozen geteld met een overlap tussen de locaties van 8%. In de winter zijn 276 daklozen geteld met een overlap van 11%. Als de overlap groter is, wordt het aantal geschatte daklozen kleiner.
Tabel 18 Schatting aantal daklozen
geschat ondergrens bovengrens
Zomer 2005 493 466 525
Winter 2006 454 377 588
In
tabel 18
staat voor zomer en winter
de
meest
waarschijnlijke schatting van het totaal aantal daklozen met de ondergrens en bovengrens. De spreiding tussen onder- en bovengrenzen van beide schattingen overlappen elkaar ruimschoots. De conclusie is dan ook dat het aantal geschatte daklozen in de zomer en winter gelijk is.
Bij de zomer- en wintertelling samen zijn in totaal 453 unieke personen geteld op de drie locaties. 91 personen zijn zowel in de zomer als in de winter gezien, een overlap van 20%.
Kenmerken Leidse daklozen, onderzoek 2005 Het Trimbos-instituut heeft in de zomer van 2005 in Leiden 111 feitelijk daklozen geïnterviewd over 16
hun middelengebruik, zorgbehoefte en zorggebruik .
De groep geïnterviewde daklozen bestaat voornamelijk uit ongehuwde, alleenstaande mannen (89%) van gemiddeld 38 jaar. Acht van de tien hebben een uitkering en een derde heeft het afgelopen jaar legaal werk gehad. Met 55% zijn de allochtonen oververtegenwoordigd. Ongeveer 30% van de daklozen slaapt voornamelijk buiten Leiden. Driekwart van de daklozen is langer dan een jaar dakloos. De gemiddelde duur van de dakloosheid is vijf jaar. Leiden heeft dus te maken met een grote groep chronisch daklozen.
vi
Feitelijk daklozen zijn voor hun overnachting aangewezen op straat of op een kortdurend verblijf in laagdrempelige opvangvoorzieningen of bij familie of kennissen, zonder uitzicht op permanent onderdak, ook niet in een sociaal pension of iets dergelijks.
40
41
Zeven van de acht daklozen gebruiken alcohol en/of drugs. De helft van de geïnterviewde daklozen
Gezien bovenstaande problemen is
bestaat uit zware drinkers (meer dan vijf glazen alcohol op één dag). Ruim de helft gebruikt cannabis,
het niet verwonderlijk dat de top vier
de helft cocaïne en ruim een derde heroïne. Polidrugsgebruik komt veel voor (75%).
hulpvragen
in
alle
drie
de
Leiden
Alphen aan den Rijn
Katwijk
Aantal personen geïnterviewd Huisvesting feitelijk dakloos residentieel dakloos marginaal gehuisvest man
89
13
15
38 23 28 78%
5 8 80%
1 14 77%
psychische
ongehuwd
90%
93%
92%
gezondheid, in Alphen aan den Rijn
gemiddelde leeftijd
42 jaar
42 jaar
44 jaar
bijstandsuitkering
74%
70%
42%
arbeidsverleden
40%
50%
67%
betaald werk
24%
18%
27%
11.000
14.000
22.000
geen opleiding
38%
57%
31%
kinderen Top drie aandoeningen gewrichtsaandoeningen longaandoeningen maag- en darmaandoeningen gebitsklachten
53%
52%
50%
40% 28% 27% 48%
40% 40% 27% 67%
39% 23% 15% 54%
symptomen depressie
52%
67%
69%
symptomen psychose
44%
47%
31%
gemeenten zich bevinden op het De helft heeft een slechte lichamelijke gezondheid en ruim tweederde heeft psychische problemen.
terrein van financiën, huisvesting,
Bijna een kwart van de daklozen zegt geen gezondheidsklachten te hebben.
gebitsverzorging
en
lichamelijke
gezondheid. Op de vijfde plaats Veel behoefte aan hulp hebben de daklozen op het gebied van: Huisvesting 65% Financiën 47% Gebitsproblemen 36% Vinden en houden van werk 33% Lichamelijke gezondheid 23%
Tabel 19 Profiel sociaal kwetsbare mensen 2007/ 2008
staat
in
Leiden
drugs en in Katwijk betaald werk.
6.1.3 Dag- en nachtopvang
gemiddelde schulden
De grootste hulpbehoefte en de laagste aansluiting met ontvangen hulp is op het gebied van de
Voor
bestaansvoorwaarden (wonen, geld en werk) en een slecht gebit. De helft van de daklozen heeft
verzorgt De Binnenvest de dag- en
behoefte aan hulp bij huisvesting maar heeft geen hulp ontvangen. Op het gebied van geld en werk
nachtopvang in Leiden. In Alphen
heeft een vijfde van de daklozen een onvervulde hulpvraag. Een kwart van de daklozen heeft
aan den Rijn is het Open Venster
tandartszorg nodig en niet gekregen.
een voorziening voor dagopvang. In
de
opvang
van
daklozen
Katwijk heeft stichting De Brug een
6.1.2 Profiel sociaal kwetsbare mensen in drie gemeenten
inloophuis,
voor
vermoeidheid door slecht slapen
60%
80%
54%
In het najaar van 2007 heeft het UMC St. Radboud onderzoek gedaan onder sociaal kwetsbare
drugsverslaafden. De doelgroep is
eenzaamheid
61%
87%
67%
1 (73%) 2 (69%) 3 (56%) 4 (54%) 5 (42%) -
3 (73%) 4 (60%) 1 (86%) 2 (80%) 5 (60%) -
2 (77%) 3 (54%) 4 (54%) 1 (77%) 5 (45%)
mensen naar lichamelijke klachten
18
in Leiden, Alphen aan den Rijn en Katwijk (in opdracht van de
thuiszorg ActiVite, de gemeente Leiden en De Binnenvest).
oorspronkelijk
echter verbreed naar alle vormen van
verslaving,
psychiatrie
en
daklozen. In Leiden is sinds 2004 de
Schuilplaats
actief.
Hulpvraag top 5 Financiën Huisvesting Gebit Lichamelijke gezondheid Psychische gezondheid Drugs Betaald werk
In totaal zijn 174 personen gescreend op lichamelijke klachten. Alleen personen met een indicatie
stichting
voor lichamelijke klachten werden geïnterviewd; 26 mensen vielen af omdat zij geen lichamelijke
Deze stichting is opgericht door
klachten hadden, 30 mensen kwamen niet op de afspraak voor het interview. De 117 mensen die zijn
particulieren die zich het lot aantrekken van daklozen in Leiden.
geïnterviewd bestonden uit 44 feitelijk daklozen, 23 residentieel daklozen en 50 marginaal gehuisveste mensen. Resultaten staan in tabel 19.
In Leiden is in maart 2008 het gebouw ‘Nieuwe Energie’ geopend. Hierin zijn voorzieningen voor dagen nachtopvang van stichting De Binnenvest gevestigd. In 2006 heeft het Open Venster in Alphen aan
De geïnterviewden bestaan voornamelijk uit ongehuwde mannen van gemiddeld 42 jaar. In Leiden en
den Rijn een nieuw gebouw voor dagopvang met doucheruimtes geopend. Cliëntgegevens staan in
Alphen aan den Rijn heeft het merendeel een bijstandsuitkering, in Katwijk ongeveer de helft. Een
tabel 20.
kwart heeft betaald werk. De schuldenproblematiek is groot: in alle drie de gemeenten hebben acht van de tien geïnterviewden schulden. De gemiddelde schuld is in Leiden het laagst en in Katwijk het
De Dagopvang Leiden (voorheen Dienstencentrum)
hoogst. Ongeveer een derde (in Alphen aan den Rijn de helft) heeft niet meer dan basisonderwijs
De Dagopvang in Nieuwe Energie biedt bezoekers, behalve een praatje en een kopje koffie, een
afgemaakt. De helft van de geïnterviewden heeft kinderen.
postadres, onmisbaar voor het aanvragen van een uitkering of het inschrijven bij de gemeente. Maatschappelijk werkers begeleiden bezoekers naar de gemeente, de sociale dienst, de
De top drie lichamelijke klachten zijn gewrichts-, long- en maag- en darmaandoeningen. Verder komen
verslavingszorg, een ziekenhuis of een andere hulpverleningsinstantie. De openingstijden van De
klachten aan het gebit, depressieve klachten en gevoelens van eenzaamheid veel voor. Opvallend is
Dagopvang zijn in de loop der tijd steeds verder verruimd. In 2007 kon men er van maandag tot en
het hoge percentage met slaapproblemen.
met vrijdag van 9:00 tot 16:00 uur terecht. Met de opening van Nieuwe Energie in 2008 zijn de openingstijden van 9:00-21:00 uur, zeven dagen per week.
42
43
Bij de Dagopvang kunnen cliënten zich in één jaar meerdere keren hebben ingeschreven en
kunstgebitten kan aanmeten. De huisarts heeft een eigen apotheek zodat ook medicijnen kunnen
uitgeschreven. In 2007 staat bij het oude Dienstencentrum (de dagopvang) aan het eind van het jaar
worden uitgereikt. Het aantal kappers is uitgebreid van één naar drie. De kledinguitgifte is groter dan
22% minder cliënten ingeschreven dan het jaar ervoor. Deze terugloop is voor een groot deel een
voor de eigen doelgroep nodig is. De Schuilplaats levert nu ook kleding aan andere stichtingen,
registratie-effect. Het bestand met postadressen is in 2007 geschoond.
bijvoorbeeld bestemd voor oost Europa of Suriname. De samenwerking met de politie is hecht. Bijna elke week is een politieagent aanwezig. Medewerkers
Niet
al
dakloos.
deze
mensen
Sommigen
zijn
van De Binnenvest en Brijder Verslavingszorg komen ook af en toe een kijkje nemen. Recent is
Tabel 20 Aantal cliënten dag- en nachtopvang per jaar
hebben
peiljaren
tijdelijk een postadres (en een
Dagopvang
uitkering) nodig. Het dagelijks
Dienstencentrum Leiden
2006
2005
contact geweest met stichting De Fabel van de Illegaal, een belangenorganisatie voor illegalen. Zij verzochten of zij hun cliënten naar de Schuilplaats konden verwijzen. ‘Iedereen is welkom, niemand
per 1 jan
aantal bezoekers loopt in 2006 terug naar 61. De reden is niet duidelijk.
2007 576
491
456
instroom
280
-
324
uitstroom
406
-
296
per 31 dec
450
576
484
gemiddeld aantal bezoekers per dag
58
61
84
wordt geweigerd’ is hierop het vaste antwoord. De Schuilplaats ziet zichzelf als een aanvullende dienst ten opzichte van de maatschappelijke opvang en heeft voor zichzelf een eigen gewaardeerde plaats verworven binnen het voorzieningenaanbod voor kwetsbare mensen.
Open Venster (Alphen aan den Rijn) De Schuilplaats Leiden
De Schuilplaats (Leiden) Begin 2004 zijn twee vrienden (arts
en
tandarts)
op
de
100
-
80
Inloop
uitdelen van soep en broodjes
Maaltijd
aantal bezoekers
±175
-
±60
nieuwe onderkomen dat in 2006 is geopend. Bovendien is het aantal geopende dagen uitgebreid van
gemiddeld aantal eters per maaltijd
±40
-
44
vijf naar zes dagen per week. Alleen de donderdag is het Open Venster gesloten.
92
94
93
In 2000 is begonnen met het aanbieden van een maaltijd twee keer per week met een bezetting van
Inloophuis De Brug Katwijk
zich ophielden bij perron 0 van
Totaal aantal bezoekers
het centraal station in Leiden. Zij gaven
ook
huisarts-
en
tandartszorg als dat nodig was. Andere vrijwilligers sloten zich
gestaag toe tot 58 in 2002. Dit aantal is tot en met 2005 gelijk gebleven. Daarna is het aantal bezoekers echter sterk gestegen naar circa 175 in 2007. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het
Open Venster Alphen aan den Rijn
vrijdagavonden gestart met het
aan verslaafde daklozen die
Het Open Venster is in 1998 gestart met een inloophuis met 40 bezoekers. Het aantal bezoekers nam
gemiddeld aantal bezoekers per keer
gemiddeld 8 personen per maaltijd. Dit gemiddelde nam snel toe en in 2005 kwamen op de Nachtopvang
maaltijddagen gemiddeld 44 personen. Het aantal varieerde tussen de 32 en 63 bezoekers. In juli totaal
137
144
-
bezettingspercentage
91%
82%
99%
60
40
-
Slaaphuis Leiden
gemiddeld aantal nachten per cliënt
2007 is het aantal maaltijddagen per week van twee naar drie uitgebreid.
hierbij aan. Eind 2004 heeft de
Sinds 2004 is De Binnenvest betrokken bij de inloop van het Open Venster. Het Open Venster wordt
gemeente Leiden een pand ter beschikking gesteld aan de inmiddels opgerichte stichting De
georganiseerd door Stichting Aandachtscentrum Alphen aan den Rijn, een diaconale stichting vanuit
Schuilplaats. Sindsdien ontvangt de Schuilplaats subsidie van de gemeente en dit bedrag wordt
de kerken. Het doel is opvang van sociaal zwakkeren in Alphen aan de Rijn. Oorspronkelijk ving het
aangevuld met giften. De Schuilplaats is open van 17:30 – 20:30 uur op vrijdagavond en van 13:00 –
Open Venster vooral mensen op die dreigden te vereenzamen. Maar ook in Alphen is de problematiek
14:30 uur op zondagmiddag. Alle activiteiten worden door 30-40 vrijwilligers georganiseerd. Op
steeds zwaarder geworden. De begeleiding bestaat uit vrijwilligers. Daarom was er behoefte aan
vrijdagavond wordt een warme maaltijd verzorgd en op zondagmiddag een broodmaaltijd met soep en
ondersteuning vanuit De Binnenvest. Vanuit De Binnenvest coördineert een medewerker nu de
warme snack. Er is een ‘medische post’ met een huisarts, tandarts, pedicure en kapper, allen
werkzaamheden in Alphen. Hij coacht de vrijwilligers en voorziet in individuele hulpverlening. Medio
vrijwilligers. De bezoekers zijn daklozen, marginaal gehuisvesten en illegalen. De toegang is
2007 is gestart met professioneel groepswerk, een experiment, dat in 2008 na evaluatie structureel
laagdrempelig, niemand wordt geweigerd, tenzij men zich misdraagt. Gemiddeld komen op een vrijdag
wordt aangeboden.
ongeveer 100 bezoekers en op zondagmiddag ongeveer 75. Inloophuis De Brug (Katwijk) Het aantal bezoekers is licht toegenomen. In de vier jaar van haar bestaan heeft zich een vaste kern
Het inloophuis De Brug is in 1995 geopend met vijfentwintig vrijwilligers die hulp bieden aan
van bezoekers ontwikkeld, waarvan een aantal zich heeft opgewerkt tot vrijwilliger. Elke vrijdag zijn er
drugsverslaafden. Ze kunnen een warme maaltijd gebruiken, douchen en gebruik maken van een
weer nieuwe gezichten en verdwijnen ook weer mensen. Waar deze mensen blijven is meestal niet
wasmachine.
bekend. Tijdelijke afwezigheid vanwege detentie komt regelmatig voor.
Het aantal bezoekers breidde zich al snel uit. Sinds 2005 is het aantal bezoekers gestabiliseerd op
De inhoud van het aanbod is gelijk gebleven, de kwaliteit is verbeterd. De tandarts heeft nu een
ruim 90. Het gaat al lang niet meer alleen om drugsverslaafden. Alcoholverslaafden, psychiatrische
volledig uitgeruste tandartsstoel zodat hij behalve kiezen trekken ook kan boren en vullen en
patiënten en daklozen behoren ook tot de bezoekers.
44
45
toegenomen van een kwart van de drinkers in 1996 naar 40% in 2003. Dit percentage ligt op hetzelfde niveau als in Nederland.
De Nachtopvang Leiden (voorheen Slaaphuis) De Nachtopvang, voorheen het Slaaphuis, biedt daklozen een bed, een douche en een ontbijt. Een keuken en een recreatiezaal staan ter beschikking van de cliënten. Medewerkers houden een oogje in
In 2007 heeft het Trimbos-instituut weer een scholierenpeiling uitgevoerd. In Nederland is het
het zeil en bieden op verzoek advies of een doorverwijzing naar de hulpverlening. De Nachtopvang is
percentage leerlingen in het basisonderwijs dat alcohol drinkt sterk gedaald. Ook in het voortgezet
open van 20:00 uur tot 9:00 uur. Cliënten betalen een eigen bijdrage. In oktober 2006 is de capaciteit
onderwijs is het aantal recente drinkers gedaald van 59% naar 51%. De daling wordt volledig
vergroot van 17 naar 26 bedden. In mei 2008 is de nieuwe locatie ‘Nieuwe Energie’ met 40 bedden
verklaard door de daling onder 12-14 jarigen. Onder oudere jongeren wordt nog evenveel gedronken.
geopend.
Het binge drinken onder de drinkers is gelijk gebleven. In Zuid-Holland Noord wordt in 2008 weer een jongerenpeiling uitgevoerd en zullen er nieuwe lokale cijfers over alcoholgebruik beschikbaar zijn.
In 2005 is voor het Slaaphuis het totaal aantal bezoekers per jaar niet geregistreerd. In 2006 is de registratie weer hervat. In 2007 is zowel het aantal bedden uitgebreid als de bezettingsgraad
Trends alcoholgebruik volwassenen
toegenomen ten opzichte van 2006. Toch is het aantal cliënten iets teruggelopen. Het gemiddeld
Tabel 22 laat zien dat onder de volwassen bevolking tot 65
aantal nachten per cliënt is toegenomen van 40 nachten in 2006 naar 60 in 2007. Een deel van de
jaar in Zuid-Holland Noord het percentage excessieve
cliënten van het Slaaphuis kunnen doorstromen naar het Sociaal Pension (zie paragraaf 7.2). Als
drinkers in vijf jaar tijd is toegenomen van 12% naar 18%.
deze doorstroom stagneert, heeft dit direct effect op de opvangcapaciteit van het Slaaphuis.
Onder excessief drinken verstaan we 18-20 glazen alcohol vii
of meer drinken per week . De toename geldt voor alle
6.2
Verslavingszorg
leeftijdsgroepen en voor zowel mannen als vrouwen. De sterkste toename zien we bij jonge mannen van 19-34 jaar
6.2.1 Alcoholgebruik Alcoholgebruik kan een risicofactor worden als mensen veel glazen in korte tijd drinken of steeds vaker en steeds meer glazen per keer drinken. Jongeren doen vooral het eerste. Het laatste komt meer bij volwassenen voor.
Trends alcoholgebruik jongeren 10-18 jaar
peiljaar
van 10-11 jarigen in het basisonderwijs en 12-18
Basisonderwijs
jarigen in het voortgezet onderwijs in Zuid-
Ooit drinken
de 65 jaar, zowel onder mannen als vrouwen.
2005 % 18 21 15 17 28 7 8 11 4 14 3
2000 % 12 13 12 11 18 5 -
bron: gezondheidspeiling 19-64 jarigen en ouderen, GGD Hollands Midden 2000 en 2005
2007
2003
1996
%
%
%
de provincie Zuid-Holland (14%). vii
Het percentage zeer excessieve drinkers is in 2000 en 2005 gelijk gebleven, namelijk 4%. Omdat het
Zuid-Holland Noord
19
tabel). Het excessieve alcoholgebruik neemt sterk af boven
peiljaar Excessief drinken Totaal 19-64 jaar 19-34 jaar 35-49 jaar 50-64 jaar man vrouw Totaal 65-94 jaar 65-74 jaar 75-94 jaar man vrouw
In 2005 is onder volwassenen de groep excessieve drinkers in Zuid-Holland Noord (18%) groter dan in Tabel 21 Alcoholgebruik scholieren
In tabel 21 staan cijfers voor het alcoholgebruik
Holland Noord en Nederland .
(van 16% in 2000 naar 33% in 2005; cijfers staan niet in
Tabel 22 Alcoholgebruik volwassenen
Nederland
-
58
38
aantal 19-64 jarige inwoners is toegenomen, is de schatting van het aantal volwassenen dat 30 glazen
36
50
44
of meer per week drinkt, toegenomen van ongeveer 13.000 naar 13.400.
Recent drinken*
Zowel in het basisonderwijs als voortgezet
Zuid-Holland Noord
-
23
16
onderwijs is te zien dat het alcoholgebruik
Nederland
9
19
15
6.2.2 Ambulante verslavingszorg
%
%
%
In juni 2006 zijn Brijder en de Parnassia Groep gefuseerd. Hierbij gaat het specifiek om de integratie
-
64
59
51
59
55
tussen 1996 en 2003 sterk is gestegen. Hierbij ligt het alcoholgebruik in Zuid-Holland Noord in 2003
boven
dat
van
het
Nederlandse
gemiddelde. Meer dan de helft van de leerlingen in het basisonderwijs heeft al ervaring met het drinken van alcohol, terwijl een kwart de afgelopen maand nog heeft gedronken.
Voortgezet onderwijs Recent drinken* Zuid-Holland Noord Nederland
tussen Brijder Verslavingszorg en de divisie Verslavingszorg van de Parnassia Groep. Hiermee is
geworden. Iedereen in de regio Zuid-Holland Noord met een hulpvraag over verslavende middelen
Binge drinken** Zuid-Holland Noord Nederland
Brijder Verslavingszorg de grootste aanbieder van verslavingszorg in Zuid- en Noord-Holland
-
41
24
(alcohol, drugs en medicijnen) en bij leefstijlproblemen (gokken of internet) kan bij Brijder aankloppen.
36
40
-
Er zijn poliklinische behandelprogramma’s in Leiden, Katwijk en Alphen aan den Rijn. Voor klinische of
Bron: Trimbos-instituut * recent drinken: afgelopen maand gedronken ** binge drinken: % van recente drinkers dat vijf of meer glazen alcohol heeft gedronken bij één gelegenheid
deeltijdprogramma’s gaan cliënten uit Zuid-Holland Noord naar Den Haag of Zoetermeer. Voor deeltijdprogramma’s kunnen ze ook terecht in Gouda.
In het voorgezet onderwijs heeft tweederde van de leerlingen de afgelopen maand alcohol gedronken. Ook dit percentage ligt hoger dan het landelijk gemiddelde. Het zogenaamde binge drinken (vijf of meer glazen drinken bij één gelegenheid) is
46
vii
Excessief drinken is gedefinieerd als : in één week op vijf dagen ten minste vier glazen alcohol drinken of op drie dagen tenminste zes glazen; zeer excessief drinken is op vijf dagen per week ten minste zes glazen per dag (standaard Garretsen)
47
In Katwijk zit de organisatie Stichting De Brug. Dit is een christelijke organisatie op het gebied van
Vergeleken met 2000 is het aantal cliënten met een primaire alcoholverslaving met 75% toegenomen.
verslavingszorg in Katwijk en omgeving, in 1995 begonnen als vrijwilligersorganisatie. In 2006 is De
Ruim de helft van het totaal aantal cliënten wordt behandeld voor alcoholverslaving. Het aantal
Brug officieel erkend als AWBZ-instelling. Eind 2008 is de verwachting dat de HKZ-certificering wordt
cocaïneverslaafden is verdubbeld en het aantal cannabisverslaafden verviervoudigd. Het aantal
gehaald. Nu heeft De Brug acht professionals in dienst, 15 vaste medewerkers en ruim 100
gokverslaafden is absoluut gezien niet zo groot maar sinds 2000 wel verdubbeld. Het aantal
vrijwilligers. Deze stichting begeleidt mensen met een verslavingsprobleem en hun ouders, partners
heroïneverslaafden neemt elk jaar af en is vanaf 2000 met 18% gedaald. Helaas is ook het aantal
en overige familieleden. Naast ambulante gesprekken worden er ook groepsavonden georganiseerd
cliënten waarvan het type verslaving onbekend is sinds 2000 verdubbeld. Dit maakt de interpretatie
voor de ouders, partners en overige familieleden. De vrijwilligers worden aangestuurd door een
van de overige cijfers lastiger.
maatschappelijk werker. In 2007 is gestart met een driedaagse deeltijdgroep. Vergeleken met landelijke cijfers
Figuur 1 laat de ontwikkelingen zien in aantal cliënten in de verslavingszorg in Zuid-Holland Noord vanaf het jaar 2000. Tot 2002 neemt het aantal cliënten licht toe. Daarna verdubbelt in twee jaar tijd het cliënten.
vooral
uit
De
toename
bestaat
alcoholverslaafden.
Het
ministerie van VWS heeft vanaf 2002 7,7
het
bereik
onder
mensen
met
problematisch alcoholgebruik te vergroten.
versus 13%). Het percentage cannabisverslaafden in zorg is in Zuid-Holland Noord gelijk aan
225
Nederland (10% versus 11%).
200 175
Lokale trends
150
Tabel 24 Aantal cliënten Verslavingszorg per gemeente 2006-2007
In tabel 24 staan de aantallen
125
cliënten
100
van
Brug in Katwijk. Om gemeenten
50 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Figuur 1 Ontwikkeling hulpvraag Brijder Verslavingszorg in Zuid-Holland Noord 2000-2007 (aantal cliënten in 2000 is op 100 gezet)
Leiden
654 (47)
56
632 (42)
54
303 (28)
43
283 (31)
40
10.000 inwoners gegeven. De
ingeschreven
bij
Brijder
Verslavingszorg (tabel 23). Tien procent is jonger dan 24 jaar
Algemeen Tabel 23 Aantal cliënten verslavingszorg naar type verslaving Index** cliënten 2007 Brijder (2000=100) Verslavingszorg alcohol 175
(170 cliënten). De groei ten opzichte van 2006 is vijf procent 20
2006
2007
gesteld
wonen
in
grotere gemeenten relatief (per
2005
10.000 Aantal* 927 (28)
Aantal* Aantal 845 (13) 929
opiaten
82
232
(4)
239
(2)
307
cocaine
222
160 (34)
170
(35)
212
cannabis
405
178 (68)
148
(51)
131
inwoners)
meer
18
Voorschoten
79 (7)
36
72 (5)
31
Oegstgeest
48 (9)
22
41 (8)
19
36 (2)
24
ook voor de gemeenten in Zuid-
15
22 (2)
15
Jacobswoude
27 (1)
25
21 (2)
19
Zoeterwoude
22 (0)
26
24 (2)
28
Zuid-Holland Noord 1.779 (170)
34
1.700 (139)
33
Holland Noord. In Leiden en
verhouding
onbekend
227
191 (28)
179
(26)
-
180
1.779 (170)
1.700 (139)
1.706
jongvolwassenen.
32
39 (2)
27
62
veel
82 (2)
18
22 (4)
65
zijn
32
42 (5)
41 (1)
(3)
cocaïneverslaafden
78 (7)
Lisse
Alkemade
(9)
onder
Leiderdorp
Noordwijkerhout
54
Ook
29
kleinere gemeenten. Dit geldt
65
verslaafden.
21
72 (6)
18
(4)
alcohol-
57 (7)
31
16
(4)
en
21
80 (11)
34 (6)
56
cannabis-
56 (8)
Noordwijk
33 (5)
35
*totaal aantal cliënten (tussen haakjes aantal cliënten tot en met 23 jaar) **leesvoorbeeld: alcohol heeft index 175. Dit wil zeggen dat het aantal cliënten met een primaire alcoholverslaving in 2007 met 75% is toegenomen ten opzichte van 2000. Het aantal cliënten met een opiaatverslaving is in dezelfde periode met 100-82 = 18% afgenomen.
Nieuwkoop
19
76
jonge
15
15
224
door
33
51 (6)
35 (7)
overig
vooral
201 (11)
21
31 (5)
gokken
komt
30
75 (11)
Hillegom
dan
het aantal jonge cliënten tot 24 Totaal
186 (19)
Rijnwoude
cliënten
Alphen aan den Rijn wonen in
jaar is 22% (landelijk 25% ). Dit
Katwijk Teylingen
in
verslaafde
(landelijk 9% ). De groei van 20
Brijder Verslavingszorg Alphen aan den Rijn
volgorde van aantal inwoners.
Noord
aantal per 10.000 Aantal* inwoners
is ook het aantal cliënten per
terug, maar blijft ruim boven het niveau van 2000.
Zuid-Holland
2006
met elkaar te kunnen vergelijken
gemeenten staan in aflopende
In 2007 staan 1.779 inwoners
2007 aantal per 10.000 Aantal* inwoners
Brijder
Na 2004 loopt het aantal cliënten weer
van
peiljaren
Verslavingszorg en Stichting De
75
miljoen euro per jaar beschikbaar gesteld om
zijn in Zuid-Holland Noord in verhouding meer alcoholverslaafden in
zorg (52% versus 45%) en minder opiaatverslaafden (13% versus 22%) en cocaïneverslaafden (9%
Regionale trend
aantal
20
de
meeste
verslavingszorgcliënten.
De regionale toename van het aantal cliënten in 2007 zien we
De Brug Katwijk
82 (22)
13
56 (-)
9
Overig ZHN
68 (8)
-
24 (-)
-
Buiten ZHN
32 (1)
-
9 (-)
-
Totaal De Brug
181 (31)
89 (-)
* totaal aantal cliënten (tussen haakjes aantal cliënten tot en met 23 jaar)
terug in Leiden, Alphen aan den Rijn, Teylingen, Noordwijk, Voorschoten, Oegstgeest, Noordwijkerhout en Jacobswoude. In de overige gemeenten is het aantal cliënten in 2007 ten opzichte van 2006 min of meer gelijk gebleven.
48
49
Katwijk neemt een bijzondere positie in omdat zij een eigen voorziening heeft voor ambulante verslavingszorg: De Brug. Minder dan de helft van haar cliënten woont in Katwijk. Een groot deel komt
Regionale trend
uit andere gemeenten in Zuid-Holland Noord of zelfs van buiten de regio. Het aantal cliënten van De
Door aanpassingen in de registratie is het niet mogelijk cijfers uit 2007 te vergelijken met eerdere
Brug staat in tabel 24. Het aantal Katwijkse cliënten bij Brijder Verslavingszorg is in 2007 afgenomen,
jaren. Daarom staan in tabel 26 alleen cliëntaantallen van 2007, uitgesplitst naar gemeente en in drie
terwijl De Brug haar cliëntenbestand in hetzelfde jaar ziet verdubbelen. De overlap tussen cliënten van
leeftijdsgroepen.
De Brug en Brijder is niet bekend. In 2007 worden 535 personen door een case manager van Rivierduinen begeleid. Dit is 10,3 per In tabel 25 staat voor De Brug het aantal cliënten naar
Tabel 25 Type verslaving cliënten De Brug
10.000 inwoners. Het aantal minderjarigen met case management (9) is ongeveer 2% van het totaal
peiljaar
2007
2006
Alcohol
64
25
Opiaten
12
6
Cocaïne
42
24
Cannabis
18
13
In
mensen
Overig drugs
13
8
gemeenten
behandeld met een andere verslaving, zoals gok-, eet-
Overig verslaving
32
13
volgorde van aantal inwoners.
totaal
181
89
type verslaving. Voor 2006 en 2007 gaat het om primair middel. De sterke toename van cliënten met een alcohol- of cocaïneverslaving en sterke afname van het aantal opiaatverslaafden (heroïne, morfine, methadon) vallen
op.
Verder
worden
steeds
meer
of seksverslaving.
aantal cliënten. Het aandeel 65-plussers (17) is 3%.
Lokale trends tabel
Tabel 26 Aantal cliënten case management GGZ Rivierduinen
26
staan
in
de
aflopende
Zoals te verwachten nemen Leiden en Alphen aan den
Bereik van de doelgroep
Rijn als grootste gemeenten
Voor alcoholverslaafden kunnen we een schatting maken van het bereik van de verslavingszorg van
de meeste cliënten voor hun
zeer excessief drinkende mensen (30 glazen of meer per week). In 2005 behoren ongeveer 13.400
rekening.
inwoners van 19-64 jaar tot de zeer excessieve drinkers. Bijna 1.000 inwoners waren in 2005 in zorg
onderling te vergelijken is het
bij de verslavingszorg. Dit wil zeggen dat ongeveer 7% van de zeer excessief drinkende inwoners
aantal cliënten per 10.000
ingeschreven stond bij Brijder Verslavingszorg of De Brug. In 2000 was dit nog 4%.
inwoners toegevoegd. Hieruit blijkt
6.3
Case management en outreachende zorg
dat
gemeente
Om
gemeenten
naarmate kleiner
is,
de het
In deze paragraaf wordt de case management van Rivierduinen beschreven, de outreachende zorg
aantal cliënten per 10.000
van het Mobiele Team van Brijder verslavingszorg en het outreachend werk van De Binnenvest.
inwoners
ook
afneemt.
gemeente Leiden Alphen aan den Rijn Katwijk Teylingen Nieuwkoop Leiderdorp Noordwijk Voorschoten Oegstgeest Lisse Hillegom Rijnwoude Noordwijkerhout Alkemade Jacobswoude Zoeterwoude Zuid-Holland Noord
aantal jeugd 5
1 1
1 1
9
aantal volw. 187 118 43 24 12 21 13 16 26 10 11 9 7 8 1 3 509
2007 aantal oud. 6 6
2
2
1
17
aantal totaal 193 129 43 24 13 23 14 16 28 10 12 9 8 9 1 3 535
Per 10.000 inwoners 16,4 18,1 7,0 6,9 4,8 8,8 5,7 7,0 12,7 4,6 5,9 4,8 5,2 6,2 0,9 3,6 10,3
Oegstgeest valt op met 12,7 Case management GGZ Rivierduinen
cliënten per 10.000 inwoners. Dit is hoger dan op basis van het aantal inwoners valt te verwachten.
Case management is een intensieve vorm van begeleiding voor mensen die langdurig afhankelijk zijn
Van de negen minderjarigen wonen er vijf in Alphen aan den Rijn.
van zorg, of die gedurende een kortere periode zeer intensieve zorg nodig hebben en waarbij veel zorgcoördinerende taken worden uitgevoerd. Deze vorm van zorg wordt in 2007 nog gefinancierd uit
Mobiele Team Brijder Verslavingszorg
de AWBZ. Als sprake is van intensieve behandeling en begeleiding en het aantal contacten per jaar is
De leden van het mobiele team bieden gevraagde en ongevraagde zorg aan zogenaamde
hoger dan 30 wordt een zogenoemde casemanagementtoeslag toegepast.
zorgwekkende zorgmijders, waarbij verslavingsproblemen een belangrijke rol spelen. Zij komen in beeld naar aanleiding van overlast of omdat de omgeving zich zorgen maakt. Zij worden aangemeld
Case management helpt bij het omgaan met praktische problemen die psychiatrische klachten
door de eigen polikliniek, het Meldpunt Zorg en Overlast van de GGD, de geestelijke
veroorzaken. Hierdoor lukt het beter om relaties te onderhouden en activiteiten op te pakken. De
gezondheidszorg, huisartsen, woningcorporaties, algemene ziekenhuizen en familieleden. De leden
begeleiding is gericht op het zich kunnen handhaven in de samenleving en het voorkomen van
van het Mobiele Team verdelen hun inzet over Zuid-Holland Noord. De cijfers staan in tabel 27. Er zijn
opname. Voor de groep cliënten met de grootste problemen is het ACT-team (Assertive Community
geen cijfers geleverd over 2005.
Treatment) opgericht. Dit team biedt zeer intensieve zorg. De meeste cliënten worden meerdere malen per week in hun woonomgeving bezocht. Ook wordt vaak contact onderhouden met de directe omgeving van de cliënt. In tabel 26 staat het aantal cliënten met case management in 2007.
50
51
Regionale trend
Outreachend werk De Binnenvest
In 2004 zijn totaal 82 personen bij het mobiele team ingeschreven. In negen van de tien gevallen gaat het om alcoholverslaving, de overigen zijn drugsverslaafd. Behalve de verslaving hebben deze cliënten ook andere problemen. Samenwerking met andere zorginstellingen, maatschappelijke dienstverleners, politie, familie en vrienden is essentieel. Hoewel de samenwerking goed loopt, is het niet altijd mogelijk de cliënt te bewegen de aangeboden hulp te accepteren. Hierdoor blijven veel
Het outreachend team van De Binnenvest probeert
Tabel 28 Aantal cliënten outreachend werk De Binnenvest
met daklozen in gesprek te komen en hen uit te leggen waar ze hulp kunnen vinden. Als het team problemen tegenkomt bemiddelt zij direct voor hulp. In tabel 28 staan de cijfers.
cliënten langer dan bedoeld bij het mobiele team in zorg.
Aangezien het aantal aanmeldingen en de complexiteit van de geconstateerde problemen zijn toegenomen, is het mobiele team van Brijder uitgebreid van drie leden in 2004 naar negen medewerkers in 2006. Het merendeel werkt parttime. Het aantal cliënten dat zorg krijgt van het mobiele team is in 2006 gegroeid naar 97. In 2007 is het aantal cliënten met een derde gegroeid naar
peiljaar
2007
2006
totaal
69
73
jonger dan 25
27
-
jonger dan 27
-
40
In 2006 en 2007 heeft het team met ongeveer 70 daklozen contact gehad. Ruim een derde deel is jonger dan 25 jaar.
6.4
Schuldhulpverlening
131 cliënten, waarvan één persoon jonger is dan 24 jaar. In 2006 is het team officieel als ACT-team
6.4.1 Mensen met problematische schulden
(Assertive Community Treatment) van start gegaan en in 2007 is het team uitgebreid om aan de
Schulden vormen geen probleem als men deze binnen de gestelde termijnen kan aflossen.
toenemende vraag te voldoen en kreeg het ook meer bekendheid binnen het netwerk.
Problemen ontstaan als de betalingsachterstanden oplopen. Volgens het NIBUD zijn de schulden
Tabel 27 Aantal cliënten Mobiele Team Brijder Verslavingszorg In 2006 is een psychiater aan het mobiele
team toegevoegd. Doel
hiervan
is
de
behandeling
van
cliënten met dubbele diagnostiek verder inhoud en vorm te geven.
risicovol als er meer dan drie schuldeisers zijn, of als een betalingsachterstand twaalf maanden of
peiljaar
2007
2006
2004
langer heeft geduurd, of als een betalingsachterstand groter is dan duizend euro, of als men tenminste
gemeente Leiden
Aantal* 49 .
Aantal* 34 .
Aantal -
één van de betalingsachterstanden niet zelfstandig binnen twaalf maanden kan oplossen. De
Alphen aan den Rijn Katwijk
4
.
29 (1)
4
.
-
20 (1)
-
schulden worden problematisch als twee of meer van bovenstaande situaties gelden.
Van de volwassen bevolking tot 65 jaar heeft 2,8%
Tabel 29 Risicovolle of problematische schulden 20-64 jarigen
Teylingen
5
.
1
.
-
Waar mogelijk gebeurt dit zoveel
Nieuwkoop
2
.
1
.
-
risicovolle schulden en 3,7% problematische schulden,
mogelijk in samenwerking met de
Noordwijk
9
.
10
.
-
totaal 6,5% (tabel 29). Het percentage met risicovolle of
Leiderdorp
9
.
7
.
-
problematische schulden neemt af met de
Lisse
4
.
5
.
-
Voorschoten
5
.
5
.
-
Oegstgeest
0
.
0
.
-
uitkeringsgerechtigden
Hillegom
5
.
5 (1)
-
Verder is het hebben van risicovolle of problematische
Rijnwoude
1
.
0
.
-
schulden sterk gerelateerd aan depressieve gevoelens en roken. Negen van de tien personen met
Noordwijkerhout
8
.
3
.
-
Alkemade
0
.
0
.
-
Jacobswoude
0
.
0
.
-
Zoeterwoude
1
.
2
.
-
97 (2)
82 (-)
ambulante
teams
van
de
Rivierduinen.
Lokale trends In tabel 27 staan de gemeenten in aflopende
volgorde
van
aantal
inwoners.
Tweederde van de cliënten van het mobiele team komt uit Leiden (37%)
Zuid-Holland Noord
131 (1)
*aantal cliënten (tussen haakjes aantal cliënten jonger dan 24 jaar)
Schuldproblemen
komen en
meer niet-westerse
leeftijd.
voor
bij
allochtonen.
peiljaar leeftijd 20-34 jaar 35-49 jaar 50-64 jaar totaal
2005 geschat aantal 9.200 7.000 4.600 20.800
% 8,7 5,9 4,9 6,5
bron: gezondheidspeiling 20-64 jarigen GGD Hollands Midden 2005
21
ernstige schulden hebben hiervoor geen hulp gezocht .
6.4.2 Schuldhulpverlening De gemeentelijke schuldhulpverlening voorziet in een schuldregeling met als doel een onderhands akkoord te sluiten met de schuldeisers over (gedeeltelijke) aflossing van de schulden. Dit wordt het
of Katwijk (22%). De sterke toename van het aantal cliënten in 2007 wordt dan ook bijna volledig
minnelijke traject genoemd omdat de schulden in der minne worden geschikt. Schuldeisers hebben de
verklaard door de groei van het aantal cliënten uit deze twee gemeenten. Maar ook het aantal cliënten
vrijheid om het minnelijk akkoord af te wijzen.
in Teylingen en Noordwijkerhout is sterk toegenomen, hoewel het absolute aantal beperkt blijft. Opvallend is het klein aantal cliënten uit Alphen aan den Rijn. Het Mobiele Team is in Alphen aan den
Als stok achter de deur is de Wet sanering natuurlijke personen (Wsnp 1998) van kracht. De Wsnp
Rijn blijkbaar nog niet zo bekend. Het aantal cliënten neemt in 2008 inmiddels toe. Er zijn geen
regelt de wettelijke schuldsanering. Dit is een schuldregeling die wordt uitgevoerd door een door de
cliënten van het mobiele team die wonen in Oegstgeest, Alkemade of Jacobswoude.
rechtbank aangestelde bewindvoerder en waar de schuldeisers, op basis van een vonnis, gedwongen aan moeten meewerken. Toegang tot de Wsnp is alleen mogelijk nadat het minnelijke traject is mislukt.
52
53
Aanvragen schuldregelingen
aantal aanvragen bij de ISD Bollenstreek in 2006. In 2007 stijgt het aantal aanvragen weer. De
Iedereen met betalingsachterstanden kan zich melden bij de schuldhulpverlening van de gemeente.
doelgroepbeperking is in april 2008 afgeschaft, de inkomensgrens voor schuldhulpverlening is
Als tijdens het eerste gesprek blijkt dat de schulden niet zo problematisch zijn dat de cliënt ze niet
vervallen. Het is te verwachten dat het aantal aanvragen weer zal stijgen.
zelfstandig kan oplossen, beperkt de hulpverlening zich tot bijvoorbeeld een budgetadvies en het meegeven van de nodige informatie.
Tabel 30 Cliënten gemeentelijke schuldhulpverlening, minnelijke traject
Als de schulden wel problematisch zijn wordt schuldhulpverlening aangevraagd. Als deze wordt
Aantal aanvragen*** 2007 2006
Totaal aantal cliënten*** 2007 2006
Schuldregeling getroffen 2007 2006
toegekend wordt een overeenkomst schuldhulpverlening getekend. Daarna worden de schuldeisers
Leiden
627 (81)
437 (43)
361
(-)
40
14
benaderd om te komen tot een schuldregeling. De cliënt betaalt gedurende drie jaar het maximale
Alphen aan den Rijn
132
(5)
124
(5)
267 (5)
199 (5)
33
28
(3)
309
259
Katwijk
93
Noordwijk
-
ISD Bollenstreek*
108
Leiderdorp
62
bedrag af, waarna de resterende schuld wordt kwijtgescholden. Dit is het minnelijke traject.
Regionale trend In tabel 30 staat het aantal aanvragen voor een schuldregeling, het totaal aantal ingeschreven cliënten en het aantal afgesloten schuldregelingen.
Voorschoten
-
Oegstgeest
34
ISD Rijnstreek**
In 2006 hebben ruim 800 personen zich gemeld bij de gemeentelijke schuldhulpverlening en zijn ruim 1.200 personen ingeschreven. Dit zijn onderschattingen, want niet alle gemeenten hebben gegevens over 2006 geleverd. In gemeenten die over beide jaren cijfers hebben geleverd, neemt het aantal aanvragen met 36% toe. In 2007 vragen 1.140 personen een schuldregeling aan (zonder Noordwijk
74
(4)
39
(3)
(5)
65
(4)
(-)
57
(-)
(-)
-
-
(-) (-)
160 (8) 48 104 (9) 82
(-)
337
(-)
8
5
79 (6)
-
24
136 (6)
30
15
108 (7)
-
6
74 (6)
3
2
-
-
-
44 (11)
29
(7)
74 (20)
50 (14)
12
10
Alkemade
28
(4)
18 (10)
72 (12)
52 (7)
21
32
Zoeterwoude
12
(-)
Zuid-Holland Noord 1.140 (109)
843 (73)
22
(-)
1.499 (54)
1.294 (45)
-
-
147
136
*Teylingen, Lisse, Hillegom, Noordwijkerhout **Nieuwkoop, Rijnwoude, Jacobswoude ***Totaal aantal per jaar (tussen haakjes aantal 18-24 jarigen)
en Voorschoten). Het aantal ingeschreven cliënten stijgt naar 1.499 (zonder Noordwijk). Het aantal getroffen schuldregelingen is voor de regio in haar geheel toegenomen, maar dit geldt niet In tabel 30 zijn de getallen tussen haakjes het aantal 18-24 jarigen. In 2007 en 2006 is ongeveer 8%
voor alle gemeenten. Leiden, Alphen aan den Rijn, Katwijk en ISD Bollenstreek laten een groei zien.
van het aantal aanvragen door jongvolwassenen gedaan. Van het totaal aantal ingeschreven cliënten
Voorschoten en ISD Rijnstreek blijven stabiel en in Alkemade neemt het aantal getroffen
is 4% jonger dan 25 jaar. Deze percentages zijn niet exact omdat van een aantal gemeenten
schuldregelingen af. Voor Oegstgeest, Zoeterwoude en Leiderdorp zijn hieromtrent geen gegevens.
gegevens over de leeftijd van cliënten ontbreken. Het aantal jongvolwassenen dat bij de gemeentelijke schuldhulpverlening een schuldregeling aanvraagt is met 50% toegenomen.
Resultaat schuldhulpverlening Het ideale resultaat van de getroffen schuldregelingen is dat de cliënt na drie jaar vrij is van schulden
In 2006 wordt voor 16% van de aanvragen een schuldregeling getroffen. Het aantal afgesloten
(‘schone lei’). Hij of zij heeft het maximale bedrag afgelost en het eventuele restant is door de
schuldregelingen is in 2007 gestegen. Omdat ook het aantal aanvragen is toegenomen, is het
schuldeisers kwijtgescholden. Als het niet lukt om een schuldregeling te treffen kunnen cliënten met
rendement gedaald naar 12%. Dit komt omdat door de grote toename van het aantal aanvragen
een afgegeven Wsnp-verklaring het wettelijke traject in.
wachtlijsten zijn ontstaan. Regionale trend Lokale trends
De fragmentarische cijfers in tabel 31 maken het lastig een duidelijke trend te ontdekken in het aantal
Tabel 30 laat zien dat, voor zover gegevens beschikbaar zijn, de toename van het aantal aanvragen
cliënten dat het minnelijke traject met een ‘schone lei’ afsluit. In 2007 lijkt het aantal geslaagde
en ingeschreven cliënten in 2007 voor elke gemeente opgaat.
afsluitingen iets toegenomen ten opzichte van 2006.
In Alphen aan den Rijn en de Bollenstreek is de toename in 2007 vooraf gegaan met een daling in
Van 2004 tot 2006 is een lichte toename van het aantal afgegeven Wsnp-verklaringen. In 2007 lijkt het
2006. De ISD Bollenstreek heeft in 2006 een inkomensgrens voor schuldhulpverlening ingesteld.
aantal gestabiliseerd. Door een aantal ontbrekende cijfers is de trend echter niet goed vast te stellen.
viii
Mensen met een inkomen boven de grens van 130% van de WWB-norm , kunnen geen beroep meer doen op de schuldhulpverlening van de ISD Bollenstreek. Dit is de verklaring voor de daling van het
Lokale trends Het beeld per gemeente is divers. In Leiden is het aantal cliënten met ‘schone lei’ in 2007 sterk
viii
Wet Werk en Bijstand
54
toegenomen. In Alphen aan den Rijn is na 2005 een stijging te zien. Katwijk, Leiderdorp, Alkemade en 55
ISD Rijnstreek laten een voorzichtige toename zien. Het aantal cliënten met een ‘schone lei’ is bij de
Regionale trend
ISD Bollenstreek in 2007 sterk afgenomen. Dit is enerzijds te verklaren door het verharde
Het aantal cliënten met budgetbeheer is in 2007 met 22% gestegen (tabel 32, alleen gemeenten met
ix
incassobeleid van de schuldeisers en anderzijds het feit dat de ISD Bollenstreek geen NVVK-lid is.
gegevens over twee jaar). Budgetbeheer is een instrument dat steeds meer wordt ingezet.
Hierdoor willen sommige schuldeisers geen regeling treffen. Inmiddels is de ISD Bollenstreek sinds augustus 2008 aspirant-lid van de NVVK waardoor de onderhandelingspositie met de schuldeisers
Lokale trends
aanzienlijk is verbeterd en het succesvol afgesloten schuldregelingen zal stijgen.
Niet alle gemeenten hebben over het jaar 2006
Oegstgeest laat al enige jaren goede cijfers zien. De trend is echter wel dalend.
gegevens
over
budgetbeheer
geleverd.
In
Tabel 32 Aantal cliënten Budgetbeheer
alle
2007
2006
Leiden
418
349
Alphen aan den Rijn
202
161
Katwijk
18
27
gemeenten die dat wel hebben gedaan, is het aantal Per gemeente zijn grote verschillen in trend voor wat betreft het aantal afgegeven Wsnp-verklaringen
cliënten
met
budgetbeheer
toegenomen,
met
(tabel 31). Leiden toont als enige gemeente een vrij sterke daling na 2006. Alphen aan den Rijn laat
uitzondering van Katwijk, waar een afname is te zien.
een lichte daling zien, Katwijk en Voorschoten een toename.
Een verklaring hiervoor kan zijn dat er in de loop van
Tabel 31 Resultaat schuldhulpverlening Aantal cliënten schulden afgelost (‘schone lei’) 2007 2006 2005 2004
Aantal afgegeven Wsnpverklaringen 2007 2006 2005 2004
Leiden
38
10
-
46
89
160
171
114
Alphen aan den Rijn
16
15
8
11
73
61
90
82
Katwijk
5
1
1
0
27
25
20
22
Noordwijk
-
-
0
0
-
5
14
8
ISD Bollenstreek*
11
38
-
-
82
65
10
11
Noordwijk
-
22
ISD Bollenstreek*
0
0
2007 een steeds grotere wachtlijst is ontstaan voor
Leiderdorp
15
-
budgetbeheer. Vanaf 2008 heeft de gemeente Katwijk
Voorschoten
9
3
Oegstgeest
14
-
ISD Rijnstreek**
12
7
kunnen voldoen. 2008 zal naar verwachting weer een
Alkemade
26
12
toename laten zien. De ISD Bollenstreek biedt geen
Zoeterwoude
8
-
budgetbeheer aan. In de toekomst gaat dit wel gebeuren
Zuid-Holland Noord
722
581
voor mensen die in een minnelijk traject zitten.
*Teylingen, Lisse, Hillegom, Noordwijkerhout **Nieuwkoop, Rijnwoude, Jacobswoude
extra budgetbeheer ingekocht om aan de vraag te
6.5
Conclusies
Leiderdorp
8
0
-
-
-
-
10
11
Voorschoten
4
2
10
10
21
12
9
10
Oegstgeest
34
-
42
51
23
-
14
28
ISD Rijnstreek**
6
4
-
-
18
22
-
-
18 Daklozen hebben een grote hulpvraag bij schulden, gebitsproblemen, psychische en lichamelijke gezondheid en huisvesting. Meest voorkomende lichamelijke klachten zijn: gewrichts-, long- en
Alkemade
7
4
-
-
3
2
-
-
Zoeterwoude
-
-
12
7
8
-
2
3
Zuid-Holland Noord
129
74
73
125
344
352
340
289
*Teylingen, Lisse, Hillegom, Noordwijkerhout **Nieuwkoop, Rijnwoude, Jacobswoude
Maatschappelijke opvang
maag/darmklachten. Ruim de helft heeft symptomen van depressie.
19 Voorzieningen voor dagopvang zijn gevestigd in Leiden, Alphen aan den Rijn en Katwijk. In Leiden zijn in 2007 ongeveer 500 personen ingeschreven. Dit aantal is redelijk stabiel. Deze
De ISD Bollenstreek heeft in 2006 veel meer Wsnp-verklaringen afgegeven dan in de twee jaren
cijfers dateren van voor de opening van de dagopvang in Nieuwe Energie in 2008.
ervoor. Dit is een bijeffect van de doelgroepbeperking die ze in 2006 heeft ingesteld. Omdat mensen met een inkomen boven de 130% norm geen beroep meer konden doen op het minnelijke traject, zijn
20 In 2007 hebben in Alphen aan den Rijn 175 personen het Open Venster bezocht. Een
veel aanvragen uit 2005 in 2006 doorgestuurd naar het wettelijke traject (Wsnp-verklaring). In 2007 is
verdubbeling ten opzichte van 2005. Dit komt onder andere door de uitbreiding van de
het aantal afgegeven Wsnp-verklaringen door ISD Bollenstreek wederom toegenomen.
openingstijden.
Budgetbeheer
21 In Katwijk is het aantal bezoekers van het inloophuis De Brug met ongeveer 90 stabiel. De
De meeste gemeenten bieden budgetbeheer aan. Dit kunnen cliënten zijn die in het wettelijke traject
bezoekers bestaan uit drugs- en alcoholverslaafden, maar steeds meer ook uit (ex)psychiatrische
zitten. Het wettelijke traject duurt, evenals het minnelijke traject, drie jaar. Maar sommige gemeenten
patiënten en daklozen.
bieden ook binnen het minnelijke traject budgetbeheer aan. 22 Het aantal bezoekers in 2007 van het Slaaphuis is 137. Dit is iets minder ten opzichte van het jaar ervoor. Het aantal nachten per cliënt is toegenomen. Dit kan voor een deel het gevolg zijn van stagnatie in de uitstroom van het Sociaal Pension. Gebruikers van het Slaaphuis kunnen dan ix
Nederlandse Vereniging voor VolksKrediet
56
57
minder goed doorstromen naar het Sociaal Pension. Deze cijfers dateren van voor de opening van
hulpverlening. Ongeveer 500 cliënten krijgen in 2007 case management van GGZ Rivierduinen,
de nachtopvang in Nieuwe Energie in 2008
131 verslaafden zijn in zorg bij het mobiele team van Brijder Verslavingszorg en 69 cliënten
23 De stichting De Schuilplaats heeft zich na vier jaar in Leiden bewezen als waardevolle aanvulling
hebben contact met het outreachende werk van De Binnenvest.
op het aanbod voor daklozen, marginaal gehuisvesten en illegalen. De maaltijden, kledinguitgifte, medische en persoonlijke verzorging worden wekelijks door ongeveer 100 mensen bezocht.
31 Bij GGZ Rivierduinen zijn nauwelijks minderjarigen met case management. Slechts 9 van de 535 cliënten zijn jonger dan 18 jaar.
Verslavingszorg 24 Cijfers over alcoholgebruik onder jongeren stammen uit 2003. In dat jaar was het percentage alcoholgebruikers in de twee hoogste groepen van de basisschool en in het voortgezet onderwijs
32 Het mobiele team van Brijder Verslavingszorg had in 2006 contact met twee jongeren onder de 24 jaar en in 2007 met één jongere.
sterk gestegen ten opzichte van 1996.In 2007 laat een landelijk onderzoek een daling zien onder 12-14 jarigen. Of dit ook in Zuid-Holland Noord het geval zal zijn weten we begin 2009. Dan zijn de resultaten beschikbaar van de GGD-gezondheidspeiling onder jongeren in 2008.
25 In 2005 is het percentage volwassenen dat excessief alcohol drinkt (20 glazen of meer per week) toegenomen naar 18%. In 2000 was dit 12%. De eerstvolgende GGD-gezondheidspeiling onder volwassenen is gepland in 2009.
33 Het outreachende werk van De Binnenvest had in 2007 contact met 27 jongeren onder de 25 jaar. Dit is bijna 40% van het totaal aantal cliënten van het outreachende werk.
Schuldhulpverlening 34 In 2005 heeft ongeveer 7% van de volwassen bevolking van 20-64 jaar ernstige schulden. Het gaat om een schatting van ruim 20.000 personen. Negen van de tien mensen met ernstige schulden hebben geen hulp gezocht.
26 In 2007 zijn 1.779 cliënten ingeschreven bij Brijder Verslavingszorg. Na twee jaar stabilisatie neemt het aantal cliënten in 2007 weer toe met 5% (landelijk 9%). De toename geldt alcohol- en
35 Het aantal mensen met schulden dat aanklopt bij de gemeentelijke schuldhulpverlening is
cannabisverslaafden. Meer dan de helft van het aantal cliënten is alcoholverslaafd. Het aantal
toegenomen van 843 in 2006 naar 1.140 in 2007 (geen gegevens Noordwijk en Voorschoten).
cocaïneverslaafden neemt de laatste twee jaar, na een toename, weer iets af. Het aantal
Een toename van 35%. Het aantal dat een schuldregeling krijgt, is ook toegenomen, maar
opiaatverslaafden neemt gestaag af. Voor tien procent van de cliënten is het verslavend middel
procentueel afgenomen van 16% naar 12% (geen gegevens Noordwijk, Leiderdorp, Oegstgeest
niet geregistreerd. Daarom zijn de beschreven trends onder voorbehoud.
en Zoeterwoude).
27 In 2007 zijn 181 cliënten ingeschreven bij De Brug in Katwijk. Dit is een verdubbeling ten opzichte van 2006. De toename geldt voor alle middelen en overige verslavingen.
36 In 2007 hebben 129 cliënten het driejarig minnelijke traject succesvol afgesloten met maximale aflossing van hun schulden, een ‘schone lei’ (geen gegevens Noordwijk en Zoeterwoude). Dit is een toename van zeker 30% ten opzichte van het jaar ervoor.
28 In 2007 is 10% van het aantal cliënten bij Brijder Verslavingszorg jonger dan 24 jaar. Met 170 jonge cliënten is de groei 22% ten opzichte van 2006 (landelijk 25%). De toename van jonge cliënten geldt vooral alcohol- en cannabisverslaafden. In Katwijk bij De Brug zijn 31 jonge mensen
37 Het aantal afgegeven Wsnp-verklaringen voor toegang tot het wettelijke traject, is sinds 2005 ongeveer 345 per jaar (geen gegevens Noordwijk en Leiderdorp).
tot 24 jaar ingeschreven, 17% van het totaal. 38 Gemeenten gaan steeds vaker budgetbeheer aanbieden. In 2007 hebben 722 cliënten 29 Op basis van de omvangschatting van zeer excessief alcoholgebruik (= 30 glazen of meer per
budgetbeheer, een toename van 24% ten opzichte van 2006 (geen gegevens Noordwijk).
week) in de bevolking, kan het bereik van de verslavingszorg in Zuid-Holland Noord worden berekend. We veronderstellen dat mensen die 30 glazen of meer per week drinken tot de
39 Ongeveer 8% van het totaal aantal aanvragers schuldhulpverlening in 2007 behoort tot de
doelgroep van de verslavingszorg behoren. Het bereik van deze groep was in 2005 naar schatting
leeftijdsgroep 18-24 jaar. Het aantal jonge aanvragers is toegenomen met 50% van 73 in 2006
7%, een toename vergeleken met 2000, toen ongeveer 4% werd bereikt.
naar 109 in 2007 (geen gegevens Noordwijk en Voorschoten).
Outreachend werk 30 De zorg voor sociaal kwetsbare mensen wordt steeds vaker ‘outreachend’ aangeboden. De doelgroep wordt actief opgezocht in de eigen omgeving en ‘verleid’ gebruik te maken van de
58
59
7
Activering, woonbegeleiding en reïntegratie
7.1
Dagbesteding
In de regio zijn diverse voorzieningen voor een zinvolle dagbesteding, gericht op verschillende doelgroepen. Hieronder worden de cliëntgegevens beschreven van De Zaak van Brijder Verslavingszorg, Dagactiviteitencentra van Rivierduinen en de Veegploeg van De Binnenvest. De gemeente Leiden oriënteert zich momenteel op mogelijkheden om recent daklozen (korter dan een jaar) weer snel aan een woning en dagbesteding te helpen. Het uitgangspunt hierbij is dat hoe langer iemand dakloos is, des te moeilijker het wordt om weer terug te keren naar een ‘normaal’ bestaan.
De Zaak Bij De Zaak doen dak- en thuislozen
en
(ex)-
verslaafden ervaring op met
Tabel 33 Aantal cliënten dagbesteding per jaar peiljaren De Zaak
totaal
gemiddeld aantal bezoekers per dag
2007
2006
2005
-
-
133
47
36
33
160
154
max 30
diverse activiteiten. De Zaak wordt
uitgevoerd
door
Brijder
en
2002
is
in
De Veegploeg
totaal
geopend. Binnen het gestructureerde programma kunnen de deelnemers op een veilige manier - en in hun eigen tempo - hun capaciteiten (her)ontdekken en ontplooien. Door met anderen bezig te zijn ontwikkelen ze de noodzakelijke sociale vaardigheden. Er wordt ook een maaltijd geserveerd. Het is een regionale voorziening en gesitueerd in Leiden. De Zaak is open van maandag tot en met donderdag van 09.00 tot 16.00 uur. De cijfers staan in tabel 33. Het gemiddeld aantal dagelijkse bezoekers is in drie jaar tijd elk jaar toegenomen. Van 33 in 2005 naar 36 in 2006 en 47 in 2007. Het aantal unieke bezoekers per jaar is alleen in 2005 bekend en was toen 133.
Veegploeg De Binnenvest Teams van daklozen dragen al jaren bij aan het schoonhouden van de Leidse binnenstad. In 2003 startte De Binnenvest met de Veegploeg. Tegenover een dagdeel werk staan een vergoeding en een schonere stad. De gemeentelijke dienst Milieu en Beheer haalt aan het eind van de dag het verzamelde zwerfvuil op. De Veegploeg werkt vijf dagdelen per week met drie teams van zes medewerkers. Minimaal 18 en maximaal 90 daklozen kunnen per week een keer met de veegploeg meedraaien. De cijfers staan in tabel 33. In 2005 kampte De Binnenvest met personele problemen waardoor de bezetting van de veegploeg sterk terug viel. In 2006 waren deze problemen voorbij en is een nieuwe organisatiestructuur voor de coördinatie van de veegploeg ingevoerd, gecombineerd met uitbreiding van de capaciteit. Er is ook een bus aangeschaft zodat een groter gebied van de stad kan worden bediend. Bovenstaande ontwikkelingen zijn terug te zien in de deelnamecijfers. In 2006 hebben 154 daklozen meegedaan met de veegploeg, vijf keer zoveel als in 2005. In 2007 is dit aantal bestendigd.
60
61
in 2007 teruggelopen. Het aantal bezoekende volwassenen tot 65 jaar uit Katwijk, Teylingen, Dagactiviteitencentra Rivierduinen
Leiderdorp, Voorschoten en Hillegom is toegenomen.
De drie dagactiviteitencentra van Rivierduinen in Leiden/Oegstgeest, Noordwijkerhout en Alphen aan
Een groot aantal bezoekers komt uit Noordwijkerhout. Dit komt omdat Noordwijkerhout veel GGZ-
den Rijn zijn bedoeld voor (ex-)psychiatrische patiënten. Binnen deze centra kunnen zij deelnemen
voorzieningen binnen haar grenzen heeft.
aan allerlei activiteiten zoals sport, muziek, handvaardigheid, tot het volgen van cursussen en het aanleren van vaardigheden voor het zoeken naar werk. De cijfers staan in tabel 34. De gemeenten
De Werktafel, Leiden
staan in aflopende volgorde van aantal inwoners.
In Leiden is in 2007 het initiatief gestart van De Werktafel. Het doel is om (ex-)GGZ-cliënten te begeleiden naar een zinvolle dagbesteding of werk. Een belangrijke functie van De Werktafel is
Regionale trend
aanbieders van dagbesteding en cliënten bij elkaar te brengen. Samen willen ze nieuwe vormen van
Het bezoek aan de dagactiviteitencentra van Rivierduinen daalt vanaf 2005 tot en met 2007 elk jaar.
dagbesteding en leerwerktrajecten ontwikkelen. Aanbieders van dagbesteding die aan de werktafel
De daling geldt voor alle drie de centra. In het DAC Leiden/Oegstgeest komt in 2007 vooral veel
zijn aangeschoven zijn Libertas (welzijn), WAVes (vrijwilligerswerk), DAC, Vriendendienst en Radius
minder jeugd dan in 2006. Deze daling heeft te maken met het opheffen van het Training- en
(ouderenwerk).
Activiteiten Centrum dat samen met Curium en de Leo Kannerschool werd geëxploiteerd. De
Verslavingszorg, MEE en Kwadraad (Maatschappelijk Werk). Overige betrokkenen zijn GGZ
activiteiten zijn overgenomen door de Leo Kannerschool in samenwerking met Rijnstroom (PGB). In
Informatiepunt, ActiVite (thuiszorg), De Binnenvest, gemeente Leiden (Soza) en GGD Hollands
het DAC Noordwijkerhout wordt de daling vooral veroorzaakt door het afnemend aantal ouderen en in
Midden. In 2007 zijn 10 cliënten aan De Werktafel besproken. In 2008 wordt De Werktafel
het DAC Alphen aan den Rijn in 2007 komen minder volwassenen dan in 2006.
geëvalueerd. De Werktafel is één van de projecten van het Maatschappelijk Steunsysteem in Leiden.
Lokale trends
7.2
De regionale daling van het aantal bezoekers in 2006 ten opzichte van het jaar ervoor, geldt voor de
Begeleid wonen wordt in Zuid-Holland Noord aangeboden voor verschillende doelgroepen. De
bezoekers uit Leiden, Alphen aan den Rijn, Noordwijk, Oegstgeest, Lisse en Jacobswoude. Het aantal
voorzieningen van de maatschappelijke opvang zijn gericht op ex-daklozen, die van de geestelijke
bezoekers uit de overige gemeenten is niet erg veranderd.
gezondheidszorg op (ex-)psychiatrische patiënten en Stichting Exodus heeft één opvanghuis voor ex-
Aanbieders
van
cliënten
zijn
GGZ
Leiden
langer
durende
zorg,
Brijder
Begeleid wonen
gedetineerden in Leiden. In Katwijk begeleidt De Brug in het kader van het Project Reïntegratie een aantal ex-gedetineerden waarvan een deel een ‘leenwoning’ krijgt. In tabel 35 staan de
Tabel 34 Herkomst cliënten Dagactiviteitencentra Zuid-Holland Noord*
gemeente Leiden Alphen aan den Rijn Katwijk Teylingen Nieuwkoop Leiderdorp Noordwijk Voorschoten Oegstgeest Lisse Hillegom Rijnwoude Noordwijkerhout Alkemade Jacobswoude Zoeterwoude
tot 18 jaar 5 1 1 2 0 1 1 0 0 1 0 2 0 1 0 0
Zuid-Holland Noord
15
2007 18-64 65jaar plus 448 26 197 11 111 18 59 11 19 4 54 8 51 16 24 0 64 5 19 3 26 5 17 1 150 42 20 2 6 0 4 0
totaal 479 209 130 72 23 63 68 24 69 23 31 20 192 23 6 4
tot 18 jaar 23 5 11 6 0 9 6 5 2 4 3 3 3 2 2 0
1.269
1.436
84
152
2006 18-64 65jaar plus 437 26 223 11 97 23 38 26 23 2 46 4 54 21 14 2 68 8 27 5 16 11 20 1 152 45 18 1 9 2 4 0
totaal 486 239 131 70 25 59 81 21 78 36 30 24 200 21 13 4
totaal -
1.246
1.518
1.592
188
2005
cliëntgegevens voor de verschillende vormen van woonbegeleiding.
Sociaal Pension, De Binnenvest De Binnenvest heeft een Sociaal Pension, een pand met plaats voor 26 bewoners en een gedeelde huiskamer en keuken. Er is intensieve begeleiding door maatschappelijk werkers. Tot 2005 lag het accent meer op ‘een veilige woonomgeving bieden’ en minder op activering. In 2005 is hierin verandering gekomen. Er wordt voor elke bewoner een plan opgesteld met als doel hem of haar te laten ‘functioneren naar vermogen’ en laten doorstromen naar meer zelfstandigheid.
Het aantal bewoners van het Sociaal Pension is in 2006 sterk gestegen ten opzichte van het voorgaande jaar. De gemiddelde verblijfsduur is sterk teruggelopen. Ondanks een extra bed en een verder teruglopende gemiddelde verblijfsduur in 2007, verbleven in 2007 minder mensen in het Sociaal Pension dan in 2006. De bezettingsgraad is in 2007 dus teruggelopen.
Veel jongeren kwamen in 2006 uit Leiden en Katwijk. Het aantal jongeren is in 2007 echter sterk teruggelopen. Ook het aantal oudere bezoekers uit vooral Katwijk, Teylingen, Noordwijk en Hillegom is
62
63
Begeleid wonen De Binnenvest
Beschermd wonen en Begeleid zelfstandig wonen Rivierduinen
De Binnenvest heeft een aantal panden waarin bewoners in kleine groepen met begeleiding kunnen
Rivierduinen heeft verschillende vormen van psychiatrische woonbegeleiding. De meest intensieve
wonen (RIBW). Daarnaast biedt De Binnenvest ambulante woonbegeleiding voor ex-cliënten die
vorm van begeleid wonen is het beschermd wonen. Een vorm van praktische woonbegeleiding voor
vanuit het Sociaal Pension of het Slaaphuis doorstromen naar zelfstandige woonruimte.
mensen die nog niet zelfstandig kunnen. De cliënt woont met andere mensen samen en krijgt daarbij
De overgang van Slaaphuis naar zelfstandig wonen is voor sommige ex-daklozen een te grote stap.
begeleiding.
De Binnenvest begeleidt hen om de overgang te versoepelen en terugval te voorkomen. Er is aparte
Mensen met een eigen woning kunnen in aanmerking komen voor Begeleid Zelfstandig Wonen met
woonbegeleiding voor jongeren, verstandelijk beperkten, bij dreigende uithuiszettingen en bij
begeleiding van de GGZ. Bedoeld voor mensen die toe zijn aan een eigen woning en hier begeleiding
psychiatrische problemen.
bij wensen.
Het totaal aantal klanten dat in 2007 enige vorm van woonbegeleiding krijgt is 127, waarvan 18
In 2005 stagneerde de uitstroom (bijvoorbeeld omdat er geen woning beschikbaar was) en er was een
personen jonger zijn dan 25 jaar. De aantallen in een RIBW-huis en met ambulante begeleiding
tekort aan plaatsen. Er zijn maatregelen genomen om de doorstroming te bevorderen: psychiatrische
kunnen niet met elkaar worden opgeteld. Het aantal in een RIBW-huis is het aantal bewoners op
intensieve Thuiszorg wordt ingezet, er zijn contacten gelegd met verpleeghuizen en er wordt optimaal
peildatum 31 december, terwijl het aantal met ambulante woonbegeleiding het totaal aantal in het
gebruik gemaakt van contingentwoningen. Dit zijn woningen die door de woningcorporaties aan
peiljaar begeleide personen is. In 2005 is door uitbreiding van AWBZ-gelden het aantal met
Rivierduinen worden toegewezen voor cliënten.
woonbegeleiding sterk toegenomen. Daarna is het aantal begeleide personen weer een enigszins
In 2006 lijken deze maatregelen te hebben geleid tot een toename van het aantal bewoners in
teruggelopen.
Beschermd Wonen-huizen. In 2006 hebben 22 personen méér gebruik gemaakt van een Beschermd Wonen-huis dan in 2005. Een toename van 13%. In 2007 is het aantal bewoners bestendigd.
Tabel 35 Aantal cliënten woonbegeleiding per jaar peiljaar capaciteit
2007
2006
2005
Het aantal begeleide cliënten die zelfstandig wonen, was in 2005 al toegenomen. Deze toename heeft zich in 2006 en 2007 voortgezet. De toename weerspiegelt het streven om de opnameduur in een
27
26
26
totaal
42 (1)*
48
34
gemiddelde verblijfsduur
10,2 mnd
24,3 mnd
± 36 mnd
De Binnenvest Sociaal Pension
huis voor beschermd wonen te verkorten. In het verleden werd uitgegaan van eventueel levenslang verblijf in een huis voor beschermd wonen. Nu is de opvatting dat zorg zoveel mogelijk in de eigen
Begeleid wonen
totaal
127 (18)*
-
140
aantal RIBW op 31 dec.
50
58
-
ambulant begeleid wonen
58
57
-
Begeleid zelfstandig wonen
in 2007 alleen bij volwassenen.
Woonbegeleiding Brijder verslavingszorg
GGZ Rivierduinen Beschermd wonen
woonomgeving moet worden verleend. In 2006 was de toename te zien bij volwassenen en ouderen,
totaal
196
193
171
Brijder begeleidt een aantal zelfstandig wonende verslaafden. Het doel is dat cliënten succesvol
volwassenen
189
186
-
zelfstandig kunnen wonen en functioneren in de maatschappij. De begeleiding is niet gericht op
ouderen
7
7
-
abstinentie maar op het verbeteren van de leefomstandigheden of het voorkomen dat men afglijdt en
totaal
331
295
277
volwassenen
293
253
235
ouderen
38
42
24
dakloos wordt. De begeleiding is zeer intensief. Het aantal begeleide cliënten is in 2005 (31) kleiner dan in 2004 (43). Er zijn geen gegevens geleverd over de jaren 2006 en 2007.
7.3
Veelplegers en ex-gedetineerden
Brijder verslavingszorg Woonbegeleiding verslaafden
-
-
31
7.3.1 Veelplegers Personen die bij herhaling strafbare feiten plegen, of daarvan worden verdacht, worden
*totaal aantal cliënten (tussen haakjes aantal cliënten tot en met 24 jaar)
geclassificeerd als veelpleger. Strafbare feiten zijn gedragingen die door de wet verboden zijn en op inbreuk staat straf. Veelplegers zijn personen van 18 jaar of ouder die in hun gehele criminele verleden meer dan 10 Processen Verbaal (PV) tegen zich zagen opgemaakt, waarvan tenminste één in het peiljaar (de afgelopen 12 maanden). Jeugdige veelplegers zijn jongeren in de leeftijd van 12 t/m 17 jaar die in het gehele criminele verleden meer dan 5 PV's tegen zich zagen opgemaakt, waarvan tenminste één in het peiljaar (de afgelopen 12 maanden).
64
65
Veelplegers hebben problemen op het gebied van opleiding, werk, verslaving, geestelijke gezondheid
Totaal staan 430 minderjarige veelplegers op de basislijst. Dit is 1,1 per 1000 inwoners van 12-17 jaar.
en huisvesting. Meer dan de helft (57%) van de veelplegers heeft geen diploma van het voortgezet
Landelijk wordt het deel jeugdige veelplegers geschat op 1 per 1000 . Van de minderjarige basislijst
onderwijs, 81% is werkloos of arbeidsongeschikt. Veelplegers hebben ook met meervoudige
is in 2007 een derde deel op de adoptielijst gezet.
22
22
problematiek te maken: verslaving (72%), geestelijke gezondheid (38%) en huisvesting (43%) . Op de basislijst staan 796 meerderjarige veelplegers. Dit is 2,0 per 1000 volwassen inwoners.
Veelplegers hebben bijna allemaal in de cel gezeten.
Landelijk wordt het deel volwassen veelplegers geschat op 1,5 per 1000. Van de meerderjarige Een aanzienlijk deel van de gedetineerden in Nederlandse gevangenissen kampt met psychiatrische
veelplegers staat 42% op de adoptielijst.
26
problemen, die niet altijd worden behandeld. Van de totale detentiepopulatie heeft 10% dermate ernstige psychische stoornissen dat er – medisch gezien – een opname in een GGZ-instelling is 23
Locale trends
aangewezen, terwijl deze plaatsing om uiteenlopende redenen niet gebeurt . Een aanzienlijk deel van
In Leiden worden voorbereidingen getroffen om een Jeugd VeiligheidsOverleg (JVO) op te zetten met
de gedetineerden (17%) heeft een verstandelijke handicap in de vorm van een IQ van onder de
partners in de gemeentelijke jeugdzorgstructuur. Een dergelijk overleg tussen justitie, politie en
24
zorginstellingen
tachtig en dat is 4x zo hoog als de gewone bevolking .
bestaat
(nog)
niet
voor
volwassen
veelplegers.
Er
is
in
2008
een
aandachtsfunctionaris ‘veelplegers’ toegevoegd aan het Meldpunt Zorg en Overlast bij de GGD De recidivecijfers van ex-gedetineerden zijn hoog: binnen één jaar 17%, binnen twee jaar 29%, binnen
Hollands Midden, die de nazorg voor Leidse ex-gedetineerden gaat coördineren.
25
vier jaar na ontslag uit de gevangenis is 66% opnieuw veroordeeld voor een misdrijf . De hoge recidive komt, onder andere, door knelpunten bij terugkeer van gedetineerden naar de maatschappij.
In Alphen aan den Rijn is in oktober 2008 een convenant getekend met de deelnemers van het
Wanneer er beter en langer nazorg verleend zou worden, zou het risico op terugval verkleind kunnen
Overleg Jeugd & Veiligheid. Het Overleg heeft tot doel een kwalitatieve verbetering van de openbare
24
worden .
veiligheid te realiseren en verder afglijden van jongeren te voorkomen. In dit overleg worden
De basisvoorwaarden voor reïntegratie van gedetineerden zijn identiteitspapieren, huisvesting, zorg
individuele zaken besproken van jongeren tot en met 23 jaar die met de politie in aanraking zijn
en inkomen (ihzi). Om dit te bewerkstelligen is een goede samenwerking tussen gemeenten en
gekomen dan wel zorgelijk en overlast gevend gedrag vertonen. Dankzij de werkwijze en de hoge
ketenpartners nodig.
frequentie van het overleg ( een keer per veertien dagen) kan de jongere sneller worden besproken en kan hij/zij de ondersteuning krijgen die nodig is. Voor de ketenpartners heeft de nauwe samenwerking
Binnen het Lokaal Casus Overleg (LCO: OM, politie, reclassering en gemeente) worden afzonderlijke
in het casusoverleg als voordeel dat er een betere dialoog en meer inzicht in elkaars aanpak en
afspraken gemaakt over de criteria voor veelplegers op de zogenaamde ‘Basislijst’. De basislijst is de
overwegingen ontstaat.
lijst van alle veelplegers waaruit een keuze wordt gemaakt voor een ‘Adoptielijst’. De adoptielijst geeft aan welke typen veelplegers prioriteit krijgen binnen het arrondissement/politieregio. De criteria voor
7.3.2 Reïntegratie ex-gedetineerden Katwijk
plaatsing op de adoptielijst kan per politiedistrict verschillen. Zo kan, bijvoorbeeld, gekozen worden
Het Project Reïntegratie ex-gedetineerden wil een bijdrage leveren aan gezondheidsbevordering en
gerichte
verslaving,
maatschappelijk herstel van (verslaafde) ex-gedetineerden in de maatschappij en het voorkomen van
verslavingsproblemen in combinatie met ‘geen vaste woon- verblijfplaats’, etc. Vooral zeer actieve
terugval in verslaving en/of criminaliteit. Kenmerkend voor de aanpak is de intensieve persoonlijke
veelplegers lopen kans om op de adoptielijst te komen. Bij psychiatrische problematiek is de kans om
begeleiding van deelnemers door een case manager en mentoren. Het project richt zich op mensen
op de adoptielijst te komen veelal lager. In het LCO worden actuele ontwikkelingen besproken van
uit Katwijk. Bij uitzondering worden mensen geholpen in de Bollenstreek. De cijfers staan in tabel 37.
aandacht
te
geven
aan
vermogensdelicten
in
combinatie
met
personen die op de adoptielijst staan. Tabel 36 Veelplegers 2007 Minderjarig
Regionale trend
Meerderjarig
In 2005 waren 16 deelnemers in het project. In 2006 is het aantal toegenomen tot 23 deelnemers,
B*
A*
B*
A*
evenveel als in 2007. Het aantal mensen dat in 2006 positief uitstroomt is zes. Vier van hen heeft een
Leiden-Voorschoten
184
52
465
226
betaalde baan, één volgt een Hbo-opleiding en één persoon heeft een WIA-uitkering. In 2007 zijn drie
een veelplegerslijst opgesteld: op 1 april en
Duin- en Bollenstreek
107
41
184
55
1 oktober. De cijfers in tabel 36 zijn
Rijn- en Veenstreek
139
37
147
57
Zuid-Holland Noord
430
130
796
338
In Hollands Midden wordt tweemaal per jaar
berekend op basis van deze twee lijsten.
Politiedistrict
* B = Basislijst, A = Adoptielijst
mensen positief uitgestroomd.
In 2006 wonen vier deelnemers in een Koconwoning. Zij moeten zich houden aan een strak behandelplan dat gekoppeld is aan de Koconwoning. Koconwoningen zijn ‘leenwoningen’; wanneer
Kanttekening: omdat veel veelplegers recidiveren, kunnen zij op meerdere lijsten voorkomen.
66
67
een deelnemer zich volledig houdt aan het behandelplan, wordt uiteindelijk de ‘leenwoning’ omgezet in een gewone huurwoning.
Er zijn drie manieren om het Exodushuis te verlaten: positief, de bewoner heeft het hele programma succesvol doorlopen; negatief: het programma wordt voortijdig door Exodus of Justitie beëindigd; en
7.3.3 Exodushuis, ex-gedetineerden Leiden
vrijwillig: de bewoner kiest er zelf voor het programma te beëindigen.
Het Exodushuis in Leiden geeft op de Plantage plaats aan 13 ex-gedetineerden die de criminaliteit
In 2006 zijn 15 bewoners uitgestroomd en in 2007 21 personen. De toename in de uitstroom komt
achter zich willen laten maar dat niet helemaal op eigen kracht kunnen. Zij komen uit het hele land en
door de toename van het aantal bewoners dat vrijwillig vertrekt (2 in 2006 en 6 in 2007). Het aantal
worden geplaatst vanuit een vrijwillig of justitieel kader. De optimale verblijfsduur is 8-10 maanden
succesvolle uitstromers is in beide jaren zeven. De gemiddelde verblijfsduur is in 2007 gedaald naar
waarin zij een intensieve begeleiding krijgen op het gebied van wonen, werken, relaties en zingeving.
4,2 maanden ten opzichte van 6,7 maanden in het jaar ervoor.
Het Leidse Exodushuis werkt
7.4
samen
met
ondernemers
Leidse
peiljaar
een
Reïntegratie ex-gedetineerden Katwijk
met
subsidie van het Ministerie van
Sociale
Tabel 37 Aantal begeleide ex-gedetineerden in Katwijk en Leiden
Zaken
Werkgelegenheid
2007
2006
2005
aantal deelnemers
23
23
16
Aantal uitstroom positief
3
6
5
Activering en dagbesteding 40. Door het invoeren van een nieuwe coördinatiestructuur is in 2006 het aantal daklozen dat wordt
en om
Conclusies
ingezet in de Veegploeg van De Binnenvest sterk uitgebreid. In 2005 konden maar 30 daklozen een plaats krijgen, in 2006 en 2007 hebben rond de 160 mensen in de Veegploeg gewerkt.
Exodushuis Leiden capaciteit
17
13
13
bezettingsgraad
93%
83%
85%
41. GGZ-Rivierduinen biedt op drie locaties (Leiden, Alphen aan den Rijn en Noordwijkerhout)
binnenkomst aan het werk te
Totaal aantal bewoners
-
dagactiviteiten aan aan 1.436 psychiatrische patiënten, bijna 100 bezoekers minder dan het jaar
zetten en ervaring op te laten
Uitstroom
bewoners
doen
in
direct
het
schilder-
bij
en
schoonmaakwerk. Onder de
36
32
positief
7
7
vrijwillig
6
2
-
negatief
8
6
Gemiddelde verblijfsduur
4,2 mnd
6,7 mnd
ervoor. Het aantal bezoekende ouderen is teruggelopen van 188 naar 152.
42. Het aantal jeugdige bezoekers van de Dagactiviteitencentra van GGZ Rivierduinen is sterk
naam EKT (Exodus Kärcher
teruggelopen: van 84 in 2006 naar 15 in 2007. De daling van het aantal bezoekers in 2007 is voor
Team) zijn inmiddels twee werkervaringprojecten actief, waaronder sinds juli 2008 één in
een groot deel het gevolg van de opheffing van het Training- en Activiteitencentrum voor de jeugd.
samenwerking met Palier, de DZB en de Binnenvest.
Het aantal jeugdige bezoekers is daardoor sterk teruggelopen. Het aanbod voor de jeugd is overgenomen door de Leo Kannerschool in samenwerking met Rijnstroom.
Het huis in Leiden werkt sinds 2006 samen met Palier Verslavingszorg ten aanzien van de opvang en begeleiding van ISD’ers (Inrichting Stelselmatige Daders, veelplegers). Palier is de afdeling Forensische en Intensieve Zorg binnen de verslavingszorg. Deze verschuiving binnen de doelgroep
43. Het gemiddeld aantal dagelijkse bezoekers van De Zaak (Brijder Verslavingszorg) is in 2007 toegenomen tot 47. In 2006 had de Zaak gemiddeld per dag 36 bezoekers.
heeft geleid tot een taakverzwaring van de begeleiders van het Leidse Exodushuis. 44. De Werktafel is in 2007 als project van het Maatschappelijk Steunsysteem gestart met de In 2007 is een tweede Exoduslocatie, een zogenaamd Doorstroomhuis in Leiden geopend. Hier is
ontwikkeling van nieuwe vormen van dagbesteding en leerwerktrajecten voor (ex) GGZ-cliënten.
plaats voor vier bewoners die het programma in het Exodushuis hebben doorlopen maar nog niet
Een groot aantal vertegenwoordigers van aanbod en vraag in Leiden is rond De Werktafel bij
helemaal zelfstandig (kunnen) zijn. In totaal is daarmee de capaciteit van het Exodushuis verhoogd
elkaar gebracht. Het project is nog in ontwikkeling. De eerste 10 cliënten zijn in behandeling
van 13 naar 17 plaatsen.
genomen. In 2008 is De Werktafel geëvalueerd.
Dankzij de instelling van een Centraal Aanmeld Team (CAT) van Exodus Nederland is de
Woonbegeleiding
bezettingsgraad verhoogd van 83% in 2006 naar 93% in 2007. Hiermee is de afgesproken norm van
45. Na 2005 is het aantal bewoners van het Sociaal Pension toegenomen van 38 naar 46. In 2007 is
90% gehaald.
het aantal bewoners weer gedaald naar 42. Eén van de bewoners was jonger dan 25 jaar.
Het aantal bewoners dat gebruik heeft gemaakt van het Exodushuis is in 2007 toegenomen van 32
46. In 2007 hebben 127 mensen in een RIBW-woning gewoond en/of ambulante woonbegeleiding
naar 36 (zie tabel 37). Dit komt onder andere door de opening van het Doorstroomhuis, maar ook door
gekregen van De Binnenvest. Ten opzichte van 2005 is dit een afname van ongeveer 20%. In
een betere bezettingsgraad.
2007 zijn 18 van de 127 bewoners jonger dan 25 jaar.
68
69
47. In 2006 is het aantal bewoners van Beschermde Woonvoorzieningen van GGZ Rivierduinen toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor vanwege een betere doorstroming naar zelfstandige huisvesting. In 2007 is het aantal bewoners stabiel gebleven op 196 bewoners.
8
Gemeenten vergeleken
Gemeenten verschillen van elkaar voor wat betreft de omvang van het aantal gesignaleerde kwetsbare situaties of personen en het aantal cliënten in zorg. Om deze verschillen inzichtelijk te
48. Door de verhoogde uitstroom uit beschermde woonvoorzieningen, is het aantal cliënten dat begeleid zelfstandig woont bij GGZ Rivierduinen sterk toegenomen van 295 in 2006 naar 331 in 2007.
maken zijn de zestien gemeenten in Zuid-Holland Noord gescoord op een aantal indicatoren voor signalering en zorg. De scores staan in tabel 38.
8.1
Signalerings- en zorgscore per gemeente
49. Brijder Verslavingszorg heeft geen cijfers geleverd over haar woonbegeleiding over de jaren 2006 en 2007. In 2005 kregen 31 verslaafden woonbegeleiding.
De gemeenten staan in aflopende volgorde van aantal inwoners. De gemeente met het hoogste aantal per 10.000 inwoners krijgt 1 punt en de gemeente met het laagste aantal per 10.000 inwoners krijgt 16
Reïntegratie veelplegers en ex-gedetineerden
punten. Als twee gemeenten gelijk scoren worden halve punten gegeven. Op deze wijze krijgt elke
50. In 2007 staan 430 minderjarige en 796 meerderjarige veelplegers op de zogenaamde basislijst
gemeente voor elke indicator een score tussen 1 en 16.
van het Lokaal Casus Overleg. 130 minderjarige en 338 meerderjarige veelplegers staan op de zogenaamde adoptielijst. De veelplegers op de adoptielijst worden regelmatig besproken tijdens
De indicatoren signalering zijn:
het casusoverleg met justitie, politie, reclassering en gemeente.
- overlastmeldingen politie - gemelde zaken bij Meldpunt Zorg & Overlast en Zorgoverleg Katwijk
51. In 2007 doen in Katwijk 23 personen mee in het reïntegratieproject ex-gedetineerden. Drie personen zijn positief uitgestroomd uit het project. Vier ex-gedetineerden wonen in een
- cliënten crisisinterventie Rivierduinen - aangiften huiselijk geweld politie.
zogenaamde Koconwoning, waar zij intensieve begeleiding krijgen. Bij goed gedrag kan de Koconwoning worden omgezet in een reguliere huurwoning.
De indicatoren zorg zijn: - cliënten Brijder Verslavingszorg
52. In 2007 is het aantal ex-gedetineerden dat in het Exodushuis in Leiden woont toegenomen van 32 naar 36. De afgesproken norm van 90% bezettingsgraad was hiermee gehaald. Het aantal
- cliënten case management Rivierduinen - cliënten dagactiviteitencentra Rivierduinen.
succesvolle uitstromers is in zowel 2006 als 2007 zeven personen. In 2007 heeft Exodus een tweede locatie geopend, een zogenaamd Doorstroomhuis met plaats voor vier bewoners.
In het algemeen wordt in grotere gemeenten zowel absoluut als per 10.000 inwoners meer gesignaleerd en zijn meer inwoners in zorg dan in kleinere gemeenten. Het is de verwachting dat de gemeente die op nummer één staat (grootste gemeente) ook voor signalering en zorg de score 1 krijgt. In de tabel blijkt Leiden als grootste gemeente inderdaad voor alle indicatoren een 1 of een 2 te scoren. Op dezelfde manier verwachten we dat Zoeterwoude op de zestiende plaats (kleinste gemeente) ook voor signalering en zorg 16 zal scoren. Ook dat klopt redelijk. Als de score sterk afwijkt van de plaats in de rangorde, dan wordt er meer of minder gesignaleerd dan zou worden verwacht op basis van het aantal inwoners.
Signaleringsscores De scores voor de vier indicatoren ten aanzien van signalering liggen per gemeente redelijk bij elkaar in de buurt. Er zijn een paar uitzonderingen. Jacobswoude en Nieuwkoop scoren lager met meldingen bij de politie, meldingen bij het Meldpunt Zorg & Overlast en crisisinterventies van Rivierduinen, maar scoort hoger voor aangiften huiselijk geweld.
70
71
Tabel 38 Rangorde gemeenten naar score signalering en zorg in 2007
Signaleerscore
Zorgscore
5
Dagactiviteitencentra Rivierduinen
Teylingen 20.451
Case management Rivierduinen
Katwijk 36.227
4
Verslavingszorg Brijder
3
Aangiften huiselijk geweld
Alphen aan den Rijn 44.813
Crisisinterventie Rivierduinen
2
1
2
1
1
1
2
2
1
1
4
1
3
6
2
1
4
2
2
7,5
3
2
2
6
5,5
7
3
5
9
10
5
10,5
9,5
7
8
8
9
13
15
4
9,5
12,5
14
12
12
Nieuwkoop 16.573 12,5
Kanttekening Discrepanties tussen signaleringsscore en zorgscore kunnen voor een deel worden verklaard uit het feit dat de mensen die worden gesignaleerd niet dezelfde mensen zijn die in de verslavingszorg of
Gemelde zaken Meldpunt Zorg & Overlast
1
Gemeente Leiden 78.861
Samengestelde scores
Zorg
Overlastmeldingen politie
Aantal inwoners 20-64 jaar
Rangorde aantal inwoners
Signalering
GGZ-zorg terecht komen.
8.2
Conclusies
53 In het algemeen wordt in grotere gemeenten per 10.000 inwoners meer gesignaleerd en zijn meer inwoners in zorg dan in kleinere gemeenten. Deze trend geldt ook voor de gemeenten in ZuidHolland Noord.
54 Nieuwkoop heeft een lagere score voor signalering en zorg dan haar positie in de gemeentelijke ranglijst doet verwachten. Zij staat op de vijfde positie voor wat betreft aantal inwoners, maar scoort 12 voor signalering en zorg.
6
Noordwijk 15.648
2
4
10
8
5
9
6
4
8
7
Leiderdorp 15.365
10
9
4
3
4
4
5
5
3
8
Lisse 13.179
5,5
11
6,5
12
12
14
12
9
14
55 Noordwijkerhout heeft een hogere score voor signalering en zorg dan haar positie in de
9
Voorschoten 12.887
5,5
7
9
7
3
5,5
11
7
7
gemeentelijke ranglijst doet verwachten. Zij staat op de dertiende positie voor wat betreft aantal
10
Oegstgeest 12.677
11
6
11
9
8
3
3
10
4
11
Hillegom 12.241
7,5
8
8
14,5
15,5
9
10
11
11
12
Rijnwoude 11.377
16
14
14
14,5
11
12,5
13
16
13
3
5
6,5
13
7
11
1
6
6
56 In de meeste gevallen komen de signalerings- en zorgscores in één gemeente redelijk met elkaar
13
Noordwijkerhout
9.115
inwoners, maar scoort 6 voor signalering en zorg.
14
Alkemade
8.748
15
12
12
10,5
15,5
8
9
13
10
overeen. Noordwijk en Lisse hebben echter een hogere signaleringsscore en lagere zorgscore.
15
Jacobswoude
6.527
14
15
16
5
9
16
15
14
16
Oegstgeest heeft een lagere signaleringsscore en hoge zorgscore. Deze discrepantie kan voor
16
Zoeterwoude
16
13
16
8
15
16
15
15
5.056 12,5
Zorgscores
een deel worden verklaard door het feit dat de mensen die worden gesignaleerd niet dezelfde mensen zijn die verslavings- of GGZ-zorg krijgen.
De scores voor de drie indicatoren ten aanzien van de zorg liggen per gemeente redelijk bij elkaar in de buurt. Noordwijkerhout vormt een uitzondering. Zij scoort lager op case management van Rivierduinen, maar hoger ten aanzien van Brijder verslavingszorg en GGZ-dagactiviteitencentra.
Samengestelde signalerings- en zorgscores Naast de rangordening per indicator zijn ook twee totaalscores berekend, voor signalering en voor zorg. Dit resulteert in een samengestelde signalerings- en zorgscore.
Bij de samengestelde scores zien we wederom redelijk veel overeenkomst tussen de signaleringscore en zorgscore per gemeente. Uitzonderingen zijn Noordwijk en Lisse, die hoger scoren met signalering en lager met zorg. Oegstgeest scoort lager met signalering en hoger met zorg.
Ook voor de samengestelde signalerings- en zorgscores geldt in Zuid-Holland Noord dat het aantal cliënten per 10.000 inwoners afneemt naarmate het aantal inwoners kleiner is. Grotere gemeenten scoren dichter bij de 1 en kleinere gemeenten zitten dichter bij de 16. Nieuwkoop valt op als ‘grotere’ gemeente met een lagere score voor zowel signalering als zorg. Noordwijkerhout valt op als ‘kleinere’ gemeente met een hogere score voor zowel signalering als zorg. 72
73
9
Conclusies
Onderstaande conclusies zijn algemeen voor Zuid-Holland Noord. Aan het eind van dit hoofdstuk worden gemeenten met elkaar vergeleken voor wat betreft een aantal indicatoren ten aanzien van signalering en zorg.
9.1 1
Preventie
Drie risicoprofielen in Zuid-Holland Noord met geschatte aantallen in de bevolking:
totaal aantal waarvan
Uitkeringsgerechtigden 31.000
hoog risico angst- en/of depressie sterk beperkt door chronische aandoeningen één van bovenstaande beide risicofactoren 2
Grote moeite met rondkomen 22.400
Alleenstaande ouders 12.600
3,800 3.800 6.300 1.350
1.500 750 1.900 400
6.400 11.000 14.000 3.200
De overlap tussen uitkeringsgerechtigden, mensen met grote moeite om rond te komen en alleenstaande ouders is ongeveer 20%. Het aantal personen dat tot ten minste één van deze groepen behoort, is naar schatting 55.000 in Zuid-Holland Noord. Een derde van deze 55.000 personen, circa 18.000 mensen, hebben of een hoog risico op angsten/of depressieve klachten en/of voelen zich sterk beperkt door chronische aandoeningen. Ongeveer 4.000 mensen, die of een uitkering krijgen en/of grote moeite hebben met rondkomen en/of alleenstaande ouder zijn, hebben zowel psychische als lichamelijke gezondheidsklachten.
3
De omvangschattingen betreffen individuele personen. Omdat veel van deze mensen samen met een partner en/of met kinderen wonen, zijn in de bevolking meer mensen bij de problematiek betrokken dan bovenstaande aantallen weergeven.
9.2
Signalering
Overlast- en zorgmeldingen 4
Het totaal aantal overlastmeldingen bij de politie neemt de afgelopen vier jaar af. Tegen de trend in neemt het aantal overlastmeldingen ten aanzien van de categorie ‘stank woning’ toe. De meeste overlastmeldingen hebben betrekking op openbare dronkenschap.
5
Het aantal gemelde zaken bij het Meldpunt Zorg & Overlast is in 2007 met 30% toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor tot 931 zaken. Dit komt onder andere door de opzet van nieuwe samenwerkingsverbanden ten aanzien van specifieke doelgroepen: mensen met huurschulden, dreigende huisuitzettingen, huiselijk geweld en
multiproblemgezinnen. Ook de bredere
bekendheid van het meldpunt bij potentiële melders speelt mogelijk een rol. Het aantal gemelde zaken bij het Zorgoverleg Katwijk is in 2007 met 28% toegenomen ten opzichte van 2006 tot 78 zaken.
74
75
14 In 2007 hebben 2.682 personen een beroep gedaan op de crisisinterventie van GGZ 6
Een aparte groep voor het Meldpunt Zorg & Overlast wordt gevormd door ex-gedetineerden uit
Rivierduinen. Hiervan zijn 177 minderjarig. Het aantal cliënten is in 2007 met 17% toegenomen
Leiden, bij wie het Meldpunt de begeleiding gaat coördineren. In 2007 zijn 55 ex-gedetineerden
ten opzichte van 2006. Deze toename geldt zowel jeugd als volwassenen.
gemeld. Slachtoffers en aangiften huiselijk geweld 7
Van de 100 meldingen in 2007 bij het Leidse Bemoeizorg Team van het Meldpunt Zorg en
15 In 2005 is in Zuid-Holland Noord 2,4% van 20-64 jarigen en 0,8% van 65-plussers slachtoffer
Overlast, was de helft niet eerder bekend bij de hulpverlening.
geweest van huiselijk geweld. Naar schatting gaat het om 8.500 mensen. De percentages komen overeen met schattingen in Haarlem en Drenthe.
Huisuitzettingen 8
In 2007 zijn 113 huishoudens uitgezet. Dit is een daling van 30% ten opzichte van 2005.
16 Door binnen de categorie ‘geweld’ apart ‘huiselijk geweld’ te registreren, krijgt de politie meer
Woningcorporaties hebben het aantal aanmaningen per maand sterk opgeschroefd. De inzet van
zicht op dit probleem. In 2006 en 2007 zijn per jaar ongeveer 720 aangiften huiselijk geweld
de deurwaarder is daardoor gedaald. De huishoudens die in handen van deurwaarder worden
gedaan. Het gaat om ongeveer 1.200 slachtoffers. Bij het Meldpunt Zorg en Overlast speelde in
gelegd, maken wel een grotere kans om bij de kantonrechter te komen. Na de kantonrechter
2007 bij 210 zaken huiselijk geweld een rol op de achtergrond.
wordt vaker dan voorheen voorkómen dat het huurcontract wordt ontbonden. Het aantal feitelijke huisuitzettingen daalt daardoor. De daling geldt alleen in de Rijnstreek en Leiden en omstreken.
17 Op basis van schattingen van aantal slachtoffers in de bevolking, kan worden verondersteld dat
In de Duin- en Bollenstreek is het aantal huisuitzettingen toegenomen.
9
voor ongeveer 10% van de slachtoffers in Zuid-Holland Noord aangifte wordt gedaan bij de politie.
In 2007 zijn 34 huishoudens met een hoofdbewoner jonger dan 25 jaar, naar de kantonrechter
9.3
gestuurd en zijn 13 huishoudens uitgezet. Het aantal huisuitzettingen met jonge hoofdbewoners is
Maatschappelijke opvang
in 2007 verdubbeld ten opzichte van 2006. Deze toename is volledig toe te schrijven aan de
18 Daklozen hebben een grote hulpvraag bij schulden, gebitsproblemen, psychische en lichamelijke
toename in de Rijnstreek. In Leiden en omstreken zijn drie jonge hoofdbewoners uitgezet, in
gezondheid en huisvesting. Meest voorkomende lichamelijke klachten zijn: gewrichts-, long- en
Duin- en Bollenstreek één en in de Rijnstreek negen.
maag/darmklachten. Ruim de helft heeft symptomen van depressie.
10 In 2007 zijn negen huishoudens uitgezet primair vanwege overlast, vijf in Leiden en omstreken en
19
vier in Duin- en Bollenstreek.
Zorg en opvang
Voorzieningen voor dagopvang zijn gevestigd in Leiden, Alphen aan den Rijn en Katwijk. In Leiden zijn in 2007 ongeveer 500 personen ingeschreven. Dit aantal is redelijk stabiel. Deze cijfers dateren van voor de opening van de dagopvang in Nieuwe Energie in 2008.
Crisisdiensten 11 Het aantal mensen dat een beroep doet op verschillende crisisdiensten is toegenomen. Dit geldt
20
In 2007 hebben in Alphen aan den Rijn 175 personen het Open Venster bezocht. Een
voor de telefonische crisisdienst buiten kantooruren van Kwadraad, de crisisopvang van Stichting
verdubbeling ten opzichte van 2005. Dit komt onder andere door de uitbreiding van de
De Binnenvest en de crisisinterventie van GGZ Rivierduinen
openingstijden.
12 De telefonische crisisdienst van het maatschappelijk werk is in 2007 door 226 mensen gebeld. De
21
In Katwijk is het aantal bezoekers van het inloophuis De Brug met ongeveer 90 stabiel. De
toename van het aantal bellers is voor een belangrijk deel vanwege de grotere maatschappelijke
bezoekers bestaan uit drugs- en alcoholverslaafden, maar steeds meer ook uit (ex)psychiatrische
aandacht voor huiselijk geweld.
patiënten en daklozen.
13 De crisisopvang van De Binnenvest heeft in 2007 aan 169 mensen een tijdelijk onderkomen
22
Het aantal bezoekers in 2007 van het Slaaphuis is 137. Dit is iets minder ten opzichte van het jaar
geboden; 93 van de cliënten waren jonger dan 25 jaar. De Binnenvest kan meer cliënten helpen
ervoor. Het aantal nachten per cliënt is toegenomen. Dit kan voor een deel het gevolg zijn van
door uitbreiding met vier bedden en omdat de doorstroom naar huisvesting door afspraken met
stagnatie in de uitstroom van het Sociaal Pension. Gebruikers van het Slaaphuis kunnen dan
woningcorporaties is verbeterd.
minder goed doorstromen naar het Sociaal Pension. Deze cijfers dateren van voor de opening van de nachtopvang in Nieuwe Energie in 2008
76
77
23
De stichting De Schuilplaats heeft zich na vier jaar in Leiden bewezen als waardevolle aanvulling
131 verslaafden zijn in zorg bij het mobiele team van Brijder Verslavingszorg en 69 cliënten
op het aanbod voor daklozen, marginaal gehuisvesten en illegalen. De maaltijden, kledinguitgifte,
hebben contact met het outreachende werk van De Binnenvest.
medische en persoonlijke verzorging worden wekelijks door ongeveer 100 mensen bezocht. 31
cliënten zijn jonger dan 18 jaar.
Verslavingszorg 24
Bij GGZ Rivierduinen zijn nauwelijks minderjarigen met case management. Slechts 9 van de 535
Cijfers over alcoholgebruik onder jongeren stammen uit 2003. In dat jaar was het percentage alcoholgebruikers in de twee hoogste groepen van de basisschool en in het voortgezet onderwijs
32
sterk gestegen ten opzichte van 1996.In 2007 laat een landelijk onderzoek een daling zien onder
Het mobiele team van Brijder Verslavingszorg had in 2006 contact met twee jongeren onder de 24 jaar en in 2007 met één jongere.
12-14 jarigen. Of dit ook in Zuid-Holland Noord het geval zal zijn weten we begin 2009. Dan zijn de resultaten beschikbaar van de GGD-gezondheidspeiling onder jongeren in 2008.
33
Het outreachende werk van De Binnenvest had in 2007 contact met 27 jongeren onder de 25 jaar. Dit is bijna 40% van het totaal aantal cliënten van het outreachende werk.
25
In 2005 is het percentage volwassenen dat excessief alcohol drinkt (20 glazen of meer per week) toegenomen naar 18%. In 2000 was dit 12%. De eerstvolgende GGD-gezondheidspeiling onder
Mensen met schulden en schuldhulpverlening
volwassenen is gepland in 2009.
34
In 2005 heeft ongeveer 7% van de volwassen bevolking van 20-64 jaar ernstige schulden. Het gaat om een schatting van ruim 20.000 personen. Negen van de tien mensen met ernstige
26
In 2007 zijn 1.779 cliënten ingeschreven bij Brijder Verslavingszorg. Na twee jaar stabilisatie
schulden hebben geen hulp gezocht.
neemt het aantal cliënten in 2007 weer toe met 5% (landelijk 9%). De toename geldt alcohol- en cannabisverslaafden. Meer dan de helft van het aantal cliënten is alcoholverslaafd. Het aantal
35
Het aantal mensen met schulden dat aanklopt bij de gemeentelijke schuldhulpverlening is
cocaïneverslaafden neemt de laatste twee jaar, na een toename, weer iets af. Het aantal
toegenomen van 843 in 2006 naar 1.140 in 2007 (geen gegevens Noordwijk en Voorschoten).
opiaatverslaafden neemt gestaag af. Voor tien procent van de cliënten is het verslavend middel
Een toename van 35%. Het aantal dat een schuldregeling krijgt, is ook toegenomen, maar
niet geregistreerd. Daarom zijn de beschreven trends onder voorbehoud.
procentueel afgenomen van 16% naar 12% (geen gegevens Noordwijk, Leiderdorp, Oegstgeest en Zoeterwoude).
27
In 2007 zijn 181 cliënten ingeschreven bij De Brug in Katwijk. Dit is een verdubbeling ten opzichte van 2006. De toename geldt voor alle middelen en overige verslavingen.
36
In 2007 hebben 129 cliënten het driejarig minnelijke traject succesvol afgesloten met maximale aflossing van hun schulden, een ‘schone lei’ (geen gegevens Noordwijk en Zoeterwoude). Dit is
28
In 2007 is 10% van het aantal cliënten bij Brijder Verslavingszorg jonger dan 24 jaar. Met 170
een toename van zeker 30% ten opzichte van het jaar ervoor.
jonge cliënten is de groei 22% ten opzichte van 2006 (landelijk 25%). De toename van jonge cliënten geldt vooral alcohol- en cannabisverslaafden. In Katwijk bij De Brug zijn 31 jonge mensen
37
tot 24 jaar ingeschreven, 17% van het totaal.
29
Op basis van de omvangschatting van zeer excessief alcoholgebruik (= 30 glazen of meer per
Het aantal afgegeven Wsnp-verklaringen voor toegang tot het wettelijke traject, is sinds 2005 ongeveer 345 per jaar (geen gegevens Noordwijk en Leiderdorp).
38
week) in de bevolking, kan het bereik van de verslavingszorg in Zuid-Holland Noord worden
Gemeenten gaan steeds vaker budgetbeheer aanbieden. In 2007 hebben 722 cliënten budgetbeheer, een toename van 24% ten opzichte van 2006 (geen gegevens Noordwijk).
berekend. We veronderstellen dat mensen die 30 glazen of meer per week drinken tot de doelgroep van de verslavingszorg behoren. Het bereik van deze groep was in 2005 naar schatting 7%, een toename vergeleken met 2000, toen ongeveer 4% werd bereikt.
39
Ongeveer 8% van het totaal aantal aanvragers schuldhulpverlening in 2007 behoort tot de leeftijdsgroep 18-24 jaar. Het aantal jonge aanvragers is toegenomen met 50% van 73 in 2006 naar 109 in 2007 (geen gegevens Noordwijk en Voorschoten).
Outreachend werk 30
De zorg voor sociaal kwetsbare mensen wordt steeds vaker ‘outreachend’ aangeboden. De doelgroep wordt actief opgezocht in de eigen omgeving en ‘verleid’ gebruik te maken van de hulpverlening. Ongeveer 500 cliënten krijgen in 2007 case management van GGZ Rivierduinen,
78
79
9.4
Activering, woonbegeleiding en reïntegratie
49
Brijder Verslavingszorg heeft geen cijfers geleverd over haar woonbegeleiding over de jaren 2006 en 2007. In 2005 kregen 31 verslaafden woonbegeleiding.
Activering en dagbesteding 40 Door het invoeren van een nieuwe coördinatiestructuur is in 2006 het aantal daklozen dat wordt ingezet in de Veegploeg van De Binnenvest sterk uitgebreid. In 2005 konden maar 30 daklozen
Reïntegratie veelplegers en ex-gedetineerden 50
een plaats krijgen, in 2006 en 2007 hebben rond de 160 mensen in de Veegploeg gewerkt.
In 2007 staan 430 minderjarige en 796 meerderjarige veelplegers op de zogenaamde basislijst van het Lokaal Casus Overleg. 130 minderjarige en 338 meerderjarige veelplegers staan op de zogenaamde adoptielijst. De veelplegers op de adoptielijst worden regelmatig besproken tijdens
41
GGZ-Rivierduinen biedt op drie locaties (Leiden, Alphen aan den Rijn en Noordwijkerhout)
het casusoverleg met justitie, politie, reclassering en gemeente.
dagactiviteiten aan aan 1.436 psychiatrische patiënten, bijna 100 bezoekers minder dan het jaar ervoor. Het aantal bezoekende ouderen is teruggelopen van 188 naar 152.
51
In 2007 doen in Katwijk 23 personen mee in het reïntegratieproject ex-gedetineerden. Drie personen zijn positief uitgestroomd uit het project. Vier ex-gedetineerden wonen in een
42
Het aantal jeugdige bezoekers van de Dagactiviteitencentra van GGZ Rivierduinen is sterk
zogenaamde Koconwoning, waar zij intensieve begeleiding krijgen. Bij goed gedrag kan de
teruggelopen: van 84 in 2006 naar 15 in 2007. De daling van het aantal bezoekers in 2007 is voor
Koconwoning worden omgezet in een reguliere huurwoning.
een groot deel het gevolg van de opheffing van het Training- en Activiteitencentrum voor de jeugd. Het aantal jeugdige bezoekers is daardoor sterk teruggelopen. Het aanbod voor de jeugd is overgenomen door de Leo Kannerschool in samenwerking met Rijnstroom.
52
In 2007 is het aantal ex-gedetineerden dat in het Exodushuis in Leiden woont toegenomen van 32 naar 36. De afgesproken norm van 90% bezettingsgraad was hiermee gehaald. Het aantal succesvolle uitstromers is in zowel 2006 als 2007 zeven personen. In 2007 heeft Exodus een
43 Het gemiddeld aantal dagelijkse bezoekers van De Zaak (Brijder Verslavingszorg) is in 2007
tweede locatie geopend, een zogenaamd Doorstroomhuis met plaats voor vier bewoners.
toegenomen tot 47. In 2006 had de Zaak gemiddeld per dag 36 bezoekers. .
9.5 44
Gemeenten vergeleken
De Werktafel is in 2007 als project van het Maatschappelijk Steunsysteem gestart met de ontwikkeling van nieuwe vormen van dagbesteding en leerwerktrajecten voor (ex) GGZ-cliënten. Een groot aantal vertegenwoordigers van aanbod en vraag in Leiden is rond De Werktafel bij elkaar gebracht. Het project is nog in ontwikkeling. De eerste 10 cliënten zijn in behandeling
53 In het algemeen wordt in grotere gemeenten per 10.000 inwoners meer gesignaleerd en zijn meer inwoners in zorg dan in kleinere gemeenten. Deze trend geldt ook voor de gemeenten in ZuidHolland Noord.
genomen. In 2008 wordt De Werktafel geëvalueerd. 54 Nieuwkoop heeft een lagere score voor signalering en zorg dan haar positie in de gemeentelijke Woonbegeleiding 45
Na 2005 is het aantal bewoners van het Sociaal Pension toegenomen van 38 naar 46. In 2007 is
ranglijst doet verwachten. Zij staat op de vijfde positie voor wat betreft aantal inwoners, maar scoort 12 voor signalering en zorg.
het aantal bewoners weer gedaald naar 42. Eén van de bewoners was jonger dan 25 jaar. 55 Noordwijkerhout heeft een hogere score voor signalering en zorg dan haar positie in de 46
In 2007 hebben 127 mensen in een RIBW-woning gewoond en/of ambulante woonbegeleiding gekregen van De Binnenvest. Ten opzichte van 2005 is dit een afname van ongeveer 20%. In
gemeentelijke ranglijst doet verwachten. Zij staat op de dertiende positie voor wat betreft aantal inwoners, maar scoort 6 voor signalering en zorg.
2007 zijn 18 van de 127 bewoners jonger dan 25 jaar. 56 In de meeste gevallen komen de signalerings- en zorgscores in één gemeente redelijk met elkaar 47
In 2006 is het aantal bewoners van Beschermde Woonvoorzieningen van GGZ Rivierduinen toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor vanwege een betere doorstroming naar zelfstandige huisvesting. In 2007 is het aantal bewoners stabiel gebleven op 196 bewoners.
overeen. Noordwijk en Lisse hebben echter een hogere signaleringsscore en lagere zorgscore. Oegstgeest heeft een lagere signaleringsscore en hogere zorgscore. Deze discrepantie kan voor een deel worden verklaard door het feit dat de mensen die worden gesignaleerd niet dezelfde mensen zijn die verslavings- of GGZ-zorg krijgen.
48
Door de verhoogde uitstroom uit beschermde woonvoorzieningen, is het aantal cliënten dat begeleid zelfstandig woont bij GGZ Rivierduinen sterk toegenomen van 295 in 2006 naar 331 in 2007.
80
81
10
Aanbevelingen
In Zuid-Holland Noord zijn al veel initiatieven gestart voor een verbetering van de coördinatie en afstemming van de zorg- en dienstverlening aan kwetsbare mensen. Zowel op lokaal als (sub)regionaal niveau zijn samenwerkingsverbanden gesmeed en convenanten getekend. Veel van onderstaande thema’s krijgen de nodige aandacht in de werkgroepen van het Regionaal Kompas (zie paragraaf 1.2.3). Onderstaande aanbevelingen zijn dan ook bedoeld als extra aandachtspunten of aanvullingen binnen bestaande zorgstructuren en activiteiten in de gemeente of regio.
10.1 Resultaten 1
Aandacht voor preventie Het sterke effect van psychische en gezondheidsklachten in combinatie met financiële problemen op de mate van sociale uitsluiting, benadrukt het belang van gezondheidsbeleid als onderdeel van sociaaleconomisch beleid. Uitkeringsgerechtigden, mensen die grote moeite hebben met rondkomen
en
alleenstaande
ouders vormen
‘bekende’ doelgroepen van gemeentelijk
sociaaleconomisch en armoedebeleid. Het bevorderen van gezondheid en welzijn dient hand in hand te gaan met het bevorderen van dagbesteding/werk en financiële onafhankelijkheid.
2
Toeleiding naar zorg optimaliseren Sociaal kwetsbare mensen worden steeds beter gesignaleerd. Voorbeelden zijn slachtoffers van huiselijk geweld, mensen in een crisissituatie, mensen waarover derden zich zorgen maken, huurders die dreigen uit huis te worden gezet en veelplegers. Signaleren is de eerste stap. Signaleren schept verwachtingen. Zowel bij de signalerende als gesignaleerde partij. Elke gemeente draagt verantwoordelijkheid om de toeleiding naar de benodigde zorg of hulp te optimaliseren. Dit is één van de speerpunten van het Regionaal Kompas en krijgt aandacht in het kader van de Persoonsgerichte Aanpak.
3
Door- en uitstroom verbeteren Door de verbeterde signalering neemt de druk op de zorg- en opvangvoorzieningen toe. En daarmee de urgentie voor een verbeterde door- en uitstroom. Door- en uitstroomgegevens zeggen iets over de kwaliteit van zorg en de prestatie van de zorginstelling. De monitor geeft hierover nog zeer beperkte informatie. In de volgende ronde van gegevensverzameling kunnen gemeenten aan de instellingen meer specifieke in- en uitstroomgegevens vragen. Bijvoorbeeld de herkomst van de cliënt bij de instroom en de bestemming bij de uitstroom.
4
Activering bevorderen Preventie van sociale uitsluiting van kwetsbare mensen houdt onder andere in dat zij uit hun relatieve isolement komen en stigmatisering wordt bestreden. Mogelijke interventies zijn stimuleren van concrete activiteiten op maat (cursus, vrijwilligerswerk, sport, hobby’s). Er wordt al veel gedaan in de regio om kwetsbare mensen een zinvolle dagbesteding te geven. Rehabilitatie
82
83
kan worden bevorderd door een geïntegreerd aanbod van zorg en welzijn, gekoppeld aan
- Op regionaal of subregionaal niveau kunnen regiogemeenten onderling of samen met de
toeleiding naar dagbesteding en werk (inclusief dagbesteding voor verslaafden).
centrumgemeente in overleg treden over mogelijkheden voor preventie en rehabilitatie. Elke
Het bevorderen van één op één contacten (bijvoorbeeld met een maatje of buddy) is een
gemeente is voor deze twee taken verantwoordelijk. Samen optrekken biedt wellicht meer
effectieve manier om cliënten uit hun isolement te halen en te ‘verleiden’ activiteiten op te pakken.
mogelijkheden dan als elke gemeente apart aanbod ontwikkelt. De monitor biedt voor
Om kwetsbare mensen te bereiken is het van belang om het aanbod ‘dicht bij huis’ aan te bieden.
samenwerkende gemeenten vergelijkbare cijfers.
Dit betekent dat het is aan te bevelen om activiteiten ‘in de wijk’ aan te bieden. 8 5
6
De monitor evalueren
Woonaanbod uitbreiden
De GGD stelt voor de monitor in de gemeenten te evalueren. De evaluatie richt zich op het
Als de uitstroom uit opvangvoorzieningen op gang komt is een passend woonaanbod nodig om
gebruik van de gegevens ten behoeve van beleidsontwikkeling. Het ‘gebruik’ bestaat uit een
terugval te voorkomen. Binnen het Regionaal Kompas heeft dit thema de aandacht. Het wordt
aantal opeenvolgende ‘acties’ die wel of niet zijn uitgevoerd:
steeds moeilijker om in een vorm van woonbegeleiding te voorzien zonder AWBZ-indicatie. Het is
- bekendmaking van de inhoud van de monitor bij gebruikersgroepen
de taak van elke gemeente om voldoende aanbod voor kwetsbare groepen binnen de eigen
- kennis van de inhoud van de monitor bij gebruikersgroepen
grenzen te realiseren. Een onderzoek naar aard en omvang van de behoefte aan
- discussie die is ontstaan als gevolg van de monitor
woonbegeleiding bij verschillende doelgroepen, met als uitgangspunt de wens van de cliënt, zou
- verwijzingen naar en citaten uit de monitor in notities en beleidsnota’s
hierop meer licht kunnen werpen. Voor een specifieke groep, namelijk daklozen, heeft het
- uitdragen van het belang van de monitor
Universitair Medisch Centrum St. Radboud recent onderzoek gedaan naar wensen omtrent
- beïnvloeding van de beleidsontwikkeling door de monitor
huisvesting en daaromtrent aanbevelingen gedaan.
- activiteiten waartoe de monitor heeft geleid
Voorzieningen voor jongvolwassenen uitbreiden Een passend aanbod voor jongvolwassenen tot 25 jaar kan in de regio worden ontwikkeld. De groep tussen 18 en 25 jaar kan niet meer terugvallen op de jeugdvoorzieningen. Het komt voor dat zij in zorg of voorzieningen terecht komen die meer gericht zijn op ‘oudere’ cliënten met chronische
verslavings-
en/of
psychiatrische
problematiek.
De
jonge
andersoortige begeleiding nodig om hen te reïntegreren in de
cliënten
hebben
maatschappij. In
de
Maatschappelijke Opvangvoorzieningen komen relatief veel jonge mensen terecht. Een apart aanbod is daarmee gerechtvaardigd. In 2008 is in opdracht van de gemeente Leiden een profielonderzoek gestart onder de groep zwerfjongeren in de regio Zuid-Holland Noord. De resultaten kunnen richting geven aan de ontwikkeling van specifiek aanbod.
10.2 Monitor 7
De monitor gebruiken - Ten behoeve van de ontwikkeling van interventies geeft de monitor omvangschattingen van doelgroepen. - De cijfers over gebruik van voorzieningen laten zien hoeveel mensen worden geholpen in relatie tot de inspanningen en investeringen van de voorzieningen/gemeente. - De cijfers kunnen de dialoog tussen gemeente en partners en tussen partners onderling ondersteunen. Zij kunnen bijdragen aan een gezamenlijke formulering van specifiekere aanbevelingen waardoor draagvlak ontstaat voor gezamenlijk gedragen interventies. - De cijfers kunnen een startpunt zijn voor overleg tussen gemeente en (nieuwe) partners om een bepaald vraagstuk onder de aandacht te brengen.
84
85
Literatuurlijst 1
Detmar H., Detmar B. en Tielen, H., Monitor Maatschappelijke Opvang en Verslavingszorg, Regio Zuid-Holland Noord, 2004, OSPm en GGD Zuid-Holland Noord, Leiden, oktober 2004 2 Tielen, H., Monitor Maatschappelijke opvang, OGGZ en Verslavingszorg Zuid-Holland Noord 2006, GGD Hollands Midden, april 2007 3 Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden, Jaargang 2006 nummer 351, Wet maatschappelijke ondersteuning 4 Gemeente Leiden, Iedereen telt, beleidsvisie verslavingszorg & maatschappelijke opvang 2006-2009 Zuid-Holland Noord, Gemeente Leiden, dienst Cultuur en Educatie, januari 2006 5 Gemeente Leiden, Regionaal Kompas, Volle kracht vooruit, Zuid-Holland Noord 2008-2013, Gemeente Leiden, mei 2008 6 Inspectie voor de Gezondheidszorg, Indicatoren Openbare Gezondheidszorg, Basisset 2007, IGZ Den Haag, april 2007 7 VWS (2004) Brief van VWS aan TK, Op weg naar een bestendig stelsel voor langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning, Deel II: De contouren van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, (www.minvws.nl augustus 2004) 8 Jehoel-Gijsbers, G, Sociale uitsluiting in Nederland, Sociaal Cultureel Planbureau, Den Haag, oktober 2004 9 Wolf, J., Handreiking OGGZ in de WMO, in opdracht van het ministerie van VWS en de VNG, november 2006 10 Gorgievski-Duijvesteijn, M.J. et al, Finances and Well-Being: A Dynamic Equilibrium Model of Resources, Journal of Occupational Health Psychology 2005, Vol. 10, No. 3, 210–224 11 Jongerenpeiling 2003, Factsheet 11 Conclusies en aanbevelingen, GGD Hollands Midden, augustus 2006 12 Gezondheidspeiling 2005, Factcheet 3a Geestelijke gezondheid, GGD Hollands Midden, augustus 2006 13 The Kessler psychological distress scale, Brief Reports number: 2002-14, Department of Health, Government of South Australia 14 Bos, C. en Zanden, N. van, Huiselijke geweld in Drenthe, GGD Drenthe, maart 2004. 15 Oosterlee, A. en Vink, R.M., De omvang van huiselijk geweld in Haarlem, GGD Kennemerland, Haarlem, februari 2006 16 Hulsbosch, L., Nicholas S., Wolf J., Dakloos in Leiden, Onderzoek naar omvang en kenmerken van de daklozenpopulatie, Trimbos-instituut, Utrecht, oktober 2005 17 Tielen, H., Hulsbosch, L, Nicholas, S., Dakloos in Leiden, tweede telling, GGD Hollands Midden, Leiden, augustus 2006. 18 Mensink, C, Vocks J en Wolf J, Profiel van sociaal kwetsbare mensen in Leiden, Katwijk en Alphen aan den Rijn. Beschrijving van gezondheid, welzijn, sociale steun, kwaliteit van leven en woonwensen. Universitair Medisch Centrum St. Radboud Nijmegen, Nijmegen, juni 2008 19 Monshouwer, K. et al, Jeugd en riskant gedrag 2007. Kerngegevens uit het peilstationsonderzoek scholieren, Trimbos-instituut, Utrecht 2008 20 Voorpublicatie Kerncijfers 2007, Hulpvraag in Nederland, Ladis Nieuwsflits, Landelijk Alcohol en Drugs Informatiesysteem, augustus 2008 21 Terpstra, N. en Tielen, H, Factsheet Schulden: wie heeft ze (niet)? GGD Hollands Midden, 2008 22 Tollenaar N, El Harbachi, S, Meijer RF et al. WODC recidivestudies. Factsheet 2006-12. Monitor Veelplegers. 23 Van Marle HJC. Dwang en bemoeizorg in de psychiatrie. Ned Tijdschr Geneeskd 2006;150:286-287 (2006a). 24 Koster-Dreese Y, Barendrecht JM. Straf en Zorg: een paar apart. Passende interventies bij delictplegers met psychische en psychiatrische problemen. Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling. Uitgeverij SWP, 2007. 25 Wartna BSJ, Tollenaar N en Essers AAM. Door na de gevangenis: een cijfermatig overzicht van de strafrechtelijke recidive onder ex-gedetineerden. Meppel/Den Haag: WODC/Boom Juridische Uitgevers (2005). 26 Van Bommel AJ. De ISD-maatregel in de praktijk. Trema, straftoemetingsbulletin 2008;1:14-19. Sdu Uitgevers.
86
87
